Sự khác nhau giữa tùy bút và bút kí
|
Bài này không có nguồn tham khảo nào. Bút ký khác truyện ngắn ở chỗ tác giả bút ký không sử dụng hư cấu vào việc phản ánh hiện thực.
Bút ký ghi lại những con người thực và sự việc mà nhà văn đã tìm hiểu, nghiên cứu cùng với những cảm nghĩ của mình nhằm thể hiện một tư tưởng nào đó. Sức hấp dẫn và thuyết phục của bút ký tùy thuộc vào tài năng, trình độ quan sát, nghiên cứu, khám phá, diễn đạt của tác giả đối với các sự kiện được đề cập đến nhằm khám phá ra những khía cạnh “có vấn đề”, những ý nghĩa mới mẻ, sâu sắc trong va chạm giữa tính cách và hoàn cảnh, cá nhân và môi trường. Nói cách khác giá trị hàng đầu của bút ký là giá trị nhận thức.
Bút ký có thể thuộc về văn học, cũng có thể thuộc về báo chí tùy theo mức độ biểu hiện cái riêng của tác giả và mức độ sử dụng các biện pháp nghệ thuật cùng tính chất tác động của nó đối với công chúng.
Bút ký có thể thiên về khái quát các hiện tượng đời sống có vấn đề, hoặc thiên về chính luận. Nếu ở loại trên, tác giả chú ý nhiều đến việc điển hình hóa những tính cách bằng nhiều biện pháp nghệ thuật như xây dựng cốt truyện (tuy không chặt chẽ như trong truyện ngắn, nhất là không có xung đột duy nhất), sử dụng các yếu tố liên tưởng, trữ tình… thì trường bút ký chính luận thường nổi lên những hiện tượng của đời sống xã hội mà tác giả nắm bắt được cái thực chất bên trong của chúng để mô tả nó một cách chính xác, sinh động, có kèm theo những nhận xét riêng của mình hoặc của nhân vật, phân tích, đánh giá cuộc sống được mô tả. Ở đây yếu tố nghị luận, châm biếm, hài hước thường được sử dụng nhiều hơn. M24
VỀ CÁC KHÁI NIỆM: KÍ, BÚT KÍ VÀ TUỲ BÚT 1. Đặt yếu tố
Bạn đang đọc: VỀ CÁC KHÁI NIỆM: KÍ, BÚT KÍ VÀ TUỲ BÚT Văn xuôi phi hư cấu (nonfiction), hay kí, là một đối tượng đặc biệt: nó là một loại hình giao thoa giữa văn học với ngoại văn học. Hiện nay, ở Việt Nam, thể loại văn xuôi phi hư cấu được đưa vào giảng dạy trong nhà trường với một khối lượng đáng kể. Trong Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn (gọi tắt là Chương trình) được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành ngày 26/12/2018, thể loại kí được đưa vào dạy học ở lớp 6, 7, 11 và 12. Mỗi khối lớp được học một số tiểu loại của thể kí: thể loại hồi kí, nhật kí, kí sự, phóng sự thuộc nội dung kiến thức văn học lớp 6 và 12; thể loại bút kí, tuỳ bút thuộc nội dung kiến thức văn học của lớp 7 và lớp 11.
