Nhiều nghiên cứu khảo cổ ở Ai Cập đã củng cố các giả thiết về ảnh hưởng của BĐKH và BĐKH cũng tác động ngược lại với quá trình phát triển của nền văn minh Ai Cập. Theo báo Al-Ahram, GS ngành Khảo cổ Fekri A.Hassa cho biết, loại hình du lịch khí hậu là một trong giải pháp có thể cung cấp cho du khách nước ngoài cũng như công dân Ai Cập trải nghiệm trực tiếp tại các di tích lịch sử đã trải qua BĐKH trong quá khứ như thế nào, cũng như những tác động nghiêm trọng của nó đối với xã hội loài người ra sao.
GS Fekri A.Hassa đã tiến hành công việc thực địa và nghiên cứu khảo cổ học tại các địa điểm trên khắp Ai Cập trong hơn 50 năm qua, ông cũng xuất bản hơn 200 bài báo khoa học trên các tạp chí quốc tế về lĩnh vực này. Theo ông, một số địa điểm ở Ai Cập có giá trị khảo cổ và chứng kiến tác động rõ rệt của BĐKH phù hợp để triển khai du lịch khí hậu, đó là công trình đo mực nước Nilometer trên đảo Roda thuộc Thủ đô Cairo; hồ QarOun trong Ốc đảo Fayoum...
Nilometer ở Roda được xây dựng với mục đích đo chỉ số mực nước của sông Nile. Công trình hoạt động từ thế kỷ thứ 9 sau Công nguyên, cho thấy mô hình của lũ sông Nile và phản ánh tác động của BĐKH đối với lượng mưa và mực nước theo mùa ở vùng châu Phi xích đạo. Chẳng hạn, một nghiên cứu đã tiết lộ mối quan hệ giữa BĐKH và lũ lụt sông Nile có ảnh hưởng rõ rệt đối với nạn đói và rối loạn chính trị ở Ai Cập thời trung cổ. Những ghi chép ở Nilometer đã trải qua hơn 1.200 năm và là những bằng chứng quan trắc quý giá cần được bảo tồn.
Tương tự, hồ QarOun, còn được gọi là hồ Moeris, nối liền sông Nile và vùng đất ngập nước Bahr Yussef, là một trong những hồ nước lâu đời trên thế giới. Nghiên cứu các mẫu trầm tích có từ hơn 10.000 năm trước được lấy lên từ dưới đáy hồ cho thấy những bất thường về mực nước của lũ sông Nile chảy qua vùng ốc đảo qua từng thời kỳ.
Các nhà khoa học cho rằng, điều kiện khí hậu từng trải qua mốc thay đổi đáng kể cách đây 7.000 năm, khi đó khí hậu toàn cầu bắt đầu mát và khô hơn. Đây là thời điểm mà các nghiên cứu trầm tích từ sa mạc Sahara vùng thuộc Ai Cập cho thấy quá trình khô cạn bắt đầu, dẫn đến sự xuất hiện của cảnh quan sa mạc cằn cỗi ngày nay. Các nghiên cứu ở Fayoum cũng cho thấy, một sự kiện khí hậu vào khoảng 2.200 năm trước Công nguyên đã khiến mực nước sông Nile trở nên khô hạn, kéo dài trong khoảng vài chục năm. Nước sông khô hạn dẫn đến nạn đói nghiêm trọng lúc bấy giờ, theo từ điển Britannica.
Hóa thạch cá voi trong bảo tàng biến đổi khí hậu ở Wadi Al-Hitan. Ảnh: GETTY
Ngoài ra, địa điểm “du lịch khí hậu” nổi tiếng khác của Ai Cập là Di sản thế giới Wadi Al-Hitan. Đây là nơi phát hiện và bảo tồn bộ xương của những con cá voi mắc cạn khi mực nước biển giảm do điều kiện khí hậu toàn cầu lạnh hơn, khô hơn cách đây 37 triệu năm. Bảo tàng BĐKH ở Wadi Al-Hitan đang lưu giữ những bộ xương của hàng trăm con cá mập, cá voi khổng lồ và hóa thạch của chúng, là tư liệu chân thực về sự tiến hóa, phát triển của sự sống. Những hóa thạch cá voi trong thung lũng sa mạc đã vẽ nên bức tranh sống động về sự tiến hóa hàng triệu năm trước, cũng như sự thay đổi của khí hậu tác động đến sự sống như thế nào.
