Hoàn cảnh sáng tác, nội dung nghệ thuật bài Cảnh khuya, Rằm tháng giêng
Cảnh khuya và Rằm tháng giêng đều là những bài thơ hay của tác giả Hồ Chí Minh sáng tác trong thời gian kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Hãy nêu hoàn cảnh sáng tác, nội dung nghệ thuật bài Cảnh khuya, Rằm tháng giêng và những điểm chính về nội dung nghệ thuật của 2 bài thơ này.
I. Bài Cảnh khuya
a. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ Cảnh khuya được Bác sáng tác vào giai đoạn đầu của kháng chiến chống Pháp, cụ thể vào năm 1947. Đây là giai đoạn nhân dân hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến, rút lui lên những vùng rừng núi, hiểm trở để thành lập căn cứ, lực lượng chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài với thực dân Pháp.
Trong một đêm trăng đẹp, Bác ngắm cảnh và viết lên những vầng thơ tuyệt đẹp.Bài thơ lột tả vẻ đẹp của thiên nhiên, núi rừng đồng thời gửi gắm bên trong tâm sự của người lãnh đạo, lo lắng tương lai và vận mệnh của đất nước.
b. Nội dung
Bài thơ Cảnh khuyađược viết ở chiến khu Việt Bắc, khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp với tiếng suối, trăng, cảnh khuya đẹp như vẽ… hình ảnh thơ sinh động, giàu sức biểu cảm. Tiếng suối được so sánh như tiếng hát trong trẻo, nhẹ nhàng. Trăng in bóng lên cổ thủ lồng nhau vào nhau tạo sự hài hòa, huyền ảo. Hình ảnh thiên nhiên qua cảm nhận của Bác rất đẹp và sinh động.Trên nền thiên nhiên đó là thi nhân – người chiến sĩ đang thao thức bởi Người lo lắng cho vận mệnh dân tộc.
c. Nghệ thuật
– Vận dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.
– Biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, điệp từ.
–Vẻ đẹp đêm trăng vừa cổ điển mang nét đẹp hiện đại.
–Ngôn từ giản dị, trong sángtoát lên tình yêu thiên nhiên, yêu nước và sự lạc quan, yêu đời của Bác.
✅ Xem thêm >>> Bài thơ: Cảnh khuya – Nội dung bài thơ, Hoàn cảnh sáng tác, Dàn ý phân tích tác phẩm
II. Bài Rằm tháng giêng
a. Hoàn cảnh sáng tác
Rằm tháng giêng là bài thơ ra đời trong một đêm trăng rằm. Bác cùng với các cán bộ có cuộc họp quan trọng, buổi họp kết thức khi trời đã khuya, Bác cùng các cán bộ trở về bằng thuyền. Lấy cảm hứng từ đêm trăng rằm, Bác viết bài thơ để ghi lại khoảng khắc tuyệt đẹp từ thiên nhiên.
Thông tin thêm: Bài thơ được viết ở chiến khu Việt Bắc vào năm 1948, giai đoạn đầu của kháng chiến chống thực dân Pháp.
b. Nội dung
Bối cảnh viết bài thơ Rằm tháng giêng rất tình cờ, khi kết thúc một cuộc họp quan trọng, Bác trở về nhà bằng thuyền, đó cũng là thời điểm đêm về khuya, Bác đã thực sự rung động trước vẻ đẹp của đêm trăng rằm.Con thuyền không chỉ chở người mà còn chở đầy ánh trăng lướt đi, đó là hình ảnh vô cùng lãng mạn của nghệ sĩ – chiến sĩ Hồ Chí Minh. Bài thơ cũngtoát lên sự ung dung, phong thái của Bác trong thời điểm khó khăn của cuộc kháng chiến.
c. Nghệ thuật
– Bài thơ gốc viết theo thất ngôn tứ tuyệt, dịch sang thể thơ lục bát.
– Mang vẻ đẹp cổ điển đặc trưng của phương Đông như: trăng, dòng sông, con thuyền.
– Ngôn từ có sức biểu cảm cao, hàm súc.
