Kinh tế campuchia 2023
|
Campuchia đang mắc nợ Trung Quốc nhiều nhưng vẫn chưa rơi vào kịch bản ‘bẫy nợ’ đáng sợ. ảnh: Twitter/Bilaterals.org David Hutt ngày 21 tháng Chín 2022 Biên dịch: GaD
Trong khi các quốc gia đang phát triển khác rơi vào vòng xoáy thần chết do nợ nước ngoài, Campuchia lại nằm ở vị trí tương đối khó khăn trong việc tìm quốc gia tiếp theo có nguy cơ rơi vào cái gọi là “bẫy nợ” của Trung Quốc. Trong khi Ethiopia và Zambia là những nước mới nhất yêu cầu cơ cấu lại các khoản nợ Trung Quốc, cùng với Pakistan, Sri Lanka và Lào, và những nước khác; không có dấu hiệu hoảng sợ ở Phnom Penh khi lãi suất toàn cầu tăng cao thổi bay các lỗ hổng trong bảng cân đối kế toán trên toàn thế giới. Nhưng ẩn trong một bài báo gần đây của The Economist, có một lời cảnh báo Campuchia. “Với thời gian,” ấn phẩm Anh bóng gió, “Campuchia có thể là một quốc gia nữa phải cầu xin Bắc Kinh, cho đến nay là chủ nợ song phương lớn nhất của nước này.” Hiện tại, rủi ro là nhẹ nhưng hồ sơ nợ của Phnom Penh sẽ thay đổi đáng kể nếu kế hoạch tổng thể cơ sở hạ tầng 10 năm, trị giá 50 tỷ USD, phần lớn trong số đó có khả năng được tài trợ thông qua tín dụng, được cấp đầy đủ. Alasdair Scott, trưởng phái bộ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tại Campuchia, lưu ý rằng Phân tích Bền vững Nợ chung của Ngân hàng Thế giới (WB) và IMF gần đây nhất đã phát hiện ra rằng Campuchia có rủi ro thấp về nợ tổng thể và nợ bên ngoài. Nợ công đã tăng lên 35% GDP vào cuối năm 2021, tăng từ mức 28,2% của năm 2019, theo WB. Sự gia tăng chủ yếu là kết quả của đại dịch, làm cản trở tăng trưởng kinh tế, cắt giảm biên lai thuế và buộc chính phủ phải gánh thêm nợ khi họ can thiệp để hạn chế tác động của đại dịch. Hồ sơ nợ của Campuchia vẫn chưa nằm trong vùng nguy hiểm mặc dù lãi suất Mỹ tăng sẽ gây ra những căng thẳng mới. Ảnh: AFP Forum Scott nói với Asia Times: “Các dự báo cho thấy tổng tỷ lệ nợ công trên GDP tăng khoảng 5 điểm phần trăm trong thập kỷ tới, nhưng vẫn ổn định ở mức khoảng 40%. Để so sánh, tỷ lệ nợ trên GDP của nước láng giềng Lào đã tăng từ 68% lên 88% GDP từ năm 2019 đến năm 2021. Các nhà kinh tế tính toán khoản nợ trên 40% GDP đối với một quốc gia đang phát triển như Campuchia, tình hình có thể trở nên tồi tệ tùy theo trên các biến khác nhau. “Tổng nợ nước ngoài của chúng tôi hiện ở mức từ 33% đến 35% GDP, vẫn thấp hơn ngưỡng 40%”, ông Meas Soksensan, phát ngôn viên Bộ Tài chính, cho biết trong một cuộc họp báo tháng trước. Kimlong Chheng, nhà kinh tế tại Viện Tầm nhìn Châu Á, một tổ chức tư vấn địa phương, cho rằng sẽ không có nhiều thay đổi về tỷ lệ nợ trên GDP của Campuchia năm 2023 hoặc 2024. Ông nói: “GDP dự kiến sẽ tăng từ 5-6% trong giai đoạn này, do đó, mặc dù khối lượng các khoản vay tăng lên, nhưng điều đó sẽ được bù đắp bởi GDP ngày càng tăng. WB ước tính nền kinh tế sẽ tăng trưởng 4,5% năm nay và 5,5% năm 2023. Tuy nhiên, việc nợ tăng từ 28,2% GDP năm 2019 lên 35% năm 2021, là “mức tăng thực sự nhanh chóng” chỉ trong hai năm, Sophal Ear, phó hiệu trưởng và phó giáo sư Trường Quản lý Toàn cầu Thunderbird, Đại học Bang Arizona, cảnh báo. Ear nói thêm: “Tốc độ này khiến Campuchia có nguy cơ trở thành một công ty con thuộc sở hữu hoàn toàn của Trung Quốc. Việc này gắn với một ngạn ngữ của người Châu Phi: Nếu bạn đút tay vào túi người khác, bạn phải di chuyển khi anh ta di chuyển”. Theo cập nhật kinh tế mới nhất của WB, tổng số nợ phải trả Trung Quốc là 4,05 tỷ USD, tương đương 44,3% vốn tín dụng của Campuchia, vào cuối năm 2021. Tổng nợ công của Campuchia ở mức 9,7 tỷ USD tính đến tháng Sáu 2022, theo Bản tin