Tác hại của việc học online với học sinh

Thay vì đến trường, học sinh tại nhiều địa phương có dịch diễn biến của dịch COVID -19 phức tạp, các em học sinh phải học theo hình thức học trực tuyến tại nhà để bảo đảm an toàn phòng, chống dịch.

Thế nhưng, việc học trực tuyến ở nhà quá lâu đã khiến nhiều cha mẹ học sinh lo ngại về các nguy cơ con mình gặp phải.

Phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có cuộc phỏng vấn bác sỹ Nguyễn Trọng An, nguyên Phó cục trưởng Cục Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em [Bộ Lao động Thương binh và Xã hội], Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và đào tạo phát triển cộng đồng [RTCCD] về vấn đề này.

Thưa bác sỹ, giãn cách xã hội kéo dài, học sinh hầu hết ở nhà, giờ học thì đối diện với máy tính, điện thoại; không giao tiếp trực tiếp, không trải nghiệm trực tiếp, không có bất cứ hoạt động tập thể nào nên điều đáng lo nhất đối với các em theo bác sĩ là gì?

Bác sỹ Nguyễn Trọng An: Chúng ta đều biết sức khỏe của con người là sự thoải mái và hài hòa về thể chất, tinh thần và xã hội.

Đã là trẻ em là phải được vui chơi, gặp gỡ bạn bè cùng trang lứa, tung tăng, chạy nhảy ngoài môi trường tự nhiên. Khi phải học trực tuyến, điều đáng lo ngại nhất là những tác động xấu đến sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ em.

Về sức khỏe thể chất là sự nguy hại của ánh sáng yếu trên màn hình điện thoại, ipad, thời gian trẻ "dán mắt" vào màn hình...

Hậu quả đã có nhiều em nhỏ bị cận thị, bị loạn thị, bị gù vẹo đốt sống cổ và sống lưng, bị đau đầu và nhức mắt.

Về sức khỏe tinh thần các em dễ bị rối nhiễu tâm trí, nếu nặng sẽ dẫn tới lo âu, trầm cảm, tâm thần là vấn đề đáng lo ngại nhất.

Về sức khỏe xã hội, sau thời gian dài giãn cách và học tực tuyến, không có những hoạt động văn hóa văn nghệ, vui chơi tập thể ngoài trời, có nhiều em bé ra đường cứ lơ ngơ như gà công nghiệp, nói năng cộc lốc không ra câu cú, sa lầy vào tình cảm ảo- xa rời tình cảm thật.

Thậm chí có trẻ trở thành người vi phạm pháp luật và gây rối loạn xã hội sau khi học theo mạng chế tạo chất cháy nổ, sử dụng hung khí, chất gây nghiện.

Ngoài ra, các em còn có nguy cơ tiềm ẩn bị bắt nạt và bị xâm hại trên mạng, hoặc bị tiêm nhiễm những loại sản phẩm khiêu dâm/tình dục do mạng đưa lại.

Việc học trực tuyến kéo dài theo bác sĩ nguy cơ lớn nhất với trẻ em tiểu học, cụ thể ở đây là học sinh lớp 1 là gì, thưa ông?

Bác sỹ Nguyễn Trọng An: Như tôi vừa đề cập tới những ảnh hưởng xấu tới mọi trẻ em, nhưng riêng với trẻ em nhỏ mới từ mẫu giáo lên lớp một, vì bản thân các bé còn rất non nớt về thể chất và tinh thần do vậy nêu tình trạng học trực tuyến kéo dài, trong khi nhà neo người, cha mẹ phải đi làm kiếm sống, không có thời gian chăm sóc kèm cặp, đôi khi cháu bé phải ở nhà 1 mình thì hậu quả sẽ nghiêm trọng và nguy hại hơn.

Nay đã nhiều tháng giãn cách xã hội, các em bị sự tù túng gò bó về không gian và bức bối về thời gian, thêm vào đó là tiếp đến câu chuyện học trực tuyến nhiều tháng nay, chắc chắn sẽ gây áp lực rất lớn và tác động xấu đến sức khỏe thể chất và tinh thần của các em, trong đó vấn đề trẻ em bị rối nhiễu tâm trí nếu nặng sẽ dẫn tới lo âu, trầm cảm, tâm thần là vấn đề đáng lo ngại nhất.

