Tóm tắt mục II. Sự ra đời của tổ chức ASEAN. Sau khi giành được độc lập và đứng trước những yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội
Mục 2
2. Mục tiêu, nguyên tắc hoạt động
* Mục tiêu của ASEAN: phát triển kinh tế và văn hoá thông qua những nỗ lực hợp tác chung giữa các nước thành viên, trên tinh thần duy trì hoà bình và ổn định khu vực.
* Nguyên tắc hoạt động:
- Tháng 2 - 1976, các nước ASEAN đã kí Hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á tại Ba-li [In-đô-nê-xi-a]. Hiệp ước Ba-li xác định những nguyên tắc cơ bản trong quan hệ giữa các nước thành viên như:
+ Cùng nhau tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ;
+ Không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau;
+ Giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hoà bình;
+ Hợp tác phát triển có kết quả,...
- Từ cuối những năm 70 của thế kỉ XX, nền kinh tế nhiều nước ASEAN có sự chuyển biến mạnh mẽ và đạt sự tăng trưởng cao. Các nước này đã chuyển sang thực hiện chiến lược công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu - thúc đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa, gắn thị trường trong nước với bên ngoài.
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Lịch sử lớp 9 - Xem ngay
Mục lục bài viết
- 1. Quá trình ra đời và phát triển của ASEAN
- 1.1Sự hình thành của ASEAN [ hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ]
- 1.2 Các dấu mốc quan trọng trong sự phát triển của ASEAN
- 2. Tiêu chí mục đích và các nguyên tắc hoạt động
- 2.1 Mục đích
- 2.2 Các nguyên tắc hoạt động
- 2.3Phương thức hoạt động
1. Quá trình ra đời và phát triển của ASEAN
1.1Sự hình thành của ASEAN [ hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ]
- Thành lập ngày 8/8/1967 sau khi Bộ trưởng Ngoại gia các nước In- đô- nê- xia, Malaixia, Phi- líp- pin, Xin- ga-po và Thái Lan ký bản tuyên bố ASEAN [ tuyên bố Băng- cốc ]
- 8/1/1984 Brunây được kết nạp vào ASEAN nâng tổng số thành viên của Hiệp hội lên thành sáu nước
- 28/7/1995 Việt Nam gia nhập ASEAN tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao lần thứ 28 đưa tổng số thành viên của Hiệp hội lên thành 7 nước
- 7/1997 Lào và Mianma trở thành thành viên thứ 8 và thứ 9 của Hiệp hội
- 4/1999 Căm- pu- chia gia nhập ASEAN
=> Cho đến hiện tại đã có 10 quốc gia Đông Nam Á là thành viên của ASEAN [ trừ Đông Timor]
1.2 Các dấu mốc quan trọng trong sự phát triển của ASEAN
- 8/8/1967 ASEAN được thành lập với mục tiêu tăng cường hợp tác kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các nước thành viên, tạo điều kiện cho các nước hội nhập sâu hơn với khu vực thế giới
>> Xem thêm: Hiệp hội các nước Đông Nam Á [ASEAN] là gì ? Mục tiêu, nguyên tắc, cơ cấu tổ chức của ASEAN
- 1971: ASEAN ra Tuyên bố về khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập [ZOPFAN], nhấn mạnh quyết tâm của các nước thành viên trong việc đảm bảo công việc công nhận và tôn trọng Đông Nam Á là một khu vực hòa bình, tự do và trung lập, không có sự can thiệp dưới bất kỳ hình thức và phương cách nào của các nước ngoài khu vực