Vấn đề khái niệm thể loạikí, những tiểu thể loại của nó và ranh giới giữa chúng vẫn còn là một yếu tố chưa trọn vẹn đi đến thống nhất ( bởi lẽkí vẫn là một thể loại chưa hoàn bị, nó vẫn còn tăng trưởng và đổi khác dựa trên những thể nghiệm mới trong thời đại thời điểm ngày hôm nay và trong tương lai ). Điều này tác động ảnh hưởng đến việc giảng dạy thể loại kí cho học viên .Sách giáo khoalà tên gọi khác củahệ thống kiến thức được chuẩn hoá; vì thế phải tìm ra cách trình diễn tương đối ” chắc như đinh “, ” không thay đổi ” ( tránh ” phập phù “, ” mơ hồ “, ” nước đôi ” ) những khái niệm đang còn chưa thống nhất. Thực tế, có giáo viên không biết gọi tác phẩmNgười 2. Nội dung yếu tố 2.1. Kí “ Kí là ghi lại, nhằm mục đích đối tượng người dùng người thật việc thật, thường thuộc về hiện tại hoặc trong một quá khứ chưa xa ”. Như vậy, kí trước hết là hoạt động giải trí ghi chép, thuộc về nhiều nghành trong đời sống .Từ điển văn họcđịnh nghĩa : “ Kí là tên gọi chung cho một nhóm thể tài nằm ở phần giao nhau giữa văn học và ngoài văn học ( báo chí truyền thông, chính luận, ghi chép tư liệu những loại ), hầu hết là văn xuôi tự sự, gồm những thể loại : bút kí, hồi kí, du kí, phóng sự, kí sự, nhật kí … ”. Định nghĩa trên đã khái quát được hai đặc thù cơ bản của kí. Thứ nhất, kí là mô hình ghi chép nằm ở lằn ranh của văn học và ngoài văn học. Thứ hai, dạng thức ghi chép của kílàvăn xuôi và phương pháp miêu tả hầu hết của kí là tự sự. Mặt khác, giới nghiên cứu và điều tra văn học phân biệt giữa kí văn học và kí báo chí truyền thông ; mục tiêu của sự phân biệt này là định ra đối tượng người dùng của điều tra và nghiên cứu văn học là kí văn học – một thể loại của văn học, đặt song song với thơ trữ tình, tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch bản văn học và những thể loại văn học khác. Kí văn học “ chỉ cần chân thực, phải mang tính thẩm mỹ và nghệ thuật ”, còn kí báo chí truyền thông “ phải tuyệt đối xác nhận, kịp thời, thông tin rành rọt, khách quan ” .Đặc trưng của thể loại kí văn học tiên phong là “ sự can dự trực tiếp của thẩm mỹ và nghệ thuật vào đời sống xã hội ”. Vì vậy đặc trưng thứ nhất của kí văn học là tính xác nhận, là ghi chép thực sự, người thật, việc thật .Kí văn học là nơi gặp gỡ của thực sự đời sống và thẩm mỹ và nghệ thuậtĐặc trưng thứ hai của kí văn học là “ sự thông tin về sự thực của những giá trị nhân sinh [ … ]. Nội dung cơ bản của kí, ngay ở hình thức sơ khai của nó, là thông tin về ý nghĩa, về giá trị nhân sinh của vấn đề được ghi ”. Kí ghi chép thực sự nhưng mục tiêu cơ bản không phải là trình diễn thực sự đó, mà là trình diễn thực sự của ý niệm, của tư tưởng, của triết lý. Nói cách khác, kí văn học ghi chép hiện thựcđời sống và hiện thực tư tưởng( thông tin sự thựcvề khách thể hoặc chủ thể),cũng như giá trị nhân sinhcủa hiện thực đó( thông tin nghệ thuật và thẩm mỹ ) .Đặc trưng thứ ba của kí văn học là những thủ pháp cấu trúc dùng để “ kiểm soát và điều chỉnh tối đa khoảng cách giữa thời hạn sự kiện và thời hạn trần thuật ”, nhằm mục đích đem lại hiệu suất cao thẩm mỹ và nghệ thuật cho người đọc : sự vật, vấn đề, con người … đang hiện lên chân thật, sinh động trước mắt .Đặc trưng thứ tư của kí văn học là sự “ tích hợp linh động những phương pháp tự sự, trữ tình, chính luận với những thao tác tư duy khoa học ”. Trong một tác phẩm kí, có những ghi chép, tường thuật về cảnh, vật, việc và con người với vai trò nhân vật, “ thổi sức sống ” cho tác phẩm ( phương pháp tự sự ) ; tác phẩm kí biểu lộ một cảm quan thẩm mỹ và nghệ thuật về hiện thực của tác giả, bày tỏ những suy nghiệm chủ quan của tác giả về đối tượng người dùng ghi chép, biểu lộ một nhận thức về giá trị nhân sinh ( phương pháp trữ tình và chính luận ) ; cạnh bên đó, tác phẩm kí còn tiềm ẩn nhưng thông tin, tri thức ở nhiều nghành nghề dịch vụ ( văn hoá, xã hội, lịch sử dân tộc, địa lí, … ) xoay quanh đối tượng người tiêu dùng ghi chép ( tính khoa học ) .