Caác chương trình viết pascal turbo free
Sơ lược về lập trình PascalPhần 2: Cách viết một chương trình Pascal cơ bảnỞ phần trước chúng ta đã tải xong phần mềm quan trọng trong việc viết một chương trình pascal, trong phần 2 này, Vivu sẽ chỉ cho các bạn cách sử dụng phần mềm Free Pascal để viết một chương trình Pascal đơn giản nhất nhé. Nào, bây giờ hãy cùng Vivu bật Free Pascal lên và bắt tay vào làm việc thôi. Show 1. Các bước để viết một chương trìnhBước 1: Soạn thảo chương trình. Bước 2: Dịch chương trình (nhấn phím F9), nếu có lỗi thì phải sửa lỗi. Bước 3: Chạy chương trình (nhấn phím Ctrl+F9). 2. Cấu trúc chung của một chương trình{Phần tiêu đề}
PROGRAM Tên_chương_trình;
{Phần khai báo}
USES .......;
CONST .......;
TYPE .......;
VAR .......;
PROCEDURE .......;
FUNCTION .......;
{Phần thân chương trình}
BEGIN
........
END.
Ví dụ về một chương trình cơ bản nhất: Program ViDu; BEGIN Write(‘Welcome to Vivu Blog’); END. 3. Một số phím chức năng thường dùngF2: Lưu chương trình đang soạn thảo vào đĩa. F3: Mở file mới hoặc file đã tồn tại trên đĩa để soạn thảo. Alt+F3: Đóng file đang soạn thảo. Alt+F5: Xem kết quả chạy chương trình. F8: Chạy từng câu lệnh một trong chương trình. Alt+X: Thoát khỏi Free Pascal. Alt+ F10: Vào hệ thống Menu của Pascal. 4. Các thành phần cơ bản của chương trình4.1. Từ khóaTừ khoá là các từ mà Pascal dành riêng để phục vụ cho mục đích của nó. (Chẳng hạn như: BEGIN, END, IF, WHILE,…) Chú ý: Với Turbo Pascal 7.0 trở lên hoặc Free Pascal, các từ khoá trong chương trình sẽ được hiển thị khác màu với các từ khác. 4.2. Tên (định danh)Định danh là một dãy ký tự dùng để đặt tên cho các hằng, biến, kiểu, tên chương trình con… Khi đặt tên, ta phải chú ý một số điểm sau: Không được đặt trùng tên với từ khoá Ký tự đầu tiên của tên không được bắt đầu bởi các ký tự đặc biệt hoặc chữ số. Không được đặt tên với ký tự space,các phép toán. Ví dụ: Các tên viết như sau là sai 1XYZ Sai vì bắt đầu bằng chữ số. #LONG Sai vì bắt đầu bằng ký tự đặc biệt. FOR Sai vì trùng với từ khoá. KY TU Sai vì có khoảng trắng (space). LAP-TRINH Sai vì dấu trừ (-) là phép toán. 4.3. Dấu chấm phẩy (;)Dấu chấm phẩy được dùng để ngăn cách giữa các câu lệnh. Không nên hiểu dấu chấm phẩy là dấu kết thúc câu lệnh. Ví dụ: for i := 1 to 50 do write(i, ' '); Trong câu lệnh trên, lệnh write(i) được thực hiện 50 lần. Nếu hiểu dấu chấm phẩy là kết thúc câu lệnh thì lệnh write(i) chỉ thực hiện 1 lần. 4.4. Lời giải thíchCác lời bàn luận, lời chú thích có thể đưa vào bất kỳ chỗ nào trong chương trình để cho người đọc dể hiểu mà không làm ảnh hưởng đến các phần khác trong chương trình. Lời giải thích được đặt giữa hai dấu ngoặc { và } hoặc giữa cụm dấu (* và *). Ví dụ: var a, b, c : real; {Khai báo biến}
Delta := b*b – 4*a*c; (* Tính delta để giải phương trình bậc 2 *)
Trên đây là những gì cơ bản nhất để viết một chương trình Pascal. Trong phần sau chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về phần khai báo trong Pascal. Vivu’s Blog 100 bài tập Turbo Pascal danh cho học sinh lớp 8BÀI TẬP TURBO PASCAL
Bài tập 1.1: Viết chương trình tính chu vi và diện tích của hình chữ nhật có chiều dài hai cạnh là a, b (được nhập từ bàn phím).
– Nhập hai cạnh vào hai biến a, b. – Chu vi hình chữ nhật bằng 2*(a+b); Diện tích hình chữ nhật bằng a*b.
Program Chu_nhat; uses crt; Var a, b, S, CV: real; Begin Write(‘Nhap chieu dai:’); readln(a); Write(‘Nhap chieu rong:’); readln(b); S := a*b; CV := (a+b)*2; Writeln(‘Dien tich hinh chu nhat la:’,S); Writeln(‘Chu vi hinh chu nhat la:’,CV:10:2); readln end.
Bài tập 1.2: Viết chương trình tính chu vi, diện tích hình vuông có cạnh a (được nhập từ bàn phím).
– Nhập cạnh vào biến canh. – Chu vi hình vuông bằng 4*canh; Diện tích hình vuông bằng canh*canh.
Program HINH_VUONG; uses crt; Var canh: real; Begin clrscr; Write(‘Nhap do dai canh:’);readln(canh); Writeln(‘Chu vi hinh vuong la:’,4*canh:10:2); Writeln(‘Dien tich hinh vuong la:’,canh*canh:10:2); readln end.
Bài tập 1.3: Viết chương trình tính chu vi và diện tích hình tròn có bán kính r (được nhập từ bàn phím).
– Nhập bán kính vào biến r. – Chu vi đường tròn bằng 2*p*r. – Diện tích hình tròn bằng p*r*r.
Program HINH_TRON; uses crt; Var r: real; Begin clrscr; Write(‘Nhap ban kinh:’); readln(r); Writeln(‘Chu vi duong tron la:’,2*pi*r:10:2); Writeln(‘Dien tich hinh tron la:’,pi*r*r:10:2); readln end.
Bài tập 1.4: Viết chương trình tính diện tích của tam giác có ba cạnh là a,b,c (được nhập từ bàn phím)
– Nhập ba cạnh của tam giác vào ba biến a,b,c. – Nửa chu vi của tam giác p = (a+b+c)/2. – Diện tích của tam giác: s =.
Program TAM_GIAC; uses crt; Var a,b,c,p,S: real; Begin clrscr; Write(‘Nhap canh a:’);readln(a); Write(‘Nhap canh b:’);readln(b); Write(‘Nhap canh c:’);readln(c); p:=(a+b+c)/2; S:= sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)); Write(‘Dien tich tam giac la:’,s:10:2); readln end.
Bài tập 1.5: Viết chương trình cho phép tính trung bình cộng của bốn số.
– Nhập bốn số vào bốn biến a, b, c, d – Trung bình cộng của a, b, c, d bằng (a + b + c + d)/4.
Program TB_Cong_4_So; uses crt; Var a, b, c, d: real; Begin Clrscr; Write(‘Nhap so thu nhat:’);readln(a); Write(‘Nhap so thu hai:’);readln(b); Write(‘Nhap so thu ba:’);readln(c); Write(‘Nhap so thu tu:’);readln(d); Writeln(‘Trung binh cong: ‘,(a+b+c+d)/4):10:2; Readln end. Bài tập 1.6: Viết chương trình cho phép tính trung bình cộng của bốn số với điều kiện chỉ được sử dụng hai biến.
– Dùng một biến S có giá trị ban đầu bằng 0. – Dùng một biến để nhập số. – Sau khi nhập một số cộng ngay vào biến S.
Program TB_Cong_4_So; uses crt; Var s,a: real; Begin Clrscr; S:=0; Write(‘Nhap so thu nhat:’);readln(a); S:=S+a; Write(‘Nhap so thu hai:’);readln(a); S:= S+a; Write(‘Nhap so thu ba:’);readln(a); S:=S+a; Write(‘Nhap so thu tu:’);readln(a); S:=S+a; Writeln(‘Trung binh cong: ‘,S/4:10:2); readln end.
Bài tập 1.7: Viết chương trình cho phép tính trung bình nhân của bốn số với điều kiện chỉ được sử dụng hai biến.
– Dùng một biến S có giá trị ban đầu bằng 1. – Dùng một biến để nhập số. – Sau khi nhập một số nhân ngay vào biến S. – Trung bình nhân bốn số là căn bậc 4 tích của chúng (Dùng hai lần căn bậc hai).
Program TB_nhan; uses crt; Var a, S: real; Begin clrscr; S:=1; Write(‘Nhap so thu nhat: ‘); readln(a); S:=S*a; Write(‘Nhap so thu hai: ‘); readln(a); S:=S*a; Write(‘Nhap so thu ba: ‘); readln(a); S:=S*a; Write(‘Nhap so thu tu: ‘); readln(a); S:=S*a; Write(‘Trung binh nhan cua bon so la:’,sqrt(sqrt(s))); readln End.
