Ngày 3/12, tại Hội thảo Phát triển điện hạt nhân, ông Hoàng Anh Tuấn - Cục trưởng Năng lượng Nguyên tử, Bộ Khoa học Công nghệ - cho biết, việc khởi công xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam tại Ninh Thuận sẽ dời đến năm 2020, chậm hơn dự kiến 6 năm.
Theo ông Tuấn, các cơ quan đang tiếp tục thẩm định hồ sơ dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận để trình Thủ tướng phê duyệt. ''Các đơn vị cũng đánh giá tác động môi trường, địa điểm xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại Việt Nam. Việc thẩm định cũng thông qua tham vấn các chuyên gia của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế [IAEA]'', ông Tuấn nói.
Sau thảm họa phóng xạ tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima năm 2011 tại Nhật Bản do động đất và sóng thần, Chính phủ đã yêu cầu rà soát, bổ sung các giải pháp bảo đảm an toàn. Dự án sau đó phải lùi địa điểm đã chọn vào đất liền sâu hơn,công trình được nâng lên để bảo đảm an toàn. Việc nàyphát sinh nhiều công việc như di dời, đền bù giải phóng mặt bằng nên quá trình chuẩn bị kéo dài thêm.
Mô hình nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1. Ảnh: T.P
Sau khi hồ sơ được Thủ tướng phê duyệt, dự án sẽ bước vào giai đoạn chuẩn bị hồ sơ để ký với đối tác của Nga.Nguồn vốn xây nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 khoảng 8-10 tỷ USD, chủ yếu được Nga cho vay theo hiệp định đã ký trước đó của chính phủ hai nước.
Việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân thường tốn chi phí rất lớn nhưng khi vận hành lại rất thấp, tuổi thọ đến 60 năm. Khi hoàn thành, nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 có 4 tổ máy với công suất khoảng 4.000 MW, đóng góp khoảng 3-4% trong tổng nhu cầu điện năng của cả nước.
Theo định hướng quy hoạch phát triển, điện hạt nhân sẽ đóng góp khoảng 10% tổng công suất điện quốc gia trong những năm tới.
Lãnh đạo CụcNăng lượng Nguyên tửthừa nhận, Việt Nam chưa có kinh nghiệm làm điện hạt nhân nên còn nhiều khó khăn trong việc chuẩn bị. Chưa có chính sách để huy động nguồn nhân lực trẻ, cán bộ có kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
Việt Nam đang chuẩn bị hai dự án điện hạt nhân song song tại Ninh Thuận. Nhà máy số 1 đặt tạixã Phước Dinh, huyện Thuận Nam do Nga hỗ trợ về công nghệ. Nhà máy còn lại ở xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải do Nhật giúp đỡ. Theo kế hoạch ban đầu, việc khởi công đã diễn ra cuối năm 2014 và phát điện năm 2020.
Duy Trần
Những tính toán sai lầm năm 2016
Phân tích xu hướng này trong cuộc phỏng vấn của Sputnik, Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Vladimir Mazyrin, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam và ASEAN, Viện Viễn Đông, Viện Hàn lâm khoa học Nga, lưu ý:
"Năm 2016, Việt Nam không từ bỏ hoàn toàn chương trình năng lượng hạt nhân mà chỉ tạm thời gián đoạn triển khai vì lý do kinh tế - tài chính. Tuy nhiên, trong hơn 6 năm qua, tình hình kinh tế Việt Nam đã thay đổi đáng kể, và thực tế trái với những tính toán đã được đưa ra để biện minh cho việc tạm dừng chương trình hạt nhân. Năm 2016, các chuyên gia Việt Nam đã giải thích rằng, nhu cầu điện năng trong nước đang giảm, họ cho rằng, sự sụt giảm này sẽ kéo dài trong thời gian dài. Tuy nhiên, trên thực tế, nền kinh tế Việt Nam tăng giảm theo chu kỳ, khi đó đất nước đã trải qua giai đoạn suy thoái theo chu kỳ thường xảy ra 10-11 năm một lần. Hiện nay, nền kinh tế Việt Nam đang tích cực phát triển theo con đường công nghiệp, rất nhiều cơ sở công nghiệp mới đang được đưa vào hoạt động. Mức sống của người dân từng bước được cải thiện và nâng cao, kết quả là các thiết bị điện dân dụng có mặt ở hầu hết mọi nơi, không chỉ ở các thành phố mà cả nông thôn. Điều đó dẫn đến lượng tiêu thụ điện sinh hoạt không ngừng tăng lên. Vì vậy, sáu năm trước, các đánh giá về nhu cầu năng lượng và khả năng đáp ứng nhu cầu này ở Việt Nam là sai lầm".
