Thuốc làm tăng khối lượng phân [ví dụ: psyllium, canxi polycarbophil, methylcellulose] tác động chậm và nhẹ nhàng là những loại thuốc an toàn nhất để thúc đẩy việc bài xuất phân. Sử dụng hợp lý bao gồm việc tăng dần liều - lý tưởng là dùng 3 hoặc 4 lần mỗi ngày với vừa đủ nước [ví dụ: bổ sung 500 mL nước/ngày] để ngăn ngừa nút phân - cho đến khi khối phân mềm hơn, to hơn. Chướng bụng có thể được giảm bằng cách chuẩn độ liều chất xơ trong khẩu phần ăn dần dần cho đến liều khuyến cáo, hoặc bằng cách chuyển sang chế phẩm xơ tổng hợp như là methylcellulose.
Các thuốc thẩm thấu có chứa đa ion hấp thu kém [ví dụ: magiê, photphat, sulfat], các polyme [ví dụ: polyethylene glycol], hoặc carbohydrate [ví dụ: lactulose, sorbitol] vẫn còn trong ruột, làm tăng áp suất thẩm thấu trong lòng ruột và kéo nước vào ruột. Tăng thể tích sẽ kích thích nhu động. Các thuốc này thường có tác dụng trong vòng 3 giờ.
Nói chung, thuốc nhuận tràng thẩm thấu khá an toàn ngay cả khi được sử dụng thường xuyên. Tuy nhiên, không nên dùng phốt phát natri để làm sạch ruột bởi vì thuốc có thể gây suy thận cấp [hiếm gặp] ngay cả sau khi dùng một lần duy nhất để chuẩn bị ruột. Những biến cố này xảy ra chủ yếu trên bệnh nhân cao tuổi, những người có bệnh thận trước đó và những người đang dùng thuốc có ảnh hưởng đến tưới máu hoặc chức năng thận [ví dụ: thuốc lợi tiểu, thuốc ức chế men chuyển angiotensin, thuốc chẹn thụ thể angiotensin II]. Ngoài ra, magiê và phốt phát cũng bị hấp thụ một phần và có thể gây bất lợi trong một số tình trạng bệnh lý [ví dụ: suy thận]. Natri [trong một số chế phẩm] có thể làm suy tim trầm trọng thêm. Khi sử dụng với số lượng lớn hoặc thường xuyên, các thuốc này có thể gây mất cân bằng nước và điện giải. Một cách tiếp cận khác để làm sạch ruột chuẩn bị cho các kiểm tra chẩn đoán hoặc phẫu thuật hoặc đôi khi là để điều trị táo bón mạn tính sử dụng một lượng lớn thuốc thẩm thấu cân bằng [ví dụ: dung dịch polyethylene glycol-điện giải] cho uống hoặc bơm qua ống thông mũi-dạ dày.
Thuốc xổ bài tiết hoặc thuốc xổ kích thích [ví dụ: phenolphthalein, bisacodyl, anthraquinones, dầu thầu dầu, anthraquinones] có tác dụng bằng cách kích thích niêm mạc ruột hoặc kích thích trực tiếp đám rối thần kinh dưới niêm mạc và đám rối thần kinh cơ ruột. Mặc dù phenolphthalein đã bị loại khỏi thị trường Mỹ sau khi các nghiên cứu trên động vật cho thấy hợp chất này là gây ung thư, không có bằng chứng dịch tễ học về vấn đề này ở người. Bisacodyl là một loại thuốc cấp cứu hiệu quả cho táo bón mạn tính. Các thuốc antraquinones senna, cascara sagrada, lô hội và rhubarb là những thành phần phổ biến của thuốc nhuận tràng thảo dược và không kê đơn. Các thuốc này di chuyển không thay đổi cấu trúc cho đến đại tràng, nơi mà quá trình chuyển hóa của vi khuẩn sẽ chuyển thuốc thành các dạng hoạt tính.
Tác dụng bất lợi bao gồm phản ứng dị ứng, giảm điện giải, bệnh melanin ruột và đại tràng cathartic. Bệnh melanin ruột là nhiễm sắc tố màu nâu đen ở đại trực tràng không rõ thành phần. Đại tràng cathartic gợi ý đến các thay đổi về giải phẫu đại tràng đã được quan sát thấy khi thụt bari trên bệnh nhân sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích lâu năm. Đại tràng Cathartic có thể gây táo bón dẫn đến việc sử dụng thuốc nhuận tràng nhiều hơn và do đó táo bón nhiều hơn, tạo ra một vòng luẩn quẩn. Không rõ liệu đại tràng cathartic, được cho là do nhóm anthraquinone phá hủy các nơ ron thần kinh trong đám thần kinh cơ ruột, có bị các thuốc hiện có thể dùng được hoặc các thuốc gây độc thần kinh khác [ví dụ: podophyllin], những chất này không còn tồn tại nữa, hay không. Có vẻ như không có tăng nguy cơ bị ung thư đại tràng khi sử dụng anthraquinone lâu dài.
