Tại sao đền đô chỉ thờ 8 vị vua

Đền Đô (hay Cổ Pháp điện hoặc đền Lý Bát Đế) thuộc xóm Thượng, làng Đình Bảng (này là phường Đình Bảng), thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Đây là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, từ xa xưa đã nổi tiếng là vùng văn hóa, phong cảnh hữu tình… Nằm cách Hà Nội gần 20km về phía Bắc, đền Đô trực thuộc địa phần hương Cổ Pháp, châu Cổ Pháp (làng Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh), đền Đô là quần thể kiến trúc tín ngưỡng thờ tám vị vua đầu tiên của triều nhà Lý. Đây là nơi thờ tự 8 vị vua nhà Lý là: Lý Công Uẩn tức Lý Thái Tổ (1009-1028); Lý Thái Tông (1028-1054); Lý Thánh Tông (1054-1072); Lý Nhân Tông (1072-1128); Lý Thần Tông (1128-1138); Lý Anh Tông (1138-1175); Lý Cao Tông (1175-1210) và Lý Huệ Tông (1210-1224). Đây là điểm du lịch Bắc Ninh hấp dẫn du khách cùng với đình làng Đình Bảng.

1. Lịch sử hình thành và xây dựng Đền Đô

Theo như đánh giá của các bậc thầy về phong thủy thì đền Đô được tọa lạc ở nơi đắc địa, vượng khí, phong thủy tốt, “Liên hoa bát diệp” (bông sen tám cánh) tỏa sáng tâm Phật, là đất rồng thiêng “Địa linh nhân kiệt xuất nhập hanh thông” (đất thiêng, người giỏi, ra vào may mắn), trước Đền có dòng sông Tiêu Tương chảy qua, cảnh quan cẩm tú, tụ cư. Có đến thăm đền Đô, bạn mới thấy vì sao nơi này lại khắc đậm hào khí Thăng Long, ghi đậm dấu ấn lịch sử. Đất Đình Bảng xưa là một trong ba “tam cổ” nổi tiếng lịch sử, thứ nhất Cổ Bi, thứ nhì Cổ Loa, thứ ba Cổ Pháp. Đất Cổ Pháp là nơi thắng địa bậc nhất Kinh Bắc, vượng khí linh thiêng. Đây là một vùng có nhiều hồ, đầm lầy, sông Tiêu Tương uốn khúc quanh co, thế đất mang hình con nhện, xòe ra như cánh hoa sen. Đó là huyệt đất quý, phát tích đế vương – ứng với 8 vua nhà Lý, hưng thịnh kéo dài tới 216 năm. Hiện nay, tại làng Đình Bảng, Bắc Ninh, còn đậm dấu ấn anh linh của các vị đế vương. Nơi đó chính là đền Đô còn gọi là Cổ Pháp Điện hay đền Lý Bát Đế nơi thờ 8 vị vua nhà Lý.

Đền được dựng trên nền đất mà xưa khi vua Lý Công Uẩn đăng quang và trở lại thăm quê hương. Theo sử sách, dân làng Đình Bảng đã cho xây dựng một ngôi nhà lớn làm nơi nghênh tiếp nhà vua. Khi vua Lý Công Uẩn băng hà, Lý Thái Tông lên ngôi kế vị vua cha, ông đã cho sửa sang lại ngôi nhà xưa và chọn làm nơi thờ tự vua cha và cũng từ đó đền trở thành nơi thờ tự các vị vua nhà Lý sau khi băng hà.
Đền Đô nguyên là Thái miếu nhà Lý, do Lý Thái Tổ khởi dựng năm 1019. Năm 1030, Thái miếu được Lý Thái Tông nâng cấp, mở rộng thành Đền thờ Lý Thái Tổ. Năm 1602, Vua Lê Kính Tông đã trùng tu, xây dựng Thái miếu với một quy mô lớn, thờ 8 vị vua triều Lý, lấy tên là Cổ Pháp Điện – Đền Lý Bát Đế. Trải qua gần 900 năm tồn tại, với nhiều lần trùng tu tôn tạo. Đền Đô đã trở thành một trong những địa chỉ tiêu biểu nhất của quê hương Bắc Ninh – Kinh Bắc.

Năm 1952, Đền Đô bị giặc Pháp phá hủy hoàn toàn. Hòa bình được lập lại ở miền Bắc vừa đúng một năm, khi về thăm Đảng bộ và nhân dân Đình Bảng, đứng trên nền đất ngôi đền xưa, Bác Hồ đã xúc động nói với mọi người: Đền Đô là công trình văn hóa đặc sắc, không chỉ của Đình Bảng mà của nhân dân cả nước. Có điều kiện, chúng ta sẽ xây dựng lại để tỏ lòng thành kính, biết ơn các nhà vua Lý. Nhớ lời dạy của Bác, với ý thức trách nhiệm của những người con sống trên quê hương phát tích các vương triều Lý, cùng với những tấm lòng hảo tâm công đức, sự quan tâm của các ngành, các cấp, năm 1989, kỷ niệm 980 năm ngày Lý Công Uẩn khởi lập vương triều Lý và hướng tới kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, nhân dân Đình Bảng đã bắt tay xây dựng lại Đền Đô theo nguyên mẫu xưa, ngay trên nền ngôi đền cũ. Hôm nay, sau hơn 21 năm, miệt mài lao động, 21 hạng mục công trình của Đền Đô đã được xây dựng lại hoàn toàn. Đền Đô sẽ mãi mãi xứng đáng là nơi “Tìm về nguồn cội” của nhân dân cả nước. Từ ngày khởi công tái dựng đến nay, cùng với các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, đã có hàng triệu lượt du khách trong nước và quốc tế về dâng hương tưởng niệm các nhà vua Lý và vãng cảnh đền. Năm 1991, Đền Đô đã được Nhà nước trao Bằng công nhận “Di tích Lịch sử – Văn hóa Đền Đô”.

2. Quy mô kiến trúc và diện tích Đền Đô

Kiến trúc đền Đô được xây dựng theo kiểu “Nội công ngoại quốc”, Đền Đô được xây dựng thành 2 khu: Nội thành và ngoại thành, với tổng diện tích 31.250m2, được bao bọc bằng một bức tường thành cao 2,3m, rộng 0,9m. Đền Đô được bố cục hài hòa, bề thế với 21 hạng mục công trình kiến trúc độc đáo, chạm khắc tinh xảo.

Khu nội thành: Hai cánh cổng vào nội thành có trạm khắc hình năm con rồng nên được gọi là Ngũ Long Môn.

Chính điện gồm trước tiên là Phương đình (nhà vuông) rộng đến 70 m² với 8 mái và 3 gian rộng. Tiếp đó là nhà Tiền tế rộng 220 m² với 7 gian. Điện thời vua Lý Thái Tổ được đặt tại đây. Ở phía bên trái điện thời có treo một tấm bảng ghi lại “Chiếu dời đô” của vua Lý Thái Tổ với đúng 214 chữ, tương ứng với 214 năm trị vì của 8 đời vua nhà Lý. Ở phía bên phải có treo tấm bảng ghi bài thơ nổi tiếng “Nam quốc sơn hà Nam đế cư…”.