Lê quý đôn là ai

Lê Quý Đôn (1726-1784) là quan thời Lê Trung hưng, được mệnh danh là nhà bác học lớn của Việt Nam trong thời phong kiến. Ông có những cống hiến trong nhiều lĩnh vực khoa học: Triết học, luật học, sử học, nông học, dân tộc học, xã hội học, thiên văn học, từ điển học… Người đương thời khuyên nhau: Thiên hạ vô tri vấn Bảng Đôn, tức thiên hạ có điều gì không biết, đến hỏi Lê Quý Đôn.

Nhà bác học Lê Quý Đôn

Video giới thiệu về nhà bác học Lê Quý Đôn. Nguồn: Hungha.gov.vn 

Lê Quý Đôn sinh ra trong gia đình khoa bảng, cha là tiến sĩ Lê Trọng Thứ, quê ở làng Diên Hà, trấn Sơn Nam, nay là thôn Phú Hiếu, xã Độc Lập, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Mẹ ông là con gái một vị tiến sĩ, làm quan đến tước Hoàng Phái Hầu.

Từ nhỏ Lê Quý Đôn ham học, thông minh, có trí nhớ tốt, được người đương thời coi là "thần đồng". 5 tuổi, ông đọc được nhiều bài trong Kinh thi. 12 tuổi, Lê Quý Đôn đã học khắp kinh, truyện, các sử, sách của bách gia chư tử.

14 tuổi, Lê Quý Đôn theo cha lên học ở kinh thành Thăng Long. Lúc ấy, cậu bé quê Thái Bình đã thông thuộc toàn bộ sách kinh, sử của Nho gia. 17 tuổi, Lê Quý Đôn thi Hương đỗ Giải nguyên. 27 tuổi ông đỗ Hội nguyên, rồi đỗ Đình Nguyên Bảng nhãn.

Sau khi đỗ đạt, Lê Quý Đôn được giao nhiều chức vụ quan trọng của triều đình Lê - Trịnh. Ông từng khiến quan nhà Thanh phải tôn trọng, đổi cách xưng hô từ "di quan di mục" (tức quan lại mọi rợ) thành "A Nam cống sứ" với các sứ thần Đại Việt. Đoàn sứ của Triều Tiên cũng phải nể phục, ca ngợi tài văn thơ của ông. Theo sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục, năm 1762 Lê Quý Đôn được thăng chức Thừa chỉ Viện Hàn Lâm, rồi làm Học sĩ ở Bí thư các để duyệt kỷ sách vở.

Lê Quý Đôn là tác giả của nhiều tác phẩm khảo cứu về lịch sử, địa chí, văn hóa Việt Nam. Về lịch sử - địa lý, ông có các tác phẩm: Đại Việt thông sử với 30 quyển ghi chép về hơn 100 năm của triều nhà Lê, bắt đầu từ Lê Thái Tổ đến Lê Cung Hoàng. Phủ biên tạp lục (6 quyển), viết xong năm 1776, ghi chép về tình hình xã hội Đàng Trong từ thế kỷ thứ 18 trở về trước.

Cuốn Vân đài loại ngữ (9 quyển) được Lê Quý Đôn hoàn thành vào năm 1773, được coi là "bách khoa thư" đồ sộ nhất thời phong kiến Việt Nam. Tác phẩm tập hợp các tri thức về triết học, khoa học, văn học... sắp xếp theo thứ tự: Vũ trụ luận, địa lý, điển lệ, chế độ, văn nghệ, ngôn ngữ, văn tự, sản vật tự nhiên, xã hội... Vân đài loại ngữ là bộ sách đạt tới trình độ phân loại, hệ thống hóa, khái quát hóa khá cao, đánh dấu một bước tiến bộ vượt bậc đối với nền khoa học Việt Nam thời phong kiến.

