I. Mở bài
- Giới thiệu về tác giả Phạm Ngũ Lão, bài thơ Tỏ lòng.
- Dẫn dắt đến nội dung cần phân tích: vẻ đẹp của con người và quân đội nhà Trần.
II. Thân bài
1. Vẻ đẹp của con người
- Tư thế “hoành sóc”: cầm ngang ngọn giáo
=> Tư thế chủ động, tự tin cũng như đầy kiên cường, hiên ngang, sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng.
- Tầm vóc của người anh hùng thể hiện qua không gian, thời gian:
=> Khẳng định tầm vóc lớn lao, kì vĩ, sánh ngang tầm vũ trụ, lấn át cả không gian và thời gian của người anh hùng nhà Trần. Họ như những dũng tướng uy phong, lẫm liệt.
2. Vẻ đẹp của quân đội nhà Trần
- Tiềm lực quân đội: “Tam quân” - ba quân tiền quân, trung quân, hậu quân: Ý chỉ quân đội nhà Trần, tiềm lực quân sự của cả dân tộc.
=> Nhấn mạnh sự mạnh mẽ, vững vàng của quân đội nhà Trần.
- Khí thế đội quân:
=> Cho thấy khí thế dũng mãnh, hào dùng ngút trời, tinh thần “sát thát” của quân đội nhà Trần được cụ thể hóa bằng những hình ảnh ước lệ.
III. Kết bài
- Khẳng định lại vẻ đẹp của con người và quân đội thời Trần trong bài thơ Tỏ lòng.
- Đánh giá chung về bài thơ Tỏ lòng.
Mỗi thời kỳ lại để lại trong lòng người đọc những hình tượng người tráng sĩ với vẻ đẹp riêng, đến với Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão, người đọc cảm nhận được vẻ đẹp hào hùng, lẫm liệt, sánh ngang tầm vóc vũ trụ của những người lính mang hào khí Đông A lịch sử, thiêng liêng.
Không chỉ là một vị chủ tướng tài ba, Phạm Ngũ Lão trong Thuật Hoài còn chứng tỏ ngòi bút nội lực với những nét vẽ ấn tượng lột tả được cái hồn và vẻ đẹp của con người thời đại nhà Trần ngay từ hai câu thơ mở đầu:
"Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Nam nhi vị liễu công danh trái"
Dịch thơ:
"Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu"
Có thể thấy, bản dịch thơ làm mờ đi nét đẹp khỏe khoắn, vững chãi trong tư thế cầm giáo của người tráng sĩ. “Hoành sóc” là hành động thể hiện tư thế và tâm thế vững chãi, hiên ngang oai phong lẫm liệt của người cầm ngọn giáo. Ngọn giáo trấn giữ non sông. Nghĩa là ở đây, tác giả đã đặt hình tượng con người sánh ngang với tầm vóc vũ trụ, lấy vẻ đẹp của thiên nhiên vũ trụ rộng lớn để khắc họa và tôn lên tầm vóc, vị thế của người anh hùng. Cách ví von này giúp hình ảnh người tráng sĩ hiện lên càng thêm oai hùng, lớn lão, vĩ đại. Và nếu “non sông” được đặt làm nền để tôn vinh sự lớn lao vĩ đại của hình tượng người tráng sĩ, thì thời gian dằng dặc “mấy thu” gợi sự bền bỉ, bền gan vững chí của kẻ anh hùng vì nghĩa lớn xả thân. Từ đó ta mới thấy được cái hay trong câu thơ của Phạm Ngũ Lão, đó là tạc nên vẻ đẹp của hình tượng người tráng sĩ bằng cách đặt hình tượng trong mối quan hệ với cả không gian mênh mông và thời gian dằng dặc.
Tiếp đến, hình ảnh quân đội nhà Trần được thể hiện rõ qua từ "ba quân" để chỉ quân đội nhà Trần đồng thời còn tượng trưng cho sức mạnh của đội quân, một đội quân có khí thế "khí thôn ngưu". Cách so sánh ví von này của Phạm Ngũ Lão không chỉ giúp người đọc hình dung ra sức mạnh, mà còn cảm nhận được trực tiếp và mãnh liệt hào khí Đông A của thời đại nhà Trần, nó khiến giọng văn và khí văn như được bốc men say, để cùng với câu thơ của tác giả thể hiện một cách trọn vẹn nhất thời kì vàng son một đi không trở lại trong lịch sử.
