Nước Việt là một nước nhỏ, việc chịu sự pha trộn văn hóa của các nước đô hộ là điều tất yếu trong đó ngôn ngữ Việt cũng không nằm ngoại lệ.
Hán văn và Chữ Nôm thông thường được gọi vắn tắt là Hán Nôm, ở Việt nam có cả Viện Nghiên Cứu Hán Nôm, các thầy đồ Việt Nam thường viết chữ Hán, nhưng đa số họ cũng đều hiểu biết chữ Nôm. Hán văn được sử dụng là ngôn ngữ chính thức ở nhiều triều đại Việt Nam. Quốc Tử Giám là ngôi trường dạy chữ Hán chính thống và lớn nhất Việt Nam, các kỳ thi khoa cử cũng dùng Hán văn.
Chữ Nôm được tạo nên từ việc sử dụng các ký tự thông dụng của Trung Quốc để viết thành tiếng Việt. Một chữ trong tiếng Việt có thể được viết bằng một ký tự trong tiếng Trung Quốc với ý nghĩa và cách phát âm tương tự. Do đó nó là một bản thảo chữ tượng hình, mặc dù mỗi ký tự chỉ đại diện cho một âm tiết.
Hiện nay có rất nhiều địa danh, cây cầu, cánh đồng… được gọi với cái tên nghe có vẻ khó hiểu ví dụ:
Cánh đồng Hói [Xã Đại đồng – Thạch Thất – Hà Tây cũ – nay thuộc Hà Nội] chữ Hội trong tiếng Hán đọc chệch đi là chữ Hói trong Nôm.
Thị trấn Chờ [huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, Bắc Ninh] chữ Chừ trong tiếng Hán đọc chệch là Chờ trong Nôm.
Muốn sang thì bắc cầu kiều _ Cầu cũng là Kiều mà Kiều cũng là Cầu là vậy, cho nên nhiều người vẫn giải thích “cầu Kiều” – là một loại cầu — thì cũng chẳng khác gì giải thích “Canh gà Thọ Xương” == Bát canh gà nấu ở Thọ Xương
mãi tản mạn mà quên đi vào chủ đề chính là hướng dẫn Tải và Cài đặt Bộ gõ Hán Nôm Hanokey trên Win10, Win8, Win7, WinXP
Hanokey là phần mềm của Gõ tiếng Nôm [Hán Nôm] của tác giả Tống Phướng khải có những đặc điểm sau:
Từ điển chữ Hán tổng hợp: Ngoài từ điển có sẵn, người dùng có thể thêm vào các từ điển của mình. Số lượng từ điển thêm vào không hạn chế. Tra tự điển Nôm. Hỗ trợ tra chữ Nôm theo 2 phương thức: tra theo chữ quốc ngữ và tra theo bộ thủ. Hanosoft Reader gồm các chức năng phiên âm văn bản Hán và tra nghĩa của chữ ngay trong văn bản.
IME gõ chữ Hán theo âm Hán Việt và gõ chữ Nôm [phiên bản tiếp theo bản Hanokey 1.0 và Hanokey 2.0 trước đây].
Đánh chữ Hán trên Vi tính
Có nhiều cách đánh chữ Hán trên vi tính, đại cưong có hai cách sau đây:
1. Hiệu chỉnh dùng ngay trong máy vi tính có sẵn
2. Dùng software cài đặt vào.
1. Hiệu chỉnh dùng ngay trong máy vi tính. Do vậy xin nói ngay cách hiệu chỉnh dùng ngay trong máy vi tính, cách này chỉ dùng cho người biết chữ Hán. Trình tự làm như sau:
Mở Control Panel
Click vào Change display language của phần Clock, Language and Region
Một Window khác sẽ hiện ra
Click Change keyboards…
Một window khác sẽ hiện ra
Click Other
Click Add
Một Window khác sẽ hiện ra
Chọn Chinese [Traditional, Taiwan]
Click Other
Một Window khác sẽ hiện ra
Chọn v Chinese [Traditional] –Phonetic
Click OK
Một Window khác sẽ hiện ra
Chọn dòng Chinese [Traditional, Taiwan] Chinese [Traditiona] –Phonetic
Click OK
Ở góc phải bên dưới sẽ hiện ra EN
Click EN sẽ hiện ra ba dòng trên thanh dưới này :
EN English [United State] CH Chinese [Traditional, Taiwan]
Show the language bar
Nếu chúng ta không làm chi cả, chúng ta có thể đánh chữ Anh hay chữ Việt [nếu có phần mềm chữ Việt]
Nếu chúng ta Click dòng Show the language bar một thanh điều khiển sẽ hiện ở trên bên phải
Nếu chúng ta Click CH thanh này sẽ hiện ngay ở EN gồm 6 icon: CH, ㄉ, 中, IME Pad, ? , =
Click vào icon IME Pad, một Window sẽ hiện ra, gồm bốn phần, phần bên trái là ô vuông để ta dùng chuột viết chữ Hán, phần kế sẽ hiện ra một số chữ Hán đúng hoặc tương tự để chúng ta chọn chữ
Ví dụ chúng ta viết một nét ngang, nó sẽ hiện ra một số chữ chứa nét ngang, chẳng hạn chúng ta chọn chữ在（Tại）, chúng ta click vào chữ在ở phần hai dòng thứ tư.