Dung dịch thụt có thể được sử dụng, bao gồm nước máy và các dung dịch ưu trương đã pha chế có bán trên thị trường.
Thuốc làm mềm phân [ví dụ: docusate, dầu khoáng] có tác dụng chậm để làm mềm phân, khiến cho việc bài xuất phân dễ dàng hơn. Tuy nhiên, các loại thuốc này không phải là thuốc kích thích đại tiện mạnh. Docusate là một loại thuốc có hoạt tính bề mặt, cho phép nước xâm nhập vào khối phân để làm mềm và tăng khối lượng phân.
Thuốc đối kháng thụ thể mu-opioid có tác dụng ngoại biên [PAMORAs; ví dụ: methylnaltrexone, naloxegol, naldemedine] có thể được sử dụng để điều trị táo bón do thuốc phiện gây ra không đỡ khi dùng các biện pháp khác. Alvimopan là một loại thuốc đối kháng mu-opioid có sẵn để sử dụng trong bệnh viện trong thời gian ngắn trên bệnh nhân phẫu thuật để điều trị hồi tràng sau phẫu thuật.
Táo bón là triệu chứng thường gặp, dù ở bất kỳ đối tượng hay độ tuổi nào. Đặc biệt trong xã hội hiện nay, tình trạng này đang có xu hướng gia tăng do sự thiếu cân bằng ở chế độ sinh hoạt và thực đơn dinh dưỡng của mỗi người. Vậy táo bón là gì, nguyên nhân, triệu chứng biểu hiện, các biến chứng có thể xảy ra và cách phòng tránh là gì?
1. Giải đáp tổng quan táo bón là gì
táo bón là một căn bệnh tiêu hóa là tình trạng đi tiêu không hết, tiêu không thường xuyên, khó khăn khi đi tiêu kéo dài không kèm theo bất thường giải phẫu học hoặc sinh hóa. Số lần đi tiêu < hoặc bằng 3 lần/tuần. Tình trạng thường chỉ xảy ra trong thời gian ngắn và có thể khắc phục dễ dàng. Nhưng nếu để kéo dài có thể tạo thành táo bón mạn tính.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến táo bón. Trong đó, táo bón nguyên phát có 3 nguyên nhân: Táo bón vận động ruột bình thường, táo bón vận động ruột chậm và rối loạn chức năng sàn chậu.
Phụ nữ đang mang thai và sau sinh, người cao tuổi và người bị rối loạn tiêu hóa là những đối tượng có nguy cơ cao bị táo bón.
Táo bón là tình trạng có thể gặp ở mọi lứa tuổi
Vậy có những nguyên nhân nào gây ra tình trạng này?
-
Thiếu chất xơ trong thực phẩm cung cấp hằng ngày, uống không đủ nước [làm phân khô cứng].
-
Sử dụng quá nhiều chất gây lợi tiểu như trà, cà phê,... làm tăng hấp thụ nước ở ruột và phân khô cứng.
-
Sử dụng các thực phẩm giàu chất béo một cách thường xuyên, đặc biệt là chất béo động vật.
-
Lười vận động cũng góp phần trong tình trạng táo bón.
-
Nhịn đi tiêu , bỏ qua cảm giác buồn đại tiện.
-
Một số bệnh về đường tiêu hóa cũng có thể là nguyên nhân như nứt hậu môn, to trực tràng vô căn, u gây tắc nghẽn ống tiêu hóa,...
-
Táo bón cũng có thể là dấu hiệu khi bệnh nhân đang mắc một số bệnh đường tiêu hóa như bệnh trĩ, bệnh suy thận, ung thư kết trực tràng,...
2. Triệu chứng của người bị bệnh táo bón là gì
Tuy không gây nhiều nguy hiểm cho người bệnh nhưng khi gặp tình trạng này sẽ tạo ra rất nhiều cản trở cho sinh hoạt hằng ngày vì những triệu chứng của nó.
-
Người bệnh luôn có cảm giác muốn đi đại tiện, nhưng rất khó đại tiện hoặc đại tiện không ra hết phân.
-
Số lần đi đại tiện giảm đi nhiều lần, thường là dưới 3 lần trong 1 tuần, trường hợp nặng thì 5 - 6 ngày mới 1 lần đại tiện.
Người bị táo bón thường cảm thấy căng chướng và đau vùng bụng
-
Bụng thường căng chướng, hậu môn luôn trong trạng thái căng tức.
-
Tinh thần của bệnh nhân bị ảnh hưởng do cảm giác khó chịu và những cản trở trong sinh hoạt hằng ngày. Bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi, ngủ không ngon giấc, căng thẳng mỗi khi đi tiêu.
-
Đau lưng lây lan từ việc bị chướng bụng.