- Năm 1976: Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á [ TAC ] và tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN. Mong muốn thúc đẩy và ổn định khu vực thông qua việc tôn trong công lý và pháp luật và nâng cao khả năng tự cường khu vực của các nước ASEAN tiếp tục được thể hiện trong hiệp ước TAC. Tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN [ tuyên bố bali ] khẳng định các nỗ lực thúc đẩy hòa bình, tiến bộ, phồn vinh và phúc lợi của nhân dân các nước thành viên và cam kết mở rộng hợp tác ASEAN trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa và chính trị
- Năm 1992: Hiệp định khung về tăng cường hợp tác kinh tế ASEAN và thảo thuận về khu vực Mậu dịch tự do ASEAN [ AFTA ]
- Năm 1994: Diễn đàn khu vực ASEAN [ ARF ] được thành lập:
- Năm 1995: Ký kết hiệp ước về khu vực Đông Nam Á không vũ khí hạt nhân [ SEANWFZ ]
- Tháng 12/1997 ASEAN đã thông qua Tầm nhìn ASEAN năm 2000. Nêu những mục tiêu cụ thể trong các lĩnh vực chính trị, an ninh, kinh tế, xã hội, văn hóa và quan hệ đối ngoại. Đây là văn bản có ý nghĩa đối đối với quá trình phát triển của Hiệp hội, đặt nền tảng cho việc hình thành và thực hiện các mục tiêu xây dựng các cộng đồng ASEAN
- Năm 2002: ASEAN và Trung Quốc ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông [ DOC ]: Đây là một bước tiến có ý nghĩa đối với quá trình giải quyết các tranh chấp ở biển Đông, tạo điều kiện để các bên tiến hành hợp tác xây dựng lòng tin, hướng tới xây dựng bộ quy tắc Ứng xử [ COC ] có tính ràng buộc pháp lý đối với các bên ở biển Đông
- Năm 2003: Thông qua Tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN II: Tại hội nghị cấp cao lần thứ 9, ASEAN đã tuyên bố hòa hợp ASEAN II [ hay còn gọi là Tuyên bố Ba- li II ] chính thức hóa việc thực hiện ý tưởng về 3 trụ cột của cộng đồng ASEAN. Tuyên bố khẳng định quyết tâm của các nước ASEAN xây dựng cộng đồng ASEAN dựa trên ba trụ cột: Cộng đồng An ninh [ASC], Cộng đồng Kinh tế [AEC] và Cộng đồng Văn hoá-Xã hội [ASCC]; đồng thời cũng phác thảo những ý tưởng lớn của từng Cộng đồng. Cộng đồng An ninh [ASC], Cộng đồng Kinh tế [AEC] và Cộng đồng Văn hoá-Xã hội [ASCC]; đồng thời cũng phác thảo những ý tưởng lớn của từng Cộng đồng.
- Năm 2005: Hội nghị Cấp cao Đông Á [EAS] : Một mốc lớn khác trong tiến trình hội nhập và phát triển của ASEAN là Hội nghị Cấp cao Đông Á [EAS] lần thứ nhất, được tổ chức tại Cua-la Lăm-pơ, Ma-lai-xia tháng 12/2005, với sự tham gia của nguyên thủ các nước thành viên ASEAN, Ốt-xtrây-li-a, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Niu-Dilân. Tại Hội nghị này, Lãnh đạo các nước đã ký Tuyên bố chung về Cấp cao Đông Á, trong đó đề ra mục tiêu, nguyên tắc, lĩnh vực và các phương thức chính cho hoạt động của EAS. Tại Hội nghị Cấp cao Đông Á lần thứ 6 [tổ chức ngày 19/11/2011 tại Bali, In-đô-nê-xia], Nga và Mỹ đã tham gia với tư cách Thành viên Chính thức của EAS. Các Lãnh đạo EAS đã ra « Tuyên bố EAS về các Nguyên tắc Quan hệ cùng có lợi. »
- 1/2007: Quyết định đẩy nhanh tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN và xây dựng Hiến chương ASEAN: Để kịp thích ứng với những chuyển biến nhanh chóng và phức tạp của tình hình quốc tế và khu vực cũng như trên cơ sở những thành tựu của ASEAN trong 40 năm qua, nhất là kết quả thực hiện Chương trình Hành động Viên Chăn [VAP], Lãnh đạo các nước ASEAN tháng 1/2007 đã quyết tâm đẩy nhanh tiến trình liên kết nội khối dựa trên cơ sở pháp lý là Hiến chương ASEAN, nhất trí vì mục tiêu hình thành Cộng động ASEAN vào năm 2015 [thay vì vào năm 2020 như thỏa thuận trước đây].