Ai Cập sẽ tổ chức Hội nghị Công ước khung của LHQ về BĐKH lần thứ 27 [COP27] vào tháng 11 năm nay. Bởi vậy các nhà tổ chức đang tích cực khởi động loại hình du lịch này, đặc biệt là với các đoàn khách quốc tế sẽ tới đây dự hội nghị trong thời gian tới.
Họ và tên: Nguyễn Thị Phương Thuỷ Mã sinh viên: 21010434 Lớp học phần: Địa lý tự nhiên đại cương TMT 4011 Giảng viên: TS. Nguyễn Ngọc Ánh Hà Nội, 2023
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến giảng viên bộ môn Địa lí tự nhiên đại cương – TS. Nguyễn Ngọc Ánh. Trong quá trình học tập, em đã nhận được sự giảng dạy nhiệt tình và tâm huyết của thầy. Thầy đã giúp em tích luỹ và mở mang thêm được nhiều kiến thức từ bộ môn này để em có cái nhìn sâu sắc và hoàn thiện hơn về kiến thức địa lý tự nhiên. Trong quá trình hoàn thành bài tiểu luận chắc chăn không tránh khỏi những thiếu sót. Bản thân em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp từ thầy để bài tiểu luận của em được hoàn thiện hơn. Em chúc thầy luôn mạnh khoẻ, nhiệt huyết dạy bảo, giúp đỡ các thế hệ sinh viên tiếp theo. Em xin chân thành cảm ơn!
Phần phụ đầu
Bản đồ 1. Bản đồ đất nước Ai Cập Bản đồ 2. Sông Nin Bản đồ 3. Bản đồ địa hình tự nhiên Ai Cập Bản đồ 4. Bản đồ lưu vực sông Nile Bản đồ 5. Thuỷ văn của Ai Cập Bản đồ 6. Các loại đất ở Ai Cập Bản đồ 7. Giao thông Ai Cập Biều đồ 1. Thời tiết theo tháng tại Ai Cập [ theo tcktcktck/ 2023 ] Biểu đồ 3. Biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa trung bình Ai Cập [theo tcktcktck/ 2023] Biểu đồ 3. Biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa trung bình Ai Cập [theo tcktcktck/ 2023] Wadis: lòng sông khô cạn theo mùa
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đất nước Ai Cập từ xa xưa đã nổi tiếng về nhiều mặt khác nhau. Đây là một quốc gia có bề dày lịch sử và văn hoá phong phú nhất thế giới. Phải kể đến một số những đặc trưng của đất nước này như Kim Tự Tháp cổ đại, dòng tộc Pharaoh nổi tiếng, sông Nile – một con sông lớn nhất thế giới. Ngoài ra, nghệ thuật và kiến trúc đặc trưng cùng với tôn giáo cũng là một trong những nét nổi bật ở nơi đây. Kim Tự Tháp và tượng Nhân Sư tại Ai Cập Địa hình Ai Cập cũng rất đặc biệt, với nhiều nét nổi bật như:
- Sông Nile: Nguồn tài nguyên nước quan trọng của Ai Cập. Con sông này là nơi cung cấp chính cho hoạt động trồng trọt và sản xuất điện cho người dân quốc gia này. Đây là một nguồn tài nguyên quan trọng của Ai Cập.
- Sa mạc Sahara: Chiếm phần lớn lãnh thổ của Ai Cập chính là sa mạc Sahara với địa hình khô cằn và thiếu nước. Sa mạc này đóng một vai trò quan trọng
B. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ AI CẬP
6000 năm TCN, khi mà hầu hết loài người trên Trái Đất còn chưa phát triển một cách trọn vẹn nhất. Thì ở vùng đồng bằng sông Nin, những tộc người bản địa đã biết tập trung lại làm nông nghiệp, sáng tạo ra chữ viết, sáng tạo ra nền văn minh Ai cập – một trong bốn nền văn minh cổ xưa nhất trong lịch sử loài người. Ai Cập từng là một trong những nền văn minh lớn nhất của thế giới cổ đại, với các cung điện hoành tráng, các đền đài và các địa danh lịch sử như Kim tự tháp Giza, Thung lũng địa ngục, và đền Karnak. Nền văn hóa Ai Cập cổ đại cũng rất nổi tiếng với những bộ phim và truyền thuyết về các vị vua, nữ hoàng, và thần thánh. Ngoài ra, Ai Cập còn có nhiều địa danh nổi tiếng và đẹp như Thung lũng địa ngục, một vùng đất có địa hình đặc trưng với rừng nhiệt đới, thác nước và các hệ sinh thái đa dạng. Nơi đây cũng là nơi tập trung nhiều di tích lịch sử và kiến trúc độc đáo của Ai Cập cổ đại, thu hút đông đảo khách du lịch đến thăm quan mỗi năm. Hiện nay, Ai Cập có tên chính thức là Cộng hoà Ai Cập. Là một trong số ít những quốc gia trải dài từ góc Đông Bắc của Châu Phi sang phía Tây Nam của Châu Á, qua một eo đất hẹp được hình thành bởi bán đảo Sinai.
