Trong 4 biện pháp tu từ nhân hóa, ẩn dụ, so sánh và hoán dụ trong chương trình ngữ văn lớp 6 thì biện pháp so sánh được xem là dễ nhận biết và sử dụng hơn so với các tu từ còn lại. So sánh là biện pháp nghệ thuật quen thuộc và được sử dụng trong văn thơ, đặc biệt ca dao tục ngữ. So sáng rất gần gũi và thân quen với mỗi người dân.
Vậy So sánh là gì, tác dụng của biện pháp ra áo. Mời bạn đọc quan tâm theo dõi bài viết dưới đây để có câu trả lời.
So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng đê làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Có thể thấy so sánh là một trong 4 biện pháp tu từ rất phổ biến trong văn học và được sử dụng rộng rãi. Chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp biện pháp tu từ này. Ví dụ:
“ Trẻ em như búp trên cành
Biết ăn ngủ biết học hành là ngoan”.
[Hồ Chí Minh]
Trẻ em được so sánh như búp trên cành vì có nét tương đồng đều non, trẻ.
“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”.
[Ca dao]
Công cha được so sánh với núi Thái Sơn, nghĩa mẹ được so sánh với nước trong nguồn. Công cha, nghĩa mẹ và núi Thái Sơn, nước trong nguồn có nét tương đồng là: to lớn, nhiều.
Cấu tạo của phép so sánh
Từ khái niệm biện pháp So sánh là gì trên đây, chúng ta cùng tìm hiểu về những dấu hiệu và đặc điểm của biện pháp so sánh. Thông thường mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm có:
Vế A [nêu tên sự vật sự việc được so sánh]
Vế B [nêu tên sự vật sự việc dùng để so sánh với sự vật sự việc được so sánh ở vế A].
Từ ngữ chỉ phương diện so sánh
Từ ngữ chỉ ý so sánh [gọi tắt là từ so sánh].
Ví dụ:
“ Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi”!
[Ca dao]
Trong đoạn ca dao trên thì vế A là công cha, nghĩa mẹ được so sánh với vế B là núi ngất trời, nước ở ngoài biển Đông bằng từ so sánh như. Công cha nghĩa mẹ đều có sự tương đồng với núi ngất trời và nước ở ngoài biển Đông mênh mông rộng lớn cho thấy ý nghĩa của cha mẹ là to lớn.
“ Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.”
[Ca dao]
Vế A là Mồ hôi, vế B là mưa ruộng cày. Từ so sáng là như. Mồ hôi rơi nhiều như mưa ngoài rộng cho thấy sự vất vả của việc làm ruộng.
Tuy nhiên trên thực tế, mô hình có thể thay đổi ít nhiều:
Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và từ ngữ chỉ ý so sánh [gọi tắt là từ so sánh] có thể lược bớt.
Vế B có thể được đảo lên trước vế A.
Ví dụ: “Như trẻ mọc thẳng, con người không chịu khuất”. [Thép Mới].
Như loài kiến, con người nên cố gắng chăm chỉ.
Các kiểu so sánh
Đối với biện pháp tu tù so sánh có hai kiểu so sánh là so sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng.
– So sánh ngang bằng là kiểu so sánh các sự vật, sự việc, hiện tượng có sự tương đồng với nhau. Mục đích ngoài tìm sự giống nhau còn là để thể hiện sự hình ảnh hóa các bộ phận hay đặc điểm nào đó của sự vật giúp người nghe, người đọc dễ hiểu. Thông thường trong so sánh ngang bằng có các từ so sánh ngang bằng: như, y như, tựa như, giống như, giống, là…. Một số ví dụ về so sánh ngang bằng:
“Anh em như thể tay chân”
“ Trên trời mây trắng như bông
Ở giữa cánh đồng bông trắng như mây”.
Chậm như rùa.
Trắng như bông.
Ngang như cua.
Đen như mực.
Khỏe như voi.
Nhanh như cắt.
– So sánh không ngang bằng là loại so sánh đối chiếu sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ hơn kém để làm nổi bật cái còn lại. Các từ so sánh hơn kém: hơn, kém, hơn là, kém hơn, kém gì… Ví dụ về so sánh không ngang bằng như sau:
“Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm
Con đi đánh giặc mười năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi”.
[Tố Hữu]
“Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con”.
[Ca dao]
“Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng’.
[Minh Huệ]
Tác dụng của biện pháp tu từ so sánh
So sánh là một trong bốn biện pháp tu từ và thường được sử dụng trong thơ ca văn học. So sánh có tác dụng gợi hình, giúp cho việc mô tả sự việc, sự vật được cụ thể, sinh động hơn. Tác dụng gợi cảm giúp biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.
Ví dụ tính gợi hình của phép so sánh thể hiện qua đoạn thơ sau:
“ Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre.
Tâm hồn tôi là những buổi trưa hè.
Tỏa nắng xuống dòng sông lấp lánh”.
Trên đây là phần giải đáp thắc mắc của chúng tôi về vấn đề: so sánh là gì. Nếu trong quá trình nghiên cứu tìm hiểu và giải quyết vấn đề còn điều gì mà bạn đọc thắc mắc hay quan tâm bạn có thể liên hệ chúng tôi qua tổng đài tư vấn pháp luật để được hỗ trợ.