>> Xem thêm: Chủ quyền lãnh thổ quốc gia và quyền tài phán của quốc gia ven biển ?
- 11/2007: Hướng tới mục tiêu xây dựng cộng đồng, ASEAN đã nỗ lực xây dựng và Hiến chương ASEAN được ký ngày 20 tháng 11 năm 2007 tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 13. Hiến chương ra đời, tạo tư cách pháp nhân cho ASEAN là một tổ chức hợp tác khu vực; đồng thời cũng tạo cơ sở pháp lý và khuôn khổ thể chế để gia tăng liên kết và hợp tác ASEAN, giúp xây dựng ASEAN trở thành một tổ chức gắn kết hơn và hoạt động hiệu quả hơn, trước mắt là hỗ trợ mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN..
- Ngày 15/12/2008: Hiến chương ASEAN có hiệu lực.
- Tháng 2/2009: Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN được các nhà Lãnh đạo ASEAN thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 14 tại Hủa hỉn, Thái Lan, bao gồm các Kế hoạch tổng thể xây dựng các Cộng đồng trụ cột Chính trị-An ninh, Kinh tế và Văn hóa Xã hội ASEAN.
- Năm 2009: Uỷ ban Liên chính phủ ASEAN về Nhân quyền [AICHR] được thành lập.
- Năm 2010: Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN [MPAC]: Để hỗ trợ đắc lực cho tiến trình hội nhập và xây dựng Cộng đồng ASEAN, đồng thời đảm bảo vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực năng động đang hình thành, các nước ASEAN đã nhất trí tăng cường kết nối ASEAN và giữa ASEAN với khu vực.
- 11/2011 Tuyên bố Bali về Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng các Quốc gia Toàn cầu [Tuyên bố Hòa hợp Bali III]
2. Tiêu chí mục đích và các nguyên tắc hoạt động
2.1 Mục đích
Cụ thể như sau:
- Thúc đẩy hòa bình và ổn định khu vực bằng việc tôn trọng công lý và nguyên tắc luật pháp trong quan hệ giữa các nước trong vùng và tuân thủ các nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc;
- Thúc đẩy sự cộng tác tích cực và giúp đỡ lẫn nhau trong các vấn đề cần quan tâm trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật và hành chính;
- Giúp đỡ lẫn nhau dưới các hình thức đào tạo và cung cấp các phương tiện nghiên cứu trong các lĩnh vực giáo dục, chuyên môn, kỹ thuật và hành chính;
- Cộng tác có hiệu quả hơn để sử dụng tốt hơn nền nông nghiệp và các ngành công nghiệp của nhau, mở rộng mậu dịch kể cả việc nghiên cứu các vấn đề về buôn bán hàng hóa giữa các nước, cải thiện các phương tiện giao thông, liên lạc và nâng cao mức sống của nhân dân;
- Thúc đẩy việc nghiên cứu về Đông Nam Á;
- Duy trì sự hợp tác chặt chẽ cùng có lợi với các tổ chức quốc tế và khu vực có tôn chỉ và mục đích tương tự và tìm kiếm các cách thức nhằm đạt đuợc một sự hợp tác chặt chẽ hơn nữa giữa các tổ chức này.
