Tại sao các công ty lại chuyển giá

Có rất nhiều thắc mắc chuyển giá là gì? Có điều gì khác với giao dịch liên kết hay không? Để làm rõ vấn đề này, trong bài viết hôm nay, MAN sẽ trình bày các hình thức chuyển giá phổ biến hiện nay, cũng như những nguyên nhân, mục đích và ý nghĩa của chuyển giá.

Chuyển giá là gì?

Chuyển giá là thuật ngữ thường được sử dụng liên quan đến các doanh nghiệp đa quốc gia (Multi National Enterprise – Mne) có nhiều công ty con hoặc các bộ phận liên quan, có thể chuyển giao tài sản hữu hình hoặc vô hình trong nội bộ. Chuyển giá là giá mà các bên liên quan có quyền sở hữu chung của các doanh nghiệp sẽ trao đổi nội bộ hàng hoá, tài sản vô hình, các tài nguyên hoặc các dịch vụ. Tại Việt Nam, “Giao dịch liên kết” được sử dụng chính thức trong các văn bản pháp luật của nhà nước, mà không dùng khái niệm “Chuyển giá” là khái niệm được định nghĩa trong Nghị định 132/2020/NĐ-CP, ngày 05/11/2020 của Chính phủ, về Quy định về chuyển giá và quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết.

Chuyển giá tiếng anh là gì?

Giao dịch liên kết hay chuyển giá trong tiếng Anh được gọi là Transfer Pricing. Trong bài viết này sẽ sử dụng hai cách gọi “Chuyển giá hay giao dịch liên kết” cùng lúc với nghĩa gốc là “Transfer Pricing” theo cách gọi chung.

Ví dụ về chuyển giá

Để giúp bạn đọc hình dung rõ hơn về khái niệm chuyển giá, MAN sẽ đưa ra 2 ví dụ cụ thể như sau:

Ví dụ 1:

Tập đoàn A đang sở hữu 2 công ty con tạm gọi là B và C. Khi tiến hành hoạt động sản xuất bánh ngọt, công ty B đã thực hiện hoạt động chuyển giá bằng cách nhập khẩu bột mì từ công ty C với giá 40.000 đồng/kg. Tuy nhiên mặt bằng giá chung của bột mì trên thị trường khi đó chỉ khoảng 25.000 đồng/kg. Như vậy công ty B đã nhập bột mì với giá cao hơn 15.000 đồng/kg.

Khi giá nhập bột mì bị đẩy lên cao thì chi phí nguyên liệu đầu vào trong báo cáo tài chính của công ty cũng tăng lên. Điều này khiến cho công ty B giảm doanh thu và được hưởng mức nộp thuế thấp hơn.

Mời bạn xem thêm: Hoàn thuế là gì? Đối tượng, thủ tục, điều kiện hoàn thuế GTGT?

Ví dụ 2:

Một tập đoàn đa quốc gia đang sở hữu công ty con được lập nên ở quốc gia khác, nơi đang áp dụng các chính sách thuế thuận lợi. Tập đoàn đó thông qua công ty con để mua lại một số lượng sản phẩm cụ thể với mức giá nhất định.

Khi đó, công ty con sẽ chỉ phải trả mức thuế rất thấp khi mua sản phẩm. Nhờ vậy mà tập đoàn đa quốc gia có thể gia tăng số lượng sản phẩm mua được cũng như doanh thu.

Ví dụ về hoạt động chuyển giá

Một số nội dung liên quan cần chú ý.

Nếu các quy định về chuyển giá không được áp dụng, các nhóm Doanh nghiệp Đa Quốc gia có thể chuyển lợi nhuận từ khu vực có mức thuế cao sang các khu vực không có thuế hoặc mức thuế thấp và giảm nghĩa vụ Thuế một cách giả tạo cho các giao dịch nội bộ của họ. Để ngăn chặn điều này xảy ra và để giúp các nhóm Doanh nghiệp Đa Quốc gia xác định giá chuyển nhượng hợp lý, có một số quy định và hướng dẫn về chuyển giá mà các công ty có thể sử dụng để tham vấn.