Chữ tại在 sẽ được dán vào bản văn ở MW.
2. Dùng software cài đặt vào.
Chúng ta dùng Phần mền Hanosoft của ông Tống Phước Khải, đây là phần mềm miễn phí, có thể lấy xuống tại:
//www.freewebs.com/hanosoft/hanosoft.htm
Vào trang nhà này, chúng ta sẽ thấy:
Hiển thị tốt nhất ở chế độ màn hình 800x600. Sử dụng font chữ CJKV Unicode [nên cài font Arial Unicode MS]
Copyright © 2003-2004 Han Nom Software Research & Development – All rights reserved
Dowload ở dòng Hanosft Tool.
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG
Hanosoft Tool
[for Windows 2000 /XP]
Hanosoft Tool là bộ phần mềm tổng hợp các công cụ tiện ích Hán Nôm. Đây là phần mềm dành cho những người học tập và nghiên cứu chữ Hán của các ngôn ngữ Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc [Hanja] và Nhật Bản [Kanji]. Phần mềm này nối tiếp các phiên bản đã được phổ biến trước đây:
Hanokey 1.0: phần mềm gõ chữ Hán theo âm Hán Việt.
Hano converter: phần mềm chuyển đổi chữ Hán sang âm Hán Việt, chữ giản thể sang phồn thể và ngược lại.
Tự điển Hán Việt: phần mềm tự điển tra cứu chữ Hán.
Hanokey 2.0: phần mềm gõ chữ Hán Nôm.
Những đặc điểm của Hanosoft Tool:
Cung cấp bộ tự điển Hán Việt. Ngoài việc giải nghĩa còn trình bày những âm thuộc các ngôn ngữ khác nhau của các quốc gia sử dụng chữ Hán. Có thể thực hiện việc tra tự điển theo nhiều phương thức:
1. Tra theo âm Hán Việt
2. Tra theo Pinyin
3. Tra theo Bộ thủ
4. Tra theo Unicode
5. Tra theo tứ giác hiệu mã
6. Tra theo âm Hàn
7. Tra theo âm Nhật
8. Tra trực tiếp trên tài liệu Word hoặc Website.
Cung cấp nhiều kiểu gõ khác nhau:
1. Gõ chữ Hán theo âm Hán Việt
2. Gõ chữ Hán theo Pinyin
3. Gõ chữ Nôm theo Quốc ngữ
4. Gõ chữ Hán theo Unicode
5. Gõ chữ Hán theo Tứ giác hiệu mã
6. Gõ chữ Hán theo âm Nhật
7. Gõ chữ Hán theo âm Hàn
Tiện ích chuyển đổi văn bản:
1. Chuyển đổi chữ Hán sang Pinyin
2. Chuyển đổi chữ Hán sang Hán -Việt [tạm thời sử dụng Hano Converter]
3. Chuyển đổi chữ Hán giữa Giản và Phồn [tạm thời sử dụng Hano Converter]
Sử dụng Hanosoft Tool:
Chạy chương trình, biểu tượng của Hanosoft Tool xuất hiện ở góc system tray.
1- Sử dụng Dictonary Tool
Công cụ này cung cấp các khả năng tiện ích không chỉ riêng đối với người học chữ Hán Việt mà còn cho những người học chữ Hán của tiếng Phổ thông, tiếng Hàn và tiếng Nhật.
