Trong bài thơ "Bài ca vỡ đất " nhà thơ Hoàng Trung Thông có viết: Bàn tay ta làm nên tất cả - Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Dựa vào sự hiểu biết của em về những thành tựu của quê hương đất nước do bàn tay lao động của con người tạo nên, em hãy làm sáng tỏ ý thơ trên.
Nhân dân ta vốn có truyền thống cần cù lao động nên từ nghìn xưa đã đề cao bàn tay lao động. Chính sức cần lao này, không phải chỉ làm ra những sản phẩm thiết thực phục vụ cuộc sống hàng ngày cho mọi người mà còn chinh phục và cải tạo thiên nhiên, làm nên biết bao biến đổi to lớn đối với đất nước và xã hội. Nói lên điều này, trong bài thơ Bài ca vỡ đất nhà thơ Hoàng Trung Thông đã viết:
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm Hai câu thơ trên là một nhận xét có giá trị như một chân lí đã được thực tiễn cách mạng của dân tộc ta chứng minh.
Trong câu thơ đầu. "Bàn tay" là một hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng cho sức lao động của con người. Cũng nhờ đó, con người vượt qua mọi khó khăn trở ngại, mọi chông gai, "sỏi đá" trong cuộc đấu tranh chinh phục và cải tạo thiên nhiên. “Sỏi đá” trong câu thơ chính là hình ảnh tượng trưng có tính khái quát những khó khăn và trở ngại vừa nói.
Nhừ sức cần lao bền bỉ cần cù, con người đã biến sỏi đá thành "cơm", nói một cách khác, thành ra của cải vật chất, những sản phẩm cần yếu, thiết thực để nuôi sống chính mình. “Cơm” ở đây tượng trưng cho thành quả lao động mà con người thu hoạch được nhờ vào sức cần lao của mình Hai câu thơ nêu lên một mối quan hộ nhân quả đúng quy luật cho thấy chính lao động của con người chớ không phải cái gì khác đã góp phần cải tạo thiên nhiên, mang lại cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho con người.
Đây là một lời khẳng định hơn thế nữa, một lời ca ngợi vai trò, tác dụng to lớn của lao động trong việc chinh phục thiên nhiên, tạo ra mọi thành quả trong xã hội con người.
Thực tiễn cách mạng của dân tộc ta trước hết chứng minh bàn tay con người đã làm thay đổi bộ mặt đất nước và xã hội ta.
Thật vậy, trước Cách mạng tháng Tám đất nước ta còn lạc hậu, nghèo nàn và xơ xác biết bao. Đại bộ phận nông dân thời đó đều là những anh Pha, chị Dậu sống chui rúc trong những mái nhà tranh xiêu vẹo và ọp ẹp. Chính những người này đã bước vào cuộc kháng chiến trường kì gian khổ ngót chín năm trời. Bàn tay người hậu phương từ khi ấy đã tích cực tăng gia sản xuất, đổ mồ hôi - đôi khi đổ xương máu mình, để làm ra lúa gạo nuôi cho bộ đội ăn no, đánh thắng. Ta làm sao quên được trong trang sách truyện “Con trâu” của nhà văn Nguyễn Văn Bổng, hình ảnh gia đình anh Trợ đã kéo bừa thay trâu. Hay trong thực tế chiến dịch Điện Biên, hình ảnh hàng vạn dân công thồ gạo, thồ đạn lên mặt trận để nuôi dưỡng tiếp sức cho anh “Bộ đội cụ Hồ” viết xong thiên sử đẹp:
Chín năm làm một Điện Biên
Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng Các hình ảnh ấy là gì nếu không phải là những chứng minh hùng hồn cho “bàn tay cần lao đã biến được “sỏi đá” thành “cơm”.