Theo bác sĩ, trẻ em, nhất là lứa tuổi tiểu học nếu thiếu vận động và học tập thông qua các hoạt động trên lớp sẽ vấp phải những nguy cơ gì?

Bác sỹ Nguyễn Trọng An: Đầu tiên đó là những áp lực mới lạ trong học tập, không được nhảy nhót vui chơi, múa hát như mẫu giáo.

Thêm vào nữa là một số em bị thêm những áp lực gia đình như bị bố mẹ mắng mỏ về học tập, về điểm số, v.v. thì lại càng làm cho trẻ có nguy cơ bị ảnh hưởng về tâm lý nặng nề hơn.

Từ các sang chấn tâm lý liên tục lặp đi lặp lại sẽ rất dễ dẫn tới rối nhiễu tâm trí ở trẻ nhỏ lớp 1, trẻ có những biểu hiện như bức bối khó chịu, chọc ngoáy, không tập trung nghe giảng; thờ ơ lơ đãng, ngáp vặt, buồn ngủ trong giờ học, nặng chút nữa là chán ăn, cãi lại bố mẹ, thầy cô, chọc ghẹo chó mèo, đêm ngủ giật mình, khóc thét, ác mộng, đái dầm, …và cuối cùng là rối loạn tâm thần, lo âu trầm cảm.

Tiếp đến là các tai nạn thương tích có thể xảy ra với nhỏ. Khi chúng bị tù túng, trẻ có thể sẽ bầy ra các trò nghịch ngợm, nguy hiểm, leo trượt cầu thang, lan can, bàn tủ hoặc vầy nước trong nhà tắm, chơi đồ chơi dao kéo, que gậy sắc nhọn, trêu chọc chó mèo, ngoáy que vào ổ điện...tất cả đều có nguy cơ gây ra tàn tật hoặc tử vong.

Bác sĩ có lưu ý gì đối các bậc cha mẹ, thầy cô trong việc chăm sóc sức khỏe trẻ em khi phải học trực tuyến và ở nhà như thế nào??

Bác sỹ Nguyễn Trọng An: Nếu trẻ tại các tỉnh có dịch vẫn phải tiếp tục học trực tuyến, tôi mong các bậc cha mẹ hãy tranh thủ thời gian và tạo cơ hội để cùng đồng hành với con, lắng nghe và chia sẻ tình cảm, khuyên nhủ và khuyến khích động viên con trẻ học tốt.

Tuyệt đối tránh gây ra những căng thẳng như ép buộc con học hành hoặc dọa nạt mắng chửi…có thể gây ra những sang chấm tâm lý gây trầm trọng hơn vấn đề sức khỏe tâm thần của trẻ.

Đã có nhiều trẻ học theo và làm theo những thông tin nguy hại của mạng xã hội như thắt cổ vẫn thở được, ăn động vật sống….thậm chí có nhiều trẻ bị nghiện game và vi phạm pháp luật.

Lưu ý với các bậc cha mẹ luôn phải giám sát và quan tâm đến trẻ, phòng ngừa các em bị bắt nạt và bị xâm hại qua mạng.

Nếu cha mẹ có những thời gian rảnh rỗi và tùy theo điều kiện gia đình mà các bà mẹ có thể vui chơi ca múa hát, dạy trẻ nặn đất, vẽ tranh hoặc đánh đàn; các ông bố có thể hướng dẫn thể dục thể thao với trẻ, đá bóng, đá cầu.

Mọi người lớn trong nhà cũng có thể dành thời gian cùng con cái sắp xếp, kê dọn đồ đạc ngăn nắp, làm cho ngôi nhà của mình sẽ trở nên an toàn hơn phòng ngừa các tai nạn thương tích có thể xảy ra.

Sẽ yên tâm hơn về con cái của mình mỗi khi ở nhà học trực tuyến một mình nếu như ổ cắm, phích điện được an toàn, không để dây điện lòng thòng, không để dao kéo bừa bãi, thuốc uống của người lớn uống xong đậy nắp, cho vào ngăn kéo cẩn thận, phích nước sôi để vào góc nhà có móc giữ ko đổ, bồn tắm xô chậu dùng xong đổ cạn nước, cầu thang lan can có rào chắn…

Bố mẹ cần phải nhất quyết loại bỏ các nguy cơ gây tai nạn thương tật cho trẻ.

