Ban thờ công đồng là gì

Skip to content

Tranh thờ Tứ Phủ Công Đồng được xem là một trong những bức họa linh thiêng nhất. Nhiều gia chủ rất muốn bày trí dòng tranh này trong phòng thờ cúng tại gia. Tuy nhiên, không phải ai cũng có kiến thức, hiểu biết rõ về loại tranh này. Đặc biệt là khi dùng để trang trí phòng thờ, nếu không khéo sẽ làm phật lòng thần linh, dẫn đến điềm dữ. Hãy cùng tìm hiểu thêm về bức tranh này nhé!

Tranh thờ Tứ Phủ Công Đồng là gì?

Tranh thờ Tứ Phủ Công Đồng là bức tranh quy tụ tất cả tứ phủ cùng chung trong một bức họa. Bao gồm Thiên, Nhạc, Thủy, Địa phủ, tượng trưng cho trời, núi, nước, đất.

Mỗi phủ sẽ có các chư vị thần linh khác nhau đại diện. Bởi vì trong tranh họa sẽ có hình ảnh của nhiều vị thần linh, đức Phật nên phải lựa chọn thật kỹ.

Nếu gia chủ không thờ thì thôi, một khi quyết định sở hữu, bày trí thì phải thật chuẩn mới gặp điềm tốt.

Hệ thống chư vị thần linh trong bức họa Tứ Phủ Công Đồng

Trong tranh thờ đẹp họa tứ phủ sẽ được chia thành 4 cấp bậc từ cao đến thấp. Bắt đầu từ Thiên phủ rồi đến Nhạc, Thủy, Địa sắp xếp theo chiều hướng không gian từ cao đến thấp.

Thiên phủ

Đấng tượng trưng cho Thiên phủ sẽ là mẹ Quan Thế Âm Bồ Tát. Người sẽ đại diện cho bậc Tam bảo [Phật – Pháp – Tăng] trong Phật giáo. Theo truyền thuyết, Mẹ Liễu Hạnh hay còn biết đến là Vân Hương Thánh Mẫu đã quy y nhà Phật, trở thành đệ tử của Đức Phật. Sau những năm tháng tu hành, Người đã trở thành Mã Hoàng Bồ Tát. Hiện nay, rất nhiều điện thờ đã sử dụng hình ảnh, tượng của Phật Tích ca, Tam Thế Phật, Phật Mẫu Chuẩn Đề,…

Nhạc phủ

Đấng tượng trưng cho Nhạc phủ chính là Ngọc Hoàng Thường Đế, luôn ngồi ở giữa bên dưới mẹ Quan Âm. Hai bên tả, hữu sẽ là hai vị quan Nam Tào và Bắc Đẩu. Tại một số khu vực, tín ngưỡng thì đại diện cho Nhạc phủ lại là tam phủ 3 vua. Bao gồm Ngọc Hoàng Thượng Đế – Thiên phủ, Bát Hải Long Vương – Thoải phủ và Diêm Vương – Địa phụ. Trong truyền thuyết, thì Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng các vị vua khác có địa vị cao hơn Đức Phật. Trong văn hóa tâm linh nước ta thì Phật giáo lại có sức ảnh hưởng cao hơn nên được đứng bậc nhất.

Thủy phủ

Biểu tượng cho bậc thứ 3 – Thủy phủ là tam Thánh Mẫu, bao gồm:

• Mẫu đệ nhất Thượng Thiên, đại diện cho miền trời.
• Mẫu đệ nhị – Lâm Cung Thánh Mẫu.
• Mậu đệ tam – Bà Chúa Thoải Cung.

Hình ảnh của các Thánh Mẫu có thể được tìm thấy ở nhiều chùa chiềng, nhất là tại những ngôi chùa có nét văn hóa lâu đời. Các Bà Chúa cũng tượng trưng cho bậc tham thế cùng một số vị thần khác. Mỗi Mẫu đều có những câu chuyện vô cùng ý nghĩa, linh thiêng không kém phần so với Phật Quan Âm. Thánh Mẫu được biết nhiều ở miền Bắc, Trung, Tây tại Việt Nam là chính. Có nhiều gia chủ chỉ thờ mỗi Tam Mẫu mà thôi.

Địa phủ

Trong tranh Tứ Phủ sẽ được chia thành 4 cấp bậc khác nhau, địa phủ là bậc có nhiều thần thần linh nhất.

