Cách viết hàm trong Pascal

CHƯƠNG VI

CHƯƠNG TRÌNH CON: THỦ TỤC VÀ HÀM

A. LÝ THUYẾT

I. KHÁI NIỆM VỀ CHƯƠNG TRÌNH CON

            Chương trình con (CTC) là một đoạn chương trình thực hiện trọn vẹn hay một chức năng nào đó.             Trong Turbo Pascal, có 2 dạng CTC:

·        Thủ tục (PROCEDURE): Dùng để thực hiện một hay nhiều nhiệm vụ nào đó.

·        Hàm (FUNCTION): Trả về một giá trị nào đó (có kiểu vô hướng, kiểu string). Hàm có thể sử dụng trong các biểu thức.

            Ngoài ra, trong Pascal còn cho phép các CTC lồng vào nhau.

 

II. CẤU TRÚC CHUNG CỦA MỘT CHƯƠNG TRÌNH CÓ SỬ DỤNG CTC

PROGRAM  Tên_chương_trình;

USES CRT;

CONST  ............;

VAR       ............;

PROCEDURE  THUTUC[(Các tham số)];

[Khai báo Const, Var]

BEGIN

            ..............

END;

FUNCTION  HAM[(Các tham số)]:;

[Khai báo Const, Var]

BEGIN

            ..............

            HAM:=;

END;

BEGIN {Chương trình chính}

            ...................

            THUTUC[(...)];

            ...................

            A:= HAM[(...)];

            ...................

END.

Chú ý: Trong quá trình xây dựng CTC, khi nào thì nên dùng thủ tục/hàm?

Dùng thủ tục

- Kết quả của bài toán trả về 1 giá trị duy nhất (kiểu vô hướng, kiểu string).

- Lời gọi CTC cần nằm trong các biểu thức tính toán.

- Kết quả của bài toán không trả về giá trị nào hoặc trả về nhiều giá trị hoặc trả về  kiểu dữ liệu có cấu trúc (Array, Record, File).

- Lời gọi CTC không nằm trong các biểu thức tính toán.

B. BÀI TẬP

Bài tập 6.1:

            Viết chương trình giải phương trình bậc hai với yêu cầu sử dụng các chương trình con để giải quyết các trường hợp xãy ra của delta.

a. Hướng dẫn:

b. Mã chương trình:

Program Giai_PT_bac_hai;

uses crt;

var a,b,c,delta:real;

{----------------------}

Procedure delta_duong;

begin

write('Phuong trinh co hai nghiem x1=',(-b+sqrt(delta))/(2*a),'x2=',(-b+sqrt(delta))/(2*a));

end;

{---------------------}

Procedure delta_khong;

begin

write('Phuong trinh co nghiem kep x=',-b/(2*a):3:1);

end;

{--------------------}

Procedure delta_am;

begin

writeln('Phuong trinh vo nghiem');

end;

{Chuong trinh chinh}

Begin

clrscr;

write('Nhap a: ');readln(a);

write('Nhap b: ');readln(b);

write('Nhap c: ');readln(c);

delta:=b*b-4*a*c;

if delta>0 then delta_duong

else if delta = 0 then delta_khong

else delta_am;

readln

end.

c. Nhận xét: Chương trình con cho phép chia nhỏ công việc nhằm đơn giản hoá. Ngoài ra một công việc nào đó lặp lại nhiều lần trong chương trình nên dùng CTC vì khi đó mã chương trình sẽ gọn, dễ theo dõi, gỡ rối hơn.

Bài tập 6.2:

            Viết chương trình cho phép nhập hai số vào hai biến, thực hiện đổi giá trị của hai biến cho nhau. Yêu cầu dùng chương trình con để thực hiện chức năng đổi giá trị.

a. Hướng dẫn:

b. Mã chương trình:

Program CTC_1;

uses crt;

var a,b: real;

{----CTC doi gia tri----}

Procedure swap(var x,y:real);

var tam:real;

begin

tam:=x; x:=y; y:=tam;

end;

{-----Ket thuc CTC-----}

begin

clrscr;

write('Nhap so a: ');readln(a);

write('Nhap so b: ');readln(b);

swap(a,b);

write('Sau khi doi a =',a:3:1);

write('Sau khi doi b =',b:3:1);

readln

end.

b. Nhận xét:

- Nếu bỏ từ var ở khai báo var x,y:real thì chương trình vẫn không báo lỗi nhưng chức năng đổi giá trị của hai biến không thực hiện được.