Hai câu thơ đầu là những nét vẽ gân guốc để khắc họa hình tượng, vẻ đẹp ngoại hiện của người tráng sĩ, thì đến hai câu thơ sau giọng văn trầm lắng như những suy tư trĩu nặng của tác giả hay cũng là một “ô cửa” để người đọc khám phá chí tâm của người anh hùng- vẻ đẹp trong thế giới nội tâm của người tráng sĩ:
“Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu”.
Dịch thơ:
"Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu"
Điển tích chuyện Vũ Hầu là câu chuyện về bậc tôi trung đã hy sinh, cống hiến cho giang sơn xã tắc bằng tấm lòng tận trung của mình. Nỗi thẹn ấy của Phạm Ngũ Lão, hay cũng là niềm trăn trở của ông khi cảm thấy mình vẫn chưa hy sinh cống hiến được nhiều cho xã tắc sơn hà. Đó âu cũng là cái nợ nam nhi phải trả, ý muốn khẳng định: đã là nam nhi, nam tử hán đại trượng phu sinh ra ở trong trời đất, phải có danh gì với núi sông, phải đóng góp, hy sinh vì sự nghiệp thiên thu vạn đại của dân tộc. Có vậy mới xứng danh của kẻ nam tử hán. Ý thức về nợ công danh của kẻ nam nhi là vấn đề trở đi trở lại trong văn học trung đại. song bằng cách lồng vào đó sự quan hoài và mối ưu tâm thường trực của mình, câu thơ của Phạm Ngũ Lão càng thêm xúc động. Và từ đó, càng giúp người đọc cảm nhận được nhân cách cao cả của nhà thơ.
Hào khí Đông A là hào khí hùng thiêng của thời kỳ lịch sử một đi không trở lại, những người tráng sĩ được sống trong bầu không khí ấy đã được Phạm Ngũ Lão khắc họa một cách sống động, bằng bút pháp so sánh, ẩn dụ đầy tài hoa. Họ hiện lên oai phong, lẫm liệt sánh ngang tầm vóc vũ trụ. Hình tượng ấy đã đi vào lịch sử, và trở thành biểu tượng cho cả một thế hệ những người tráng sĩ, chiến sĩ đã chiến đấu tận trung vì giang sơn xã tắc. Do đó, thông qua Thuật Hoài, hơn cả việc cảm nhận được vẻ đẹp của con người mang hào khí Đông A, điều quan trọng là các thế hệ sau thông qua những trang sách mà gặp gỡ và đồng điệu với điệu tâm hồn của cả một thế hệ lịch sử đã qua.
- Giới thiệu khái quát về bài thơ Thuật hoài và tác giả Phạm ngũ Lão
- Dẫn dắt vào vấn đề nghị luận, khái quát hình ảnh trang nam nhi thời Trần trong bài Thuật Hoài
- Phân tích từng câu thơ để làm rõ hình ảnh trang nam nhi thời Trần với những vẻ đẹp
a. Tấm lòng yêu nước và tinh thần trách nhiệm
- Giải thích ý nghĩa hình ảnh ngọn giáo: Ngọn giáo cầm trên tay chính là biểu tượng cho sức mạnh và lòng yêu nước của nam nhi thời Trần.
- Tư thế và tầm vóc con người → Tư thế cầm ngang ngọn giáo, chủ động chiến đấu bảo vệ giang sơn, bất chấp thời gian trôi qua
b. Sức mạnh của trang nam nhi và quân đội nhà Trần
- "tam quân"- sức mạnh và tính tổ chức của quân đội nhà Trần.
- Hình ảnh so sánh cường điệu để làm nổi bật sức mạnh thể chất và tinh thần của người nam tử
c. Hoài bão và lý tưởng cao đẹp
- Phân tích quy luật công danh, "nợ công danh" của trang nam tử. Liên hệ với quan niệm của Nguyễn Công Trứ
- Khẳng định tầm vóc tư tưởng của nam nhi thời Trần. Nợ công danh với họ trong thời điểm đất nước lâm nguy, mang ý nghĩa hoàn toàn khác.
d. Nỗi thẹn mang tầm vóc lớn lao
- Nỗi thẹn thực ra là sự khiêm nhường của tác giả. Nó thể hiện niềm khao khát vươn tới những thứ lớn lao, vĩ đại hơn của người nam nhi.
e. Đánh giá nghệ thuật và tài năng của Phạm Ngũ Lão.
