Vì sao trẻ sơ sinh hay bị nôn trớ

24/08/2016

Nôn trớ là triệu chứng của đường tiêu hóa hay gặp, đặc biệt ở trẻ em.

Nôn là tình trạng các chất trong dạ dày bị đẩy ra ngoài qua miệng, do sự co bóp của dạ dày phối hợp với co thắt của các cơ thành bụng. Trớ là sự di chuyển của chất trào ngược từ dạ dày qua hầu họng lên miệng, hoặc có thể qua miệng ra ngoài số lượng ít, do sự co bóp đơn thuần của dạ dầy. Trớ rất hay gặp ở trẻ sơ sinh.

Các nguyên nhân gây nôn trớ:

1. Do sai lầm về ăn uống và chăm sóc

• Cho trẻ ăn quá nhiều, bú quá no, ép ăn quá ngưỡng
• Cho trẻ bú mẹ không đúng tư thế, hoặc bú bình chưa đúng cách, làm trẻ nuốt phải nhiều khí vào dạ dầy gây nôn trớ
• Trẻ vừa ăn no đã đặt trẻ nằm ngay
• Quấn tã chăn quá chặt, băng rốn chặt

2. Nôn trong bệnh nội khoa:

• Các bệnh về đường tiêu hóa: tiêu chẩy, chậm nhu động ruột
• Viêm đường hô hấp trên
• Bệnh nhiễm trùng thần kinh: Viêm màng não mủ
• Tăng áp lực nội sọ: Xuất huyết não do giảm tỷ lệ Prothrongbin
• Hội chứng sinh dục thượng thận
• Do rối loạn thần kinh thực vật: hay gặp là co thắt môn vị

3. Nôn trong bệnh ngoại khoa:

• Nôn do dị tật đường tiêu hóa: hẹp phì đại môn vị, hẹp tá tràng bẩm sinh, thoát vị hoành, teo thực quản: thường nôn ngay trong những ngày đầu mới sinh
• Nôn do tắc ruột, xoắn ruột: thường kèm theo nhiễm trùng toàn thân, bụng chướng, bí trung đại tiện, đi ngoài phân có máu, dịch dạ dầy nâu đen

Xử trí

• Ngay khi trẻ nôn trớ phải nghiêng ngay đầu trẻ sang một bên để trẻ không bị sặc chất nôn, rồi nhanh chóng làm sạch chất nôn trong miệng, họng và mũi trẻ (miệng trước, mũi sau), bằng cách hút hoặc quấn khăn gạc vào ngón tay thấm hết chất nôn trong mồm và họng trẻ
• Khum tay vỗ nhẹ hai bên lưng nhằm trấn an trẻ, đồng thời giúp trẻ ho bật nốt chất nôn còn lại trong họng ra ngoài
• Lau cổ và người trẻ bằng nước ấm, thay những đồ vải có dính chất nôn cho trẻ.
• Khi trẻ đã hết cơn nôn, cho trẻ uống nước ấm hoặc ORS ấm từng thìa nhỏ. Cho trẻ bú mẹ hoặc bú bình từ từ
• Giúp trẻ ngủ, không dùng thuốc chống nôn khi chưa có ý kiến của bác sỹ
• Theo dõi dấu hiệu nôn trớ tiếp theo

Xử trí trường hợp trẻ bị sặc chất nôn trớ – Dị vật đường thở

• Khi trẻ bị sặc chất nôn trớ – dị vật đường thở: nếu trẻ hít phải chất nôn trớ, không được cố dùng tay móc chất nôn, mà phải làm ngay nghiệm pháp Heimlich để tống dị vật ra.
• Sau khi tống chất nôn ra được nếu trẻ còn mệt phải đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất

1. Phương pháp Heimlich vỗ lưng:

• Đỡ trẻ nằm sấp bằng một tay của người cấp cứu
• Bàn tay nâng đầu, cổ trẻ thấp hơn thân trẻ
• Dùng bàn tay kia vỗ 5 cái vào lưng trẻ ở khoảng giữa 2 bả vai trẻ

