U tụy là một danh từ chung chỉ các bệnh lý thuộc dạng u của tuyến tụy. Vậy thực chất u tụy là gì? Có các dạng u tụy nào? Cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài viết dưới đây.
Để trả lời u tụy là gì, trước hết hãy tìm hiểu về cấu tạo của tụy. Tuyến tụy gồm 3 phần: đầu, thân và đuôi. Tụy có trọng lượng khoảng 80g, kích thước trung bình dài 15 cm, cao 6cm, dày 3cm. Tụy nằm phía dưới dạ dày và trước cột sống.
Ở tụy có hai nhóm tế bào: tế bào tụy ngoại tiết [tiết ra các men đổ vào ruột non để tiêu hóa thức ăn] và tế bào tụy nội tiết [tiết ra nhiều loại hoóc-môn đổ vào máu đến tác động ở cơ quan đích].
U tụy là thuật ngữ chỉ chung các dạng u ở tuyến tụy
U tuỵ được chia làm 2 loại:
– U lành tính: u tụy bẩm sinh, nhẫn tụy, u nang tụy.
– U tụy ác tính: Ung thư tuyến tụy.
1. U tụy bẩm sinh
Là những khối u có cấu trúc như truyến tụy do hậu quả của sự rối loạn phát triển của mầm tụy. U có thể nằm ở những vị trí khác nhau trong ổ bụng, thường ở lớp hạ niêm mạc [75%] của đường tiêu hóa.
2. Nhẫn tụy
Nhẫn tụy có thể là một nhẫn tròn khép kín hoặc không kín, ôm lấy tá tràng gây chít hẹp, gây hội chứng tắc ruột hoặc kèm tắc mật.
Nhẫn tụy là một dạng u tụy lành tính nhưng nếu không được điều trị có thể gây tắc ruột hoặc kèm tắc mật
3. U nang tụy
U nang tụy bẩm sinh ít gặp. Nguyên nhân do quá trình giãn rộng các nhú tụy kiểu nang [acino-tubular] hoặc các đường ống dẫn dịch tụy. Người ta chia ra 3 hình thái sau [tùy nguyên nhân gây giãn]
- Nang ứ trệ [retentionscyste]: Do chèn ép từ bên trong hoặc từ bên ngoài hệ thống dẫn dịch tụy.
- U tụy bẩm sinh : Teratoma hay dermatoma.
- Các tổ chức tân sinh phát triển: cysteadenoma.
Các loại u nang này trên vi thể thấy một lớp biểu mô lót thực sự trong lòng các nang. Sự phát triển các u nang này có thể dẫn tới ác tính.
4. Ung thư tuyến tụy
Ung thư tuỵ chiếm 2-4% trong các loại ung thư, bệnh đang có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Đứng thứ 2 trong các nguyên nhân gây tử vong của ung thư đường tiêu hoá, sau ung thư đại trực tràng và đứng hàng thứ 4 gây tử vong trong các loại carcinom. Bệnh gặp ở nam hơn ở nữ [1,5/1] thường ở tuổi trung niên, hiếm gặp ở < 45 tuổi.
U tụy là gì, có phải là ung thư không cần phải dựa trên những xét nghiệm chuẩn xác
Ung thư tuyến nội tiết và ngoại tiết có những triệu chứng riêng, và có cách điều trị cũng như tiên lượng khác nhau:
Khối u ngoại tiết: là loại ung thư tuyến tụy phổ biến nhất, gần như tất cả các khối u là ung thư, và bắt đầu trong các tế bào tuyến.
Khối u nội tiết: Các khối u tuyến tụy nội tiết ít gặp hơn. Hầu hết các khối u không phải ung thư [lành tính], nhưng có một số ít là ung thư. Triển vọng đối với những khối u này thường là tốt hơn so với ung thư tụy ngoại tiết.
Đối với việc chẩn đoán khối u tụy nội tiết, ngoài triệu chứng lâm sàng còn phải xác định bằng những xét nghiệm định lượng hoóc-môn trong máu và những kỹ thuật hình ảnh học: siêu âm, chụp cắt lớp điện toán [CT Scanner], cộng hưởng từ nhân [MRI], PET-CT, xạ hình…
Ung thư tuyến tụy là một dạng ung thư xuất hiện trong các mô ở tuyến tụy. Dấu hiệu bệnh có thể không rõ rệt và khó nhận biết ở giai đoạn đầu.
Vậy ung thư tuyến tụy là gì và có nguy hiểm không? Hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu trong bài viết sau nhé.
Tìm hiểu chung
Ung thư tuyến tụy là bệnh gì?
Ung thư tuyến tụy là một loại ung thư xảy ra trong các mô của tuyến tụy, cơ quan nội tiết trọng yếu nằm phía sau dạ dày.