– Kết hợp giữa miêu tả và yếu tố biểu cảm giúp bài thơ mang nét đẹ cổ điển và hiện đại.
III. Ý nghĩa của 2 bài thơ
Cảnh khuya
Chiêm ngưỡng và hòa mình vào vẻ đẹp thiên nhiên đất trời nhưng không quên bày tỏ nỗi lòng của người lãnh đạo trước vận mệnh của dân tộc, đất nước.
Rằm tháng giêng
Thể hiện tâm hồn nghệ sĩ – chiến sĩ thưởng thức vẻ đẹp tuyệt vời từ thiên nhiên trong đêm trăng rằm.Bác có sự cảm nhận tinh tế trước thiên nhiên và phong thái ung dung, tự tại trong bất kì hoàn cảnhkhắc nghiệt của chiến tranh.
Bài viết về biện pháp nghệ thuật trong bài Cảnh khuya
Cảnh khuya bài thơ đã lột tả được vẻ đẹp thiên nhiên và hình ảnh con người trong khung cảnh ấy. Trong không gian yên tĩnh người nghe có thể thưởng thức tiếng suối trong trẻo từ phía xa,biện pháp nghệ thuật sử dụng so sánh tiếng suối như tiếng hát của con người.
Trong câu “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” điệp từ “lồng” được sử dụng hai lần tạo ra khung cảnh thiên nhiên với đêm trăng rừng tầng lớp , xen kẽ nhau tạo nên vẻ đẹp lung linh, đầy màu sắc qua con mắt của những người đang ngắm nhìn cảnh vật.
Trong hai câu đầu lột tả vẻ đẹp của núi rừng, thiên nhiên thì hai câu sau nói lên nổi lòng của con người là chính tác giả. Điệp từ “chưa ngủ” được sử dụng hai lần, bác hồ chưa ngủ vì cảnh đẹp nhưng cũng vì nước nhà đang chiến tranh. Bác đang suy nghĩ về tình hình đất nước và chiến tranh, điệp từ “chưa ngủ” đã thể hiện được nỗi lo nước nhà của bác.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Các biện pháp nghệ thuật sử dụng trong bài thơ đã thể hiện được vẻ đẹp thiên nhiên núi rừng Việc Bắc và nói lên nỗi lòng của người cha già lo lắng, suy nghĩ đối với vận mệnh của dân tộc.
Bài viết có tính chất tham khảo!
Trên đây là hoàn cảnh sáng tác, nội dung nghệ thuật bài Cảnh khuya và Rằm tháng giêng đã được lột tả chi tiết, giúp mọi người và các em học sinh hiểu được sâu xa về nội dung và hoàn cảnh sáng tác của hai bài thơ này.
Lớp 7 -Cảm nghĩ về bài thơ Qua đèo ngang hay và điểm cao
Cảm nghĩ về bài thơ Bánh trôi nước lớp 7 Hồ Xuân Hương
Cảm nghĩ về bà thân yêu
Dàn ý giải thích câu nói “Học-Học nữa- Học mãi”
Tóm tắt văn bản Cổng trường mở ra lớp 7
Viết đoạn văn kể về kỉ niệm đáng nhớ ngày khai trường đầu tiên
Bài viết số 6 lớp 7 đề 2: suy nghĩ về câu Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Cảnh khuya Ngữ văn lớp 7, bài học tác giả - tác phẩm Cảnh khuya trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm.
A. Nội dung tác phẩm Cảnh khuya
Bài thơ phản ánh một tâm hồn thanh cao, một phong thái ung dung tự tại của một nhà thơ chiến sĩ suốt đời hy sinh phấn đấu cho độc lập, tự do của đất nước và hạnh phúc của nhân dân. Cảnh khuya là bài tứ tuyệt kiệt tác,bát ngát tình.
B. Đôi nét về tác phẩm Cảnh khuya
1. Tác giả
- Hồ Chí Minh [1890 - 1969],quê quán: xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
- Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và Cách mạng Việt Nam.