• Hàng thứ tư trong tranh sẽ là 5 vị tôn quan: Quan lớn – Đệ Nhất Thượng thiên, Đệ Nhị Thượng Ngàn, Đệ Tam Thoải Phủ, Đệ Tứ Khai Sâm, Đệ Ngũ Tuần Thanh.
• Hàng thứ năm là tứ phủ thành chầu: Thượng Thiên, Thượng Ngàn, Thủy Tinh công chúa, Đệ Tứ Khâm Sai, Đệ Ngũ suối Lân.
• Hàng thứ sáu là 4 ông thánh Hoàng: Hoàng Cả, Bơ, Bảy, Mười.
• Hàng thứ bảy là 8 cô thánh Cô và Cậu. Bên tả có Cô Cả, Bơ, Tư, Bé. Còn hữu là Cậu Cả, Bơ, Tư, Bé.

Tranh thờ Tứ Phủ Công Đồng thuộc tôn giáo nào?

Nhiều gia chủ thấy trong tranh Tứ Phủ Công Đồng có hình ảnh của mẹ Quan Thế Âm Bồ Tát nên nghĩ rằng sẽ có thể dùng để thờ cúng Đức Phật. Sự thật rằng bức họa này dùng cho những gia đình tôn thờ bậc Tam Mẫu. Đây là một trong những đạo giáo lâu đời tại Việt Nam chúng ta, đang ngày càng trờ nên phổ biến hơn trước rất nhiều. Những ai theo tín ngưỡng này sẽ thờ 3 Bà Chúa quyền năng ngự trị trời, đất, vạn vật sinh linh. Tôn giáo này được du nhập từ Trung Hoa, dần cách điệu theo truyền thống tâm linh của người Việt Nam nên có nhiều nét rất riêng và độc đáo.

Tranh Tứ Phủ Công Đồng nên bày trí như thế nào?

Cũng giống như bao tôn giáo khác, khi treo tranh Tứ Phủ Công Đồng thì không được đặt cao hơn bàn thờ. Nên chọn những vị trí trang nghiêm, sáng láng nhất, tạo được bầu không khí tâm linh cho gia đình. Nhiều gia chủ không muốn đặt quá nhiều tượng trong nhà thì có thể dùng bức họa này thay thế cũng được. Gia chủ hãy dọn sạch sẽ bàn, tủ rồi đặt tranh lên, bố trí nhang đèn đầy đủ, uy nghiêm nhất có thể.

Tranh thờ Tứ Phủ Công Đồng quả thật là một nét văn hóa thú vị đáng được quan tâm, gìn giữ. Mong rằng với những chia sẻ bên trên về bức họa này đã phần nào giúp cho các vị gia chủ thuận tiện trong việc tìm hiểu, lựa chọn, rước về thờ. Cảm ơn tất cả quý đọc giả vì đã tham khảo bài viết này.

BÀN THỜ TÂM VIỆT – TÂM CỦA NGƯỜI VIỆT

SHOWROOM HẢI PHÒNG

• Địa chỉ: 40 Tô Hiệu, Quận Lê Chân, TP Hải Phòng
• Điện thoại: 093 824 9666

SHOWROOM HCM 1

• Địa chỉ: Số 342 Bạch Đằng, Phường 14, Quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh
• Điện thoại: 0932 180 586

SHOWROOM HCM 2

• Địa chỉ: Số 52 Phan Văn Hớn, Phường Tân Thới Nhất, Quận 12, TP. Hồ Chí Minh
• Điện thoại: 0932 180 586

XƯỞNG SẢN XUẤT

• Địa chỉ: Đường Cao Lỗ, thị trấn Đông Anh, TP Hà Nội
• Điện thoại: 0938 249 666

Theo quan điểm của tác giả cuốn sách “Tín ngưỡng Tam Tứ Phủ và thờ thánh ở Việt Nam”, rất nhiều người thường hay nhầm lẫn về hai khái niệm này. Về cơ bản “Tín ngưỡng thờ Mẫu” và “Tín ngưỡng Tam Tứ Phủ” có phần giống nhau nhưng, tín ngưỡng thờ Mẫu có phần rộng hơn.

Cụ thể, lớp tín ngưỡng thờ Mẫu phủ rộng khắp miền Bắc Trung Nam Việt Nam, tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau.

Tại miền Bắc, bắt nguồn từ tục thờ Nữ thần có nguồn gốc xa xưa từ thời tiền sử, tới thời phong kiến một số nữ thần được cung đình hóa và lịch sử hóa để trở thành các Mẫu thần tương ứng thế kỷ 15 trở về trước với việc phong thần của triều đình phong kiến với danh xưng như Quốc Mẫu, Vương Mẫu, Thánh Mẫu,…

Từ thế kỷ 15 trở đi, hình thức thờ mẫu Tam Tứ Phủ được định hình và phát triển với sự xuất hiện của thánh mẫu Liễu Hạnh, mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, … cùng các vị thánh khác thuộc hệ thống thần linh Tứ Phủ.