Tiếp đó là cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước càng ác liệt hơn. Trong các giai đoạn lịch sử này, nhân dân miền Bắc lại tiếp tục tăng gia sản xuất, khai phá đất hoang “mỗi người làm việc bàng hai, vì miền Nam ruột thịt”, “vì sự nghiệp thống nhất nước nhà”. Nhiều nhà máy, xí nghiệp đã mọc lên khắp miền Bắc xã hội chủ nghĩa khiến cho sản xuất không những nông nghiệp mà cả công nghiệp phát triển mạnh mẽ biến một nửa nước này thành hậu phương bao la, góp phần đắc lực cho sự nghiệp giải phóng miền Nam. Trong một nửa nước còn lại, tại các vùng giải phóng, vùng căn cứ cách mạng, bà con nông dân các dân tộc cũng đã góp bàn tay của mình biến “sỏi đá” thành “cơm” chung sức với tiền tuyến một lòng đánh Mĩ với niềm tin tất thắng.
Khi non sông ta sạch bóng quân thù, nước nhà vĩnh viễn độc lập, tự do, và thống nhất, nhân dân ta lại chen vai sát cánh nhau trên ruộng đồng nương rẫy, chung tay ra sức hàn gắn lại vết thương chiến tranh. Khắp nơi bà con cung nhau lấp hố bom, phá mìn cải tạo đất đai, trả lại màu xanh cho ruộng đồng xứ sở. Từ Tây Bắc, Việt Bắc đến Tây Nguyên, đâu đâu bàn tay người cũng góp phần tích cực khai phá đất hoang làm ra biết bao lúa gạo của cải nuôi sống con người Từ bàn tay con người, biết bao công trình mới đã được dựng lên: Đường sắt Thống Nhất, Thủy điện sông Đà, Thủy điện Trị An, Y- a- li, cầu Thăng Long, xí nghiệp dầu khí Vũng Tàu và còn biết bao công trình lớn nhỏ khác ở các địa phương cứ mọc lên kì diệu dưới bàn tay người cứ như một phép lạ nào! Ngoài ra, trong cuộc sống thường nhật từ xưa đến nay, bàn tay con người đã làm ra mọi thứ cần thiết. Từ thóc gạo, rau quả, thịt cá... nghĩa là mọi thứ thực phẩm thiết yếu đến các vật dụng cần dùng như bàn ghế, cửa nhà. Đó là chưa kể đến những tác phẩm văn học nghệ thuật thơ nhạc, phim ảnh phục vụ cho đời sống tinh thần của mọi người
Tóm lại, ai cũng thấy mọi thứ của cải vật chất và tinh thần trong xã hội đều do bàn tay con người hay nói một cách khác - sức lao động của con người làm ra cả.
Hai câu thơ của nhà thơ Hoàng Trung Thông khẳng định giá trị và khả năng to lớn của sức lao động trong đời sống hàng ngày và cả trong việc xây đắp những công trình lớn của đất nước. Phải chăng qua hai câu này, nhà thơ muốn nhắn nhủ với chúng ta là phải biết quý trọng lao động và các thành quả do sức cần lao ấy tạo nên
Riêng em, giờ đây, không chỉ nỗ lực trong học tập mà em còn chuyên cần chăm chỉ trong các giờ hướng nghiệp, để mai sau trở thành người lao động mới, đem bàn tay mình biến sỏi đá thành cơm góp phần làm đất nước thêm giàu mạnh.
Đề bài: Trong bài ca vỡ đất có câu “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”. Vận dụng những hiểu biết của mình, em hãy phân tích 2 câu thơ trên.
I. Dàn ý chi tiết cho đề phân tích câu thơ “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”
1.
Hướng dẫn
Mở bài cho đề phân tích câu thơ “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”
Nêu phẩm chất của người Việt Nam: cần cù, chịu thương, chịu khó, yêu lao – Dẫn dắt vào vấn đề cần chứng minh [làm sáng tỏ]: câu thơ của Hoàng Trung Thông khái quát vai trò của sức lao động trong đời sống con người [trích thơ]. Nhìn lại những thành tựu của đất nước trong suốt thời gian qua, chúng ta càng có cơ sở để khẳng định tính đúng đắn của hai câu thơ đó.