2.Phương pháp Heimlich ấn ngực

• Đỡ trẻ nằm ngửa trên 1 tay của người cấp cứu
• Bàn tay đỡ đầu và cổ trẻ thấp hơn thân trẻ
• Hút sạch sữa trào ra ở vùng mũi họng (nếu có)
• Dùng 2 ngón tay của bàn tay kia ấn mạnh ở vùng giữa dưới ức 5 lần
• Đánh giá lại trẻ, có thể kết hợp vỗ lưng – ấn ngực

Đánh giá trẻ nôn trớ

Trẻ sơ sinh rất dễ nôn trớ, do dạ dầy trẻ còn nằm ngang, cơ tâm vị lại đóng chưa chặt nên khi thấy trẻ trớ nhiều cần phải đánh giá sự nôn trớ.

• Đánh giá toàn trạng xem cân nặng và chiều cao của trẻ có tương ứng với độ tuổi của trẻ không?
• Quan sát triệu chứng nôn: nôn thốc tháo, nôn vọt, nôn khan hay nôn ra sữa (sữa mới trắng hay sữa vón), mầu sắc chất nôn (vàng, xanh hay gợn nâu? )
• Hoàn cảnh xuất hiện nôn: Nôn vào thời điểm nào trong ngày, có liên quan đến bữa ăn không.
• Quan sát mầu sắc da, niêm mạc, nhịp thở, nhiệt độ, dấu hiệu mất nước và tinh thần của trẻ khi nôn và ngoài lúc nôn
• Các biểu hiện nhiễm trùng của hệ hô hấp: chẩy mũi, ngạt mũi, ho, đờm?
• Các biểu hiện của đường tiêu hóa: chậm nhu động ruột, táo bón, tiêu chẩy, đầy hơi?
• Các biểu hiện thần kinh: trẻ quấy khóc, thóp phồng, hốt hoảng, co giật.

Hướng dẫn chăm sóc trẻ nôn trớ

• Nếu nôn trớ do sai lầm về ăn uống và chăm sóc chưa đúng cách (nôn trớ cơ năng): điều chỉnh lại chế độ ăn uống và chế độ chăm sóc, theo dõi tiếp tại nhà
• Nếu trẻ nôn trớ bệnh lý: cần giải quyết nguyên nhân phải đưa đến cơ sở y tế.

Chăm sóc trẻ nôn trớ do sai lầm về ăn uống và chăm sóc (nôn trớ cơ năng)

• Hướng dẫn bà mẹ tư thế bú đúng, cách ngậm bắt vú đúng
• Cho trẻ bú từ từ, đủ cữ, không ép trẻ ăn quá no
• Nếu trẻ ăn hỗn hợp hướng dẫn bà mẹ cách cho trẻ bú bình, cách pha sữa
• Khi trẻ đã ăn no, hướng dẫn cách bế, cách vỗ ợ hơi, cách đặt trẻ. Không bế xốc trẻ, đùa với trẻ khi trẻ vừa ăn no.
• Hướng dẫn bà mẹ cách massage quanh rốn nhẹ nhàng làm giảm co bóp dạ dầy hạn chế nôn trớ. Và cách massage bụng mạnh và sâu theo đường đi của khung đại tràng giúp tăng nhu động ruột, tăng tiết dịch, giúp trẻ bài tiết phân đều đặn hàng ngày, làm giảm chướng bụng và nôn trớ
• Sau khi đã điều chỉnh mà nôn trớ không cải thiện và còn kèm theo các dấu hiệu bất thường: sốt, quấy khóc liên tục, lơ mơ, co giật, nôn liên tục, chất nôn bất thường có máu hay dịch mật (xanh, vàng)… cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế

Kết luận

Trên đây là những kiến thức cần thiết để chăm sóc, theo dõi và xử trí trẻ sơ sinh nôn trớ và cách phòng tránh trẻ bị nôn trớ do sai lầm trong chế độ cho ăn và chăm sóc trẻ. Các bà mẹ thực hành tốt được những điểm này sẽ giúp cho con không bị gián đoạn trong quá trình phát triển cũng như tránh được những hậu quả đáng tiếc do sặc phải chất nôn trớ.