Bài tập 6.3:

Tìm số lớn thứ nhì trong n số được nhập từ bàn phím.

Ví dụ: Nhập các sô 10; 10; 9; 9; 8 thì được số lớn nhì là 9.

Giải thuật:                                                          

- Nhập 2 số, Xác định giá trị cho hai biến Max, Nhi.

- Lần lượt nhâp các số. Với mỗi số được nhập xét:

            - Nếu So > Max thì gán Nhi = Max, Max = So.

            - Nếu Nhi < So < Max thì gán Nhi = So.

Program So_lon_nhi;

Var n,i,so, nhi,max,tam:integer;

Procedure swap(var x,y:real);

var tam:real;

begin

tam:=x;

x:=y;

y:=tam;

end;

Begin

    Write('Nhap n: ');Readln(n);

    Write('nhap so:');Readln(max);

    Write('nhap so: ');Readln(nhi);

    if nhi > Max then swap(Max,nhi)

    For i:= 3 to n do

    Begin

         Write('Nhap so: ');Readln(so);

         if (so>nhi) and (so

         if so>max then

         Begin

            nhi:=max;

            Max:=so;

         End;

    End;

    Write('So thu nhi la: ',nhi);

    Readln

End.

Bài tập 6.3:

            Viết chương trình tính giai thừa của số n (Viết là n!). Với yêu cầu:

- Nếu người dùng nhập số n < 0 thì yêu cầu nhập lại.

- Sử dụng chương trình con để tính giai thừa của một số.

            n! = 1 nếu n = 0;

            n! = 1.2.3.4.5...n (Tích của n thừa số).

a. Hướng dẫn:

b. Mã chương trình:

Program CTC_2;

uses crt;

var n:integer;x:longint;

Procedure Giai_Thua(var GT:longint; n:byte);

begin

    GT:=1;

    while n>0 do

    begin

    GT:=GT*n;

    n:=n-1;

    end;

end;

begin

   repeat

   clrscr;

   write('Nhap so n: ');readln(n);

   if n < 0 then begin write('Nhap so n>=0');readln; end;

   until n>=0;

   Giai_Thua(x,n);

   writeln('Giai thua cua ',n,'la:',x);

   readln

end.

Nhận xét: Lệnh n:= n-1 làm thay đổi giá trị của n  nhưng khi ra khỏi chương trình con n có giá trị không đổi so với trước khi gọi chương trình con.

Bài tập 6.4:

            Viết chương trình tính n! với yêu cầu sử dụng hàm để tính giai thừa.

a. Hướng dẫn:

b. Mã chương trình:

Program Giai_thua_Ham;

uses crt;

var n: longint;

Function Giai_Thua(n:longint):longint;

Var GT:Longint;

begin

     GT:=1;

     while n > 0 do

     begin

     GT:=GT * n;

     n:=n-1;

     end;

     Giai_thua:=GT;

end;

begin

    clrscr;

    write('Nhap n: '); readln(n);

    write(n,'!=',Giai_thua(n));

    readln

end.

Nhận xét: Hãy so sánh sự khác nhau khi Giai_thua được viết dưới hai dạng Function và Procedure.

- Khi dùng Procedure cần một biến (toàn cục) để lưu giữa giá trị của n!. Biến này được truyền cho tham biến trong Procedure. Sau khi gọi nó cần lệnh để in n!

- Khi dùng Function, có thể sử dụng nó như là một biểu thức.

Bài tập 6.5:

            Viết chương trình cho phép thực hiện rút gọn phân số.

a. Hướng dẫn:

- Tìm UCLN của tử số và mẫu số.