Ở Trung Bộ, hình thức thờ Mẫu thể hiện qua hình thức thờ Nữ thần và mẫu thần như Tứ Vị Thánh Nương, Bà Ngũ Hành, Thiên Y A Na.

Ở Nam Bộ, tục thờ Mẫu thần và Nữ thần ít rõ ràng hơn với các vị thần được thờ phụng như Bà Ngũ Hành, Tứ Vị Thánh Nương, Bà Chúa Lộc, Bà Tổ Cô, …

Ngoài ra, không giống tín ngưỡng thờ Mẫu, tín ngưỡng Tam Tứ Phủ còn thờ các nam thần khác như các vị vua cha, ông hoàng, quan hoàng, thánh cậu, … Sự xen kẽ số lượng nam thần với số lượng nữ thần đồng đều cho thấy Tam Tứ Phủ có sự đồng đều, hài hòa về âm và dương.

Như vậy, với hệ thống các vị thần linh được thờ tự tại thần điện Việt Nam, gọi là Tín ngưỡng Tam Tứ Phủ hay Tứ Phủ có phần chính xác hơn.

Vậy cụ thể hệ thống các vị thần linh bao gồm những ai? Bạn đọc cùng theo dõi trong nội dung sau đây.

1. Bồ Tát

Nhiều người thường cho rằng Tứ Phủ Vạn Linh hoàn toàn không liên quan đến Đạo Phật. Trái ngược lại, Đạo Phật lại có vị trí quan trọng trong hệ thống Tứ Phủ. Thường thấy tại các ngôi đền thuộc Tứ Phủ thường đặt tượng thờ Bồ Tát thờ tự, cung kính. Ngoài ra trong các bài văn khấn Tứ Phủ cũng thỉnh đến Bồ Tát.

2. Đức Vua Cha

Đức Vua Cha là những vị thần đứng đầu bốn miền: Trời – Đất – Núi – Nước trong vũ trụ. Các ngài có quyền năng tối linh, ra lệnh cho các vị thần khác. Các ngài có đền thờ riêng. Tại các ngôi đền khác, ngài có ban thờ riêng nhưng không phải tại vị trí cao nhất. Bởi vị trí cao nhất, theo quan niệm thờ tự tại đền điện Việt Nam, thì vị trí này là hậu cung luôn là nơi thờ Tam tòa Thánh Mẫu.

Các vị Đức Vua Cha đại thánh bao gồm:

1. Vua Cha Thiên Phủ [vùng trời] – Danh hiệu: Ngọc Hoàng Thượng Đế – Màu sắc đại điện: màu vàng
2. Vua Cha Thủy Phủ [vùng sông nước] – Danh hiệu: Vua Cha Thủy Quốc Động Đình – Màu sắc đại diện: màu trắng.
3. Vua Cha Nhạc Phủ [vùng rừng núi] – Danh hiệu: Đức Thánh Tản Viên, Tản Viên Sơn Thánh – Màu sắc đại diện: màu xanh.
4. Vua Cha Địa Phủ [vùng đất]: hiện chưa có tài liệu nào ghi chép về vị thánh nắm giữ ngôi vị này trong tín ngưỡng Tứ Phủ.

3. Thánh Mẫu

Thánh Mẫu bao gồm 4 vị thánh mẫu có quyền phép tối cao theo Tứ Phủ Vạn Linh và 3 vị thánh mẫu hay Tam Tòa Thánh Mẫu theo Công đồng Tam Phủ. Giống như Đức Vua Cha, mỗi vị thánh mẫu mang quyền phép phụ trách mỗi vùng riêng biệt gồm vùng trời, núi rừng, vùng nước và vùng đất. Tại các ngôi đền trên đất Bắc, Tam Tòa Thánh Mẫu được thờ tự phổ biến và được đặt tại vị trí cao nhất và cung kính nhất tại cấm cung hay hậu cung. Các mẫu thường có có các thánh cô theo hầu và giúp việc [Tứ Phủ Thánh Cô sẽ được nêu ở mục sau]. Nếu dâng lễ hay hầu thánh mẫu thường có nhiều quy tắc phức tạp hơn những vị thánh khác. Bạn đọc tham khảo cụ thể tại mỗi bài đọc viết chi tiết về mỗi vị thánh mẫu.