Bài tập 1.8: Viết chương trình nhập hai số, đổi giá trị hai số rồi in ra hai số.
– Dùng các biến a, b để lưu hai số được nhập từ bàn phím; – Gán cho biến tam giá trị của a. – Gán giá trị của b cho a. (Sau lệnh này a có giá trị của b). – Gán giá trị của tạm cho cho b (Sau lệnh này b có giá trị của tam = a).
Program Doi_Gia_Tri; uses crt; var a, b, tam:real; Begin clrscr; write(‘nhap a: ‘); readln(a); write(‘nhap b: ‘); readln(b); writeln(‘Truoc khi doi a =’,a,’ va b= ‘,b); readln; tam:=a; a:=b; b:=tam; writeln(‘Sau khi doi a =’,a,’ va b= ‘,b); readln end. Nhận xét:Nếu thực hiện hai lệnh a:= b; b:=a để đổi giá trị hai biến thì sau hai lệnh này hai biến có giá trị bằng nhauvà bằng b. Thực chất sau lệnh thứ nhất hai biến đã có giá trị bằng nhau và bằng b rồi! Trong thực tế để đổi chỗ số dầu ở hai bình cho nhau ta phải dùng thêm một bình phụ. Bài tập 1.9 Giải bài tập 1.8 mà chỉ được sử dụng hai biến (Tức không được dùng thêm biến tạm).
– Cộng thêm b vào a. (Giá trị hai biến sau lệnh này là: a+b, b) – Gán b bằng tổng trừ đi b (Sau lệnh này b có giá trị bằng a); – Gán giá trị a bằng tổng trừ đi b mới (Sau lệnh này a có giá trị bằng b).
Program Doi_Gia_Tri; uses crt; var a, b:real; Begin clrscr; write(‘nhap a: ‘); readln(a); write(‘nhap b: ‘); readln(b); writeln(‘Truoc khi doi a =’,a,’ va b= ‘,b); readln; a:=a+b; b:=a-b; a:=a-b; writeln(‘Sau khi doi a =’,a,’ va b= ‘,b); readln end. Nhận xét:Giống sang dầu giữa hai bình nhưng không giống hoàn toàn!!!Kỹ thuật đổi giá trị biến cho nhau sẽ được sử dụng nhiều trong phần sắp xếp. Bài tập 1.10: Viết chương trình cho biết chữ số hàng trăm, hàng chục, hàng đơn vị của một số có ba chữ số. Ví dụ khi nhập số 357 thì máy in ra: – Chữ số hàng trăm: 3. – Chữ số hàng chục: 5. – Chữ số hàng đơn vị: 7.
Sử dụng hàm mov để lấy số dư. Khi chia cho 10 để lấy số dư ta được chữ số hàng đơn vị. Sử dụng DIV để lấy phần nguyên. Khi chia cho 10 để lấy phần nguyên ta đã bỏ đi chữ số hàng đơn vị để số có ba chữ số còn số có hai chữ số.
Program CHU_SO; uses crt; var n:integer; begin clrscr; write(‘Nhap so n: ‘);readln(n); writeln(‘Chu so hang don vi: ‘,n mod 10); n:=n div 10; writeln(‘Chu so hang chuc: ‘,n mod 10); n:=n div 10; writeln(‘Chu so hang tram: ‘,n mod 10); readln end.
Hãy sửa chương trình để có kết quả là hàng trăm, hàng chục, hàng đơn vị. Mã chương trình: Program CHU_SO; uses crt; var n:integer; begin clrscr; write(‘Nhap so n: ‘);readln(n); writeln(‘Chu so hang trm: ‘,n div 100); n:=n mov 100; writeln(‘Chu so hang chuc: ‘,n div 10); n:=n div 10; writeln(‘Chu so hang tram: ‘,n); readln end. II.Cấu trúc lựa chọn: if … then … else Case … of … Bài tập 2.1: Viết chương trình in ra số lớn hơn trong hai số (được nhập từ bàn phím).
– Hoặc: Nếu a > b thì in a. Ngược lại thì in b.
Program SO_SANH1; uses crt; var a,b: real; begin clrscr; write(‘nhap so thu nhat: ‘); readln(a); write(‘nhap so thu hai: ‘); readln(b); if a> b then writeln(‘ So lon la:’,a); if a<= b then writeln(‘ So lon la:’,b:10:2); readln end. Hoặc: Program SO_SANH2; uses crt; var a,b: real; begin clrscr; write(‘nhap so thu nhat: ‘); readln(a); write(‘nhap so thu hai: ‘); readln(b); if a> b then writeln(‘ So lon la:’,a:10:2) else writeln(‘ So lon la:’,b:10:2); readln end. Bài tập 2.2: Viết chương trình in ra số lớn nhất trong bốn số nhập từ bàn phím.
Nếu a³ b và a³ c và a³ d thì a là số lớn nhất. Tương tự như thế xét các trường hợp còn lại để tìm số lớn nhất.
Program So_Lon_Nhat_1; Uses crt; Var a,b,c,d: real; Begin Clrscr; Write(‘Nhap so thu nhat:’);readln(a); Write(‘Nhap so thu hai:’);readln(b); Write(‘Nhap so thu ba:’);readln(c); Write(‘Nhap so thu tu:’);readln(d); if (a>=b) and (a>=c) and (a>= d) then writeln(‘So lon nhat la:’,a:10:2); if (b>=a) and (b>=c) and (b>= d) then writeln(‘So lon nhat la:’,b:10:2); if (c>=a) and (c>=b) and (c>= d) then writeln(‘So lon nhat la:’,c:10:2); if (d>=a) and (d>=b) and (d>= c) then writeln(‘So lon nhat la:’,d:10:2); readln end. Bài tập 2.3: Viết chương trình in ra số lớn nhất trong bốn số nhập từ bàn phím với điều kiện chỉ được dùng hai biến.
Sử dụng một biến max và một biến a để chứa số vừa nhập. Cho max bằng số đầu tiên. Sau khi nhập một số thực hiện so sánh nếu số vừa nhập lớn hơn max thì lưu số vừa nhập vào max. Sau khi nhập xong ta có max là số lơn nhất (Giải thuật này gọi là kỹ thuật lính canh).
Program So_Lon_Nhat_2; Uses crt; Var a,max: real; Begin Clrscr; Write(‘Nhap so thu nhat:’);readln(a);Max:=a; Write(‘Nhap so thu hai:’);readln(a);if a>=Max then Max:=a; Write(‘Nhap so thu ba:’);readln(a);if a>=Max then Max:=a; Write(‘Nhap so thu tu:’);readln(a);if a>=Max then Max:=a; Write(‘So lon nhat la:’,Max:10:2); readln end. Bài tập 2. 4 Viết chương trình xét xem một tam giác có là tam giác đều hay không khi biết ba cạnh của tam giác.
Program Tam_giac_deu; uses crt; var a,b,c: real; begin clrscr; write(‘Nhap a = ‘); readln(a); write(‘Nhap b = ‘); readln(b); write(‘Nhap c = ‘); readln(c); if (a = b) and (b = c) then writeln(‘La tam giac deu’) else writeln(‘Khong phai la tam giac deu’); readln end. Bài tập 2. 5 Viết chương trình xét xem một tam giác có là tam giác cân hay không khi biết ba cạnh của tam giác. a.Hướng dẫn:
b.Mã chương trình: Program Tam_giac_can; uses crt; var a,b,c: real; begin clrscr; write(‘Nhap a = ‘); readln(a); write(‘Nhap b = ‘); readln(b); write(‘Nhap c = ‘); readln(c); if (a = b) or (b = c) or (a = c) then writeln(‘La tam giac can’) else writeln(‘Khong phai la tam giac can’); readln end. Bài tập 2. 6 Viết chương trình xét xem một tam giác có là tam giác vuông hay không khi biết ba cạnh của tam giác. a.Hướng dẫn:
b.Mã chương trình: Program Tam_giac_can; uses crt; var a,b,c: real; begin clrscr; write(‘Nhap a = ‘); readln(a); write(‘Nhap b = ‘); readln(b); write(‘Nhap c = ‘); readln(c); if (a*a = b*b+c*c) or (b*b = c*c+a*a) or (c*c= a*a+b*b) then writeln(‘La tam giac vuong’) else writeln(‘Khong phai la tam giac vuong’); readln end. Bài tập 2.7: Viết chương trình giải phương trình ax + b = 0 (Các hệ số a, b được nhập từ bàn phím). a.Hướng dẫn:
Hoặc:
Program Phuong_trinh_2; uses crt; var a,b:real; begin clrscr; Writeln(‘ CHUONG TRINH GIAI PT ax + b = 0’); Write(‘Nhap he so a = ‘);readln(a); Write(‘Nhap he so b = ‘);readln(b); if (a<>0) then writeln(‘phuong trinh’,a:10:2,’x + ‘,b:10:2,’= 0′,’ co nghiem x =;’,-b/a:10:2); if (a=0) and (b=0) then writeln(‘Phuong trinh co vo so nghiem’); if (a=0) and (b<>0) then writeln(‘Phuong trinh vo nghiem’); readln end. Hoặc: Program Phuong_trinh_2; uses crt; var a,b:real; begin clrscr; Writeln(‘ CHUONG TRINH GIAI PT ax + b = 0’); Write(‘Nhap he so a = ‘);readln(a); Write(‘Nhap he so b = ‘);readln(b); if (a<>0) then writeln(‘phuong trinh’,a:10:2,’x + ‘,b:10:2,’= 0′,’ co nghiem x =;’,-b/a:10:2) else if (b=0) then writeln(‘Phuong trinh co vo so nghiem’) else writeln(‘Phuong trinh vo nghiem’); readln end. Bài tập 2.8: Viết chương trình giải phương trình ax2 + bx + c = 0 Với các hệ số a,b,c được nhập từ bàn phím.