- Khẳng định lại vẻ đẹp hình ảnh trang nam nhi nhà Trần trong bài thơ
- Đánh giá vị trí của tác phẩm và liên hệ
bài làm
Trong kho tàng văn học thời Trần, “Tỏ lòng” của Phạm Ngũ Lão là một bài thơ tiêu biểu thể hiện rõ tinh thần của thời đại nhà Trần với “Hào khí Đông A”. Được sáng tác theo khuynh hướng yêu nước – sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử dân tộc, tác phẩm đã khắc họa thành công bức chân dung người anh hùng mang tầm vóc vũ trụ với vẻ đẹp lớn lao, kì vĩ toát lên từ lí tưởng đến tầm vóc, tư thế và hành động.
Trước hết, bài thơ đã khắc họa tư thế hiên ngang và tầm vóc kì vĩ của người anh hùng Phạm Ngũ Lão và vẻ đẹp của thời đại Đông A:
“Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu”
Dịch thơ:
“Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân hùng mạnh nuốt trôi trâu”
Với ý nghĩa “cầm ngang ngọn giáo”, từ ngữ “hoành sóc” đã tái hiện thành công hình ảnh người anh hùng trấn giữ đất nước trong tư thế hiên ngang, mang tầm vóc vũ trụ và hào khí dường như bao trùm đất trời. Trong bản dịch của tác phẩm “Chinh phụ ngâm” cũng miêu tả hình ảnh người chinh phu với hành động “Chỉ ngang ngọn giáo vào ngàn hang beo”. Với hào khí đó, ắt hẳn người anh hùng đã trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp của thời đại nói riêng và của dân tộc nói chung: “Ba quân hùng mạnh nuốt trôi trâu”. Câu thơ đã tái hiện hình ảnh cụ thể của quân đội nhà Trần, đồng thời khái quát sức mạnh của dân tộc. Câu thơ gây ấn tượng mạnh bởi nghệ thuật so sánh “Tam quân tì hổ” [Ba quân dũng mãnh như hổ báo] với khí thế “nuốt trôi trâu”, diễn đạt thành công tinh thần quyết chiến quyết thắng của “Hào khí Đông A”.
Không chỉ khắc họa vẻ đẹp về tầm vóc, tư thế, hành động; bài thơ còn vẽ nên bức chân dung về ý chí của người anh hùng:
“Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu”
“Công danh” vốn là một phạm trù quen thuộc khi người anh hùng bày tỏ ý chí của mình mang màu sắc của tinh thần, tư tưởng Nho giáo với ý nghĩa: để lại sự nghiệp và để lại tiếng thơm. Xuyên suốt thời đại phong kiến, đây là quan niệm lí tưởng của các bậc anh hùng. Tác giả Nguyễn Công Trứ cũng đã từng dõng dạc tuyên bố rằng:
“Đã mang tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông”
Như vậy, chúng ta có thể thấy được lí tưởng mà tác giả hướng đến hoàn toàn mang ý nghĩa tích cực, thể hiện rõ ý chí quyết tâm đối với sự nghiệp cứu nước, cứu đời. Mặc dù là một vị tướng có nhiều công lao to lớn đối với công cuộc đánh đuổi ngoại xâm và bảo vệ đất nước nhưng Phạm Ngũ Lão vẫn cho rằng mình vẫn còn “vương nợ” công danh. Bởi vậy, ông mang trong mình nỗi thẹn khi “tai nghe chuyện Vũ hầu”. Đó là nỗi “thẹn” khi chưa có tài thao lược lớn như Gia Cát Lượng. Qua đó, chúng ta có thể thấy được nhân cách cao đẹp của tác giả.
Như vậy, bài thơ “Tỏ lòng” đã thể hiện rõ bức chân dung về người anh hùng Phạm Ngũ Lão với tầm vóc, tư thế lớn lao mang tầm vóc vũ trụ cùng ý chí của tác giả. Đồng thời, bài thơ còn thể hiện rõ khí thế ba quân và hào khí cũng như sự lớn mạnh của thời đại nhà Trần.
Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão là tiêu biểu cho hào khí Đông A thời Trần, tìm hiểu về tình yêu nước, ý thức trách nhiệm của người tráng sĩ trong bài thơ, bên cạnh bài Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng, các bạn có thể tìm đọc: Vẻ đẹp hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Tỏ lòng, Cảm nhận về hào khí Đông A thời Trần qua bài Tỏ lòng, Phân tích bài Tỏ lòng để làm sáng tỏ nhận định: Tỏ lòng khắc hoạ vẻ đẹp con người có sức mạnh, có lí tưởng, Qua bài Thuật hoài, suy nghĩ về lí tưởng sống của thanh niên ngày nay.
chúc bạn học tốt nha