Theo Giáo sư Mazyrin, một điều đáng chú ý là ngày nay những lời kêu gọi quay trở lại chương trình hạt nhân đang đến từ các chuyên gia trong ngành năng lượng chứ không phải ở cấp độ chính thức. Và các quan chức cấp cao vẫn chưa có kế hoạch quay trở lại chương trình hạt nhân. Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030 không đề cập đến nhà máy điện hạt nhân. Có thể hiện nay ở Việt Nam đang có một số cuộc thảo luận về vấn đề này, có các quan điểm khác nhau chủ yếu về chính trị, chứ không phải kinh tế, Giáo sư Mazyrin nhận xét.
Ngành dầu khí Việt Nam và lợi ích của doanh nghiệp Mỹ
"Tất cả những nội dung này đang được thảo luận trong bối cảnh Mỹ gây sức ép chưa từng có với tất cả các nước, trong đó có Việt Nam. Áp lực này đang tăng lên chủ yếu vì Washington cân nhắc đến lợi ích của các doanh nghiệp Mỹ, các tập đoàn trong lĩnh vực dầu khí. Theo tôi, người Mỹ từ lâu đã quyết định chiếm lĩnh ngành dầu khí của Việt Nam, và đã đạt được những tiến bộ trong việc này. Tôi nghĩ rằng, quyết định năm 2016 về chương trình hạt nhân không thể được đưa ra nếu không có ảnh hưởng của Hoa Kỳ. Đồng thời, Mỹ đang xúc tiến các dự án chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo và khí đốt hóa lỏng. Cơ sở hạ tầng bao gồm kho tiếp nhận và thiết bị chứa LNG nhập khẩu đang được xây dựng. Đây là một tình huống nghịch lý. Việt Nam, quốc gia có trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn nhất Đông Nam Á đang được khai thác chủ yếu với sự tham gia của Nga, do áp lực của Hoa Kỳ phải định hướng vào việc nhập khẩu khí hóa lỏng từ Hoa Kỳ. Hơn nữa, khí thiên nhiên hóa lỏng đắt hơn nhiều so với khí thiên nhiên được sản xuất tại nước này. Việt Nam cũng bắt đầu xây dựng các cơ sở năng lượng mặt trời và năng lượng gió. Tuy nhiên, với chi phí cao, chúng chỉ có thể đáp ứng một phần nhỏ nhu cầu của đất nước, đặc biệt là theo kinh nghiệm thế giới, các trạm năng lượng mặt trời và gió đều không thể cung cấp đủ điện năng cho các cơ sở công nghiệp lớn đòi hỏi nguồn năng lượng mạnh mẽ liên tục".
Trong quá trình này, dưới sức ép của các đối tác phương Tây, Việt Nam bắt đầu giảm sản lượng khai thác than và không phát triển thêm các nhà máy nhiệt điện mới. Kết quả là, ở cấp độ chính thức, Bộ Năng lượng Việt Nam cảnh báo rằng, vào mùa khô, khi sản lượng điện tại các nhà máy thủy điện giảm xuống, đất nước sẽ thiếu than. Và ở đây nói không chỉ về mùa hè năm nay, mà còn về những mùa khô trong tương lai. Từ tình hình này có thể rút ra kết luận: cần phải tạo ra các nhà máy sản xuất điện năng với công suất lớn. Ở đây có hai nguồn dự trữ: phát triển các nhà máy nhiệt điện và đưa vào vận hành các nhà máy điện hạt nhân. Đến năm 2016, các chuyên gia đã thực hiện các tính toán, Nga đã có sẵn các công nghệ và dự án xây dựng nhà mạy điện hạt nhân tại tỉnh Ninh Thuận. Nếu dự án hạt nhân không bị hoãn lại, cơ sở này có thể đang hoạt động ở Việt Nam, - Giáo sư Mazyrin nói.