2.2 Các nguyên tắc hoạt động
>> Xem thêm: Phân biệt Nguyên tắc đối xử tối huệ quốc và Nguyên tắc đối xử quốc gia
Hiến chương ASEAN khẳng định lại các nguyên tắc cơ bản của ASEAN [gồm 13 nguyên tắc] về: Tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bình đẳng, bản sắc dân tộc; Không xâm lược hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; giải quyết hòa bình các tranh chấp; không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau…, đồng thời bổ sung một số nguyên tắc mới như: Tăng cường tham vấn về những vấn đề có ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích chung của ASEAN; Không tham gia vào bất kỳ hoạt động nào nhằm sử dụng lãnh thổ của một nước thành viên đe dọa đến chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và ổn định kinh tế của các nước thành viên khác…
Cụ thể, Điều 2 Hiến chương ASEAN nêu rõ: ASEAN và các Quốc gia Thành viên hoạt động theo các Nguyên tắc dưới đây:
i] Tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, toàn vẹn lãnh thổ và bản sắc dân tộc của tất cả các Quốc gia thành viên;
ii] Cùng cam kết và chia sẻ trách nhiệm tập thể trong việc thúc đẩy hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở khu vực;
iii] Không xâm lược, sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực hay các hành động khác dưới bất kỳ hình thức nào trái với luật pháp quốc tế;
iv] Giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình;
v] Không can thiệp vào công việc nội bộ của các Quốc gia thành viên ASEAN;
vi] Tôn trọng quyền của các Quốc gia Thành viên được quyết định vận mệnh của mình mà không có sự can thiệp, lật đổ và áp đặt từ bên ngoài;
vii] Tăng cường tham vấn về các vấn đề có ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích chung của ASEAN;
viii] Tuân thủ pháp quyền, quản trị tốt, các nguyên tắc của nền dân chủ và chính phủ hợp hiến;
>> Xem thêm: Khu vực mậu dịch tự do ASEAN [AFTA] là gì ?
ix] Tôn trọng các quyền tự do cơ bản, thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền, và đẩy mạnh công bằng xã hội;
x] Đề cao Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế bao gồm cả luật nhân đạo quốc tế mà các Quốc gia Thành viên đã tham gia;
xi] Không tham gia vào bất kỳ một chính sách hay hoạt động nào, kể cả việc sử dụng lãnh thổ của một nước, do bất kỳ một Quốc gia Thành viên ASEAN hay ngoài ASEAN hoặc đối tượng không phải là quốc gia tiến hành, đe dọa đến chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ hay sự ổn định chính trị và kinh tế của các Quốc gia Thành viên ASEAN;
xii] Tôn trọng sự khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ và tôn giáo của người dân ASEAN, đồng thời nhấn mạnh những giá trị chung trên tinh thần thống nhất trong đa dạng;
xiii] Giữ vững vai trò trung tâm của ASEAN trong các quan hệ về chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội với bên ngoài, đồng thời vẫn duy trì tính chủ động, hướng ra bên ngoài, thu nạp và không phân biệt đối xử; và
xiv] Tuân thủ các nguyên tắc thương mại đa biên và các cơ chế dựa trên luật lệ của ASEAN nhằm triển khai có hiệu quả các cam kết kinh tế, và giảm dần, tiến tới loại bỏ hoàn toàn các rào cản đối với liên kết kinh tế khu vực, trong một nền kinh tế do thị trường thúc đẩy.
2.3Phương thức hoạt động
- Phương thức ra quyết định: Tham vấn và Đồng thuận [consultation & concensus] – Mọi vấn đề của ASEAN đều phải tham vấn tất cả các nước thành viên ASEAN và quyết định chỉ được thông qua khi tất cả các nước thành viên đều nhất trí hoặc không phản đối. Phương thức này đã được áp dụng lâu dài và trở thành một nguyên tắc “bất thành văn” được các nước tôn trọng.
- Nguyên tắc trong quan hệ với các đối tác: trong triển khai quan hệ đối ngoại của ASEAN, các quốc gia Thành viên sẽ phối hợp và nỗ lực xây dựng lập trường chung cũng như tiến hành các hoạt động chung trên cơ sở thống nhất và đoàn kết, tuân thủ các mục tiêu và nguyên tắc đề ra trong Hiến chương [theo Điều 41 Hiến chương ASEAN].
- Tiệm tiến và thoải mái với tất cả các bên: hợp tác khu vực phải được tiến hành từng bước, bảo đảm phù hợp với lợi ích, khả năng của các nước và tất cả đều có thể tham gia, đóng góp, không thành viên nào bị “bỏ lại”. Điều này xuất phát từ thực tế rất đa dạng ở khu vực; các nước khác nhau về chế độ chính trị - xã hội, trình độ phát triển, điều kiện văn hóa, lịch sử...
>> Xem thêm: Quốc gia là gì ? Khái niệm quốc gia được hiểu như thế nào ?
Luật Minh Khuê [Sưu tầm & biên tập]