2. Thân bài cho đề phân tích câu thơ “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”
– Giải thích:
+ Bàn tay: sức lao động
+ Sỏi đá: những sự vật tầm thường, chưa có ích lợi; song cũng gợi liên tưởng tới những khó khăn, vất vả trong lao độnh
+ Cơm: thành quả lao động
–> Nghĩa cả câu: Như vậy, câu thơ đã khái quát được vai trò hết sức to lớn của sức lao động: Sức lao động giúp con người tạo ra những của cải vật chất, những sản phẩm có giá trị nhằm phục vụ cho đời sống con người.
– Chứng minh: Những thành tựu phát triển kinh tế – xã hội, cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân trên đất nước ta những năm gần đây chính là những minh chứng rõ ràng nhất cho tính đúng đắn của câu thơ:
+ Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ:
- Sức lao động đã giúp người dân miền Bắc tạo ra những của cải vật chất để tiếp tế cho miền Nam
- Khi đất nước lập lại hoà bình, tiến lên chủ nghĩa xã hội, sức lao động là những nỗ lực của con người nhằm hàn gắn vết thương chiến tranh: Những mảnh đất hoang sơ, khô cằn, “đất cày lên sỏi đá” được khai phá, cải tạo. Những mảnh rừng bị quân giặc tắm trong chất diệt cỏ Dionxin, bị bom đạn tàn phá được phủ xanh lại. Nhiều công trình của đất nước dựng lên để phục vụ cho cuộc sống mời như nhà máy Thuỷ điện sông Đà, tuyến đường sắt Thống Nhất… Sức lao động đã khiến đất nước bước ra từ chiến tranh như được hồi sinh, mang một diện mạo mới.
+ Sức lao động của con người còn tạo ra những vật dụng cần thiết cho đời sống hàng ngày của mỗi cá nhân.
- Sản phẩm vật chất: Hạt gạo ta ăn hàng ngày, cho đến những rau thơ, trái ngọt, những bàn ghế, quần áo, đồ dùng,… tất thảy đều là sản phẩm sáng tạo từ lao động của con người.
- Sản phaarm tinh thần: văn chương nghệ thuật, âm nhạc, thi ca, hội hoạ…
- Nói tóm lại, sức lao động có khả năng tạo ra những của cải cả về vật chất lẫn tinh thần của xã hội.
3. Kết bài cho đề phân tích câu thơ “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”
Khái quát lại ý nghĩa của câu thơ: Như vậy, hai câu thơ của Hoàng Trung Thông đã khẳng định và ngợi ca vai trò to lớn của sức lao động trong việc kiến tạo nên nguồn tài sản vật chất – tinh thần to lớn cho xã hội. – Bài học nhận thức, hành động: Nhận thức được vai trò của sức lao động, em luôn tự ý thức trách nhiệm của bản thân: học thật giỏi, đồng thời rèn luyện, tu dưỡng đạo đức để có thể đem sức lao động của mình cống hiến cho Tổ quốc.
II. Bài tham khảo cho đề phân tích câu thơ “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”
Người Việt Nam ta từ ngàn xưa đã luôn được ngợi ca với phẩm chất cần cù, chịu thương, chịu khó, yêu lao động. chính sự lao động cần cù, hăng say ấy đã giúp chúng ta kiến tạo nên những tài sản vật chất, tinh thần quý giá của dân tộc. Đề cao vai trò của sức lao động, trong “Bài ca vỡ đất”, Hoàng Trung Thông cũng viết: “Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm” Nhìn lại những thành tựu của đất nước trong suốt thời gian qua, chúng ta càng có cơ sở để khẳng định tính đúng đắn của hai câu thơ đó. Hoàng Trung thông đã sử dụng những hình ảnh tượng trưng giàu ý nghĩa trong câu thơ của mình.