Tứ Phủ Thánh Mẫu bao gồm các vị:

1. Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên [Thiên Phủ] – Danh hiệu: Thanh Vân Công Chúa – Màu sắc: màu xanh hoặc màu hồng.
2. Mẫu Đệ Nhị Địa Tiên [Địa phủ] – Danh hiệu: Liễu Hạnh Công Chúa – Màu sắc: màu đỏ
3. Mẫu Đệ Tam Thủy Cung [Thoải phủ] – Danh hiệu: Xích Lân Công Chúa – Màu sắc: màu trắng
4. Mẫu Đệ Tứ Nhạc Tiên [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Sơn Lâm Công Chúa – Màu sắc: màu xanh

Tam Tòa Thánh Mẫu là 3 trong 4 vị thánh mẫu trên gồm:

1. Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên [Thiên Phủ] – Danh hiệu: Liễu Hạnh Công Chúa – Màu sắc: màu đỏ
2. Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: La Bình Công Chúa – Màu sắc: màu xanh
3. Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ [Thoải Phủ] – Danh hiệu: Xích Lân Công Chúa – Màu sắc: màu xanh

4. Hội đồng Quan Lớn

“Năm dinh quan lớn, mười dinh các quan” là câu văn khấn để thỉnh hội đồng quan lớn bao gồm 10 vị tôn quan có công giúp Vua Cha Bát Hải Động Đình đánh giặc ngoại xâm thời vua Hùng Vương thứ 18. Các ngài thay mặt Mẫu cai quản 4 cõi Thiên Địa Thủy Nhạc.

Tuy nhiên, trong hệ thống thần linh Tam Tứ Phủ lại chia ra các vị thuộc Ngũ Vị Tôn Quan và các vị thuộc Lục Phủ Tôn Ông. Có thể bởi tại một số bản thần tích nói rằng Ngũ Vị Tôn Ông là con của Ngọc Hoàng Thượng Đế giáng hạ cùng một lúc vào nước Nam làm 5 trong 10 vị tướng của Vua Cha Bát Hải Động Đình để giúp Vua Cha đánh thắng giặc ngoại xâm trên 8 cửa biển thời Hùng Vương thứ 18.

Còn 5 vị tướng còn lại của Vua Cha Bát Hải Động Đình được xếp vào hàng Lục Phủ Tôn Ông, từ quan đệ Lục đến Quan Đệ Thập và ít được thờ tại các đền thờ thuộc Tứ Phủ. Trong đó, Quan Điều Thất và Quan Triệu Tường thường hay được thỉnh về đồng sau hàng Ngũ Vị Tôn Quan.

4.1 Ngũ Vị Tôn Quan

1. Đệ Nhất Tôn Quan quyền cai Thiên Phủ – Danh hiệu: Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên, Đệ Nhất Tôn Ông, Đức Thánh Cả – Màu sắc đại diện: Màu đỏ
2. Đệ Nhị Tôn Quan quyền cai rừng núi Lâm Cung – Danh hiệu: Quan Thanh Tra Giám Sát, Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn – Màu sắc đại điện: màu xanh lá.
3. Đệ Tam Tôn Quan quản cai miền sông nước – Danh hiệu: Quan Lớn Đệ Tam – Màu sắc đại điện: màu trắng.
4. Đệ Tứ Tôn Quan quyền cai đất bằng – Danh hiệu: Quan Đệ Tứ Khâm Sai quyền cai Tứ Phủ – Màu sắc đại diện: màu vàng.
5. Đệ Ngũ Tôn Quan quản cai Sông Tranh – Danh hiệu Quan Lớn Tuần Tranh – Màu sắc đại diện: màu lam, xanh nhạt hoặc tím than.
6. Quan Lớn Đệ Lục – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
7. Quan Lớn Đệ Thất – Danh hiệu: Quan Điều Thất – Màu sắc đại diện: màu đỏ
8. Quan Lớn Đệ Bát Đồng Bằng Sông Diêm – Màu sắc đại diện: màu vàng.
9. Quan Lớn Đệ Thập Triệu Tường – Danh hiệu: Quan Hoàng Triệu – Màu sắc đại diện: màu vàng.

5. Quan Nam Tào – Bắc Đẩu

Quan Nam Tào – Bắc Đẩu là các vị thần trông coi các ngôi sao trong hai chòm sao Nam Tào và Bắc Đẩu. Các ngài không xuất hiện trong nghi thức hầu đồng và cũng không có đền thờ riêng. Tuy nhiên, các ngài được phối thờ tại nhiều đền điện thuộc hệ thống thần linh Tứ Phủ và hiện chưa có màu sắc đại diện.

1. Quan Nam Tào
2. Quan Bắc Đẩu

6. Nhị Vị Quỳnh Quế Công Chúa

Quỳnh Hoa Công Chúa và Quế Hoa Công Chúa là hai vị hầu cận Mẫu Thượng Thiên hay Tam Tòa thánh mẫu được gọi chung là Nhị vị Quỳnh Quế Công Chúa.