– Nhập các số các hệ số vào các biến a,b,c. – Tính delta = b2 – 4ac. – Nếu delta > 0 thì phương trình có hai nghiệm x1 = (-b + sqrt(delta))/(2a) x2 = (-b – sqrt(delta))/(2a) – Nếu delta = 0 thì phương trình co nghiệm kép x = -b/(2a) – Nếu delta < 0 thì phương trình vô nghiệm.
Program Phuong_trinh_Bac_hai; uses crt; var a,b,c,delta,x1,x2:real; begin clrscr; write(‘Nhap a = ‘); readln(a); write(‘Nhap b = ‘); readln(b); write(‘Nhap c = ‘); readln(c); delta:=b*b-4*a*c; if delta > 0 then begin x1:= -b+sqrt(delta)/(2*a); x2:= -b-sqrt(delta)/(2*a); writeln(‘Phuong trinh co hai nghiem phan biet’); writeln(‘x1=’,x1:10:2); writeln(‘x2=’,x2:10:2); end; if delta = 0 then begin x1:= -b/(2*a); writeln(‘Phuong trinh co nghiem kep’); writeln(‘x1=x2=’,x1:10:2); end; if delta <0 then write(‘Phuong trinh vo nghiem’); readln end. Bài tập 2.9: Viết chương trình dịch các ngày trong tuần sang tiếng anh
Program dich; uses crt; Var thu:byte; begin clrscr; write(‘nhap thu can dich 2à8: ‘); readln(thu); case thu of 2: Write(‘–> Monday’); 3: Write(‘–> Tuesday’); 4: Write(‘–> Wednesday’); 5: Write(‘–> Thursday’); 6: Write(‘–> Friday’); 7: Write(‘–> Saturday’); 8: Write(‘–> Sunday’); else Write(‘ Khong co thu nay’); end; readln end. Bài tập 2.10 Viết chương trình cho phép tính diện tích các hình: Hình vuông; Hình chữ nhật; Hình tròn; Tam giác; Hình thang. Người dùng chọn hình cần tính diện tích từ bảng chọn, sau đó khai báo các thông số liên quan và nhận được diện tích của hình: MOI BAN CHON HINH CAN TINH DIEN TICH
Muốn tình diện tích tam giác, người dùng gõ D và khai báo đường cao, đáy. Chương trình tính và thông diện tích đến người dùng.
– Dùng cấu trúc chọn Case chon of với chon có kiểu Char để tạo bảng chọn. – Dùng 3 biến a,b,c để lưu các thông số của hình; Biến S để lưu diện tích của hình. – Thực hiện chung câu thông báo diện tích (Nằm ngoài Case . . . of) để gọn chưong trình.
Program Dien_Tich_cac_hinh; uses crt; var chon: byte; a,b,c,S: real; Begin clrscr; writeln(‘CHUONG TRINH TINH DIEN TICH CAC HINH’); Writeln(‘ ————‘); writeln(‘1. DIEN TICH HINH TAM GIAC’); writeln(‘2. DIEN TICH HINH VUONG’); writeln(‘3. DIEN TICH HINH CHU NHAT’); writeln(‘4. DIEN TICH HINH THANG’); writeln(‘5. DIEN TICH HINH TRON’); write(‘Moi ban chon hinh can tinh dien tich: ‘);readln(chon); (case upcase chon) of 1 : Begin Write(‘Cho biet canh day: ‘); readln(a); Write(‘Cho biet chieu cao: ‘); readln(b); S:=(a*b)/2; end; 2:Begin Write(‘Cho biet chieu dai canh: ‘); readln(a); S:=a*a; end; 3:Begin Write(‘Cho biet chieu dai: ‘); readln(a); Write(‘Cho biet chieu rong: ‘); readln(b); S:=a*b; end; 4:Begin Write(‘Cho biet day lon: ‘); readln(a); Write(‘Cho biet day nho: ‘); readln(b); Write(‘Cho biet chieu cao: ‘); readln(c); S:=(a+b)*c/2; End; 5:Begin Write(‘Cho biet ban kinh: ‘); readln(a); S:=a*a*pi; End; else Writeln(‘Chon sai roi!!!’); end; Writeln(‘Dien tich cua hinh la: ‘,S:8:2); readln end. III. Cấu trúc lặp với số lần lặp đã biết: For … to … do Bài tập 3.1: Viết chương trình in ra các số chẵn nhỏ hơn hoặc bằng n ( Với n được nhập).
– Cho biến i chạy từ 1 đến n. – Nếu i chẵn ( i chia 2 dư 0) thì in ra số n.
Program In_So_Le; Uses crt; var i,n: integer; Begin Clrscr; Write(‘Nhap so n =’); readln(n); For i:=1 to n do if i mod 2 =1 then Write(i:3,’,’); readln end. Bài tập 3.2: Viết chương trình in ra các số lẻ nhỏ hơn hoặc bằng n ( Với n được nhập). Sao cho 15 số lẻ được in trên một dòng.
– Cho j =0. – Cho biến I chạy từ 1 đến n. – Nếu I chẵn ( I chia 2 dư 0) thì in ra số n và tăng j lên 1 – Nếu j chia hết cho 15 thì thực hiện xuống dòng (Dùng Writeln).
Program In_So_Le; Uses crt; var Dem,i,n: integer; Begin Clrscr; Write(‘Nhap so n =’); readln(n); Dem:= 0; For i:=1 to n do if i mod 2 =1 then Begin Write(i:3,’,’); Dem:= Dem + 1; if Dem mod 15 = 0 then Writeln; end; readln end. Bài tập 3.3: Viết chương trình in ra tổng các số lẻ nhỏ hơn hoặc bằng n ( Với n được nhập).
– Cho S = 0. – Cho biến i chạy từ 1 đến n. – Nếu i chẵn ( I chia 2 dư 0) thì cộng thêm I vào S. – In ra S.
Program In_So_Le; Uses crt; var S,i,n: integer; Begin Clrscr; Write(‘Nhap so n =’); readln(n); For i:=1 to n do if i mod 2 =1 then S:= S+i; Writeln(‘Tong cac so le nho hon ‘,n,’ la: ‘,S); readln end. Bài tập 3.4: Viết chương trình in ra tất cả các ước của một số n (Với n được nhập từ bàn phím)
– Cho biến i chạy từ 1 đến n.Nếu n chia hết cho i thì in ra i.
Program Tim_uoc; uses crt; Var n, i: integer; Begin clrscr; Write(‘Nhap so n =’); readln(n); For i:=1 to n do if n mod i = 0 then write(i:3,’,’); readln end. Bài tập 3.5: Một số có tổng các ước nhỏ hơn nó bằng chính nó được gọi là số hoàn chỉnh. Ví dụ: 6 có các ước nhỏ hơn nó là 1, 2, 3. Tổng là 1 + 2 + 3 = 6. Viết chương trình xét xem một số n được nhập từ bàn phím có phải là số hoàn chỉnh không.
– Dùng biến n lưu số cần xét. – Biến S có giá trị ban đầu bằng 0. – Cho i chạy từ 1 đến n-1. nếu i là ước của n thì cộng thêm i vào S. – Nếu S = n thì S là số hoàn chỉnh.
Program So_Hoan_Chinh; uses crt; var n, i, s: integer; begin write(‘nhap so n: ‘);readln(n); s:=0; for i:= 1 to n -1 do if n mod i = 0 then s:=s+i; if s = n then write(n, ‘ la so hoan chinh’) else writeln(n, ‘ khong phai la so hoan chinh’); readln end. Bài tập 3.6: Viết chương trình tìm các số hoàn chỉnh nhỏ hơn n (Với n được nhập từ bàn phím).