Trong 4 biện pháp tu từ nhân hóa, ẩn dụ, so sánh và hoán dụ trong chương trình ngữ văn lớp 6 thì biện pháp so sánh được xem là dễ nhận biết và sử dụng hơn so với các tu từ còn lại. Trong bài viết này, Top tài liệu sẽ giải đáp về phép so sánh là gì cũng như cấu tạo của so sánh như thế nào, mời các em cùng tham khảo!
Hiểu sự vật, sự việc, hiện tượng này với các sự vật, sự việc, hiện tượng khác có nét tương đồng để tăng thêm sự lôi cuốn, gợi cảm, gợi hình cho biểu đạt.
Ví dụ: Trẻ em như búp trên cành. Biết ăn, biết ngủ, biết học hành là ngon.
Đối với câu thơ trên phép so sánh được sử dụng là trẻ em như búp trên cành. So sánh trẻ em non nớt và cần có sự bao bọc, chăm sóc như búp trên cành vậy.
Tôi sẽ lấy một ví dụ để phân tích rõ cấu tạo phép so sánh, giúp các bạn có cái nhìn trực quan nhất.
Ví dụ: Người đẹp như hoa
– Ta chia câu trên thành 2 vế, vế A là từ “ người” là sự vật được so sánh.
– Vế B là “ hoa” sự vật so sánh.
– Từ ngữ so sánh là từ “ như”.
– Từ chỉ phương diện so sánh là từ” đẹp”
Vậy một phép so sánh có cấu tạo đầy đủ gồm 4 thành phần chính gồm:
– Vế A: Nêu tên sự vật, sự việc được so sánh.
– Vế B: Nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh.
– Từ ngữ chỉ phương diện so sánh.
– Từ ngữ dùng chỉ ý so sánh.
Có thể dùng dấu 2 chấm để thay thế cho từ ngữ chỉ ý so sánh.
So sánh được sử dụng nhằm làm nổi bật lên các khía cạnh nào đó .Hoặc so sánh còn có thể giúp hình ảnh, hiện tượng hay sự vật đó trở nên sinh động hơn. Việc so sánh thường lấy sự cụ thể để so sánh với cái không cụ thể hoặc trừ tượng. Với cách này sẽ góp phần giúp cho người đọc, người nghe dễ dàng hình dung được rõ hơn về sự vật, sự việc đang nói đến.
Bên cạnh đó, biện pháp so sánh còn giúp cho câu nói, lời văn trở nên bay bổng và cuốn hút hơn. Vì thế mà nhiều nhà thơ, nhà văn đã sử dụng trong chính tác phẩm của mình.
So sánh có tác dụng gợi hình, giúp cho việc mô tả sự việc, sự vật được cụ thể, sinh động hơn.
Tác dụng gợi cảm giúp biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.
Ví dụ tính gợi hình của phép so sánh
Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre.
Tâm hồn tôi là những buổi trưa hè.
Tỏa nắng xuống dòng sông lấp lánh.
Sau đây sẽ là ví dụ để phân tích rõ về cấu tạo của phép so sánh, giúp các em có thể có cái nhìn chi tiết và dễ hiểu hơn.
Ví dụ: Cô ấy đẹp như thiên thần
Ta sẽ chia câu trên thành 2 vế, vế thứ nhất là từ “cô ấy” là sự vật được so sánh.
– Vế thứ hai là “thiên thần” sự vật so sánh.
– Từ ngữ so sánh trong câu là từ “như”.
– Từ ngữ chỉ phương diện so sánh trong câu là từ “đẹp
Vậy một phép so sánh có cấu tạo đầy đủ bao gồm 4 thành phần chính, đó là:
– Vế thứ nhất: Nêu tên sự vật, sự việc được so sánh.
– Vế thứ hai: Nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh.
– Từ ngữ chỉ phương diện so sánh.
– Từ ngữ dùng chỉ ý so sánh.
– Có thể dùng dấu 2 chấm để thay thế cho từ ngữ chỉ ý so sánh.
So sánh không ngang bằng
– Kiểu so sánh ngang bằng là kiểu so sánh các sự vật, sự việc có sự tương đồng với nhau. Ngoài mục đích tìm sự giống nhau, so sánh ngang bằng còn thể hiện hình ảnh hóa các bộ phận hay đặc điểm nào đó của sự vật, sự việc giúp người nghe, người đọc dễ hiểu hơn.
– Trong câu có các từ gồm “kém, kém hơn, khác, chẳng
So sánh không ngang bằng
– So sánh không ngang bằng là loại so sánh đối chiếu sự vật, sự việc hiện tượng trong mối quan hệ không bằng nhau để làm nổi bật cái còn lại.
– Trong câu có các từ so sánh gồm “như, tựa, tựa như, là, giống, giống như,…”
Bài tập: Trong đoạn thơ sau có bao nhiêu hình ảnh so sánh?
Anh đội viên mơ màng.
Như nằm trong giấc mộng.
Bóng bác cao lồng lộng.
Ấm hơn ngọn lửa hồng.
Trong đoạn thơ trên có 2 hình ảnh so sánh gồm:
– Hình ảnh so sánh bằng anh đội viên mơ màng như nằm trong giấc mộng. Có tác dụng gựi lên hình ảnh đang mơ màng trong giấc mộng
– Và hình ảnh bóng bác ấm hơn ngọn lửa hồng.
Kết luận: Biện pháp tu từ so sánh đơn giản và thường được sử dụng nhiều trong thơ ca, tiểu thuyết, truyện ngắn. Vì vậy các bạn nên nắm vững để thực hiện các bài tập làm văn nha.