Trân trọng cảm ơn bác sĩ!

Lại Cường

Sức khỏe của con cái luôn là mối lo hàng đầu của các bậc làm cha mẹ, hiện nay khi việc ăn, mặc đã đủ thì mọi người sẽ lo nhiều hơn về mặt tinh thần cho con mình. Trong một xã hội thường có nhiều áp lực, trong đó trẻ bị nhiều thiết bị công nghệ “bao vây” thì những mối nguy hại về tinh thần là điều không tránh khỏi. Vậy nên việc chăm sóc sức khỏe tâm thần cho thế hệ trẻ là việc cần làm hơn bao giờ hết.

Mỗi người cần có một cơ thể khỏe mạnh cả tâm thần và thể chất, tuy nhiên các vấn đề về tâm thần vẫn còn bị xã hội hiểu lầm, chưa có sự quan tâm đúng mức, do vậy đã vô tình tạo ra một “đại dịch” thầm lặng, nhiều gia đình cho rằng con mình kém và đổ lỗi cho trẻ. Nhưng sự thật là sự thiếu hiểu biết của các bậc cha mẹ cũng đã “góp” phần làm gia tăng những tính cách không tốt của trẻ.

Cha mẹ và toàn xã hội cần xác định rõ tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần, chia sẻ và lắng nghe, quan sát trẻ em,…để sớm nhận ra những biểu hiện lo âu, trầm cảm. Trong giai đoạn dịch Covid- 19 từ cuối năm 2020, thế giới cũng đã chứng minh được rằng những tổn thương về sức khỏe, tinh thần đặc biệt đối với trẻ em, và vị thành niên đã tăng lên gấp 5 đến 7 lần so với bình thường.

Phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ, bác sĩ Trần Thị Hồng Thu - Phó Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương. Bác sĩ Thu cho biết: “Sau khi Hà Nội nới lỏng các biện pháp chống dịch, số người đến khám sức khỏe tâm thần gia tăng hơn bình thường. Bệnh nhân đến khám ở mọi lứa tuổi nhưng nhóm tuổi vị thành niên, thanh niên chiếm tỷ lệ cao nhất.

Đa số các bệnh nhân đến khám đều chung một nguyên nhân là do ảnh hưởng của dịch bệnh và việc phải học trực tuyến kéo dài. Trong đó, có trường hợp bị biểu hiện rối loạn lo âu, trầm cảm khá nặng, đến mức tự hành hạ cơ thể mình. Quan trọng là nhiều khi chính các em cũng chưa nhận thức được về sức khỏe tinh thần, chưa biết cách bày tỏ vấn đề đó với cha mẹ, vì thế đã làm cho các vấn đề về sức khỏe tinh thần của các em trầm trọng hơn. Một trong những thách thức gần 2 năm nay, các em học sinh phải đối mặt với tâm lí lo lắng, bị “nhốt” ở nhà loanh quanh trong không gian chật hẹp, tự chơi với các đồ vật, điện thoại, máy tính,…khiến cho nhiều trẻ đã gặp phải vấn đề về tâm lí khác nhau

Đại dịch đang tiếp tục tác động nặng nề lên sức khỏe tâm thần của trẻ, các em bị gián đoạn việc học tập, khó khăn hơn trong việc tiếp cận nguồn dinh dưỡng, điều kiện vì chăm sóc sức khỏe bởi quy định giãn cách. Các hoạt động vui chơi, giải trí, giao tiếp bạn bè đã bị hạn chế. Vấn đề liên quan đến bạo lực, xâm hại trẻ em cũng có chiều hướng gia tăng, không những vậy, tình trạng trẻ em mắc Covid phải cách ly điều trị xa gia đình cũng đe dọa trực tiếp đến sức khỏe tinh thần của các em”.