Nhấp chuột vào biểu tượng Hanosoft Tool ở góc system tray, Dictonary Tools sẽ xuất hiện [hoặc có thể nhấp phải chuột vào biểu tượng để chọn từ popup menu, hoặc nhấn tổ hợp phím ]. Xem hình:
Như hình trên chúng ta thấy chữ Hán 會 [会] có nhiều cách phát âm khác nhau bao gồm: âm Hán Việt, âm Nôm, âm Phổ thông, âm Hàn và âm Nhật:
1- Hán Việt có âm cối, hội. Như chữ 會議 hội nghị
2- Nôm có âm cuối, hội, hụi. Như chữ 制會 chơi hụi
3- Tiếng Phổ thông có âm hui3, hui4, gua1, guai4, gui4, kuai4. Như chữ 会客 huì-kè = tiếp khách
4- Tiếng Hàn có âm hoy, koy. Như chữ 協會 협회 = hiệp hội
5- Tiếng Nhật có âm kai, e. Như chữ 会社 かいしゃ = công ty
Trước phần chua âm có ghi mã số unicode của chữ Hán. Như chữ 會 trên có mã số unicode là 6703
Có thể thực hiện việc tra chữ Hán theo nhiều cách thức:
- Radical index: Tra chữ Hán theo bộ thủ.
- Import character [biểu tượng mũi tên]: Tra chữ Hán đã copy vào clipboard hoặc chữ Hán đã chọn trên văn bản Word.
- Unicode: Tra theo mã số Unicode.
- 4Conners: Tra theo tứ giác hiệu mã.
- HanViet: Tra chữ Hán theo âm Hán Việt.
- Pinyin: Tra chữ Hán theo âm Phổ thông.
- Korean: Tra theo âm tiếng Hàn.
- Japanese: Tra theo âm tiếng Nhật.
+ Muốn xem nghĩa của chữ Hán trên bảng kẻ ô, ta giữ phím và rê chuột đến chữ Hán cần tra.
+ Muốn xem nghĩa của chữ Hán trong phần giải nghĩa của tự điển, ta chỉ cần nhấp chuột vào trước chữ Hán đó.
+ Muốn nhập chữ Hán sang văn bản Word thì nhấp chuột tại chữ Hán cần nhập.
+ Muốn sửa đổi nghĩa của chữ Hán, ta nhấp đôi chuột vào chữ Hán được phóng to trên phần giải nghĩa.
2. Sử dụng các bộ gõ
Trước hết nên chọn bảng mã unicode cho keyboard tiếng Việt [Unikey, Vietkey...]. Mở Microsoft Word, nhấn tổ hợp phím . Trên màn hình sẽ xuất hiện thanh nhập chữ Hán / Nôm. Xem hình:
Khi này ta có thể bắt đầu gõ chữ tuỳ theo IME [Input Method Editor - thâu nhập pháp] đã chọn. Muốn thay đổi IME chỉ việc nhấp chuột vào nút lệnh ở đầu thanh [được khoanh đỏ như hình trên] hoặc nhấn phím F12.
Nhập chữ Hán theo âm Hán Việt
Gõ chữ âm Hán Việt vào ô nhập liệu. Một loạt các chữ Hán cùng âm xuất hiện.
Nhấn phím để kết thúc việc nhập tiếng Việt và bắt đầu chọn chữ Hán.
Tuỳ theo số thứ tự dưới mỗi chữ Hán mà nhấn các phím từ 1 đến 9 [hoặc không cần nhấn Space và gõ từ F1 đến F9] để nhập vào văn bản Word. Xem hình:
Thông thường trong văn bản có chữ Việt xen lẫn chữ Hán. Khi muốn chuyển sang gõ tiếng Việt thì nhấn tổ hợp phím để tắt thanh nhập. Con trỏ sẽ trở về văn bản Word và nhập chữ Việt bình thường.
Nhập chữ Nôm
Tương tự như nhập chữ theo âm Hán Việt. Tuy nhiên để hiển thị những chữ thuần Nôm cần phải cài đặt font Nôm. Xem hình:
Nhập chữ Hán theo Pinyin
Tương tự như nhập chữ theo âm Hán Việt. Tuy nhiên trong việc nhập theo Pinyin có một số đặc điểm riêng như sau: Bộ gõ cho phép nhập Pinyin không thanh hoặc có thanh [nhập chính xác]. Các thanh được ký hiệu bằng các số từ 1 đến 4 cho nên nếu gõ tiếng Việt theo kiểu Vni thì phải tắt chế độ này trên keyboard Việt. Xem hình:
Trường hợp không thanh:
Trường hợp có thanh:
Nếu có kèm theo thanh thì số lượng chữ Hán được giảm đáng kể, do đó dễ chọn hơn.
Lưu ý:
a] Đối với các Pinyin có chứa “ü” thì sử dụng “u” thay thế trong trường hợp gõ không thanh, “v” trong trường hợp có thanh.
b] Muốn gõ phiên âm Pinyin thì gõ chữ không thanh kèm theo gạch nối -. Xem hình:
3- Sử dụng các công cụ khác
Sử dụng bảng Radical Index
Bảng Radical Index cung cấp phương thức tra chữ Hán theo 214 bộ thủ Khang Hi truyền thống, đồng thời có tăng bổ các bộ thủ giản thể. Có thể chọn bảng này từ popup menu hoặc từ công cụ Dictionary Tool.