“Ban cho chúa ở chầu bà Liễu tiên

Vâng lệnh truyền sớm trưa chầu trực”

Tuy nhiên, trong nghi thức hầu đồng hiện nay không có các giá Chầu Quỳnh Chầu Quế.

7. Thập Nhị Vị Chầu Bà

Thập nhị vị Chầu Bà còn được nhân gian gọi là thập nhị Tiên nương. Đây là hàng vị gồm mười hai vị chầu bà cai quản khắp vùng bốn phương tám hướng trải từ vùng rừng đến vùng nước. Các vị đều được coi là hóa thân, người phục vụ trực tiếp của Tứ Vị Thánh Mẫu. Nhân dân thường coi Tứ Vị Chầu Bà là đại diện cho thần linh Tứ Phủ. Dù vậy, số lượng các vị thánh mẫu tăng lên con số 12.

Một số vị Chầu Bà thường về giáng đồng nên được con nhang đệ tử biết rõ về thần tích, rõ ràng về nơi thờ tự riêng. Một số Chầu Bà thì bị hạn chế về mặt thông tin tìm hiểu.

Hệ thống Thập Nhị Vị Chầu Bà gồm:

1. Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên [Thiên phủ] – Màu sắc đại diện: màu đỏ
2. Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Ngôi Kiều Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh
3. Chầu Đệ Tam Thoải Phủ [Thoải Phủ] – Danh hiệu: Thủy Điện Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu trắng.
4. Chầu Đệ Tứ Khâm Sai [Địa phủ] – Danh hiệu: Chiêu Dung Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu vàng.
5. Chầu Năm Suối Lân [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Suối Lân Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc xanh thiên thanh.
6. Chầu Lục Cung Nương [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Lục Cung Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu lam.
7. Chầu Bảy Kim Giao [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Tân La Công Chúa. Màu sắc đại diện: màu tím hoặc xanh.
8. Chầu Tám Bát Nàn [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Nữ Tướng Bát Nàn – Màu sắc đại diện: màu vàng.
9. Chầu Chín Cửu Tỉnh – Màu sắc đại diện: màu đỏ [một số nơi là màu hồng]
10. Chầu Mười Đồng Mỏ [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Nữ Tướng Đồng Mỏ Chi Lăng – Màu sắc đại diện: màu vàng.
11. Chầu Bé Bắc Lệ [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Bắc Lệ Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu đen hoặc xanh chàm.
12. Chầu Bản Đền – Danh hiệu: Thủ Điện Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu hồng, màu xanh hoặc màu trắng.

8. Thập Vị Ông Hoàng

Dưới hàng Chầu Bà là Thập Vị Ông Hoàng. Thập vị Ông Hoàng đều có gốc tích là con trai Vua Cha Bát Hải Động Đình, tuy nhiên các thần tích Thập Vị Ông Hoàng thường được địa phương hóa mà gắn với một nhân vật lịch sử thường là các danh tướng có công dẹp loạn cứu nước, đóng góp vào công cuộc khai sáng, mở mang đất nước, giúp đỡ nhân dân ổn định cuộc sống. Trong số 10 ông thì có ba ông thường về giáng đồng gồm Ông Hoàng Bơ, Ông Hoàng Bẩy, Ông Hoàng Mười. Bởi vậy, đây cũng là ba ông hoàng được nhân dân biết đến nhiều hơn cả so với các Ông Hoàng còn lại.

1. Ông Hoàng Cả [Thiên Phủ] – Danh hiệu Ông Hoàng Quận/ Lê Lợi – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
2. Ông Hoàng Đôi [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
3. Ông Hoàng Bơ [Thoải Phủ] – Màu sắc đại diện: màu trắng.
4. Ông Hoàng Tư [Địa Phủ] – Danh hiệu: Ông Hoàng Khâm Sai – Màu sắc đại diện: màu vàng.
5. Ông Hoàng Năm – Màu sắc đại diện: màu xanh ngọc
6. Ông Hoàng Lục – Màu sắc đại diện: màu đỏ, hoặc đen hoặc xanh.
7. Ông Hoàng Bảy [Nhạc Phủ] – Danh hiệu: Ông Bảo Hà, Ông Hoàng Bảy Bảo Hà – Màu sắc đại diện: màu lam hoặc tím chàm.
8. Ông Hoàng Bát [Thoải Phủ] – Bao gồm 2 vị là Ông Hoàng Bắc Quốc mặc áo vest kiểu Tàu và Ông Hoàng Bát Nùng mặc áo vàng khi ngự đồng.
9. Ông Hoàng Chín [Thiên Phủ] – Danh hiệu: Ông Chín Cờn Môn hoặc Ông Chín Thượng Ngàn – Màu sắc đại diện: Ông Chín Cờn Môn – màu đen, Ông Chín Thượng Ngàn – màu xanh đỏ xen kẽ.
10. Ông Hoàng Mười [Địa Phủ] – Danh hiệu: Ông Nghệ An – Màu sắc đại diện: màu vàng.
11. Ông Hoàng Báo Đông Cuông – Màu sắc đại diện: màu vàng.