Khoa Sơ sinh

Nôn trớ là triệu chứng rất thường gặp ở bé sơ sinh, có biểu hiện là thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản rồi trào ra miệng. Nôn trớ nhiều có thể khiến bé biếng ăn, từ đó dẫn đến các triệu chứng nguy hiểm như suy dinh dưỡng. Vậy mời mẹ đọc ngay bài viết sau để khám phá mẹo chữa nôn trớ ở trẻ sơ sinh hiệu quả nhé!

Hiện tượng nôn trớ ở trẻ sơ sinh

Hầu hết các bé sơ sinh thường bị nôn trớ, nhất là ở những tuần đầu sau sinh, những khi bé vừa ăn no hoặc vặn người. Hiện tượng nôn trớ thường tự hết sau mỗi 6 – 24 tiếng mà không cần được điều trị đặc biệt. Thế nên chỉ cần bé khỏe mạnh và tiếp tục tăng cân, mẹ không cần phải quá lo lắng. Tuy nhiên, nôn trớ cũng có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nào đó. Vậy nên nếu bé nôn trớ kèm theo những dấu hiệu này, mẹ cần ngay lập tức đưa bé đến bệnh viện để được thăm khám:

• Bé bị đau bụng quằn quại
• Bụng bé trướng to
• Bé nôn trớ xong lại rơi vào trạng thái lơ mơ hay bị kích thích tinh thần
• Bé có hiện tượng co giật
• Chứng nôn trớ liên tục xảy ra và kéo dài trên 24 tiếng
• Cơ thể bé có dấu hiệu bị mất nước như khô miệng, ít nước mắt, ít đi tiểu (số lần đi tiểu < 6 lần/ngày)
• Trong bãi nôn trớ của bé thường xuất hiện máu hay màu xanh – vàng

Nguyên nhân gây nôn trớ ở trẻ sơ sinh

Có hai nguyên nhân gây nôn trớ ở trẻ sơ sinh:

Bé nôn trớ do dạ dày của bé nằm ngang, hệ tiêu hóa của bé còn chưa hoàn thiện, cơ thắt tâm vị yếu.  Bé sẽ tự động hết nôn trớ sinh lý khi được 12-18 tháng tuổi. Bé cũng có thể bị nôn trớ do rối loạn tiêu hóa, ho, khóc quấy kéo dài. Thực tế, nguyên nhân lớn khiến bé nôn trớ là do chế độ chăm sóc chưa đúng cách như: mùi vị các loại thức ăn không thích hợp, bé bị ép ăn nên sợ ăn, khi ăn có phản xạ nôn; bé ăn phải những thức ăn gây đầy hơi, chướng bụng; cách cho trẻ ăn hay bú không đúng…

Xảy ra khi bé gặp bất thường như tắc ruột, xoắn ruột, teo ruột, hẹp phì đại môn vị và nhiều bệnh lý, viêm nhiễm đường tiêu hóa, đường hô hấp. Lúc này, bé thường nôn trớ kèm theo bụng chướng, đau bụng quằn quại, nôn và co giật, xuất hiện máu khi nôn trớ, mẹ cần cho bé khám bác sĩ để được khám và điều trị

Triệu chứng nôn trớ ở trẻ nhỏ có nguy hiểm không?