Cho biến i chạy từ 1 đến n. Xét i. Nếu nó là số hoàn chỉnh thì in ra.
Program Tim_uoc_2; uses crt; Var S, n, i,j: longint; Begin clrscr; Write(‘Nhap so n =’); readln(n); For i:=1 to n do Begin S:=0; For j:=1 to i do if i mod j = 0 then S:=S+j; if S = 2*i then write(i:6,’,’); end; readln end. Bài tập 3.7 In bảng cửu chương n (Với n nhập từ bàn phím) a.Hướng dẫn :
Program Cuu_Chuong_1; uses crt; var n, i : integer; begin clrscr; write(‘Nhap n: ‘); readln(n); for i:= 1 to 9 do writeln(n,’ x ‘, i, ‘ = ‘, n*i); readln end. Bài tập 3.8 Lần lượt in các bảng cửu chương. a.Hướng dẫn : – Cho biến i chạy từ 2 đến 9 – In bảng cửu chương i.
Program Cuu_Chuong_1; uses crt; var i,j : integer; begin clrscr; for i:= 2 to 9 do Begin Writeln(‘Bang cuu chuong ‘,i); For j := 1 to 9 do writeln(i,’ x ‘, j, ‘ = ‘, j*i); readln end; readln end. Bài tập 3.9 Viết chương trình xét xem một số n có phải là số nguyên tố không? a.Hướng dẫn: – Cho biến i chạy từ 2 đến n – 1 nếu n không chia hết mọi số i thì thì n là số nguyên tố. – Sử dụng biến ok có kiểu boolean và có giá trị ban đầu là true. Cứ mỗi lần xét phép chia n cho i thì b.Mã chương trình: Program Nguyen_to_1; uses crt; var n, i: integer; ok: boolean; begin ok:=true; write(‘Nhap n: ‘);readln(n); for i:= 2 to n – 1 do if n mod i = 0 then ok :=ok and false; if ok then write(n,’ la so nguyen to’) else write(n, ‘ khong la so nguyen to’); readln end. Bài tập 3.10 Viết chương trình in ra tất cả các số nguyên tố bé hơn hoặc bằng n?
Program Nguyen_to_1; uses crt; var n, i, j: integer; ok: boolean; begin clrscr; write(‘Nhap n: ‘); readln(n); for i := 2 to n do begin ok:=true; for j:= 2 to i – 1 do if i mod j = 0 then ok :=ok and false; if ok then write(i,’;’) end; readln end.
Bài tập 4.1: Viết chương trình in ra các số lẻ nhỏ hơn hoặc bằng n ( Với n được nhập).
– Sử dụng kiến thức số lẻ đầu tiên bằng 1. Số lẻ sau bằng số trước cộng với 2. – Cho biến i có giá trị ban đầu bằng 1. – Dùng vòng lặp while do với điều kiện i < n và công việc bên trong là in i và tăng i lên 2.
Program In_So_Le; uses crt; var i,n:integer; begin clrscr; write(‘Nhap so n: ‘);readln(n); i:=1; while i<=n do begin write(i:3,’, ‘); i:=i+2; end; readln end. Nhận xét: – Mọi vòng lặp For … to … do đều có thể thay thế bằng vòng lặp while … do. – Trong vòng lặp while nhất thiết phải có một câu lệnh làm thay đổi điều kiện lặp. Ở đây là i:=i+2. Nếu không có sẽ dẫn đến trường hợp lặp vô hạn. Chương trình chạy mãi mà không có lối ra (Không thoát ra khỏi vòng lặp được). Bài tập 4.2: Viết chương trình tính n! với n! được định nghĩa như sau: – n! = 1 với n = 0 – n! = 1.2.3…n (Tích của n số từ 1 đến n). Yêu cầu: Sử dụng vòng lặp với số lần chưa biết trước:
– Có thể viết lại: n! = n.(n-1)… 3.2.1. – Lặp gt = gt*n; n = n-1 với điều kiện n>0.
Program Giai_Thua_while; uses crt; var n, gt:longint; begin clrscr; write(‘Nhap n: ‘);readln(n); gt:=1; while n>0 do begin gt:=gt*n; n:=n-1; end; writeln(‘Giai thua cua n la: ‘,gt); readln end.
Bài tập 4.3: Viết chương trình tính n! với n! được định nghĩa như sau: – n!! = 1 với n = 0 – n!! = 1.3.5..n với n lẻ. – n!! = 2.4.6..n với n chẵn. Yêu cầu: Sử dụng vòng lặp với số lần chưa biết trước:
– Hai số chẵn liên tiếp hơn kém nhau 2. Hai số lẻ liên tiếp cũng vậy. – Thực hiện tính như giai thừa đơn nhưng với bước nhảy là 2.
Program Giai_thua_kep; uses crt; var n,gt:longint; begin write(‘Nhap n: ‘);readln(n); gt:=1; while n>0 do begin gt:=gt*n; n:=n-2; end; write(‘Giai thua la: ‘,gt); readln end.
– Với thuật toán trên ta không cần xét n là chẵn hay lẻ. Bài tập 4.4: Viết chương trình cho phép tính tổng của nhiều số (Chưa biết bao nhiêu số). Nhập số 0 để kết thúc quá trình nhập.
Program Tong_Repeat; uses crt; var i: byte; so, tong: real; begin write(‘NHAP CAC SO – NHAP 0 DE NGUNG ‘); readln; repeat clrscr; write(‘Nhap so thu ‘,i,’: ‘); readln(so); tong:=tong+so; i:=i+1; until so=0; write(‘Tong la: ‘,tong:6:1); readln end. Bài tập 4.5 Viết chương trình tìm ước chung lớn nhất (UCLN) của hai số với yêu cầu sử dụng thuật toán Euclid. Thuật toán Euclid: Nếu a chia hết cho b (a chia b dư 0) thì UCLN(a,b) bằng b Nếu a chia b dư r thì UCLN(a,b) = UCLN(b,r) a.Hướng dẫn: – Nhập a, b và gán r = a mod b. – Lặp với điều kiện r <> 0: b = r, a = b, r = a mod b. b.Mã chương trình: Program UCLN; uses crt; var a,b,r:byte; begin clrscr; writeln(‘CHUONG TRINH TIM UCLN CUA HAI SO’); write(‘Nhap a: ‘);readln(a); write(‘Nhap b: ‘);readln(b); r:=a mod b; while r<> 0 do begin b:=r; a:=b; r:=a mod b; end; write(‘UCLN cua hai so la: ‘,b); readln end. Bài tập 4.6 Dãy Fibonacy có hai phần tử đầu là 1, 1. Các phần tử sau bằng tổng hai phần tử đứng ngay trước nó: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, … Viết chương trình in ra dãy Fibonacy có phần tử lớn nhất nhỏ hơn n? a.Hướng dẫn: b.Mã chương trình: V.DỮ LIỆU KIỂU MẢNG Bài tập 5.1 Viết chương trình cho phép nhập n số và in ra theo thứ tự ngược lại. Ví dụ nhập 3, 5, 7 thì in ra 7, 5, 3. a.Hướng dẫn:
b.Mã chương trình: Program mang_1; uses crt; var n, i: integer; M: array[1..100] of real; Begin write(‘Nhap so n: ‘);readln(n); for i:=1 to n do Begin write(‘M[‘,i,’]=’); readln(M[i]); end; for i:= n downto 1 do write(m[i],’ ,’); readln end. Bài tập 5.2 Viết chương trình nhập dãy n số và in ra tổng các số lẻ trong dãy số vừa nhập.
Program Mang_Tong_Le; uses crt; var i,n:byte; M:array[1..100] of integer; tong:longint; begin write(‘Nhap so phan tu cua day: ‘);readln(n); for i:=1 to n do begin write(‘M[‘,i,’]’); readln(M[i]); end; tong:=0; for i:=1 to n do if M[i] mod 2 =1 then tong:=tong+M[i]; write(‘Tong cac so le trong day la: ‘,tong); readln end. Bài tập 5.3 Viết chương trình nhập n số, xoá số thứ k trong n số vừa nhập.In ra n-1 số còn lại. n= 10 (Nhập 10 phần tử) Ví dụ: Nhập 2, 3, 4, 5, 6, 8, 7, 6, 5, 4. k= 8 (Xoá phần tử thứ 8). In ra: 2, 3, 4, 5, 6, 8, 7, 5, 4.
Xoá phần tử k bằng cách ghi đè phần tử thứ k+1 lên nó.
Program Xoa_mang; uses crt; var m:array[1..100] of integer; n,i,k:byte; begin Write(‘So phan tu cua day: ‘);readln(n); for i:=1 to n do Begin write(‘M[‘,i,’]=’); readln(M[i]); end; write(‘Nhap phan tu can xoa: ‘);readln(k); for i:=k to n-1 do m[i]:=m[i+1]; for i:=1 to n-1 do write(m[i],’, ‘); readln end. Bài tập 5.4 Viết chương trình cho phép nhập nhập một dãy gồm n số nguyên. Nhập thêm một số và chèn thêm vào dãy sau phần tử k.