Nguyên nhân chính dẫn đến chuyển giá

Có thể nói, chuyển giá bắt nguồn từ 2 nguyên nhân chủ yếu, đó là nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan:

Nguyên nhân khách quan

• Chuyển giá ra đời nhờ vào quyền tự do định đoạt của các chủ thể kinh tế trong lĩnh vực kinh doanh các mặt hàng, ngành nghề. Đó là quyền mua hoặc bán các loại hàng hóa, dịch vụ với mức giá mà mình mong muốn, dựa trên sự thỏa thuận giữa các bên.
• Xu hướng toàn cầu hóa đã dẫn đến việc đẩy mạnh mở cửa nền kinh tế của các quốc gia. Đây là cơ hội vô cùng lý tưởng để các tập đoàn đa quốc gia (MNCs) mở rộng quy mô và tầm ảnh hưởng. Các tập đoàn này liên tục mở thêm những chi nhánh, công ty con đặt tại các nước khác trên thế giới. Từ đó hình thành nên các “mắt xích” của chuyển giá.
• Trên thực tế, một quốc gia không thể có toàn quyền kiểm soát mọi hoạt động của các công ty đa quốc gia. Đây cũng là yếu tố then chốt giúp cho các tập đoàn đa quốc gia có thể xây dựng chiến lược chuyển giá.
• Ngoài ra còn có một số nguyên nhân khách quan khác như chính sách thu hút vốn FDI, quy định về hoạt động kiểm toán và kế toán, chính sách thuế của các quốc gia…

Nên xem: Dịch vụ kế toán thuế trọn gói giá rẻ của MAN

Nguyên nhân chủ quan

• Hiện nay tại một số quốc gia, đặc biệt là những nước đang hoặc kém phát triển, các cơ chế chính sách và khung pháp lý nhằm quản lý hoạt động chuyển giá còn nhiều lỗ hổng.
• Các tập đoàn đa quốc gia có trình độ quản trị tài chính và doanh nghiệp cao, tiềm lực tài chính lớn mạnh. Trong khi đó, các cán bộ hải quản, tài chính, quản lý thuế… ở những nước tiếp nhận nguồn vốn đầu tư nước ngoài lại có trình độ chuyên môn chưa thực sự vững vàng. Do đó, các MNCs sẽ có nhiều cơ hội để “che đậy” và thực hiện chuyển giá trót lọt.
• Cũng chính nhờ tiềm lực kinh tế hùng mạnh nên các tập đoàn lớn sẵn sàng “vận động hành lang”, kêu gọi các giới chức và nhà lập pháp ở những nước phát triển.

Bên cạnh đó, để hoạt động chuyển giá diễn ra thuận lợi thì các MNCs còn nhờ đến các công ty báo cáo kiểm toán hàng đầu. Những tập đoàn đa quốc gia sẽ chi trả một khoản tiền để thuê các công ty kiểm toán cung cấp dịch vụ tư vấn, hỗ trợ chuyển giá… Từ đó đảm bảo rằng hoạt động chuyển giá vẫn đáp ứng đúng các quy định pháp luật và có thể bảo vệ được.

Mục đích chính của hành vi chuyển giá

Hoạt động chuyển giá nhằm mục tiêu chính đó là giúp các công ty đa quốc gia, tập đoàn, các công ty liên kết… có thể thu được lợi nhuận cao nhất nhờ vào việc giảm thiểu nghĩa vụ thuế ở mức thấp nhất. Chuyển giá tác động trực tiếp đến đối tượng chính là giá cả.

Ý nghĩa của việc chuyển giá

Chuyển giá luôn có sự tồn tại song song của hai mặt tích cực và tiêu cực. Mặc dù vậy, chuyển giá vẫn mang một số ý nghĩa quan trọng như sau:

• Cung cấp thông tin nhằm giúp doanh nghiệp thực hiện các hoạt động mua bán sản phẩm, dịch vụ
• Cho phép nguồn tài chính được phân bổ một cách hiệu quả và tối ưu
• Là công cụ đo lường hiệu suất phân chia
• Thúc đẩy các nhà quản lý bộ phận
• Duy trì sự can thiệp của nhà quản lý cấp cao ở mức độ tối thiểu
• Giúp đánh giá hoạt động chuyển giá là tốt hay xấu
• Giữ vững quyền tự chủ phân chia
• Cho phép doanh nghiệp đánh giá từng mục tiêu hoạt động, nắm rõ tình hình thực tế của mọi hoạt động trong công ty
• Xác định tính hiệu quả và giá trị kinh tế mà từng hoạt động mang lại, từ đó áp dụng chiến lược kinh doanh hiệu quả
• Chuyển giá chỉ có thể áp dụng cho một số hoạt động có hiệu suất nhất định. Đây là căn cứ để doanh nghiệp nắm được hiệu suất trong hệ thống
• Chuyển giá cũng là một hoạt động thương mại quốc tế khi nó được tiến hành giữa các doanh nghiệp hoạt động ở những quốc gia khác nhau
• Chuyển giá cũng có thể hiểu là chuyển đổi lợi nhuận, giúp lợi nhuận của doanh nghiệp không ngừng gia tăng

Các hình thức chuyển giá phổ biến nhất hiện nay

Gia tăng giá tài sản cố định khi góp vốn

Để tiến hành nâng giá tài sản cố định, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ đầu tư trang bị cho những công ty nội địa các thiết bị, máy móc hoặc những tài sản cố định khác. Tuy nhiên, giá trị thực của những tài sản này thường thấp hơn mức khấu hao được nêu trong báo cáo tài chính.