Trong cuốn Trí thức Việt Nam xưa và nay, tác giả Văn Tân đã nói: "Lê Quý Đôn là nhà bác học lớn nhất của nước Việt Nam thời phong kiến. Suốt đời ông tỏ ra là một người đọc sách không biết mệt mỏi và viết sách không mệt mỏi".

Trong lịch sử Việt Nam thời phong kiến, Lê Quý Đôn là một học giả kiệt xuất nhất, được mệnh danh "nhà bác học lớn của Việt Nam trong thời phong kiến". Ông đã có những đóng góp to lớn vào kho tàng văn hóa của dân tộc, làm rạng rỡ nền văn hiến nước nhà và cho đến nay, nhiều ngành khoa học ở nước ta còn phải kế thừa những thành tựu lớn lao của ông để phát huy, phát triển .

Lê Quý Đôn nguyên là Lê Danh Phương, sinh ngày 2-8-1726, trong một gia đình khoa bảng; quê tại làng Diên Hà, trấn Sơn Nam Hạ, nay là thôn Đồng Phú, xã Độc Lập, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Ngay từ thủa nhỏ, Lê Quý Đôn đã nổi tiếng khắp vùng bằng sự ham học, thông minh, có trí nhớ tốt, được người đương thời coi là "thần đồng". Có rất nhiều giai thoại bộc lộ tư chất hơn người của Lê Quý Đôn. 17 tuổi Lê Quý Đôn đi thi Hương đỗ Giải nguyên. 27 tuổi ông đỗ Hội nguyên, rồi đỗ Đình Nguyên Bảng nhãn. Sau khi đỗ đạt, Lê Quý Đôn được giao nhiều chức vụ quan trọng của triều đình Lê - Trịnh .

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Thanh: Sự nghiệp của Lê Quý Đôn được khẳng định ở ba khía cạnh: trước hết là sự nghiệp trước tác; sự nghiệp kinh bang tế thế tức là sự nghiệp làm quan và sự nghiệp bang giao đi sứ. Giá trị lớn lao hơn cả là ông tôn vinh nền văn hóa dân tộc. 

Ông là nhà bác học có kiến thức uyên bác và đa dạng. Toàn bộ những tri thức cao nhất ở thế kỷ thứ 18 đều được bao quát vào trong các tác phẩm của Lê Quý Đôn. Tác phẩm của ông như cái mốc lớn đánh dấu thành tựu văn hóa của cả một thời đại. Nhiều tác phẩm nghiên cứu về lịch sử, địa lý, văn hóa Việt Nam có giá trị của ông như: “Đại Việt thông sử”,“Phủ biên tạp lục“. Đặc biệt cuốn "Vân đài loại ngữ" được coi là "bách khoa thư" đồ sộ nhất thời phong kiến Việt Nam. 

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Thanh: Cho đến bây giờ dường như tôi thấy rất nhiều ngành tôn vinh Lê Quý Đôn là ông tổ. Ví dụ như ngành nông nghiệp tôn vinh ông là tổ về giống lúa; ngành khí tượng thủy văn và nhiều ngành khác môi trường, công nghiệp... đều tôn vinh Lê Quý Đôn là ông tổ. Điều đó khẳng định những giá trị trước tác của Lê Quý Đôn trường tồn. 

Qua đời năm 1784, nhà bác học Lê Quý Đôn đã để lại cho kho tàng văn hóa nước Nam cả một gia tài đồ sộ là sách ông viết và số sách mang về khi đi sứ. Với Lê Quý Đôn đi sứ không chỉ với tư cách một nhà chính trị, một nhà ngoại giao đơn thuần, mà đích thực với tài năng, học vấn, tâm huyết vượt trội, và với những gì đã thể hiện, ông trở thành vị sứ giả văn hóa của dân tộc thời Lê Trung Hưng./.

Lê Quý Đôn đã làm gì?

Lê Quý Đôn tên thật là gì?

Lê Quý Đôn có tải gì?

Quê hương của nhà bác học Lê Quý Đôn ở đầu?