Nhiều bố mẹ cho rằng nôn trớ là hiện tượng thường gặp và sẽ tự động biến mất khi bé lớn lên có tâm lý chủ quan. Tuy nhiên, mẹ phải hiểu rằng nhiều khi nôn trớ là một trong những dấu hiệu bệnh lý chẳng hạn như dị tật ở đường tiêu hóa, hẹp tá tràng, hẹp thực quản như đã nói trên. Nếu bé đang bú bình thường bỗng nhiên ói, khóc thét lên, ưỡn bụng, bụng có dấu hiệu phồng lên, có thể bé đã bị tắc ruột hay lồng ruột cần được cấp cứu càng nhanh càng tốt.

Nôn trớ thường khiến bé mệt mỏi, quấy khóc

Với những bé sơ sinh thường bị trớ và giật mình trong lúc ngủ hay mỗi lúc vặn mình, mẹ nên xem lại thực đơn dinh dưỡng cho bé, hoặc khẩu phần ăn hàng ngày của mình vì đây là một dấu hiệu cho thấy bé đang bị thiếu canxi.

Thậm chí, kể cả khi bé nôn trớ không phải vì bệnh lý, việc nôn trớ cũng dễ đem đến sự mệt mỏi cho bé. Sau mỗi lần nôn trớ, bé lại quấy khóc, chán ăn và lười ăn, lâu dài sẽ dẫn đến chứng biếng ăn. Sự thiếu hụt các dưỡng chất vì nôn trớ cũng sẽ dễ làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và trí não của bé ngay trong giai đoạn vàng, đáng lẽ phải được bổ sung đủ chất.

Cách xử trí khi bé bị nôn trớ

Khi bị nôn trớ, bé sẽ bị mất nước nên mẹ cần giúp bé bổ sung lại lượng chất lỏng này. Dưới đây là những điều mẹ nên làm khi bé bị nôn trớ:

• Khi bé nôn, mẹ nên đỡ bé ngồi dậy để tránh chất nôn sẽ tràn vào khí quản, làm bé bị sặc rất nguy hiểm. Sau khi bé nôn xong, mẹ hãy làm sạch cho bé theo thứ tự miệng trước, họng và mũi sau. Mẹ có thể thấm hết chất nôn trớ trong miệng của trẻ bằng cách hút hoặc quấn khăn gạc vào ngón tay. Làm sạch xong, mẹ nhớ vỗ nhẹ lưng bé để trấn an vì chắc chắn bé nôn xong sẽ rất sợ hãi.
• Mẹ nên chờ cho bé bớt nôn trớ, hãy cho uống một lượng nhỏ nước chín hoặc dung dịch Oresol, bé bị mất nước nhiều nên sẽ khát, khi đưa nước bé sẽ có khuynh hướng uống nhiều, đễ bị nôn thốc tháo, do đó nên cho uống bằng muỗng nhỏ hoặc từng ngụm một .
• Nếu bé đã ngừng nôn trớ, mẹ hãy cho bé uống một lượng nhỏ nước lọc hoặc nước điện giải sau mỗi 30 – 60 phút.
• Trường hợp bé tiếp tục trớ, mẹ hãy cho bé uống luân phiên 50ml nước oserol/ 50ml nước lọc sau mỗi nửa giờ. Sau đó, khi bé ngừng nôn trớ, mẹ hãy hay cho bé bú với số lượng tăng dần từ 80 – 100ml sau mỗi 3 – 4 giờ.
• Sau 12 – 24 giờ mà bé không còn nôn, mẹ có thể cho bé ăn uống như bình thường bắt đầu từ những món ăn dễ tiêu hóa như sữa chua, ngũ cốc nhưng vẫn phải đảm bảo cho bé uống nhiều nước, mẹ nhé!
• Giấc ngủ cũng sẽ giúp bé hồi phục, thoải mái hơn nên mẹ hãy cố gắng dỗ bé ngủ.
• Lưu ý rằng mẹ không nên tự ý cho bé dùng bất cứ loại thuốc chống nôn trớ nào khi không được sự chỉ định của bác sĩ.