- Hồ Chí Minh là một nhà thơ lớn của dân tộc và là Danh nhân văn hóa thế giới
2. Tác phẩm
a, Hoàn cảnh sáng tác
- Thời gian: 1947
- Địa điểm: chiến khu Việt Bắc
- Hoàn cảnh: trong những năm tháng đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp [1946 - 1954]. Cuối năm 1947, quân Pháp ồ ạt tấn công lên Việt Bắc, hòng tiêu diệt lực lượng chủ yếu và cơ quan đầu não lãnh đạo cuộc kháng chiến. Chiến dịch Việt Bắc của quân và dân ta đã làm thất bại ý đồ của địch và tiêu diệt nhiều lực lượng của chúng
b, Bố cục
- Hai câu đầu: Khung cảnh thiên nhiên trong đêm trăng Việt Bắc
- Hai câu cuối: Những suy tư của thi nhân dưới ánh trăng
c, Phương thức biểu đạt
- Miêu tả và biểu cảm.
d, Thể thơ
- Bài thơ Cảnh khuya được viết theo thể Thất ngôn tứ tuyệt.
e, Giá trị nội dung
- Là một trong những bài thơ trăng đẹp nhất, hay nhất của chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Cảm hứng thiên nhiên trữ tình hòa hợp, chan hòa với cảm hứng yêu nước.
f, Giá trị nghệ thuật
- Biện pháp so sánh, điệp từ
- Biện pháp tu từ chuyển đổi cảm giác, liên tưởng
C. Sơ đồ tư duy Cảnh khuya
D. Đọc hiểu văn bản Cảnh khuya
1. Hai câu đầu: Khung cảnh thiên nhiên trong đêm trăng Việt Bắc
- 2 câu thơ đầu miêu tả khung cảnh núi rừng Việt Bắc trong đêm trăng sáng:
+ Hình ảnh: trăng, hoa, cổ thụ
+ Âm thanh: tiếng suối, so sánh âm thanh của tiếng suối với âm thanh của tiếng hát
- Biện pháp điệp từ: từ “lồng” được lặp lại hai lần trong cùng một câu thơ 7 chữ - làm tăng mạnh thêm sự đan xen, chồng chéo, tràn ngập khó phân của ánh trăng và sự vật tương đồng về đặc điểm âm thanh: hay, thánh thót
- Biện pháp tu từ chuyển đổi cảm giác:
+ Tiếng suối: từ chỉ âm thanh - cảm nhận được bằng thính giác
+ “Trong”: từ chỉ đặc điểm - cảm nhận được bằng thị giác
+ So sánh tiếng suối như tiếng hát
=> Những hình ảnh, âm thanh gần gũi, chân thực ở vùng núi rừng.
b. Những suy tư của thi nhân dưới ánh trăng
- Hình ảnh con người xuất hiện và trở thành trung tâm của bài thơ.
+ Biện pháp tu từ so sánh: so sánh khung cảnh đêm khuya như một bức tranh vẽ, có thể hiểu theo hai nghĩa:
+ Khung cảnh chốn rừng núi vào đêm trăng tươi đẹp như một bức tranh.
+ Khung cảnh đêm khuya cùng con người trầm tư, yên lặng, không chuyển động - luôn tĩnh lặng như một bức tranh.
+ Biện pháp điệp ngữ chuyển tiếp [điệp ngữ vòng]: từ “chưa ngủ” ở cuối câu 3 được lặp lại ở đầu câu 4 - nhấn mạnh trạng thái của con người đang thao thức dù đêm đã khuya. Đồng thời biện pháp điệp ngữ vòng còn gợi lên sự kéo dài, triền miên, lặp lại của hành động thao thức không ngủ của nhân vật trữ tình.
- Hai chữ “chưa ngủ” là nỗi thao thức, là tâm trạng. “Chưa ngủ” vì “cảnh khuya như vẽ” đã dẫn thi nhân vào cõi mộng say trăng, say thiên nhiên. “Chưa ngủ” còn vì một nỗi sâu xa hơn vì “lo nỗi nước nhà”.
=> Diễn tả một cách bình dị mà thấm thía tình yêu thiên nhiên thiết tha, tình yêu nước sâu nặng của Bác Hồ.