Bưởi Năm Roi là một giống bưởi nổi tiếng ở Việt Nam được trồng nhiều ở một số tỉnh miền Tây Nam Bộ [nhất là Hậu Giang và Vĩnh Long]. Mỗi năm, giống bưởi này cho thu hoạch hai lần vào tháng 8 và tháng Chạp.
Giống Bưởi Năm Roi do ông Trần Văn Bưởi [1918 - 1990] người làng Mái Dầm [nay thuộc xã Phú Hữu A, huyện Châu Thành, Hậu Giang] tìm thấy. Sinh thời, ông Bưởi làm nghề buôn bán trên sông. Một tối ông ngủ lại trên ghe bầu ở Tân Châu [vùng Châu Đốc thuộc tỉnh An Giang] thì vô tình nhặt được một trái cây trên sông. Trái cây da có màu xanh, ruột màu đỏ vàng. Xé ra nếm thử thấy vị ngon, mọng nước, ông Bưởi rất thích. Ông lấy hột mang về quê Phú Hữu [chợ Mái Dầm] để trồng.
Tương truyền, sợ con cháu trong nhà hái trái làm mất giống cây quí nên ông Bưởi đe dọa: “Đứa nào mà hái trái cây của ông Bưởi là ông đánh năm roi nghe chưa”. Vì câu nói của ông, giống bưởi có tên gọi là “Năm Roi”. Bưởi Năm Roi có tên gọi từ đó.
Sau khi giống bưởi này được phổ biến khắp vùng quê ông Trần Văn Bưởi, người các nơi khác cũng đến xin giống cây về trồng. Ngày nay, Bưởi Năm Roi được trồng nhiều nhất là tại xã Phú Hữu và xã Phú Tân, huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang.
CÔNG DỤNG, THÀNH PHẦN DINH DƯỠNG
Bưởi Năm Roi có hình quả lê, lột tróc được vỏ lụa, có nhiều múi mọng nước, vị ngọt và không có hạt. Bưởi Năm Roi, ngoài việc ăn tươi giảm được Cholesterol, còn được dùng làm chè bưởi và chiết xuất tinh dầu cho mỹ phẩm. Riêng vỏ bưởi còn được dùng làm nem chay. Mới đây, vỏ bưởi nấu lấy nước uống có tác dụng làm tiêu mỡ và giảm béo phì.
Ngoài ra, bưởi còn có tính thanh nhiệt và có chứa nhiều thành phần rất có lợi cho sức khoẻ. Bưởi chứa lượng Vitamin C và Vitamin A dồi dào, làm tăng sức đề kháng cho cơ thể. Chỉ cần 1/2 trái bưởi đã cung cấp 78% nhu cầu Vitamin C hàng ngày cho cơ thể.
Theo Viện Dinh dưỡng Việt Nam, thành phần dinh dưỡng của Bưởi như sau:
Thành phần dinh dưỡng
Trong 100g
bưởi
Năng lượng [Kcal/calo]
30
Nước [g]
91
Chất đạm [g]
0,2
Tinh bột [g]
7,3
Glucid [g]
9
Chất xơ [mg]
0,7
Vitamin C [mg]
95
Vitamin B1 [mg]
0,04
Canxi [mg]
23
Sắt [mg]
0,5
Photpho [mg]
19
TÌNH HÌNH SẢN XUẤT
Diện tích trồng Bưởi Năm Roi tại Hậu Giang khoảng 3.000 ha tập trung ở huyện Châu Thành. Hàng năm nông dân trong tỉnh Hậu Giang có thể cung ứng khoảng 45.000 tấn Bưởi Năm Roi cho thương lái các nơi đến mua, chủ yếu ăn tươi và tiêu thụ trong nước.
Cây Bưởi Năm Roi tại Hậu Giang đã được chứng nhận GlobalGAP với diện tích 55,4 ha và được Công ty The Fruit Republic của Hà Lan bao tiêu trong diện tích này.
Đặc biệt, hiện nay dưới sự sáng tạo của một số bà con nông dân ở huyện Châu Thành trái Bưởi Năm Roi còn được sáng tạo để trở thành trái bưởi hồ lô rất được ưa chuộng và có giá trị để trưng trong các dịp tết.
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
Tập trung tái cơ cấu ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn theo hướng Chất lượng - Hiệu quả - Bền vững; Trọng tâm điều chỉnh quy trình sản xuất khép kín các cây con chủ lực; củng cố tổ chức bộ máy; hoàn thành các chỉ tiêu, nâng cao đời sống nông dân theo hướng nông thôn mới.
Nhiều nhà vườn trồng bưởi năm roi cho hay, năm nay, ngoài chịu ảnh hưởng thời tiết thì có nhiều nguyên nhân khiến bưởi giảm năng suất, sản lượng. Theo đánh giá của nhà vườn, sản lượng bưởi cung cấp ra thị trường Tết năm nay dự báo giảm mạnh.
Có 1ha trồng bưởi năm roi hơn 20 năm, anh Võ Trung Tính [xã Mỹ Hòa] cho hay: Thời tiết năm nay khó xử lý ra hoa, giữ trái, bên cạnh đó, do vườn bưởi lâu năm, khai thác nhiều nên năng suất bưởi cũng không còn cao.
Năm ngoái, 1ha bưởi cho sản lượng 15 tấn trong dịp Tết. Tuy nhiên, theo số lượng bưởi ra hoa, đậu trái năm nay thì dự đoán sản lượng bưởi sẽ giảm mạnh.