3. Các biến chứng nếu để tình trạng táo bón kéo dài
Đại tiện phân có máu
Xảy ra khi bệnh nhân đã bị táo bón nặng, khối phân khô cứng có thể cứa rách niêm mạc ống hậu môn gây chảy máu khi đi tiêu.
Nứt kẽ hậu môn
Khi đi tiêu ra phân khô cứng, ngoài việc có thể gây rách niêm mạc ống hậu môn, các lớp cơ thắt ống hậu môn cũng có thể bị ảnh hưởng và bỉ rách, đây gọi là tình trạng nứt kẽ hậu môn. Không chỉ khiến bệnh nhân đại tiện ra máu mà còn gây đau đớn cho bệnh nhân với những lần đi đại tiện tiếp theo.
Nứt kẽ hậu môn là một trong những biến chứng thường gặp của bệnh nhân táo bón
Mắc bệnh trĩ
Khi bị táo bón kéo dài, ổ bụng thường xuyên phải gắng sức để đại tiện và vô tình làm cho các búi trĩ to ra, đi đại tiện thường có máu.
Hiện tượng tắc ruột
Táo bón khiến thời gian di chuyển của phân trong ruột chậm hơn, điều này khiến phân tích trữ lâu ngày trong ruột, có thể gây ra hiện tượng tắc ruột.
4. Vậy khi nào bệnh nhân táo bón cần gặp bác sĩ và phương pháp điều trị
Trường hợp tình trạng kéo dài, và thói quen đại tiện có thay đổi, bệnh nhân nên đi bệnh viện để kiểm tra tình hình sức khỏe.
-
Đau quặn ở hậu môn và bụng khi đi vệ sinh.
-
Táo bón xen kẽ với tiêu chảy.
-
Bị chảy máu ở trực tràng.
-
Đi tiêu có máu kèm theo, xuất hiện các vết nứt ở hậu môn,...
-
Bị sốt, nôn, sụt cân nhiều.
Điều trị
Đối với trường hợp táo bón nhẹ, có thể điều trị bằng cách bổ sung thực phẩm giàu chất xơ, thay đổi lịch sinh hoạt hợp lý để cải thiện
Bệnh táo bón ảnh hưởng đến sinh hoạt và tinh thần của bệnh nhân
Đối với các trường hợp kéo dài, bác sĩ có thể sử dụng các loại thuốc điều trị. Sử dụng thực phẩm chức năng tạo xơ như Metamucil hoặc Citrucel. Điều trị bằng thuốc làm mềm phân như Docusat để phân dễ di chuyển trong ống ruột. Thuốc bôi trơn để bơm hậu môn làm giảm các tác động của phân lên niêm mạc ống hậu môn như Norgalax, Cascara,... Thuốc trị táo bón bằng cách kích thích ruột co bóp như Bisacodyl, Microlax,... để đẩy phân ra ngoài. Thuốc tăng khả năng thẩm thấu để kích thích nhu động ruột như Lactulose,....
Tránh việc sử dụng trong thời gian dài để tránh các tác dụng phụ. Đường ruột cũng có thể phụ thuộc mà giảm khả năng co bóp đẩy phân ra ngoài.
Sau khi dùng thuốc nhưng tình trạng táo bón vẫn không cải thiện nhiều, bệnh nhân có thể đến bệnh viện để thụt tháo.
5. Các phương pháp giúp phòng tránh táo bón
Thay đổi chế độ ăn uống chính là phương pháp có hiệu quả nhất để phòng tránh tình trạng táo bón.
-
Ăn các thức ăn giàu chất xơ bao gồm các loại rau củ và hoa quả tươi. Chất xơ trong thực phẩm giúp phân xốp hơn không bị cứng, thúc đẩy đường ruột vận động và hạn chế sự hấp thụ nước từ phân của ruột.
-
Uống nhiều nước, điều này giúp việc cơ thể không bị thiếu nước và giúp phân mềm.
-
Bổ sung mật ong, bơ, sữa, vừng, hạch đào,... vào thức ăn hằng ngày để giúp nhuận tràng.
-
Sử dụng dầu thực vật như dầu từ các loại đậu, dầu vừng,...
-
Không uống các thức uống kích thích lợi tiểu như trà, cà phê, rượu, và các thức ăn đậm vị như tỏi, hẹ, ớt,... để tránh việc đi tiểu nhiều lần kích thích việc hấp thụ nước từ phân.
-
Tập luyện thể dục, thể thao hằng ngày để cải thiện sức khỏe.
-
Hình thành thói quen đại cho bản thân.
-
Sử dụng các loại thực phẩm dễ tiêu hóa.
Bổ sung chất xơ trong thực phẩm hằng ngày để tránh bị táo bón
táo bón là gì và các cách để phòng tránh hi vọng đã có thể giải đáp cho độc giả bằng những thông tin trên. Những thắc mắc liên quan của độc giả sẽ được giải đáp miễn phí khi gọi đến Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC qua hotline 1900565656. Chúc các bạn có nhiều sức khỏe!