– Dời các phần tử từ vị trí k về sau một bước. – Nhập giá trị cần chèn vào vị trí k.
Program Mang_chen; uses crt; var M: array[1..100] of integer; i,n,k:integer; begin clrscr; write(‘Nhap : ‘);readln(n); for i:=1 to n do begin write(‘M[‘,i,’]=’); readln(M[i]); end; write(‘Vi tri chen: ‘);readln(k); for i:=n+1 downto k+1 do M[i]:=M[i-1]; write(‘Nhap so can chen: ‘); readln(M[k]); for i:=1 to n+1 do write(M[i],’, ‘); readln end. Bài tập 5.5 Viết chương trình cho phép nhập n số và cho biết số nhỏ nhất trong các số vừa nhập là số thứ mấy. a.Hướng dẫn:
b.Mã chương trình: Program TIM_NHO_NHAT; uses crt; var n,i,nhonhat:integer; m: array[1..100] of real; min:real; begin write(‘Nhap n: ‘); readln(n); for i:=1 to n do begin write(‘M[‘,i,’]=’); readln(m[i]); end; min:=m[1]; nhonhat:=1; for i:=2 to n do if m[i] < min then begin min:=m[i]; nhonhat:=i; end; writeln(‘phan tu nho nhat la phan tu thu’,nhonhat); readln end. Bài tập 5.6 Viết chương trình cho phép nhập n số sắp xếp và in ra các số đã nhập theo thứ tự tăng dần.
Program Sap_xep_1; uses crt; var n,i,k,nhonhat:integer; m: array[1..100] of integer; min,tam:integer; begin {— Nhap mang co n phan tu——} write(‘Nhap n: ‘); readln(n); for i:=1 to n do begin write(‘M[‘,i,’]=’); readln(m[i]); end; {—Tim so be nhat ——–} for k:=1 to n do begin min:=m[k]; nhonhat:=k; for i:=k+1 to n do if m[i] < min then begin min:=m[i]; nhonhat:=i; end; {—-Doi cho m[k] voi m[j] vi m[j] nho nhat ———–} tam:=m[k]; m[k]:=m[nhonhat] m[nhonhat]:=tam; end; {—-In mang sau khi sap xep –} for i:=1 to n do write(m[i],’, ‘); readln end. Bài tập 5.7: Viết chương trình in dãy n số fibonacy. a.Hướng dẫn: – Sử dụng mảng M để chứa dãy n số fibonacy. Tạo lập hai phần tử đầu tiên là 1, 1. – Cho i chạy từ 3 đến n. M [i] = M[i-1]+M[i-2]. – In n phần tử đầu tiên của mảng. b.Mã chương trình: Program Fibonacy_mang; uses crt; var i,n: integer; m:array[1..100] of longint; begin write(‘Nhap so phan tu can in:’); readln(n); m[1]:=1; m[2]:=1; for i:=3 to n do m[i]:=m[i-1]+m[i-2]; for i:=1 to n do write(m[i],’ ,’); readln end. Bài tập 5.8 Để xác định hệ số cho đa thứ khai triển (a+b)n người ta sử dụng tam giác Pascal. 1 1 1 1 2 1 1 3 3 1 1 4 6 4 1 … Hàng thứ n được xác định từ hàng n-1: – Phần tử đầu tiên và phần tử cuối cùng đều bằng 1. – Phần tử thứ 2 là tổng của phần tử thứ nhất và thứ 2 của hàng n-1 – Phần tử thứ k của hàng thứ n là tổng cảu phần tử thứ k-1 và k của hàng thứ n-1.
– Dùng hai mảng: Tam, và m để tạo và in các hàng của tam giác. – Khởi động cho mảng m[1]=1; m[2]:=1 – Lập mảng tam cho dòng i. – Chuyển mảng tạm cho mảng m. – In ra dòng i.
Program Tam_giac_Pascal; uses crt; var n,i,j:integer; m,tam: array[1..100] of integer; begin write(‘Nhap bac cua tam giac: ‘);readln(n); m[1]:=1; m[2]:=1; for i:=1 to n do begin {Phan tu dau bang 1} tam[1]:=1; for j:=2 to i-1 do tam[j]:=m[j-1]+m[j]; {Phan tu cuoi bang 1} tam[i]:=1; {Chuyen cac phan tu tu mang tam sang mang m} for j:=1 to i do m[j]:=tam[j]; {in ra hang thu i} for j:=1 to i do write(m[j]:3); writeln; end; readln end. Bài tập 5.9 Viết chương trình cho phép nhập.
Bài tập 5.10 Viết chương trình cho phép nhập.
Bài tập 6.1: Viết chương trình giải phương trình bậc hai với yêu cầu sử dụng các chương trình con để giải quyết các trường hợp xãy ra của delta.
Program Giai_PT_bac_hai; uses crt; var a,b,c,delta:real; {———————-} Procedure delta_duong; begin write(‘Phuong trinh co hai nghiem x1=’,(-b+sqrt(delta))/(2*a),’x2=’,(-b+sqrt(delta))/(2*a)); end; {———————} Procedure delta_khong; begin write(‘Phuong trinh co nghiem kep x=’,-b/(2*a):3:1); end; {——————–} Procedure delta_am; begin writeln(‘Phuong trinh vo nghiem’); end; {Chuong trinh chinh} Begin clrscr; write(‘Nhap a: ‘);readln(a); write(‘Nhap b: ‘);readln(b); write(‘Nhap c: ‘);readln(c); delta:=b*b-4*a*c; if delta>0 then delta_duong else if delta = 0 then delta_khong else delta_am; readln end.
Bài tập 6.2: Viết chương trình cho phép nhập hai số vào hai biến, thực hiện đổi giá trị của hai biến cho nhau. Yêu cầu dùng chương trình con để thực hiện chức năng đổi giá trị.
Program CTC_1; uses crt; var a,b: real; {—-CTC doi gia tri—-} Procedure swap(var x,y:real); var tam:real; begin tam:=x; x:=y; y:=tam; end; {—–Ket thuc CTC—–} begin clrscr; write(‘Nhap so a: ‘);readln(a); write(‘Nhap so b: ‘);readln(b); swap(a,b); write(‘Sau khi doi a =’,a:3:1); write(‘Sau khi doi b =’,b:3:1); readln end.
– Nếu bỏ từ var ở khai báo var x,y:real thì chương trình vẫn không báo lỗi nhưng chức năng đổi giá trị của hai biến không thực hiện được. Bài tập 6.3: Viết chương trình tính giai thừa của số n (Viết là n!). Với yêu cầu: – Nếu người dùng nhập số n < 0 thì yêu cầu nhập lại. – Sử dụng chương trình con để tính giai thừa của một số. n! = 1 nếu n = 0; n! = 1.2.3.4.5…n (Tích của n thừa số).
Program CTC_2; uses crt; var n:integer;x:longint; Procedure Giai_Thua(var GT:longint; n:byte); begin GT:=1; while n>0 do begin GT:=GT*n; n:=n-1; end; end; begin repeat clrscr; write(‘Nhap so n: ‘);readln(n); if n < 0 then begin write(‘Nhap so n >=0’);readln; end; until n>=0; Giai_Thua(x,n); writeln(‘Giai thua cua ‘,n,’la:’,x); readln end. Bài tập 6.4: Viết chương trình tính n! với yêu cầu sử dụng hàm để tính giai thừa.
Program Giai_thua_Ham; uses crt; var n: longint; Function Giai_Thua(n:longint):longint; Var GT:Longint; begin GT:=1; while n > 0 do begin GT:=GT * n; n:=n-1; end; Giai_thua:=GT; end; begin clrscr; write(‘Nhap n: ‘); readln(n); write(n,’!=’,Giai_thua(n)); readln end. Bài tập 6.5: Viết chương trình cho phép thực hiện rút gọn phân số.
– Tìm UCLN của tử số và mẫu số. – Chia tử và mẫu của phân số cho UCLN vừa tìm được.
Program Rut_gon_phan_so; uses crt; var tu,mau:integer; Function UCLN(a,b:integer):integer; var r: integer; begin r:= a mod b; while r <> 0 do begin a:= b; b:= r; r:=a mod b; end; UCLN:=b; end; begin clrscr; write(‘Nhap tu: ‘); readln(tu); write(‘Nhap mau: ‘); readln(mau); write(‘Ket qua rut gon: ‘,tu,’/’,mau,’=’,tu div UCLN(tu,mau),’/’,mau div UCLN(tu,mau)); readln end. Bài tập 6.6: Viết chương trình cho phép trộn hai dãy số A và B cùng có số phần tử là k để được dãy số C theo yêu cầu sau: A = a1, a2 … ak B = b1, b2 … bk Được C = a1, b1, a2, b2 … ak, bk.