- Chia tử và mẫu của phân số cho UCLN vừa tìm được.

b. Mã chương trình:

Program Rut_gon_phan_so;

uses crt;

var tu,mau:integer;

Function UCLN(a,b:integer):integer;

var r: integer;

begin

     r:= a mod b;

     while r <> 0 do

     begin

         a:= b;

         b:= r;

         r:=a mod b;

     end;

     UCLN:=b;

end;

begin

   clrscr;

   write('Nhap tu: '); readln(tu);

   write('Nhap mau: '); readln(mau);

   write('Ket qua rut gon: ',tu,'/',mau,'=',tu div UCLN(tu,mau),'/',mau div UCLN(tu,mau));

   readln

end.

Bài tập 6.6:

            Viết chương trình cho phép trộn hai dãy số A và B cùng có số phần tử là k để được dãy số C theo yêu cầu sau:

A = a1, a2 ... ak

B = b1, b2 ... bk

Được C = a1, b1, a2, b2 ... ak, bk.

a. Hướng dẫn:

b. Mã chương trình:

Program Tron_day;

uses crt;

type kieu_mang =  array[1..100] of integer;

var A, B, C: Kieu_mang;

    n,i,j: integer;

Procedure Nhap_Mang(Var X: Kieu_mang; n:byte);

var i:integer;

begin

    for i:=1 to n do

    begin

        write('M[',i,']=');readln(X[i]);

    end;

end;

Procedure In_Mang(X:kieu_mang; n:byte);

var i: byte;

begin

     for i:=1 to n do write(x[i],', ');

end;

{-----------}

begin

   clrscr;

   write('Nhap so phan tu cua day: ');read(n);

   Nhap_mang(A,n);

   Nhap_mang(B,n);

   i:=1;

   j:=1;

   while i<= n do

   begin

        C[j]:=  A[i];

        C[j+1]:=B[i];

        j:=j+2;

        i:=i+1;

   end;

   in_mang(C,2*n);

   readln

end.

Bài tập 6.7:

Viết chương trình in ra các số nguyên tố nhỏ hơn n với yêu cầu dùng hàm để kiểm tra một số có phải là số nguyên tố hay không.

a. Hướng dẫn:

b. Mã chương trình:

Program In_so_nguyen_to;

uses crt;

var  n, i: integer;

{------Ham kiem tra-------}

Function kiem_tra(n:integer):boolean;

var i: integer;

begin

    kiem_tra:=true;

    for i:=2 to n-1 do if (n mod i) = 0 then kiem_tra:=false;

end;

{------CTC----------------}

begin

    clrscr;

    write('Nhap n: '); readln(n);

    for i:=2 to n do if kiem_tra(i) then write(i:3, ', ');

    readln;

end.

Bài tập 6.8:

            Viết chương trình cho phép sắp xếp một dãy số với yêu cầu sử dụng các chương trình con: Nhập mảng, in mảng, đổi giá trị của hai số.

a. Hướng dẫn:

b. Mã chương trình:

Program Sap_xep_day;

uses crt;

type kieu_mang =array[1..100] of integer;

Var A: kieu_mang;

    n,i,j:byte;

{---------------------}

Procedure Nhap_mang(var M:Kieu_Mang;n:byte);

Var i:byte;

begin

    for i:=1 to n do

    begin

        write('M[',i,']=');readln(M[i]);

    end;

end;

{---------------------}

Procedure In_mang(var M:Kieu_Mang;n:byte);

Var i:byte;

begin

    for i:=1 to n do write(M[i]:3,', ')

end;

{---------------------}

Procedure swap(var a,b:integer);

var tam:integer;

begin

    tam:=b;

    b:=a;

    a:=tam;

end;

{---------------------}

Begin

    Clrscr;

    write('Cho biet so phan tu cua day: ');readln(n);

    nhap_mang(A,n);

    for i:=1 to n-1 do

       for j:= i to n do if A[i]>A[j] then swap(A[i],A[j]);

    In_mang(A,n);

    readln

end.