Việc sớm quay trở lại điện hạt nhân là xu hướng tất yếu
Theo giáo sư Mazyrin, việc quay trở lại dự án điện hạt nhân tại Việt Nam là điều tất yếu:
"Theo tôi, trong tương lai gần, việc quay trở lại dự án hạt nhân là điều không thể tránh khỏi, nếu không nền kinh tế Việt Nam sẽ không có đủ lượng điện năng cần thiết và mọi kế hoạch phát triển kinh tế sẽ thất bại ở mức độ này hay mức độ khác. Và cách dễ nhất để nhanh chóng khởi động lại dự án điện hạt nhân là quay trở lại những công việc đã tồn tại vào năm 2016 và những địa điểm đã được phân bổ để xây dựng các nhà máy điện hạt nhân của Nga, Nhật Bản và một số quốc gia khác".
Ai có thể tham gia xây dựng nhà máy điện hạt nhân ở Việt Nam?
Theo ý kiến của chuyên gia Nga, danh sách các quốc gia có thể tham gia vào việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân ở Việt Nam gồm những ai?
"Tôi nghĩ, mặc dù tôi rất muốn sai về điều này, nhưng Nga không có cơ hội nào - vì lý do chính trị. Tất nhiên, một dự án như vậy sẽ không được trao cho Nga. Và mấu chốt ở đây không phải lập trường của Việt Nam, mà là lập trường của những người tác động đến Việt Nam theo mọi hướng. Trong khi các biện pháp trừng phạt được áp dụng đối với Nga, trong khi phương Tây tập thể đang đẩy Nga ra khỏi mọi nơi, thì liệu có thể có những dự án lớn nào? Nhiều khả năng Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, có thể cả Đài Loan sẽ dẫn đầu tại đây".
Dự án độc đáo của Nga - nhà máy điện hạt nhân nổi
Giáo sư Mazyrin lưu ý rằng, Liên bang Nga có một dự án độc đáo có thể thu hút sự chú ý của Việt Nam:
"Tuy nhiên, nếu nói về các công nghệ tiên tiến, thì đại diện của PetroVietnam tại Nga, người mà tôi đã nói chuyện gần đây, lưu ý rằng, Việt Nam nên chuyển sang các dạng năng lượng hạt nhân nhỏ trong chương trình hạt nhân của mình. Tức là, không nên xây dựng những cơ sở hạt nhân khổng lồ cỡ nghìn megawatt, mà là những cơ sở có quy mô khiêm tốn hơn. Các nhà máy điện hạt nhân nổi cũng đầy hứa hẹn. Ở Nga, một dự án như vậy đã được phát triển, nhà máy điện hạt nhân nổi của Nga được đưa vào hoạt động”.
“Akademik Lomonosov” là nhà máy điện hạt nhân nổi của Nga nằm ở cảng Pevek ở Chukotka, đây là nhà máy điện hạt nhân đặt xa nhất vùng cực Bắc trên thế giới. Nó bao gồm một tổ máy phát điện gồm 2 lò phản ứng hạt nhân với công suất 70 MW, một nền tảng ven biển với các cơ sở cung cấp năng lượng điện và nhiệt cho người tiêu dùng, cũng như các kết cấu thủy lực đảm bảo đậu nhà máy an toàn trong vùng nước. Nó cũng có thể được sử dụng như một nhà máy khử muối với công suất từ 40 đến 240.000 m3 nước ngọt mỗi ngày. Nhà máy điện hạt nhân nổi có thể cung cấp điện cho 100 nghìn người dân tại đây. Tập đoàn Nhà nước Rosatom đang thiết kế và chế tạo các thùng lò của nhà máy điện hạt nhân nổi thế hệ thứ hai với mục tiêu để chúng nhỏ hơn và chắc chắn hơn, để nâng công suất lên 100 MW.
“Đây là công nghệ độc đáo, không có công nghệ tương tự ở các nước khác. Và nếu Việt Nam lựa chọn phương án này, thì, theo tôi, đây sẽ là cơ hội duy nhất để Nga quay trở lại chương trình hạt nhân của Việt Nam", - Giáo sư Mazyrin nói.