Program Tron_day; uses crt; type kieu_mang = array[1..100] of integer; var A, B, C: Kieu_mang; n,i,j: integer; Procedure Nhap_Mang(Var X: Kieu_mang; n:byte); var i:integer; begin for i:=1 to n do begin write(‘M[‘,i,’]=’);readln(X[i]); end; end; Procedure In_Mang(X:kieu_mang; n:byte); var i: byte; begin for i:=1 to n do write(x[i],’, ‘); end; {———–} begin clrscr; write(‘Nhap so phan tu cua day: ‘);read(n); Nhap_mang(A,n); Nhap_mang(B,n); i:=1; j:=1; while i<= n do begin C[j]:= A[i]; C[j+1]:=B[i]; j:=j+2; i:=i+1; end; in_mang(C,2*n); readln end. Bài tập 6.7: Viết chương trình in ra các số nguyên tố nhỏ hơn n với yêu cầu dùng hàm để kiểm tra một số có phải là số nguyên tố hay không.
Program In_so_nguyen_to; uses crt; var n, i: integer; {——Ham kiem tra——-} Function kiem_tra(n:integer):boolean; var i: integer; begin kiem_tra:=true; for i:=2 to n-1 do if (n mod i) = 0 then kiem_tra:=false; end; {——CTC—————-} begin clrscr; write(‘Nhap n: ‘); readln(n); for i:=2 to n do if kiem_tra(i) then write(i:3, ‘, ‘); readln; end. Bài tập 6.8: Viết chương trình cho phép sắp xếp một dãy số với yêu cầu sử dụng các chương trình con: Nhập mảng, in mảng, đổi giá trị của hai số.
Program Sap_xep_day; uses crt; type kieu_mang =array[1..100] of integer; Var A: kieu_mang; n,i,j:byte; {———————} Procedure Nhap_mang(var M:Kieu_Mang;n:byte); Var i:byte; begin for i:=1 to n do begin write(‘M[‘,i,’]=’);readln(M[i]); end; end; {———————} Procedure In_mang(var M:Kieu_Mang;n:byte); Var i:byte; begin for i:=1 to n do write(M[i]:3,’, ‘) end; {———————} Procedure swap(var a,b:integer); var tam:integer; begin tam:=b; b:=a; a:=tam; end; {———————} Begin Clrscr; write(‘Cho biet so phan tu cua day: ‘);readln(n); nhap_mang(A,n); for i:=1 to n-1 do for j:= i to n do if A[i]>A[j] then swap(A[i],A[j]); In_mang(A,n); readln end. Bài tập 6.9: Viết chương trình tính n! bằng kỹ thuật đệ qui.
Nếu = 0 thì n! = 1 ngược lại n! = n*(n-1)!
Program Giai_thua_de_qui; uses crt; var n: longint; function Giai_thua(n:longint):longint; begin if n=0 then giai_thua:=1 else Giai_thua:=n*Giai_thua(n-1); end; begin clrscr; write(‘Nhap n: ‘); readln(n); write(n,’!=’,Giai_thua(n)); readln end.
Dãy số fibonacy được định nghĩa: F(1) = 1; F(2) = 1; F(n) = F(n-1) + F(n-2). Dựa vào định nghĩa này ta có thể viết Fi(n) để tính số hạng thứ n của dãy. Bài tập 6.10: Viết chương trình cho phép tìm ước chung lớn nhất của hai số bằng kỹ thuật đệ qui.
– Nếu a chia b dư 0 thì UCLN(a,b)=b ngược lại UCLN(a,b)=UCLN(b, a mod b)
Program UCLN_de_qui; uses crt; var a,b: integer; Function UCLN(a,b:integer):integer; begin if a mod b = 0 then UCLN:=b else UCLN:=UCLN(b,(a mod b)); end; begin clrscr; write(‘Nhap a: ‘);readln(a); write(‘Nhap b: ‘);readln(b); write(‘UCLN(‘,a,’,’,b,’)=’,UCLN(a,b)); readln end. VII. Dữ liệu kiểu xâu ký tự: Bài 7.1: Viết đoạn chương trình cho phép đọc một xâu ký tự và kiểm tra xâu này có đối xứng không. Ví dụ: Xâu “abcddcba” là xâu đối xứng. Xâu “abcdabcd” không đối xứng. a.Hướng dẫn:
Program xau_doi_xung; var st:string; doi_xung: boolean; i,n:byte; begin write(‘Nhap xau can kiem tra: ‘); readln(st); doi_xung:= true; n:=length(st); for i:=1 to n div 2 do if st[i]<> st[n-i+1] then doi_xung:=false; if doi_xung then write(‘Xau doi xung’) else write(‘Khong doi xung’); readln end.
– Dùng thêm biến n để chương trình rõ ràng, dễ theo dõi. Có thể thay n bằng length(st); – Có thể thay for i:=1 to n div 2 bằng for i:=1 to n nhưng lúc đó chương trình phải xét n trường hợp thay vì chỉ cần xét n/2 trường hợp. – Thuật toán của bài này giống với thuật toán xét xem một số có phải là số nguyên tố không (Thuật toán lính canh). Bài 7.2: Viết chương trình cho phép viết hoa ký tự đầu từ trong một xâu. Ví dụ: le nho duyet -> Le Nho Duyet
Program Doi_chu; uses crt; var st: string; i:byte; begin clrscr; write(‘Nhap xau can doi:’); readln(st); for i:= 1 to length(st) do if (st[i]=’ ‘) then st[i+1]:=upcase(st[i+1]); st[1]:=upcase(st[1]); write(st); readln end.
Bài 7.3: Viết chương trình xoá các dấu cách thừa trong một xâu ký tự (Giữa hai từ chỉ có một dấu cách. Ví dụ: Le nho Duyet -> Le Nho Duyet a.Hướng dẫn: – Thực hiện lặp cho đến khi không tìm thấy hai ký tự trắng liên tiếp trong xâu: Thay thế xâu hai ký tự trắng bằng xâu một ký tự trắng.
Program Xoa_trang; uses crt; var st: string; n:byte; begin clrscr; write(‘Nhap xau can chuan hoa: ‘); readln(st); n:= Pos(‘ ‘,st); while n<>0 do begin delete(st,n,1); n:=Pos(‘ ‘,st); end; write(st); readln end.
Thay: n:= Pos(‘ ‘,st); while n<>0 do begin delete(st,n,1); n:=Pos(‘ ‘,st); end; Bằng : while (‘ ‘,st) <>0 do delete(st, Pos(‘ ‘,st),1) Bài 7.4: Viết chương trình cho phép tách phần tên ra khỏi xâu gồm họ và tên. Theo qui ước cách ghi tên của Tiếng việt, tên là từ cuối cùng trong xâu. Ví dụ: Le Nho Duyet -> Duyet. a.Hướng dẫn:
Program Tach_Ten; uses crt; var st,ten: string; vitri,dai,i: byte; begin clrscr; write(‘Nhap xau: ‘); readln(st); for i:=1 to length(st) do if st[i]=’ ‘ then vitri:=i+1; writeln(vitri); dai:=length(st) – vitri + 1; ten:=Copy(st,vitri,dai); write(ten); readln end.
Bài 7.5: Viết chương trình cho phép dich xâu sang mã moocxo. a.Hướng dẫn:
Program Mooc_xo; uses crt; var st,mooc :string; i: byte; begin write(‘Nhap cau bach van: ‘); readln(st); for i:=1 to length(st) do case st[i] of ‘a’: mooc:=mooc + ‘ ‘+’._’; ‘b’: mooc:=mooc + ‘ ‘+’_.’; end; write(mooc); readln end.
– Đoạn chương trình chỉ mới mã hoá được hai ký tự a, b. Để có thể sử dụng cần khai báo cho các trường hợp còn lại. – Thực tế không cần phân biệt chữ hoa hay chữ thường nên ta qui về một kiểu. Để qui về kiểu chữ hoa ta dùng case upcase(st[i]) of thay cho case st[i] of… Bài 7.6: Viết phần mềm cho phép mã hoá và giải mã một xâu ký tự theo ý riêng. Để mã hoá mỗi người dùng các khoá khác nhau. Ví dụ Khoá a: = succ(a) cho phép mã hoá xâu abc thành bcd. a.Hướng dẫn:
Program Ma_hoa; uses crt; var st: string; i: byte; begin clrscr; write(‘Nhap xau can ma hoa: ‘);readln(st); for i:= 1 to length(st) do st[i]:=succ(st[i]); write(‘Sau ma hoa: ‘,st); readln; for i:= 1 to length(st) do st[i]:=pred(st[i]); write(‘Sau giai ma: ‘,st); readln; end.