Trước hết, hình ảnh “bàn tay ta” là một hoán dụ để chỉ sức lao động của con người, bởi lẽ đôi tay được chúng ta sử dụng để làm việc, lao động, và cũng từ đôi bàn tay ấy mà những sản phẩm, những của cải cật chất ra đời. Nhờ có “bàn tay ta” mà “sỏi đá cũng thành cơm”. Cách diễn đạt thật giàu hình ảnh và gợi sức liên tưởng: “sỏi đá” vừa là biểu tượng cho những sự vật tầm thường, chưa có ích lợi gì với đời sống của con người; lại vừa gợi ra những khó khăn, vất vả trong quá trình cải tạo thiên nhiên để phục vụ cho cuộc sống. “Cơm” là ẩn dụ cho những thành quả gặt hái được từ lao động. Như vậy, câu thơ đã khái quát được vai trò hết sức to lớn của sức lao động: Sức lao động giúp con người tạo ra những của cải vật chất, những sản phẩm có giá trị nhằm phục vụ cho đời sống con người.
Những thành tựu phát triển kinh tế – xã hội, cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân trên đất nước ta những năm gần đây chính là những minh chứng rõ ràng nhất cho tính đúng đắn của câu thơ: “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”. Cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mĩ qua đi đã để lại những di chứng đầy đau thương trên mảnh đất dân tộc.
Đất nước lâm vào tình trạng nghèo nàn, lạc hậu; những rừng vàng, biển bạc đều bị tàn phá dười bom đạn chiến tranh. Nhưng bằng nghị lực cùng sức lao động phi thường, người Việt Nam ta vẫn vượt lên tất cả những khó khăn để xây dựng đất nước: Trong chiến tranh, sức lao động đã giúp người dân miền Bắc tạo ra những của cải vật chất để tiếp tế cho miền Nam thân yêu, giúp cuộc kháng chiến của ta giành được thắng lợi vẻ vang. Khi đất nước lập lại hoà bình, tiến lên chủ nghĩa xã hội, sức lao động là những nỗ lực của con người nhằm hàn gắn vết thương chiến tranh: Những mảnh đất hoang sơ, khô cằn, “đất cày lên sỏi đá” được khai phá, cải tạo. Những mảnh rừng bị quân giặc tắm trong chất diệt cỏ Dionxin, bị bom đạn tàn phá được phủ xanh lại.
Nhiều công trình của đất nước dựng lên để phục vụ cho cuộc sống mời như nhà máy Thuỷ điện sông Đà, tuyến đường sắt Thống Nhất… Sức lao động đã khiến đất nước bước ra từ chiến tranh như được hồi sinh, mang một diện mạo mới. Không chỉ thay đổi bộ mặt đất nước, “đôi bàn tay” – sức lao động của con người còn tạo ra những vật dụng cần thiết cho đời sống hàng ngày của mỗi cá nhân. Hạt gạo ta ăn hàng ngày, cho đến những rau thơ, trái ngọt, những bàn ghế, quần áo, đồ dùng,… tất thảy đều là sản phẩm sáng tạo từ lao động của con người. Nhưng không chỉ dừng lại ở đó, sức lao động còn tạo nên những giá trị tinh thần không thể thiếu trong đời sống con người: đó là văn chương nghệ thuật, âm nhạc, thi ca, hội hoạ…
Nói tóm lại, sức lao động có khả năng tạo ra những của cải cả về vật chất lẫn tinh thần của xã hội. Vai trò của sức lao động lớn lao như thế đấy! Như vậy, hai câu thơ của Hoàng Trung Thông đã khẳng định và ngợi ca vai trò to lớn của sức lao động trong việc kiến tạo nên nguồn tài sản vật chất – tinh thần to lớn cho xã hội. Nhận thức được vai trò của sức lao động, em luôn tự ý thức trách nhiệm của bản thân: học thật giỏi, đồng thời rèn luyện, tu dưỡng đạo đức để có thể đem sức lao động của mình cống hiến cho Tổ quốc.