thống kê nợ công của nước này được công bố hồi đầu tháng. Trong đó, 68% của các đối tác song phương, chủ yếu là Trung Quốc và 32% nợ đa phương. Theo bản tin, sáu tháng đầu năm nay, chính phủ đã ký các khoản vay ưu đãi mới trị giá khoảng 635 triệu USD. Cùng thời gian, quốc gia đã trả nợ 213 triệu USD, 155 triệu trong đó cho chủ nợ song phương. Các lập luận về chính sách được cho là “bẫy nợ” của Trung Quốc đang được học giới tranh luận sôi nổi. Một số người cho rằng Bắc Kinh muốn thu hút các quốc gia thông qua tín dụng và sau đó chiếm hữu các tài sản chủ chốt của họ, bao gồm các công trình cơ sở hạ tầng quan trọng, thay cho việc trả nợ khi các khoản nợ đó không thể trả được. Khoản nợ cũng ràng buộc với Bắc Kinh các chính phủ vay tiền, làm tăng đòn bẩy của nó đối với các quốc gia đó. Những người khác nói rằng các nước đang phát triển chỉ đơn giản là trở nên tham lam, tin rằng họ có thể giàu lên bằng cách đi theo con đường phát triển dựa trên cơ sở hạ tầng, dựa trên nợ và đã quá nhanh chóng để đầu tư vào các siêu dự án (giàu tham nhũng) có vẻ tốt trên giấy tờ nhưng được chứng minh là không hiệu quả hoặc không khả thi về mặt thương mại. Những dự án đó cũng là dấu hiệu cho thấy tham nhũng chính thức và trượt giá ngân sách ở nhiều quốc gia; bên cho vay Trung Quốc, được cho là sẵn sàng nhìn theo hướng khác, miễn là các khoản tín dụng có sự đảm bảo của chính phủ. Chủ tịch Trung Quốc Xi Jinping và Thủ tướng Campuchia Hun Sen (phải) nâng ly chúc mừng tại Phnom Penh (ảnh lưu trữ). Ảnh: AFP/Tang Chhin Sothy Hun Sen, thủ tướng Campuchia, đã kịch liệt bác bỏ chuyện “bẫy nợ” của nước mình. “Tôi muốn tái khẳng định rằng chúng ta không thể trở thành con nợ của chỉ Trung Quốc. Tương tự, Trung Quốc không có ý định gài bẫy làm Campuchia thành con nợ,” ông nói trong một hội nghị ở Tokyo hồi tháng Năm. Các chuyên gia kinh tế và tài chính cho rằng, để nợ có thể quản lý được, cần phải có ba điều. Trước hết, nền kinh tế Campuchia cần phải tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng trong thời kỳ hậu đại dịch. Sản xuất đã phục hồi trong năm nay trong khi xây dựng và du lịch, hai động lực chính khác của tăng trưởng trong hai thập kỷ qua, có thể sẽ hồi sinh trong năm tới. Các chuyên gia nhận định, nếu GDP tăng với tốc độ nhanh hơn mức tích lũy nợ mới, thì tỷ lệ nợ trên GDP sẽ duy trì ổn định hoặc thậm chí giảm. Nhưng “tỷ lệ nợ không phải là một quy mô phù hợp với tất cả mọi thứ,” Ou Virak, chủ tịch Tổ chức tư vấn về Tương lai trụ sở tại Phnom Penh, cảnh báo. Ông nói thêm: “Các nước nghèo phải chịu nhiều cú sốc hơn và thường kém khả năng chống chịu hơn. Chúng tôi thật may mắn khi số lượng hàng may mặc xuất khẩu của chúng tôi trông có vẻ vững chắc và đã là vị cứu tinh trong thời kỳ đại dịch. Chúng tôi cũng sẽ cần phục hồi trong các lĩnh vực khác. Du lịch sẽ là một ngành khó khăn.” Thứ hai, chính phủ cần chi tiêu khôn ngoan các khoản vay. Hầu như toàn bộ dư nợ của đất nước đã được chi cho các dự án cơ sở hạ tầng. WB ước tính 82% đã sử dụng “đầu tư công được tài trợ cho lĩnh vực cơ sở hạ tầng”. Bộ trưởng Giao thông Sun Chanthol có kế hoạch chi tiêu lớn dựa trên nợ. Hình ảnh: Facebook Hồi tháng Sáu, Bộ trưởng Bộ Giao thông Công chính Sun Chanthol đã công bố kế hoạch tổng thể cơ sở hạ tầng 10 năm mới, trị giá 50 tỷ USD nhằm cải thiện đáng kể các liên kết giao thông và năng lượng của quốc gia, bao gồm cả thiết kế một số cảng biển thương mại nước sâu mới và, tạo điều kiện cho cơ sở vật chất kho bãi. Vấn đề là khoản chi tiêu trị giá 50 tỷ USD đó sẽ được tài trợ như thế nào. Đầu tháng này, ông Sun đã gặp các quan chức cấp cao của Ngân