Bản đồ 1. Bản đồ đất nước Ai Cập CHƯƠNG 2. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ VÀ VỊ THẾ CỦA AI CẬP Với diện tích 1.001 km2 và dân số khoảng 102 triệu người, Ai Cập là quốc gia đông dân thứ 14 trên thế giới.
- Dân số nông thôn [2015]: 54.970 [60%]
- Dân số đô thị [2015]: 36.538 [40%] Tọa độ địa lý: 27 ᴼ 00’ vĩ bắc, 30 ᴼ00’ kinh đông. So với mực nước biển, Ai Cập chỉ cao hơn mực nước biển khoảng 0,5 mét ở khu vực đồng bằng sông Nile, khu vực biển Ai Cập như thành phố Alexandria và Hurgada khoảng 1-2 mét. Ai Cập giáp với dải Địa Trung hải ở phía Bắc, giải Gaza của Palestine và Israel về phía Đông Bắc biển Đỏ về phía Đông, Sudan ở phía Nam, Libya ở phía Tây, vịnh Aquaba ở phía Đông Bắc ngăn cách Ai Cập với Jordan và Ả Rập Xê – út.
Ai Cập có nền kinh tế đa dạng, là một trong những nền kinh tế lớn nhất và phát triển nhất khu vực Trung Đông. Nền kinh tế Ai Cập với nhiều ngành công nghiệp phát triển, bao gồm dầu khí, du lịch, nông nghiệp và chế tạo. Với những điểm đến du lịch nổi tiếng như Kim Tự Tháp, đền đài, bảo tàng, khu vực nghỉ mát ven biển,... du lịch Ai Cập là một trong những điểm đến du lịch phổ biến nhất thế giới. Ngoài ra, Ai Cập còn có một trong những ngành công nghiệp đóng tàu lớn nhất châu Phi. Các ngành công nghiệp này đóng góp lớn cho nền kinh tế của đất nước này. Hiện nay, Ai Cập là một quốc gia đa văn hóa, với đa số dân tín ngưỡng Hồi giáo Sunni. Ngoài ra, Ai Cập còn có đa dạng các tôn giáo khác như Cơ đốc giáo, Do Thái giáo và Hindu giáo. Ai Cập là một trong những quốc gia lớn nhất và quan trọng nhất của khu vực Trung Đông. Là một thành viên sáng lập của Liên hiệp Arập và là một trong những nước đóng vai trò quan trọng trong các vấn đề chính trị của khu vực. Tuy nhiên, Ai Cập cũng đối mặt với nhiều thách thức như nạn đói, thiếu nước và ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, tự do báo chí, nhân quyền và quyền dân sự cũng là các vấn đề đang được quan tâm tại Ai Cập.
CHƯƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN CỦA AI CẬP
Bản đồ 3. Bản đồ địa hình tự nhiên Ai Cập Với diện tích: 1.010 km², địa hình Ai Cập chủ yếu là sa mạc, ngoại trừ thung lũng sông Nile và đồng bằng. Ai Cập gồm 2 vùng lớn là đồng bằng Nile và vùng sa mạc Sahara phía Tây. Địa hình của Ai Cập bị chi phối bởi sông Nile, chạy dài từ sông Nile tại Địa Trung Hải đến thung lũng Sudan ở phía Nam. Trong khoảng 1 km về phía bắc chảy qua đất nước, dòng sông cắt ngang qua sa mạc trơ trụi, thung lũng hẹp của nó là một dải màu xanh lá cây được phác họa rõ nét, trù phú tương phản với sự hoang vắng bao quanh nó. Từ Hồ Nasser, lối vào của con sông vào miền nam Ai Cập, đến Cairo ở phía bắc, sông Nile được bao bọc bởi các vách đá giáp ranh với thung
đông và nhánh Rosetta ở phía tây. Mặc dù nơi đây hoàn toàn bằng phẳng ngoại trừ một gò đất thỉnh thoảng nhô ra khỏi phù sa, nhưng vùng đồng bằng này không có gì đặc biệt; được đan chéo bởi một mê cung của các con kênh và kênh thoát nước. Phần lớn bờ biển châu thổ được bao phủ bởi các đầm phá nước lợ của các hồ Maryut, Idku, Burullus và Manzilah. Việc chuyển đổi đồng bằng sang thủy lợi lâu năm đã tạo khả năng canh tác hai hoặc ba vụ một năm, thay vì một vụ, hơn một nửa tổng diện tích của nó. Bản đồ 4. Bản đồ lưu vực sông Nile
Phần trồng trọt của Thung lũng sông Nile giữa Cairo và Aswan có chiều rộng thay đổi từ 8 đến 16 km, mặc dù có những nơi nó thu hẹp đến vài trăm thước Anh và những nơi khác thì nó mở rộng đến 23 km2. Cho đến khi nó bị ngập bởi nước sau đập High Dam để tạo thành Hồ Nasser, thung lũng Nubian của sông Nile kéo dài 250 km giữa thị trấn Aswan và biên giới Sudan - một hẻm núi hẹp và đẹp như tranh vẽ với diện tích trồng trọt hạn chế. Khu vực khoảng 100 cư dân đã được tái định cư, chủ yếu ở các làng New Nubia do chính phủ xây dựng, tại Kom Ombo, phía bắc Aswan. Hồ Nasser được phát triển trong những năm 1970 để câu cá và là một khu du lịch, đồng thời các khu định cư đã mọc lên xung quanh hồ. 2. Các sa mạc phía Đông Sa mạc phía Đông bao gồm gần một phần tư bề mặt đất liền của Ai Cập và có diện tích khoảng 221 km vuông.
- Tầng phía bắc là một cao nguyên đá vôi bao gồm những ngọn đồi thoai thoải, trải dài từ đồng bằng ven biển Địa Trung Hải đến một điểm gần như đối diện với Qinā trên sông Nile. Gần Qina, cao nguyên bị chia cắt thành những vách đá cao khoảng 500 mét và bị các khe núi khoét sâu khiến địa hình rất khó đi qua. Các lối ra của một số wadis chính tạo thành các vịnh sâu, nơi chứa các khu định cư nhỏ của các hội thảo.
- Tầng thứ hai bao gồm cao nguyên sa thạch từ Qina về phía nam. Cao nguyên cũng bị lõm sâu bởi các khe núi, nhưng chúng tương đối không có chướng ngại vật và một số có thể sử dụng làm đường đi.
- Tầng thứ ba bao gồm Red Sea Hills và đồng bằng ven Biển Đỏ. Những ngọn đồi chạy từ gần Suez đến biên giới Sudan; chúng không phải là một phạm vi liên tục mà bao gồm một loạt các hệ thống lồng vào nhau ít nhiều liên kết với nhau.
Al-Tih và Al-Ajmah, cả hai đều bị lõm sâu và lõm về phía bắc về phía Wadi al- Arish. Hướng ra biển Địa Trung Hải, sườn cao nguyên về phía bắc bị phá vỡ bởi những ngọn đồi hình mái vòm; giữa chúng và bờ biển là những cồn cát dài song song, một số trong đó cao hơn 100 mét. Đặc điểm nổi bật nhất của bờ biển chính là đầm phá muối, Hồ Bardawil, trải dài khoảng 95 km. 5. Thuỷ văn Bản đồ 5. Thuỷ văn của Ai Cập Ngoài sông Nile, hệ thống thoát nước bề mặt lâu năm tự nhiên duy nhất bao gồm một số dòng suối nhỏ ở vùng núi phía nam Bán đảo Sinai. Hầu hết các thung lũng của Đông sa mạc chảy về phía tây đến sông Nile. Chúng bị xói mòn bởi nước nhưng khô ráo; chỉ sau những trận mưa bão lớn ở Red Sea Hills, chúng mới mang theo những dòng nước lũ. Các thung lũng ngắn hơn ở sườn phía đông của Red Sea Hills chảy về Biển Đỏ; chúng cũng thường khô. Hệ thống thoát nước ở vùng núi của Bán đảo Sinai hướng về vịnh Suez và Aqaba; như ở Red Sea Hills, hoạt động của dòng nước lũ đã tạo ra các thung lũng bị xói mòn sâu và thường khô hạn.