Các mẹo chữa nôn trớ ở trẻ sơ sinh

Khi cho bé bú, vì lượng sữa trong dạ dày còn ít khi mới bắt đầu bú nên mẹ hãy cho bé bú bên trái trước, sau đó mới chuyển bé sang bú bầu bên phải vì dạ dày bé đã nhiều sữa, bé cần nằm nghiêng trái. Với cách cho bú này, sữa sẽ dễ dàng xuống và lưu giữ trong dạ dày bé mà không trào ngược ra ngoài. Nếu cho bé bú bình, mẹ nên giữ để đầu vú luôn đầy sữa, tránh để bình sữa nằm nghiêng.

Nếu bé khóc khi đang bú, mẹ nên ngừng ngay vì nếu bú lúc này, bé có thể nuốt nhiều hơi, gây căng dạ dày nên dễ trào ngược. Bố mẹ cũng nên lưu ý không chọc bé cười nhiều vì như thế cũng dễ khiến bé trớ sữa ngoài.

Bên cạnh đó, mẹ không nên cho bé bú quá nhiều, dạ dày căng lên sẽ khiến bé dễ nôn trớ. Mẹ có thể chia thành nhiều bữa và không ép bé. Các cữ ăn hay bú cần cách nhau từ 2 đến 4 giờ. Nếu đang tập cho bé ăn dặm một món mới, mẹ nên bắt đầu với số lượng thật ít sau đó mới tăng dần để thử sự thích ứng của bé.

Mặc quần áo chật hay bị quấn tã, bỉm quá chật cũng là nguyên nhân khiến bé nôn trớ vì thành bụng và dạ dày bị chèn ép, dễ dồn nén. Vì vậy, mẹ nên cho bé mặc càng thoáng càng tốt và nên nới lỏng hơn khu vực quanh bụng cho cho bé ăn hay bú.

• Giữ tư thế đúng sau khi bé bú hoặc ăn

Khi bú hay ăn xong, bé cần được bế cao đầu trong 15-20 phút và vỗ lưng cho ợ hơi, rồi mới nằm nghiêng bên trái trên gối hơi cao. Mẹ nhớ vỗ lưng bé cho tới khi có tiếng ợ lớn nhé. Đây là cách đẩy không khí trong dạ dày ra ngoài để tránh nôn trớ mạnh.

Mẹ cần vỗ lưng nhẹ cho bé khoảng 5 – 15 phút để bé ợ hơi 

Mẹ cũng nhớ không bao giờ để bé bú hoặc ăn trong tư thế nằm nhé. Thay vào đó, bé nên được bú trong tư thế cao đầu. Sau khi bé ăn hoặc bú, mẹ cũng không được nâng bé lên xuống, thay đổi tư thế bé đột ngột hay khiến bé cười lớn nhé.

• Khắc phục nguyên nhân về dinh dưỡng

Đừng để bé ăn quá no để tránh cho bé bị nôn trớ, mẹ nhé!

Nếu bé bị nôn trớ do chế độ dinh dưỡng sai cách, mẹ cần chú ý không ép bé ăn vì sẽ làm bé sợ hãi và nôn trớ nhiều hơn, hãy tạo cảm hứng để giúp bé cảm thấy vui vẻ khi ăn. Mẹ chỉ nên cho bé ăn vừa đủ, không để bé ăn quá no. Nhớ rằng khi đưa thức ăn vào miệng của bé, mẹ cần tránh để muỗng ăn ở lâu trong miệng của bé vì như thế sẽ tạo phản xạ nôn. Hãy chú ý mỗi khi cho bé ăn thử thức ăn mới, mẹ cần tập cho bé dần dần để bé dễ thích nghi đồng thời chỉ nên cho bé thử từng chút một để xác định đó có phải là thức ăn khiến bé dị ứng và nôn trớ hay không.

Hy vọng những mẹo chữa nôn trớ ở trẻ sơ sinh trên đây sẽ giúp mẹ yên tâm hơn khi cho bé bú. Chúc mẹ thành công để bé không còn mệt mỏi khó chịu vì các cơn nôn trớ nữa nhé.