Nhờ đó, các doanh nghiệp nước ngoài có thể thu hút các chính sách phát triển kinh tế và nguồn ngân sách nhà nước. Ngoài ra, khi khấu hao tài sản cố định cao thì giá sản phẩm tạo ra cũng sẽ tăng lên. Từ đó doanh nghiệp có thể giảm thiểu hoặc tránh phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN).

Tài sản cố định có thể là máy móc, trang thiết bị

Tăng giá nguyên liệu nhập khẩu

Khi mua nguyên liệu từ các nhà cung cấp, tập đoàn nước ngoài có thể áp dụng chuyển giá để tăng giá nhập khẩu nguyên liệu và giảm giá bán ra của sản phẩm đối với công ty liên kết. Hình thức chuyển giá này dựa trên nguyên tắc: “đầu ra của công ty này là đầu vào của công ty kia”, thường áp dụng cho 2 công ty con của tập đoàn đa quốc gia.

Có hai trường hợp xảy ra như sau:

• Khi thuế suất thuế TNDN của công ty đầu ra cao hơn công ty đầu vào => công ty đầu ra sẽ bán giá thấp cho công ty đầu vào => giảm thuế TNDN
• Khi thuế suất thuế TNDN của công ty đầu ra thấp hơn công ty đầu vào => công ty đầu ra sẽ bán giá cao cho công ty đầu vào => giảm lợi nhuận của công ty đầu vào, giảm thuế TNDN

Tăng giá chuyển nhượng các loại tài sản/dịch vụ vô hình

Các loại tài sản/dịch vụ vô hình được chuyển nhượng có thể là bản quyền, thương hiệu, kinh nghiệm, kỹ thuật, công nghệ… Trên thực tế, việc định giá thị trường của những loại tài sản này là vô cùng khó khăn. Do đó khi tăng giá chuyển nhượng thương hiệu, công nghệ… thì các tập đoàn đa quốc gia vừa thu được lợi nhuận, vừa phải chịu mức thuế TNDN rất thấp.

Nhận vay vốn với lãi suất cao

Với hình thức chuyển giá này, các doanh nghiệp nước ngoài thường chấp nhận mức lãi suất rất cao, thậm chí là cao hơn mức quy định, để vay vốn của các bên liên quan. Khi đó, dòng tiền sẽ được lưu chuyển giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài dưới dạng các khoản vay.

Chuyển giá tài chính

Để thực hiện chuyển giá tài chính, các MNCs sẽ đưa ra nhiều hình thức tài trợ dành cho các công ty con. Nhờ đó, các công ty con có thể tạo ra cơ cấu vốn bất hợp lý, sau đó một phần lợi nhuận sẽ được chuyển về nước dưới dạng chi phí bảo lãnh vay, lãi vay…

Tăng chi phí các dịch vụ quản lý và hành chính

Các tập đoàn nước ngoài sẽ kê khai cao các loại chi phí đào tạo chuyên viên, tư vấn quản lý, chuyển giao nhân lực lên công ty mẹ để đào tạo, hoặc buộc công ty con phải thanh toán chi phí cao cho các chuyên gia đến từ những công ty thành viên hoặc công ty mẹ… Từ đó, các công ty con sẽ có chi phí hành chính lớn và lợi nhuận thua lỗ hoặc ở mức thấp, đồng nghĩa với việc thuế TNDN phải nộp cũng được tối thiểu hóa.

Tăng chi phí các dịch vụ quản lý và hành chính cũng là một hình thức chuyển giá

Hy vọng rằng bài viết trên đây đã giúp bạn hiểu hơn về chuyển giá là gì và những vấn đề liên quan. Hiện nay, MAN nằm trong top công ty dịch vụ kế toán cung cấp đa dạng các dịch vụ, trong đó có hoạt động báo cáo chuyển giá – giao dịch liên kết uy tín hàng đầu. Chúng tôi sẵn sàng tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc của khách hàng về dịch vụ này.

Bài viết nên xem: Bật mí cách tự quyết toán thuế TNCN cá nhân online từ A-Z mới 2022

Ban biên tập: MAN – Master Accountant Network