9. Bát Bộ Sơn Trang

Bát Bộ Sơn Trang là 8 vị tướng Sơn Trang hầu cận mẫu Thượng Ngàn. Con số 8 đại diện cho 8 phương trời đất. Chúa Sơn Trang ngự ở giữa tám vị đại diện cho vị thánh mẫu ở trung tâm trời đất.

Tương truyền, các vị này là 8 vị tướng phù giúp An Dương Vương giữ nước. Đồng thời các vị cũng hiển linh giúp Hai Bà Trưng và các đời vua sau này.

10. Tứ Phủ Thánh Cô

Tứ Phủ Thánh Cô là những vị thánh cô hầu cận các vị Thánh mẫu hoặc các Chầu. Người ta thường có lời tấu để cô kêu thay lạy đỡ trước cửa Thánh Mẫu để Mẫu chứng cho lòng thành của con nhang đệ tử.

1. Cô Đệ Nhất Thượng Thiên [Thiên Phủ] – Màu sắc đại diện: màu đỏ.
2. Cô Đôi Thượng Ngàn [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
3. Cô Bơ [Thoải Phủ] – Danh hiệu: Cô Bơ Thoải Phủ, Cô Bơ Bông, Cô Bơ Hàn Sơn, Cô Ba Tây Hồ – Màu sắc đại diện: màu trắng.
4. Cô Tư Tây Hồ [Địa Phủ] – Màu sắc đại diện: màu vàng
5. Cô Năm Suối Lân [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh thiên thanh hoặc xanh lá.
6. Cô Sáu Sơn Trang [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh lam hoặc tím chàm.
7. Cô Bảy Kim Giao [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu tím hoặc chàm xanh.
8. Cô Tám Đồi Chè [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh, có nơi là tím hoa cà.
9. Cô Chín Sòng Sơn [Thiên Phủ] – Màu sắc đại diện: màu hồng.
10. Cô Mười Mỏ Ba [Nhạc Phủ] hoặc Cô Mười Đồng Mỏ – Màu sắc đại diện: màu vàng
11. Cô Bé Thượng Ngàn [Nhạc Phủ] với màu áo ngự về đồng họa tiết thổ cẩm
12. Cô Bé Đông Cuông [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh
13. Cô Bé Thoải Phủ [Thoải Phủ] – Màu sắc đại diện: màu trắng

10.1 Cô Bản Đền Bản Cảnh

Cô Bản Đền Bản Cảnh là tiên cô không thuộc hàng chính thống trong hệ thống thần linh Tứ Phủ. Tại mỗi đền, người ta thường có ban thờ cô [cô bé bản đền]. Danh xưng cô sẽ được đặt theo tên của ngôi đền đó. Cô được hầu đồng sau giá cô bé, y phục phụ thuộc vào từng vùng.

1. Cô Nhất Vân Đình là tiên cô bản địa vùng đất Ứng Hòa
2. Cô Cả Bắc Ninh với màu áo tứ thân màu nâu khi ngự về đồng
3. Cô Đôi Cam Đường với màu áo tứ thân màu xanh khi ngự về đồng
4. Cô Bé Sapa
5. Cô Bé Minh Lương
6. Cô Bé Thạch Bàn
7. Cô Bé Chín Tư – Cô Bé Lục Cung
8. Cô Bé Cây Xanh
9. Cô Bé Tân An
10. Cô Bé Xương Rồng – Cô Bé Xương Long
11. Cô Bé Cấm Sơn
12. Cô Bé Bắc Nga
13. Cô Bé Mỏ Than
14. Cô Bé Đen với màu áo ngự về đồng là màu đen hồng
15. Cô Bé Đèo Kẻng
16. Cô Bé Nguyệt Hồ
17. Cô Bé Đồng Đăng

11. Thập Nhị Cô Sơn Trang

Thập nhị cô sơn trang gồm 12 thánh cô theo hầu cận mẫu Thượng Ngàn. Danh xưng các cô được nhân dân gọi theo tên của từng địa phương như Cô Cả Núi Dùm, Cô Đôi Bắc Lệ, Cô Bơ Thượng Ngàn, … tất cả đều liên quan đến những vùng đất có núi non trùng điệp. Đôi khi các cô vẫn giá ngự trong các nghi thức hầu đồng và có y phục khác nhau.