Ở tác phẩm kí văn học, hình tượng tác giả ( dấu ấn của cái tôi tác giả trong tác phẩm ) có vai trò quan trọng và điển hình nổi bật. Tác giả “ hoá thân ” thành một nhân vật trong tác phẩm, giữ vai trò tự thuật, trò chuyện với những nhân vật khác, trình diễn những sự kiện bằng việc sử dụng cảm quan nghệ thuật và thẩm mỹ để quan sát, liên tưởng và tưởng tượng ,thể hiệnnhững ấn tượng, quan điểm, tình cảm của mình, dẫn người đọc tiếp cận đối tượng người tiêu dùng ghi chép theo một hướng nào đó, tạo ra sự thống nhất những phần trong bài kí. “ Kí là sự soi sáng đời sống bằng bó đuốc của những hiểu biết, tư tưởng, tình cảm của tác giả ” và quatác phẩmkí người đọc cảm nhận được cái tôi của tác giả . Kí là thể loại văn học bao gồm nhiều tiểu thể loại. Theo cách phân loại truyền thống, có thể chia kí văn học thành hai nhóm dựa vào phương thức biểu đạt chính trong
tác phẩm. Nhóm thứ nhất bao gồm các thể kí thiên phóng sự, kí sự, nhật kí, hồi kí, du kí. Nhóm thứ hai bao gồm các thể kí thiên về trữ tình, chuỗi sự kiện bị chi phối bởi mạch cảm xúc trữ tình của tác giả – đó là bút kí, tuỳ bút, tản văn. 2.2. Bút kí Bút kí là “ một thể loại thuộc nhóm thể tài kí nhằm mục đích ghi lại vấn đề, con người, cảnh vật … mà nhà văn mắt thấy tai nghe, thường là trong một chuyến đi, một lần khám phá nào đó [ … ] không sử dụng hư cấu vào việc phản ánh hiện thực, có những nhận xét, tâm lý, liên tưởng, nhưng ít phóng túng triền miên, mà tập trung chuyên sâu bộc lộ một tư tưởng chủ yếu nhất định ”. Mục đích tiên phong của tác phẩm bút kí là bộc lộ một giá trị nhận thức về đối tượng người dùng được ghi chép . Bút kí gồm có bút kí báo chí truyền thông ( đa phần là bút kí chính luận – có tính thời sự, ghi nhận những yếu tố cấp thiết ) và bút kí văn học. Không đặt nặng lượng thông tin, tính xác nhận tuyệt đối và tính kịp thời như bút kí báo chí truyền thông, bút kí văn học chú ý quan tâm đến giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật, nhân văn của đối tượng người dùng phản ánh tuy nhiên vẫn cung ứng những thực sự, tri thức, hiểu biết của tác giả về đối tượng người tiêu dùng ấy. Điểm rực rỡ của bút kí là sự hiện hiện của cái tôi suy tư của tác giả, đóng vai trò thể hiện những cảm nghĩ. Những tiểu loại kí khác như phóng sự, kí sự nghiêng về tính khách quan của sự bộc lộ thì bút kí nghiêng về tính chủ quan – những phản hồi, suy tưởng của tác giả .
Xem thêm: Mẫu quyết định phát hành hóa đơn điện tử năm 2021 2.3. Tùy bút Tuỳ bút là “ một thể loại văn xuôi phái sinh từ thể loại kí, gần với bút kí, nhưng cách viết tự do và tuỳ hứng nhiều hơn. Nhà văn dựa vào sự hấp dẫn của cảm hứng, hoàn toàn có thể nói từ vấn đề này sang vấn đề khác, từ liên tưởng này sang liên tưởng kia … để thể hiện những cảm hứng, những tâm tình, phát biểu những tâm lý, những nhận xét về con người và cuộc sống .