Theo bác sĩ Thu: “Người lớn còn ảnh hưởng rất nặng về tâm lí, nữa là trẻ em. Trẻ em ở tất cả các lứa tuổi đều phải chịu tác động tiêu cực, khi không có hoạt động nào khác bên ngoài môi trường, nhiều trẻ không có người trông nom nên đã lên mạng xã hội chơi game, xem điện thoại suốt ngày, theo tôi đây là vấn đề nhức nhối nhất mà tôi đã phải tư vấn cho rất nhiều gia đình trong thời gian này.

Nhiều trẻ tiềm ẩn một số bệnh lí, lẽ ra nó không xuất hiện nhưng vì hoàn cảnh tâm lí bức bối, căng thẳng vì phải ở nhà quá lâu nên bệnh đã xuất hiện nhanh và rõ hơn, nhất là ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Bệnh hay gặp và phổ biến nhất là rối loạn tâm lí, lo âu, trầm cảm. Nếu trẻ bị tình trạng bệnh lí này kéo dài sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến việc học tập và tương lai lâu dài của trẻ.

Về thể chất của trẻ thì ai cũng nhìn thấy bởi thế giới thực của trẻ là phải được ra ngoài thiên nhiên, được vui chơi, chạy nhảy giao lưu với các bạn, đây là những việc rất tốt cho đời sống tinh thần của trẻ. Nhưng bây giờ mọi việc như vậy bị hạn chế, bị “giam” trong nhà đến gần 1 năm, các hoạt động thể chất cũng giảm theo, nhiều trẻ bị tăng cân, tâm lý bị ức chế cũng dẫn đến đau đầu, ngủ kém, thị lực cũng kém bởi nhìn màn hình quá lâu trong thời gian dài.

Đặc biệt nếu trẻ ở nhà quá lâu cũng làm tăng nguy cơ xung đột bạo lực, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái cũng dễ xảy ra căng thẳng, bố mẹ phải chịu áp lực về công việc, chuyện cơm áo,…dẫn đến cáu giận, con cũng ức chế dẫn đến không nghe lời nên dễ bị bố mẹ “đổ” lên đầu mọi chuyện. Nguy cơ bạo lực gia đình gia tăng”.

Rất nhiều trẻ cần điều trị tâm lí

Bác sĩ Thu cho biết: “Thời gian gần đây, tôi đã gặp và tư vấn điều trị tâm lí cho rất nhiều trẻ em, hầu hết đều có biểu hiện trầm cảm, không nói, hay cáu giận vô cớ.

Có một trường hợp nam học sinh lớp 10, theo chẩn đoán của tôi nguyên nhân là phải học trực tuyến nhiều quá, dẫn đến căng thẳng tâm lí, cáu kỉnh và mẹ cậu ta là người phải “chịu” áp lực này. Khi thấy con mình không chịu ăn, cơ thể gầy, sút cân, chính vì vậy mẹ cậu ta thường xuyên nhắc nhở việc ăn uống mà quên đi sức khỏe về mặt tâm thần của con.

Khi nhận tư vấn, tôi thấy cậu học sinh này đã giảm sút rất nhiều về mặt thể chất tinh thần, kết quả học tập rất kém, hay quên và đặc biệt sự xung đột với mẹ đã lên đến đỉnh điểm vì bị mẹ nhắc nhở nhiều về giờ giấc nghỉ ngơi, ăn uống. Cậu ta thường xuyên cáu và quát lại mẹ với những lời lẽ như “mẹ câm đi”, những từ ngữ khi nói với với mẹ mà cậu ta cũng không kiểm soát được.

Tôi nhận thấy cậu học sinh này không bị mắc chứng loạn thần gì nặng, mà đây là rối loạn trầm cảm, lo âu do sress trường diễn. Đơn giản vậy thôi và với lứa tuổi như vậy thì môi trường gia đình là nơi người ta xả stress một cách thoải mái nhất, nhưng vì những ức chế vô cớ không được giải quyết kịp thời đã dẫn tới hiện tượng tâm lí như vậy”.