1. Cô Cả Núi Dùm với màu áo ngự về đồng là màu xanh lá và khăn áo giống với Cô Đôi Cam Đường
2. Cô Đôi Bắc Lệ
3. Cô Bơ Thượng Ngàn
4. Cô Tư Ỷ La với màu áo về đồng là màu vàng nhạt hoặc màu xanh
5. Cô Năm Đồng Tiền
6. Cô Sáu Đồi Ngang
7. Cô Bảy Tuyên Quang
8. Cô Tám Thượng Ngàn
9. Cô Chín Thượng Ngàn với màu áo về đồng là màu xanh lá
10. Cô Mười Suối Ngang với màu áo ngự về đồng là màu xanh lam
11. Cô Mười Một Đồng Nhân
12. Cô Mười Hai Thượng Ngàn

12. Tứ Phủ Thánh Cậu

Tứ Phủ Thánh Cậu là các phụ tá của các Ông Hoàng. Các cậu là những người chết trẻ, từ 1 – 9 tuổi và hiển linh thành các bé Thánh. Trong các vị Thánh Cậu thì chỉ có 4 vị được cắt cử đi chấm linh nhận đồng và loan giá ngự đồng gồm Cậu Cả Thượng Thiên, Cậu Đôi Thượng Ngàn, Cậu Bơ Thoải Cung và Cậu Bé. Cậu Bơ và Cậu Bé là hai thánh cậu thường xuất hiện tại tất cả các buổi hầu đồng.

1. Cậu Hoàng Cả [Thiên Phủ] – Màu sắc đại diện: màu đỏ
2. Cậu Hoàng Đôi [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh lá
3. Cậu Hoàng Bơ [Thoải Phủ] – Màu sắc đại diện: màu trắng.
4. Cậu Hoàng Tư – Màu sắc đại diện: màu vàng
5. Cậu Quận Đồi Ngang – Màu sắc đại diện: màu đỏ
6. Cậu Bé Bản Đền [Nhạc Phủ] – Màu sắc đại diện: màu xanh.

13. Hạ Ban

Hạ Ban gồm các vị thánh là Quan Ngũ Hổ và Xà Thần. Các vị được đặt ban thờ ở phía dưới điện thờ Mẫu. Quan Ngũ Hổ và Xà Thần cũng có giá hầu nhưng phải những thầy đồng cựu có căn thật mới hầu được.

14. Hệ thống các vị Thánh phối thờ cùng Tứ Phủ

14.1 Hệ thống Mẫu Thần

Mẫu Thần là những vị mẫu bà được nhân dân tôn xưng, thờ phụng, lập đền thờ do có công lao lớn đối với việc cải thiện đời sống nhân dân.

1. Mẫu Đầm Đa – Danh hiệu: Quốc Mẫu Âu Cơ
2. Tứ Vị Vua Bà – Danh hiệu: Tứ vị Thánh Nương
3. Mẫu Thiên Y A Na – Nguồn gốc: nữ thần Po Nagar của người Chăm – Danh xưng: Thiên Y A Na hoặc Bà Chúa Ngọc
4. Quốc Mẫu Hoàng Thái Hậu Ỷ La – Danh hiệu: Nguyên Phi Ỷ Lan

14.2 Công đồng Trần Triều

Tín ngưỡng thờ Công Đồng Trần Triều, đứng đầu là Đức Thánh Trần, là tín ngưỡng dân gian của người Việt, được hình thành qua quá trình thánh hóa, thần hóa các nhân vật lịch sử có thật thời nhà Trần. Những người có công lớn trong cuộc kháng chiến 3 lần chống quân Nguyên Mông, giữ yên nước nhà. Trong đó, người được nhân dân ghi nhớ công ơn nhất và tôn sùng nhất đó chính là Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Trong tâm thức người dân, ông là người phù hộ cho sự nghiệp chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước, thời bình, ông bảo hệ quốc thái dân an, giúp nhân dân diệt trừ tà ma, chữa bệnh, ban tài phát lộc.