Bài 7.7: Viết chương trình cho phép đổi một số hệ thập phân sang số nhị phân. a.Hướng dẫn:
Program Doi_Ra_Nhi_Phan; uses crt; var st,st1: string; so: longint;i:byte; begin clrscr; write(‘Nhap so can doi: ‘); readln(so); st:=”; while so > 0 do begin str(so mod 2,st1); st:=st+st1; so:=so div 2; end; for i:=length(st) downto 1 do write(st[i]); readln end.
Bài 7.8: Viết chương trình rã chữ: Khi cắt khẩu hiệu người ta thường có nhu cầu được biết mỗi ký tự xuất hiện bao nhiêu lần trong câu khẩu hiệu. Hãy viết chương trình thực hiện điều đó. Ví dụ nhập: LE NHO DUYET Cho biết D: 1; E: 2… a.Hướng dẫn:
Program Ra_chu; uses crt; var st:string; M: array[‘A’..’Z’] of byte; ch:Char; i:byte; begin clrscr; writeln(‘CHUONG TRINH RA CHU DE CAT KHAU HIEU’); write(‘Nhap cau: ‘);readln(st); for i:=1 to length(st) do st[i]:=upcase(st[i]); for ch:=’A’ to ‘Z’ do M[ch]:=0; for i:=1 to length(st) do begin ch:=st[i]; M[ch]:= M[ch]+1; end; for ch:=’A’ to ‘Z’ do if M[ch]>0 then write(ch,’:’,M[ch],’ ‘); readln end.
Bài 7.9: Khi cộng hai số có giá trị quá lớn ta không thể thực hiện được do gới hạn giá trị của biến. Bằng cách sử dụng xâu ký tự, ta có thể lập chương trình cộng hai số rất lớn (255 chữ số). Hãy viết chương trình này. a.Hướng dẫn:
Program Cong_so_lon; uses crt; var so1, so2, tong, st1: string; nho, i, chuso1, chuso2, chusoc: byte; m:integer; Procedure Doi_chieu(var so:string); var i:byte; tam: string; begin tam:=”; for i:=length(so) downto 1 do tam:=tam+so[i]; so:=tam; end; begin write(‘Nhap so thu nhat: ‘);readln(so1); write(‘Nhap so thu hai: ‘);readln(so2); doi_chieu(so1); doi_chieu(so2); {-Lam cho hai so co do dai giong nhau} if length(so1)>length(so2) then for i:=1 to length(so1)-length(so2) do so2:=so2 +’0′ else for i:=1 to length(so2)-length(so1) do so1:=so1 +’0′; {–Bat dau cong———–} nho:=0; for i:=1 to length(so1) do begin val(so1[i],chuso1,m); val(so2[i],chuso2,m); {Doi thanh so de cong} chusoc:= (chuso1+chuso2+nho) mod 10; nho:= (chuso1+chuso2+nho) div 10; str(chusoc,st1); {Doi thanh ky tu de dua vao tong} tong:=tong+st1 end; {Cong them nho cuoi cung} if nho>0 then begin str(nho,st1); tong:=tong+st1 end; {—————} doi_chieu(tong); write(tong); readln end.
Bài 7.10: Viết chương trình cho phép ghi bằng chữ một số. Ví dụ: 123.456.789 đọc Một trăm hai mươi ba triệu, bốn trăm năm mươi sáu ngàn, bảy trăm tám mươi chín.
Program Doc_so; var n:longint; Function Dich_1so(n:byte):string; begin case n of 1: Dich_1so:=’mot’; 2: Dich_1so:=’hai’; 3: Dich_1so:=’ba’; 4: Dich_1so:=’bon’; 5: Dich_1so:=’nam’; 6: Dich_1so:=’sau’; 7: Dich_1so:=’bay’; 8: Dich_1so:=’tam’; 9: Dich_1so:=’chin’; 0: Dich_1so:=’khong’; end; end; Function Dich_3so(n:integer):string; var Ket_qua: string; begin Ket_qua:=Dich_1so(n div 100) + ‘ tram ‘; n:= (n mod 100); Ket_qua:=Ket_qua + Dich_1so(n div 10) +’ muoi ‘; n:=n mod 10; Ket_qua:=Ket_qua + Dich_1so(n); Dich_3so:=Ket_qua; end; Function Dich_9so(n:longint):string; var ket_qua: string; begin ket_qua:=”; if n div 1000000000 > 0 then ket_qua:=dich_3so(n div 1000000000) +’ ty, ‘; n:=n mod 1000000000; if n div 1000000 > 0 then ket_qua:=ket_qua + dich_3so(n div 1000000)+’ trieu, ‘; n:=n mod 1000000; if n div 1000 > 0 then ket_qua:=ket_qua + dich_3so(n div 1000)+’ ngan, ‘; n:=n mod 1000; ket_qua:=ket_qua + dich_3so(n); Dich_9so:=ket_qua; end; {———————-} begin write(‘Nhap so n: ‘); readln(n); write(Dich_9so(n)); readln end.
VIII. Dữ liệu kiểu record: Bài tập 8.1 Viết chương trình cho phép nhập và in ra một phân số với yêu cầu phân số được lưu trữ trong một biến record.
– Khai báo biến Phan_so là một record. Phan_so = Record Tu: Integer. Mau:Integer; End;
Program Phan_So_1; uses crt; var x: record Tu: Integer; Mau: Integer; end; Begin clrscr; Write(‘Nhap tu so: ‘);readln(x.Tu); Write(‘Nhap mau so: ‘); readln(x.Mau); with x do begin Write(‘Phan so vua nhap la:’,Tu,’/’,Mau); end; readln end.
Khi nhập và khi in phân số ta đã có hai cách truy cập thành phần của record (Ở đây là tử và mầu) khác nhau. Một truy cập trực tiếp, một thông qua lệnh with … do Bài tập 8.2 Thực hiện 8.1 với yêu cầu viết hai thủ tục nhập và in phân số.
Program Phan_So_2; uses crt; Type Phan_so = record Tu: Integer; Mau: Integer; end; var x: Phan_so; Procedure Nhap_Phan_so(Var a:Phan_so); begin with a do begin Write(‘Nhap tu so: ‘);readln(Tu); Write(‘Nhap mau so: ‘); readln(Mau); end; end; {——————-} Procedure In_Phan_so(a:Phan_so); Begin with x do Write(‘Phan so vua nhap la:’,Tu,’/’,Mau); end; {——————-} begin clrscr; Nhap_Phan_so(x); In_Phan_so(x); Readln end.
Ở 8.1 ta khai báo một biến có kiểu record. Ở 8.2 ta khai báo một kiểu Phan_so bằng lệnh Type rồi sau đó mới khai báo biến x có kiểu Phan_so. Bài tập 8.3 Thực hiện 8.2 với yêu cầu phân số được nhập dạng a/b.
Program Phan_So_2; uses crt; Type Phan_so = record Tu: Integer; Mau: Integer; end; var x: Phan_so; Procedure Nhap_Phan_so(Var a:Phan_so); var st,st1:string; n,m:integer; begin write(‘Nhap phan so a/b: ‘);readln(st); n:= Pos(st,’/’); with a do begin st1:= copy(st,1,n-1); val(st1,tu,m); st1:= copy(st,n+1,length(st)-n); val(st1,Mau,n); end; end; {——————-} Procedure In_Phan_so(a:Phan_so); Begin with x do Write(‘Phan so vua nhap la:’,Tu,’/’,Mau); end; {——————-} begin clrscr; Nhap_Phan_so(x); In_Phan_so(x); Readln end.
Ở đây ta lại được một ứng dụng của kiểu string. Với việc dùng string làm bộ đệm việc nhập phân số dễ, gần với thực tế hơn. Tất nhiên, phải xủ lý nhiều mới được phân số cần nhập. Bài tập 8.4 Thực hiện 8.1 với yêu cầu sau khi nhập thực hiện rút gọn rối mới in phân số.
Program Phan_So_2; uses crt; Type Phan_so = record Tu: Integer; Mau: Integer; end; var x: Phan_so; {———————-} Function UCLN(a,b:integer):integer; begin if a mod b = 0 then UCLN:=b else UCLN:=UCLN(b,(a mod b)); end; {———————-} Procedure Nhap_Phan_so(Var a:Phan_so); var st,st1:string; n,m:integer; begin repeat write(‘Nhap phan so : ‘);readln(st); n:= Pos(‘/’,st); until n>0; with a do begin st1:= copy(st,1,n-1); val(st1,tu,m); st1:= copy(st,n+1,length(st)-n); val(st1,Mau,n); end; end; {——————-} Procedure In_Phan_so(a:Phan_so); Begin if a.Tu=a.Mau then write(1) else with a do Write(Tu,’/’,Mau); end; {——————-} Procedure Rut_Gon_Phan_so(var a:Phan_so); var tam: integer; begin tam:=UCLN(a.Tu,a.Mau); with a do begin Tu:=Tu div tam; mau:=Mau div tam; end; end; {——————–} begin clrscr; Nhap_Phan_so(x); Rut_gon_phan_so(x); write(‘Phan so sau khi rut gon: ‘); In_Phan_so(x); Readln
Bài tập 8.5 Viết chương trình cho phép cộng hai phân số với yêu cầu: Mỗi phân số được lưu trong một biến kiểu record.