Cao nguyên trung tâm của Sinai chảy về phía bắc tới Wadi al-Arish. Một trong những đặc điểm của Sa mạc phía Tây là sự khô cằn của nó, thể hiện qua việc không có đường thoát nước. Tuy nhiên, có một mực nước ngầm rộng lớn bên dưới Sa mạc phía Tây. Khi mực nước ngầm gần bề mặt, nó đã được khai thác bởi các giếng ở một số ốc đảo. 6. Đất của Ai Cập Bên ngoài các khu vực lắng đọng phù sa sông Nile, bản chất của loại đất có thể trồng trọt được như vậy phụ thuộc vào nguồn cung cấp nước sẵn có và loại đá trong khu vực. Gần 1/3 tổng diện tích đất liền của Ai Cập bao gồm đá sa thạch Nubian, trải dài trên các phần phía nam của cả sa mạc phía Đông và phía Tây. Các trầm tích đá vôi có tuổi khoảng 35 đến 55 triệu năm tuổi bao phủ thêm 1/5 bề mặt đất, bao gồm cả trung tâm Sinai và các phần trung tâm của cả sa mạc phía Đông và phía Tây. Phần phía bắc của sa mạc phía Tây bao gồm đá vôi có niên đại từ thế Miocen [25 đến 5 triệu năm trước]. Khoảng 1/8 tổng diện tích ngọn núi của Sinai, Biển Đỏ, và phần phía tây nam của Sa mạc phía Tây bao gồm các loại đá lửa và đá biến chất cổ đại. Phù sa tạo thành đất canh tác ngày nay ở đồng bằng và thung lũng sông Nile đã được mang xuống từ Cao nguyên Ethiopia bởi hệ thống nhánh trên của sông Nile bao gồm sông Nile Xanh và sông At barah. Độ sâu của các mỏ dao động từ hơn 10 mét ở đồng bằng phía bắc đến khoảng 7 mét tại Aswan. Sông Nile Trắng, được nối với sông Nile Xanh tại Khartoum [Sudan] cung cấp các thành phần hóa học quan trọng. Các thành phần của đất thay đổi và thường nhiều cát hơn về phía rìa của khu vực canh tác. Hàm lượng đất sét cao gây khó khăn cho việc thi công và nồng độ natri cacbonat đôi khi tạo ra đất kiềm đen bạc màu. Ở phía bắc của đồng bằng, quá trình xâm nhập mặn đã tạo ra những vùng đất cằn cỗi được gọi là vùng barari [“cằn cỗi”].
Khí hậu về cơ bản là hai mùa, với mùa đông kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3 và mùa hè từ tháng 5 đến tháng 9, xen kẽ với các giai đoạn chuyển tiếp ngắn. Mùa đông mát mẻ và ôn hòa, còn mùa hè thì nóng. Nhiệt độ tối thiểu và tối đa trung bình tháng 1 tại Alexandria là 9 và 18°C; tại Aswan là 9 và 23°C. Các tháng mùa hè nóng khắp vùng nội địa của đất nước, nhiệt độ cao trung bình vào giữa trưa trong tháng 6 dao động từ 33°C tại Cairo - 41 °C tại Aswan. Ai Cập có khí hậu rất nắng, với khoảng 12 giờ nắng mỗi ngày trong các tháng mùa hè và từ 8 đến 10 giờ mỗi ngày vào mùa đông. Nhiệt độ cực đoan có thể xảy ra, và những đợt lạnh kéo dài trong mùa đông hoặc những đợt nắng nóng vào mùa hè không phải là hiếm. Độ ẩm giảm rõ rệt từ bắc xuống nam và trên các rìa sa mạc. Dọc theo bờ biển Địa Trung Hải, độ ẩm cao quanh năm nhưng cao nhất vào mùa hè. Khi độ ẩm cao trùng với nhiệt độ cao, điều kiện áp bức sẽ xảy ra. Biều đồ 1. Thời tiết theo tháng tại Ai Cập [ theo tcktcktck/ 2023 ]
Biểu đồ 2. Nhiệt độ trung bình tại các thành phố ở Ai Cập [ theo tcktcktck/ 2023 ] 8. Lượng mưa Lượng mưa ở Ai Cập xảy ra chủ yếu trong những tháng mùa đông; ít ở mức trung bình nhưng thường xuyên thay đổi. Số lượng giảm mạnh về phía nam; trung bình hàng năm tại Alexandria khoảng 175 mm, Cairo khoảng 25 mm và Aswan hầu như không nhận được gì, chỉ khoảng 2,5 mm. Đồng bằng ven Biển Đỏ và Sa mạc