“Dự đoán năm nay vườn bưởi chỉ cho năng suất tầm 7-8 tấn/ha. Tuổi thọ bưởi hơn 20 năm rồi, nhiều cây già cỗi, nên năng suất cũng giảm. Tuy vậy, tôi vẫn chú trọng chăm sóc vườn bưởi theo tiêu chuẩn VietGAP để tăng độ đẹp của trái bưởi, phục vụ thị trường Tết năm nay”.
Nhà vườn trồng bưởi đặc sản ở TX Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long tích cực chăm sóc bưởi năm roi để phục vụ thị trường Tết nguyên đán.
Xã Mỹ Hòa là địa phương có diện tích trồng bưởi năm roi lớn nhất tỉnh. Tuy nhiên, những năm gần đây vì nhiều nguyên nhân khiến diện tích trồng loại cây ăn trái này giảm mạnh. Hiện diện tích trồng bưởi năm roi ở xã chỉ còn hơn 670ha, giảm hơn 400ha so với năm trước.
Theo một số nhà vườn, nguyên nhân chủ yếu là do một số vườn bưởi già cỗi cho năng suất thấp, giá bưởi bấp bênh, nhiều diện tích được người dân cải tạo, chuyển đổi sang trồng các loại cây ăn trái khác…
Diện tích giảm, giá cả bưởi năm roi không ổn định nên nhà vườn cũng khá dè dặt đầu tư bưởi bán Tết. Một số nhà vườn cho hay, việc sản xuất của nhà vườn cũng không tập trung vào dịp Tết như trước mà được rải vụ quanh năm, phần nào cũng làm giảm sản lượng bưởi Tết. Theo đó, nhà vườn dự đoán sản lượng bưởi năm roi phục vụ thị trường Tết năm nay giảm 40-50% so với năm trước.
Cô Nguyễn Thị Huỳnh Hoa [xã Mỹ Hòa, TX Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long] cho hay: “Tôi có 12 công bưởi, những năm trước thu hoạch được 1-2 tấn/công, tuy nhiên vài năm gần đây sản lượng giảm mạnh, năm nay còn ít hơn năm trước, độ chừng vài trăm ký/công.
Nguyên nhân do bưởi bị dịch hại, côn trùng tấn công, làm cho chất lượng, mẫu mã bưởi bị giảm, ảnh hưởng đến năng suất của bưởi vào dịp Tết. Tôi phải thường xuyên thăm vườn, tỉ mẩn trong khâu chăm sóc, phòng trừ các loại côn trùng chích, bảo vệ trái cho đẹp mới bán chợ Tết được giá cao”.
Mặc dù diện tích trồng bưởi giảm, song địa phương vẫn tuyên truyền, vận động nhà vườn sản xuất sạch theo hướng hữu cơ và các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm để nâng cao chất lượng trái bưởi, cung ứng phục vụ thị trường Tết. Hiện toàn xã Mỹ Hòa có 50ha diện tích bưởi được Viện Cây ăn quả miền Nam hỗ trợ xây dựng theo chương trình VietGAP với gần 60 hộ tham gia.
Ông Ngô Văn Sơn- cán bộ nông nghiệp xã Mỹ Hòa, cho biết: Hiện các hộ dân duy trì sản xuất bưởi năm roi theo hướng GAP, VietGAP, GlobalGAP thường có thị trường tiêu thụ ổn định và giá bán cao hơn so với bưởi trồng theo cách truyền thống.
Ông Nguyễn Văn Mạnh- Phó Chủ tịch UBND xã Mỹ Hòa, cho hay: Địa phương tập trung phối hợp các ngành hướng dẫn, tuyên truyền nông dân thực hiện nhiều mô hình trồng theo hướng bưởi sạch, áp dụng sản xuất theo hướng hữu cơ. Tuy giá bưởi năm nay có giảm nhưng người dân vẫn duy trì áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để nâng chất lượng, mẫu mã trái để cung ứng thị trường Tết.
Theo khuyến cáo của ngành nông nghiệp, để cây bưởi cho năng suất cao, mẫu mã đẹp, chất lượng vào đúng dịp Tết, nông dân cần lưu ý đến cách chăm sóc cây. Theo đó, khi cây bưởi đã cho ra trái hình thành ổn định, nên tiến hành tuyển trái cho cây, chỉ để lại những trái đảm bảo chất lượng nuôi vào dịp Tết.
Cần loại bỏ những trái méo mó, không đồng tâm, tâm bị lệch, trái bị chai sượng, không căng nở tròn đều, trái bị sâu bệnh hại tấn công, chỉ để lại những trái to tròn đều, khoảng cách giữa các trái trên một cành đảm bảo. Trung bình chỉ nên để lại 2-3 trái/cành.
Cần chú ý phòng trừ các loại dịch hại và côn trùng tấn công như ruồi đục trái, bọ xít muỗi, nhện đỏ, bọ trĩ, bọ xít xanh,… Ngoài ra, cũng cần phải chú ý đến các loại nấm bệnh như bồ hóng, phấn trắng...
Sản lượng giảm mạnh, nhiều nhà vườn dự báo giá bưởi Tết có thể tăng cao hơn so với mọi năm. Nhà vườn đang tất bật, tập trung chăm sóc, dưỡng trái để tạo mẫu mã đẹp, có chất lượng, cung ứng ra thị trường với hy vọng sẽ có vụ mùa bưởi Tết giá tốt.