Program Phan_So_2; uses crt; Type Phan_so = record Tu: Integer; Mau: Integer; end; var x,y,z: Phan_so; {———————-} Function UCLN(a,b:integer):integer; begin if a mod b = 0 then UCLN:=b else UCLN:=UCLN(b,(a mod b)); end; {———————-} Procedure Nhap_Phan_so(Var a:Phan_so); var st,st1:string; n,m:integer; begin repeat write(‘Nhap phan so : ‘);readln(st); n:= Pos(‘/’,st); until n>0; with a do begin st1:= copy(st,1,n-1); val(st1,tu,m); st1:= copy(st,n+1,length(st)-n); val(st1,Mau,n); end; end; {——————-} Procedure In_Phan_so(a:Phan_so); Begin if a.Tu=a.Mau then write(1) else with a do Write(Tu,’/’,Mau); end; {——————-} Procedure Rut_Gon_Phan_so(var a:Phan_so); var tam: integer; begin tam:=UCLN(a.Tu,a.Mau); with a do begin Tu:=Tu div tam; mau:=Mau div tam; end; end; {——————–} Procedure Cong_Phan_so(a,b:Phan_so; Var c:Phan_so); begin with c do begin Tu:=a.Tu*b.Mau + a.Mau*b.Tu; Mau:= a.Mau * b.Mau end; Rut_gon_phan_so(c); end; {——————–} begin clrscr; Nhap_Phan_so(x); Nhap_Phan_so(y); Cong_phan_so(x,y,z); In_Phan_so(z); Readln end.
Bài tập 8.6 Viết chương trình cho phép nhập danh sách học viên. Sau khi nhập một học viên chương trình yêu cầu trả lời có nhập tiếp (Y/N). Ấn Y để tiếp tục nhập, ấn N để thôi nhập. Hồ sơ mỗi học viên được quản lý như sau: Hoso = record Holot: string[20]; Ten: string[10]; Gioitinh:boolean; Ngaysinh: string[10]; SDD: longint; Donvi: string[15]; end; 0
Program Nhan_su; uses crt; type Hoso = record Holot: string[20]; Ten: string[10]; Gioitinh:boolean; Ngaysinh: string[10]; SDD: longint; Donvi: string[15]; end; var danhsach: array[1..100] of Hoso; nhap:Char; gt: string; i:byte; Begin nhap:=’Y’; i:=0; while nhap=’Y’ do begin clrscr; window(10,10,60,40); writeln(‘—— NHAP HO SO NHAN SU——-‘); writeln; i:=i+1; writeln(‘Nhap ho so nguoi thu ‘,i,’:’); write(‘Ho lot:’);readln(danhsach[i].Holot); write(‘Ten:’);readln(danhsach[i].Ten); write(‘Gioi tinh (Nam/Nu):’);readln(gt); if gt = ‘Nu’ then danhsach[i].Gioitinh:= true; write(‘Ngay sinh:’);readln(danhsach[i].Ngaysinh); write(‘So dien thoai:’);readln(danhsach[i].SDD); write(‘Don vi:’);readln(danhsach[i].Donvi); write(‘Nhap tiep Y/N’);readln(nhap); nhap:=upcase(nhap); end; end.
Bài tập 8.7 Viết chương trình cho phép nhập và in danh sách danh sách nữ của lớp với yêu cầu: Sử dụng chương trình con nhập danh sách và chương trình con in một hồ sơ.
Program Nhan_su; uses crt; type Hoso = record Holot: string[20]; Ten: string[10]; Gioitinh:boolean; Ngaysinh: string[10]; SDD: longint; Donvi: string[15]; end; Type danhsach = array[1..100] of Hoso; Var ds: danhsach; i:integer; Procedure Nhap_ho_so(Var ds:danhsach); var nhap:Char; i:byte; gt: string; begin nhap:=’Y’; i:=0; while nhap=’Y’ do begin clrscr; writeln(‘—— NHAP HO SO NHAN SU——-‘); writeln; i:=i+1; writeln(‘Nhap ho so nguoi thu ‘,i,’:’); write(‘Ho lot:’);readln(ds[i].Holot); write(‘Ten:’);readln(ds[i].Ten); write(‘Gioi tinh (Nam/Nu):’);readln(gt); if gt = ‘Nu’ then ds[i].gioitinh:= true; write(‘Ngay sinh:’);readln(ds[i].ngaysinh); write(‘So dien thoai:’);readln(ds[i].SDD); write(‘Don vi:’);readln(ds[i].Donvi); write(‘Nhap tiep Y/N: ‘);readln(nhap); nhap:=upcase(nhap); end; end; Procedure In_ho_so(HVien:Hoso); begin with Hvien do writeln(‘|’,Holot:20,Ten:10,’|’,Ngaysinh:10,’|’,SDD:10,’|’,Donvi:20,’|’); end; begin nhap_ho_so(ds); writeln(‘DANH SACH HOC VIEN NU’); writeln; i:=1; while ds[i].holot<>” do begin if ds[i].gioitinh then in_ho_so(ds[i]); i:=i+1; end; readln end.
Bài tập 8.8 Phát triển thêm chức năng sắp xếp (Theo tên) để chương trình cho phép nhập, sắp xếp, in danh sách.
Bài tập 8.9
Bài tập 8.10
Bài tập 9.1 Viết chương trình cho phép ghi các số lẻ xuống đĩa với tên so_le.dat sau đó đọc và xuất ra màn hình nội dung file này.
– Thủ tục chuẩn bị ghi file xuống đĩa ( assign, rewrite). – Kiểm tra nếu là số lẻ if i mod 2 = 1 thì ghi xuống đĩa. – Thủ tục chuẩn bị đọc file từ đĩa ( assign, reset). – Đọc và in nội dung. – Đóng file.
Program File_So_le; uses crt; var sole: file of integer; i,n,so:integer; begin write(‘Nhap n: ‘);readln(n); { Thu tuc chuan bi ghi xuong dia} assign(sole,’sole.dat’); rewrite(Sole); {Thuc hien ghi cac so le xuong file sole = sole.dat } for i:= 1 to n do if i mod 2 = 1 then write(sole,i); close(sole); writeln(‘Da ghi xuong file sole.dat’); readln; {Thu tuc chuan bi doc duw lieu tu file tren dia} assign(sole,’sole.dat’); reset(sole); {Thuc hien do va in ra man hinh} while not eof(sole) do begin read(sole,so); write(so,’, ‘); end; close(sole); readln end.
Bài tập 9.2. Viết chương trình tìm các số nguyên tố nhỏ hơn hoặc bằng n ( nhập từ bàn phím) và ghi các số này xuống đĩa.
– Hàm nguyen_to để kiểm tra một số a có phải là số nguyên tố không. – Thực hiện như 9.1 thay if i mod 2 = 1 bằng nguyen_to(n)
Program File_Nguyen_to; uses crt; var nguyento: file of integer; i,n,so:integer; {——————–} Function nguyen_to(a:integer):boolean; var i: integer; begin nguyen_to:=true; for i:=2 to a-1 do if a mod i = 0 then nguyen_to:=false; end; {——————–} begin write(‘Nhap n: ‘);readln(n); assign(nguyento,’nguyento.dat’); rewrite(nguyento); for i:= 2 to n do if nguyen_to(i) then write(nguyento,i); close(nguyento); writeln(‘Da ghi xuong file nguyento.dat’); readln; assign(nguyento,’nguyento.dat’); reset(nguyento); while not eof(nguyento) do begin read(nguyento,so); write(so,’, ‘); end; readln end.
Bài tập 9.3 Viết chương trình thực hiện việc cấp số xe mô tô với yêu cầu: – Cấp số ngẫu nhiên có 4 chữ số. – Số đã cấp được lưu lại trên đĩa để quản lý.
– Dùng hàm random để tạo số ngẫu nhiên. – Lưu số vừa cấp thêm vào file so_xe.dat.
Bài tập 9.4 – Đọc file so_xe.dat để xét xem số vừa tạo có trong file này không. Nếu đã có thì quay lại tạo số ngẫu nhiên khác. Lặp cho đến khi tạo được số không có trong file này (chưa cấp ) thì cấp số này.
Bài tập 9.5
Bài tập 9.6
Bài tập 9.7
Bài tập 9.8
Bài tập 9.9
Bài tập 9.10
|