Công đồng Trần Triều gồm các vị thánh:

1. Đức Đại Vương Trần Triều – Danh hiệu: Đức Thánh Trần, Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn – Màu đại diện: màu đỏ
2. Vương Phụ – An Sinh Vương Trần Liễu.
3. Vương Mẫu – Thuận Thiên Hoàng Hậu và Thiên Đạo Quốc Mẫu
4. Phu nhân – Thiên Thành Công Chúa/ Nguyên Từ Quốc Mẫu
5. Tứ Vị Vương Tử – con trai Đức Thánh Trần – Màu đại diện: màu đỏ – gồm các vị thánh:
   1. + Đức Thánh Cả
   2. + Đức Thánh Phó
   3. + Đức Thánh Tam
   4. + Đức Thánh Tứ
6. Nhị Vị Vương Cô
   1. Vương Cô Đệ Nhất – Màu đại diện:màu đỏ
   2. Vương Cô Đệ Nhị – Màu đại diện: màu vàng hoặc xanh lá
7. Lục Tướng Trần Triều – Màu sắc đại diện: màu đỏ
   1. Phạm Ngũ Lão
   2. Yết Kiêu
   3. Dã Tượng
   4. Nghĩa Xuyên tướng quân
   5. Hùng Thắng tướng quân
   6. Huyền Quang tướng quân
8. Đức Ông Tả Hữu
9. Vương Tôn
   1. Cô Bé Cửa Suốt – Màu sắc đại diện: màu trắng
   2. Cậu Bé Cửa Đông – Màu sắc đại diện: màu vàng hoặc trắng
10. Ngũ Hổ Đại Tướng: gần tương tự hạ ban trong hệ thống thần linh Tứ Phủ

14.3 Hệ thống Nữ Thần

Giống với Tứ Phủ Ông Hoàng, hay hệ thống Mẫu thần, các vị nữ thần được phối thờ cùng Tứ Phủ là những vị chúa bà xuất thân từ nhân dân nhưng sau này trở thành nhân vật lớn, có công lao đóng góp cho đất nước, thường góp công trong các trận chiến dẹp giặc xâm lăng tại các đời vua khác nhau được nhân dân biết ơn, cung kính và lập đền thờ cung phụng mãi về sau.

1. Chúa Đệ Nhất Tây Thiên – Danh hiệu: Tây Thiên Quốc Mẫu, Chúa Bói Đệ Nhất – Màu đại diện: màu đỏ.
2. Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ – Danh hiệu: Chúa Bói Đệ Nhị, Chúa Nguyệt Hồ – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
3. Chúa Đệ Tam Lâm Thao – Danh hiệu: Chúa Lâm Thao, Chúa Bói Đệ Tam – Màu sắc đại diện: màu trắng.
4. Chúa Thác Bờ Hòa Bình – Danh hiệu: Chúa Thác Bờ – Màu sắc đại diện: màu trắng.
5. Chúa Long Giao
6. Bà Chúa Cà Phê – Màu sắc đại diện: màu đen, một số ít nơi là màu xanh hoặc vàng.
7. Chúa Ba Nàng – Màu sắc đại diện màu chàm
8. Bà Chúa Tộc Mọi – Màu sắc đại diện: màu đen hoặc chàm
9. Chúa Bà Ngũ Phương – Danh hiệu: Vũ Quận Bạch Hoa Công Chúa, Đức Vũ Quận Quyến Hoa Công Chúa – Màu sắc đại diện: thường là màu trắng.
10. Chùa Bà Đá Đen
11. Bà Chúa Kho – Màu sắc đại diện: màu đỏ
12. Bà lớn Tuần – Danh hiệu: Lẫm Sơn Công Chúa, Lẫm Sơn Công Chúa Khâm Sai – Màu sắc đại diện: màu đỏ
13. Nữ Tướng Lê Chân
14. Công chúa Ngọc Hân
15. Lộc Hoa Công Chúa – Danh hiệu: Bà Chúa Lộc
16. Bà Chúa Vực
17. Công Chúa Lân Ngọc
18. Chúa Bà Thiên Thiên Uy Linh Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh
19. Chúa Bà Ngũ Hành – Danh hiệu: Ngũ Hành Nương Nương, 5 mẹ ngũ hành – Màu sắc: 5 màu gồm xanh, đỏ, vàng, trắng, đen.
20. Quế Nương và Thị Nương
21. Chúa Bà Thừa Thiên Công Chúa

14.4 Hệ thống Nam Thần

Hệ thống Nam thần gồm các vị thần có thần tích nghiêng nhiều yếu tố huyền huyễn thể hiện ước mơ, khao khát sức mạnh chống lại thiên tai, lũ lụt, bảo vệ cuộc sống bình yên, êm ấm của nhân dân địa phương.

1. Thần Bạch Hạc
2. Thần Độc Cước
3. Linh Lang Đại Vương
4. Thần Long Đỗ
5. Huyền Thiên Trấn Vũ
6. Hỏa Thần
7. Thần Phổ Tế và Nam Hải
8. Ông Bảy Đá Thiên

Tư liệu tham khảo

1. Wikipedia
2. //tuphuthanhmau.vn/
3. Đạo Mẫu Việt Nam – Ngô Đức Thịnh
4. Tín ngưỡng Tam Tứ Phủ và Thờ Thánh Việt Nam – Bùi Hùng Thắng