hàng Phát triển Châu Á, một tổ chức cho vay đa phương, để yêu cầu hỗ trợ kế hoạch tổng thể, vốn thường có nghĩa là thông qua các khoản vay. Nhật Bản và Hàn Quốc, hai chủ nợ quan trọng khác, đã cung cấp các khoản vay cho phần của kế hoạch đang được phát triển. Nhưng nhiều khả năng là Phnom Penh sẽ tìm đến Trung Quốc để nhận được một tỷ lệ đáng kể tài trợ của chương trình. Chính phủ nói rằng họ chỉ lập bảng các dự án sẽ thúc đẩy phát triển và tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, nguồn lực tài chính riêng lại hạn chế và ngày càng cạn kiệt. Dự trữ tài khóa tháng Hai 2022 giảm xuống còn 17% GDP, giảm so với mức 22,5% một năm trước đó. Đồng thời, chính phủ thường tiết kiệm dưới sự cầm quyền của Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) đã trở nên tiết kiệm hơn trong những năm gần đây, chủ yếu là cố gắng đầu tư vào phát triển kinh tế xã hội, cụ thể là giáo dục và y tế, vốn đã không được đầu tư trong nhiều thập kỷ. Do đại dịch, ngân sách nhà nước năm 2022 được đặt ở mức 8 tỷ USD, tăng 6,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Các cuộc đàm phán ngân sách năm tới hiện đang được tiến hành, nhưng không chắc chính phủ sẽ cắt giảm đáng kể chi tiêu. Xét cho cùng, năm 2023 cũng là một năm bầu cử và CPP sẽ không muốn làm mất lòng cử tri, mặc dù đã giết chết kẻ thách thức chính trị duy nhất, Đảng Cứu nguy Quốc gia Campuchia (CNRP). Bất kỳ sự suy giảm thu ngân sách nào gây ra bởi sự phục hồi sau đại dịch chậm hơn dự kiến, sẽ có thể khiến Phnom Penh phải tìm đến các khoản vay ngoài để tài trợ ngân sách nhà nước. Hơn nữa, như chính phủ đã cảnh báo gần đây, một loạt các hiệp định thương mại tự do mới hoặc sẽ sớm đi vào hoạt động có thể sẽ làm suy yếu hoạt động thu thuế do thuế quan giảm. Chính phủ hy vọng việc thu thuế nội địa sẽ tăng lên để bù đắp cho những thất thoát hải quan, một điều không thể tưởng tượng được khi hệ thống thu thuế được cải tiến và đơn giản hóa trong những năm gần đây. Đầu tháng này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Aun Pornmoniroth cho biết thu ngân sách nhà nước đạt khoảng 3,9 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm, bằng 70% mục tiêu cả năm. Thứ ba và cuối cùng, Campuchia sẽ cần phải bớt phụ thuộc hơn vào các chủ nợ nước ngoài để có thể quản lý được hồ sơ nợ. Theo WB, tất cả nợ công Campuchia đều là nợ nước ngoài. Trong đó, khoảng 43,5% tổng số nợ của Campuchia là đồng USD, khiến nước này đặc biệt dễ bị tổn thương trước các đợt tăng lãi suất ở Washington. (Campuchia dùng USD và đồng riel địa phương) Mặc dù là chủ nợ lớn nhất của Campuchia, chỉ 14,5% tổng số nợ của Trung Quốc là yuan [tiền TQ]. Các khoản nợ của Campuchia chủ yếu bằng USD. ảnh: Twitter/Campuchia Daily Hồi tháng Ba, chính phủ đã ban hành một prakas, hoặc sắc lệnh, về việc Phát hành Chứng khoán Chính phủ, cho phép các cơ quan chức năng huy động các khoản vay trong nước. Đầu tháng Chín, ngân hàng trung ương đã phát hành đợt trái phiếu chính phủ đầu tiên của nước này, mà họ hy vọng sẽ huy động được tổng cộng 300 triệu USD. Trong khi hầu hết các nhà kinh tế hiện nay đều không lo lắng về hồ sơ nợ của Campuchia, có những dấu hiệu nhất định cho thấy nó có thể đang trên con đường trì hoãn nhưng tương tự như Lào, Pakistan và Sri Lanka. Là một quốc gia đang phát triển, Campuchia cần nhiều tín dụng hơn, kể cả từ Trung Quốc. Việc Campuchia đầu tư các khoản vay đó như thế nào và liệu chúng có thúc đẩy năng suất hay không sẽ là chìa khóa cho sự bền vững của nợ và nguy cơ cuối cùng rơi vào bẫy nợ./. Nguồn: https://asiatimes.com/2022/09/cambodia-not-quite-yet-in-a-china-debt-trap/ |