Chọn bộ thủ cần tra, sau đó chọn số nét cộng thêm tại combo box và nhấp nút lệnh OK. Nếu chọn All thì sẽ cho hiển thị tất cả chữ Hán thuộc bộ thủ đã chọn.
Sử dụng Quick Lookup
Quick Lookup là công cụ dùng để tra cứu nhanh các chữ Hán trong phần giải nghĩa. Ta chỉ cần nhấp chuột vào trước chữ Hán thì nghĩa của nó sẽ được hiển thị trong Quick Lookup. Xem hình:
Sử dụng Web Dict
Web Dict dùng để tra chữ Hán trên trang Web. Sử dụng popup menu của Hanosoft Tool để mở Web Dict. Chọn chữ Hán trên trang Web và nhấp chuột vào biểu tượng mũi tên, nghĩa của chữ Hán sẽ được hiển thị. Xem hình:
Sử dụng Pinyin Converter
Công cụ này dùng để chuyển chữ Hán thành chữ phiên âm Pinyin. Sử dụng popup menu của Hanosoft Tool để mở Pinyin Converter. Trên văn bản Word chọn nhóm chữ Hán cần chuyển. Nhấp vào nút lệnh ở bên phải - phía trên. Các chữ Hán sẽ được chuyển sang dạng Pinyin. Xem hình:
Muốn chuyển các chữ này sang văn bản Word thì nhấp chuột vào nút lệnh phía dưới [biểu tượng paste]. Lưu ý: cần phân biệt chữ Hán giản thể hay phồn thể để chọn radio button Simplified hoặc Traditional.
Sử dụng Meaning Edit và CJKV Edit
Nhấp đôi chuột vào chữ Hán đang tra nghĩa trên Dictionary Tool [chữ Hán được phóng to trên phần giải nghĩa]. Công cụ Meaning Editor hiện ra. Xem hình:
Trên là minh hoạ việc sửa đổi lại nghĩa của chữ 單. Sau khi sửa đổi xong chọn Update để ghi lại những sửa đổi. Muốn xoá hẳn chữ này thì chọn Delete. Đối với những chữ Hán chưa được giải nghĩa thì nút lệnh Append sẽ có hiệu lực, sử dụng nút lệnh này để thêm nghĩa cho chữ.
Nút lệnh CJKV Edit dùng để sửa đổi âm Việt, Trung, Hàn và Nhật.
Trên popup menu của Hanosoft Tool còn có các lệnh khác:
- Hanosoft IME: mở thanh nhập chữ Hán [giống như chức năng ].
- Insert Space: dùng để chèn thêm khoảng trắng trong khi nhập chữ Hán.
- Font [CJKV]: chọn font chữ Hán / Nôm.
- Exit: thoát khỏi chương trình.
Danh sách phím gõ tắt [shortcut key] dùng cho thanh nhập [IME bar]
: mở thanh nhập
: tắt thanh nhập
: mở tự điển
: tắt tự điển
: thay đổi thâu nhập pháp [Hán Việt, Pinyin, Nôm]
...: chọn chữ nhập vào Word [nhấn space khi bắt đầu chọn]
...: chọn chữ nhập vào Word
: lật sang trang sau trên thanh nhập [nếu số kí tự nhiều hơn 9]
: trở về trang trước trên thanh nhập
: xuống dòng bên văn bản Word
Lưu ý:
Chương trình cũng có thể chạy trên Windows 98. Tuy nhiên sẽ bị hạn chế một số chức năng.
Phiên bản cập nhật và các thông tin hướng dẫn sử dụng khác được lưu trữ tại website //hanosoft.com
Bản quyền 2003 - 2004 Hanosoft R&D
Tác giả:Tống Phước Khải.