Bác sĩ Thu nói: “Có một trường hợp học sinh 7 tuổi cũng ở Hà Nội, cháu bị chứng “nghiện” thiết bị điện tử, ban đầu là chơi game và khi bố mẹ nhắc nhở thu lại điện thoại thì cháu bị kích động, la hét đập phá. Hoặc gần đây có cháu 8 tuổi, bị ở nhà lâu ngày nên thường hay xem phim, thời gian gần đây cháu xem nhiều quá, ám ảnh bởi phim ma dẫn đến luôn miệng nhắc đến tên nhân vật trong phim. Cha mẹ của bé đã không cho mở lại bộ phim đó nữa nhưng cậu bé vẫn không thể quên được, vẫn luôn ngủ mơ với tình trạng hoảng hốt.

Với những trường hợp trẻ như vậy, nếu muốn khỏi nhanh thì dùng thuốc điều trị, còn không sẽ phải dùng biện pháp trị liệu tâm lí từ từ, kết hợp dùng nhiều hoạt động khác ngoài môi trường như chơi thể thao, vui đùa cùng các bạn,…Để lôi kéo trẻ thoát khỏi hiện tượng “nghiện” đó, nhưng sẽ rất lâu và gia đình phải thật kiên trì. Tôi có lời khuyên cho các bậc cha mẹ phải dành thời gian để ý đến con trẻ, tránh bỏ mặc chúng, dẫn đến những hậu quả rất khó khắc phục trong ngày một ngày hai. Tôi nhắc lại là phải quan tâm”.

Cũng theo bác sĩ Thu: "Một nữ sinh lớp 12 ở Hà Nội đến Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương khám vì có hành vi gây tổn thương trên cơ thể, đáng nói là hành vi này lặp đi, lặp lại chứ không phải là lần đầu tiên. Trước khi bắt đầu năm học mới, nữ sinh này đã có biểu hiện lo âu, buồn chán và dùng vật sắc nhọn tự cắt vào tay. Thời điểm đó, gia đình gọi điện xin ý kiến tư vấn của bác sĩ, sau đó tình trạng của nữ sinh này đã được cải thiện.

Khi bắt đầu năm học mới, cùng thời điểm giãn cách xã hội nên học sinh phải học online. Học được một thời gian, nữ sinh này tiếp tục xuất hiện tình trạng buồn chán, suy nghĩ tiêu cực… Điều này ảnh hưởng rất lớn đến việc học tập, cùng với đó là các biểu hiện hay cáu gắt và bắt đầu lặp lại hành vi hành hạ cơ thể.

Sau khi thăm khám, các bác sĩ đã phải cho bệnh nhân dùng thuốc, kết hợp với gia đình dùng biện pháp điều trị tâm lý. Theo tôi, áp lực học tập, cùng với việc phải ở nhà lâu do dịch bệnh sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý, tư tưởng của mọi người nói chung và lứa tuổi học sinh nói riêng. Với những trường hợp như nữ sinh trên, khi đang ở lứa tuổi thay đổi tâm sinh lý nên những tác động khách quan bên ngoài ảnh hưởng rất lớn đến tư tưởng, suy nghĩ, tâm lý, hành vi”.

Bác sĩ Thu tư vấn: “Để sớm phát hiện và can thiệp kịp thời, vai trò của người thân là rất quan trọng. Bố mẹ thường xuyên phải quan tâm, giám sát các con để phát hiện những bất thường ở trẻ. Ví dụ: Trước đây con vui vẻ, hoạt bát, ngoan hiền nhưng bỗng nhiên thấy con có những thay đổi bất thường về hành vi, hay cáu gắt, rối loạn giấc ngủ thì cần đi khám chuyên khoa tâm thần sớm.

Trong thời điểm dịch bệnh diễn biến phức tạp, cộng với việc học trực tuyến thường xuyên, nếu bố mẹ không hiểu tâm tư của trẻ, gây áp lực cho trẻ rất dễ khiến trẻ bị ảnh hưởng. Bởi vậy, phụ huynh cần thường xuyên hỏi han, chia sẻ và không gây áp lực, không giao mục tiêu, đặt kỳ vọng quá lớn với con trẻ. Phụ huynh không chỉ là người quan tâm, giám sát mà còn đóng vai trò là người bạn, chia sẻ với con để giải tỏa áp lực, căng thẳng giúp trẻ cân bằng cuộc sống, thoải mái tâm lý”.

Tùng Dương