[ …] Tuỳ bút là thể giàu chất trữ tình nhất trong những thể kí. [ … ] Những vấn đề, những con người trong tuỳ bút [ … ] tuân thủ trật tự của dòng xúc cảm, cái logic bên trong của cảm hứng tác giả ”. Như vậy thực chất của tuỳ bút chính là vai trò chủ yếu của cảm hứng, xúc cảm trữ tình của tác giả, nó chi phối cấu trúc của tác phẩm. Qua việc ghi chép cái thật, tác giả chú trọng thể hiện cảm hứng, suy tư, nhìn nhận về cái thật ấy. Giá trị tiên phong của tuỳ bút là giá trị biểu cảm .Xuất phát từ thực chất trên, tuỳ bút có những đặc trưng cơ bản sau : tuỳ bút dung hợp những kiến giải, những tâm lý, chiêm nghiệm của tác giả có những hiểu biết sâu rộng, có hứng thú, có ý tưởng sáng tạo thâm thúy, có tình cảm xinh xắn ; tuỳ bút có tính phóng túng vì cấu trúc theo mạch xúc cảm của tác giả, hoàn toàn có thể chuyển từ vấn đề, liên tưởng này sang vấn đề, liên tưởng kia mà vẫn không làm gián đoạn mạch xúc cảm ; trong tùy bút, cảm hứng, cảm hứng về những vấn đề, sự vật, hiện tượng kỳ lạ về tự nhiên và xã hội, về con người và cuộc sống … của người viết thường được thể hiện một cách rõ ràng, trực tiếp ; ngôn từ trong tùy bút thường rất giàu chất trữ tình, giọng điệu tuỳ bút in đậm dấu ấn của cái tôi tác giả, có khi hoà nhịp với âm hưởng chung của thời đại. Bên cạnh đó, tuỳ bút còn mang đặc thù của những thể loại khác, ví dụ tính tự thuật của nhật kí, tính trần thuật của truyện ngắn . 2.4. Phân biệt bút kí với tuỳ bút (trong tương quan với kí sự) Trong sự đối sánh tương quan về thể loại văn học, hoàn toàn có thể chứng minh và khẳng định rằng bút kí và tuỳ bút không có ranh giới rõ ràng. Cả hai tiểu loại này đều có đặc thù ghi chép thực sự như thể thực chất của thể loại kí ; và những tác giả trải qua những sự kiện, sự vật, con người … để thể hiện những tình cảm, suy nghiệm của chính bản thân mình, bộc lộ một cái tôi đang phát biểu về đối tượng người dùng ghi chép. Để phân biệt bút kí với tuỳ bút, người ta dựa vào “ tỉ trọng ” của đặc thù trữ tình. Trong tùy bút, tác giả phóng bút, dành nhiều “ đất ” cho những ngẫm nghĩ, liên tưởng của của mình, do đó, đặc thù trữ tình thường đậm nét hơn bút kí. Còn so với bút kí, việc ghi chép và trình diễn những ý niệm, tư tưởng về đối tượng người tiêu dùng được coi trọng hơn. Nói cách khái, tuỳ bút và bút kí tuy đều sử dụng phương pháp trữ tình ; nhưng ở tuỳ bút, thông tin tâm trạng của tác giả về đối tượng người dùng được ghi chép ( giá trị biểu cảm ) trở thành mục tiêu chính, còn bút kí lại nhằm mục đích chuyển tải thông tin thực sự về đối tượng người tiêu dùng ( giá trị nhận thức ). Bút kí là thể loại trung gian giữa kí sự và tuỳ bút nhưng gần tuỳ bút hơn, xét trên bình diện phương pháp miêu tả và vai trò của cái tôi tác giả .KÍ SỰ, BÚT KÍ VÀ TUỲ BÚTPHÂN BIỆTVÀ 3. Kết luận Dựa trên những nội dung đã trình diễn về khái niệm bút kí và tuỳ bút, chúng tôi đi đến Kết luận về đặc trưng thể loại của chúng. Một văn bản được xác lập thuộc nhóm thể loại bút kí và tuỳ bút nếu có những đặc thù sau : ( 1 )Ghi chép một cách chân thực về con người, địa điểm, sự kiện, … với một biên độ, mức độ nhất định ( không ghi chép quá nhiều, nghiêng về biên khảo nhưng cũng không quá hẹp, nghiêng về tản văn ) ;( 2 )Kết hợp linh động, thuần thục giữa tự sự và trữ tình, trong đó yếu tố trữ tình đóng vai trò thống nhất tổ chức triển khai của tác phẩm ; giữa miêu tả, trần thuật và biểu cảm ; (3) Thể hiện rõ một hình tượng tác giả tiếp cận đối tượng người tiêu dùng ghi chép ( quan sát, liên tưởng, tưởng tượng ) bằng một cảm quan thẩm mỹ và nghệ thuật độc lạ, giàu thẩm mỹ và nghệ thuật, có tính chủ quan ; một cái tôi trữ tình thể hiện những cảm nghĩ, suy tư thâm trầm và tư tưởng rút ra từ đối tượng người tiêu dùng ghi chép ; (4) Lối viết mang tính phóng khoáng, không gò bó, bị chi phối bởi một dòng cảm hứng can đảm và mạnh mẽ, thường trực của tác giả về sự vật, vấn đề, con người … mà tác giả ghi chép lại ; ngôn từ ghi chép mang tính thẩm mỹ và nghệ thuật .bút kí, thiên về những đặc điểm 2,
Xem thêm: Mẫu hợp đồng thiết kế website chuẩn và những điều cần biết
Source: https://iseo1.com |