Email:
***
Một phiên bản khác có tên là Viet-Hanviet Soft, có thể lấy Phần mềm này xuống ở địa chỉ sau đây:
//dharmasound.net/?type=files&paths=Languages/Chinese/Tools%20and%20other/Viet%20-%20Hanviet%20Soft
Vào trang nhà này, chúng ta sẽ thấy:
Viet - Hanviet Soft
10/20/09Dowload ở dòng Hanviet Soft zip
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG HANVIET SOFT
HanViet Soft bao gồm 4 chức năng chính:
Từ điển
Bộ gõ
Phiên âm Hán Việt
Phiên âm Pinyin
1. TỪ ĐIỂN
Từ điển của Hanviet Soft bao gồm 12 quyển từ điển và tự điển [3 quyển Hán-Việt, 1 quyển Hán-Anh, 8 quyển Hán-Hán] được liệt kê dưới đây:
→ Hán Việt Tự Điển của Thiều Chửu → Hán Việt Tự Điển của Trần Văn Chánh
→ [Hán Việt] Thiền Tông Từ Điển của Thích Thông Thiền
→ Digital Dictionary of Buddhism của Charles Muller
→ Trung Hoa Phật Giáo Bách Khoa Toàn Thư 中華佛教百科全書
→ Phật Học Đại Từ Điển 佛學大辭典 của Đinh Phúc Bảo 丁福保
→ Ngũ Đăng Hội Nguyên 五燈會元→ Nan Tự Tự Điển
→ Phật Quang Đại Từ Điển
佛光大詞典
→ Pháp Tướng Từ Điển 法相詞典 [朱芾煌編]
→ Tam Tạng Pháp Số 三藏法數
→ Trung Quốc Bách Khoa Toàn Thư—Phật Giáo Thiên 中國百科全書—佛教篇Chọn chức năng Từ Điển để bắt đầu việc tra từ điển:
Các phương thức tra:
Ví dụ 1: Tra từ "Bất Không Kim Cang":
Gõ trực tiếp vào ô Phương thức 5 chữ "bất không kim"
Ví dụ 2: Tra từ 毘盧遮那
Trường hợp 1:
Nếu từ này nằm ngay trong văn bản MS Word thì quét chọn từ này sau đó nhấn tổ hợp phím Ctrl + để tra. Xong, nhấn Ctrl + để đóng lại.
Nếu không phải văn bản MS Word thì copy. Sau đó bấm vào nút lệnh mũi tên xanh ở Phương thứ 3.Trường hợp 2:
Nếu từ này không ở dạng văn bản số hóa và ta cũng không biết âm Hán Việt của nó, thì phải lần lượt tra từng chữ.
Mỗi lần bấm trên bảng kẻ ô chữ sẽ lọt vào ô tra
Phương thức 4 [Tra nhieu chu Han-Viet]. Sau đó chọn lệnh Tra.2. BỘ GÕ
Mở bộ gõ từ bảng chọn chính hoặc nhấn Ctrl + ; tắt bằng Ctrl + .
Muốn thay đổi IME chỉ việc nhấp chuột vào nút lệnh ở đầu thanh hoặc nhấn phím F12: HanViet IME, Nom IME, Pinyin IME.Nhập chữ Hán theo âm Hán Việt:
Gõ chữ âm Hán Việt vào ô nhập liệu. Một loạt các chữ Hán cùng âm xuất hiện.
Nhấn phím hoặc hoặc để kết thúc việc nhập tiếng Việt và bắt đầu chọn chữ Hán.
Tuỳ theo số thứ tự dưới mỗi chữ Hán mà nhấn các phím từ 1 đến 9 [hoặc không cần nhấn Space và gõ từ F1 đến F9] để nhập vào văn bản Word.
Lưu ý: có một số phiên bản Windows Vista không cho phép truyền chữ sang văn bản MS Word. Chúng ta truyền gián tiếp bằng cách bấm lệnh Mở Rộng. Cho chữ lọt vào khung mở rộng, sau đó sao chép sang Word.
3. PHIÊN ÂM HÁN VIỆT
Chức năng này chuyển đổi văn bản chữ Hán sang văn bản âm Hán Việt theo phương thức: Một hàng chữ Hán và một hàng chữ Việt. Người dùng có thể nhấp chuột vào từng chữ Hán để tra nghĩa.
4. PHIÊN PINYIN
Chức năng này chuyển đổi văn bản chữ Hán sang văn bản Pinyin [phanh âm/ bính âm], cần thiết cho việc nghiên cứu tiếng phổ thông Trung Quốc.
Cập nhật vào tháng 3/2008
Tống Phước KhảiKẾT LUẬN
Sử dụng bằng cách hiệu chỉnh máy vi tính chỉ thích hợp cho người biết chữ Hán, còn hai Phần mền Hanosoft và Hanvietsoft, dùng Hanosoft với Dictionary Tool vừa tra nghĩa vừa dán chữ Hán vào bản văn được, còn dùng Hanviet Soft, Tự điển Tổng hợp Hán Việt tra được nghĩa của nhiều Tự điển nhưng muốn dán chữ Hán vào bản văn phải dùng Bộ gõ. Dĩ nhiên cả hai Phần mềm này tiện dụng hơn cách hiệu chỉnh vi tính, vì cách này chỉ dùng đánh chữ Hán mà không có thể tra nghĩa.