Tuyến tụy đóng một vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa nhờ vào khả năng sản xuất ra các enzyme mà cơ thể cần để tiêu hóa thức ăn có chứa chất béo, carbohydrate và protein. Tuyến tụy cũng tiết ra hai hormone quan trọng là glucagon và insulin, có trách nhiệm kiểm soát glucose [đường] trong quá trình trao đổi chất. Insulin giúp các tế bào chuyển hóa glucose để tạo ra năng lượng và glucagon nhằm tăng nồng độ glucose khi chúng quá thấp.
Triệu chứng thường gặp
Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh ung thư tuyến tụy là gì?
Cũng như các dạng ung thư khác, ung thư tuyến tụy giai đoạn đầu thường không biểu hiện thành triệu chứng rõ rệt. Khi các dấu hiệu và triệu chứng xuất hiện, chúng có thể bao gồm:
- Đau bụng trên, có thể lan đến vùng lưng
- Da và lòng trắng mắt chuyển màu vàng [bệnh vàng da]
- Ăn mất ngon, chán ăn và sụt cân
- Phân màu sáng
- Nước tiểu sẫm màu
- Da ngứa
- Phiền muộn, mệt mỏi
- Xuất hiện các khối máu đông
- Được chẩn đoán mắc đái tháo đường hoặc bệnh đái tháo đường hiện có trở nên khó kiểm soát hơn
Khi nào bạn cần phải gặp bác sĩ?
Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể giúp ngăn ngừa ảnh hưởng và tiến triển của bệnh. Vì vậy, khi nhận thấy bất kỳ triệu chứng bất thường nào, đặc biệt là các triệu chứng vừa nêu trên, bạn nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân nào gây bệnh ung thư tuyến tụy?
Cho đến nay, nguyên nhân gây ung thư tuyến tụy vẫn chưa được biết rõ. Đây là loại ung thư xảy ra khi các tế bào bất thường bắt đầu phát triển trong tuyến tụy và hình thành các khối u.
Thông thường, các tế bào khỏe mạnh sẽ phát triển và chết đi với số lượng vừa phải. Trong trường hợp của ung thư, tế bào trong tuyến tụy bị đột biến ADN, khiến chúng phát triển không kiểm soát và tiếp tục sống tiếp trong khi các tế bào bình thường đã chết đi. Các tế bào bất thường này tập hợp lại với nhau và tạo thành khối u. Nếu không được điều trị, các tế bào ung thư ở tuyến tụy sẽ lan rộng sang cơ quan xa khác, lúc này bệnh nhân được chẩn đoán mắc ung thư tuyến tụy giai đoạn cuối.
Điều này cho thấy tiên lượng của ung thư tụy rất xấu chính vì vậy việc phát hiện sớm là vô cùng quan trọng.
1. Tổng quan ung thư tụy
Tuyến tụy nằm trực thuộc tại hệ tiêu hóa. Tụy ở sau phúc mạc, phía trước được che phủ bởi dạ dày. Chức năng của tụy là tạo ra các enzyme và hormone. Tụy gồm 3 phần chính: Đầu tụy, thân tụy, đuôi tụy. Tụy có 2 chức năng chính nằm ở tụy nội tiết và tụy ngoại tiết.
Ung thư tuyến tụy là một loại ung thư ác tính được hình thành từ thành phần tế bào của mô tụy, bao gồm tế bào của mô tụy ngoại và nội tiết . Dường như trên 95% ung thư tuyến tụy có nguồn gốc từ mô tụy ngoại tuyến. Còn lại các khối u xuất phát từ tế bào tụy nội tiết và của mô liên kết rất hiếm gặp. Các ung thư thường thấy như sau.
– Ung thư biểu mô tuyến: Đây là loại ung thư tuyến thường thấy ổ tuyến tụy
– Ung thư ở nang là túi chứa đầy chất lỏng hình thành trong tuyến tụy. Hầu hết các u nang tuyến tụy là lành tính, nhưng một số là ung thư.
– Ung thư ở các tế bào "Acinar": Loại ung thư này phát triển trong các tế bào acinar của tuyến tụy, nằm ở hai đầu của ống dẫn sản xuất ra các enzyme tiêu hóa.
Theo thống kê của WHO, ung thư tụy đứng thứ 14 về tỉ lệ mắc, tuy nhiên ung thư tụy lại đứng hàng thứ 7 về tỉ lệ tử vong. Điều này cho thấy tiên lượng của ung thư tụy rất xấu, trên thực tế tỉ lệ sống trung bình sau 5 năm của ung thư tụy chỉ khoảng 9.3%.
Nguyên nhân chủ yếu khiến ung thư tụy có tiên lượng xấu so với ung thư tiêu hóa khác là do tụy có vị trí đặc biệt ở rất sâu trong ổ bụng, triệu chứng lâm sàng nghèo nàn lại dễ nhầm với bệnh khác nên người bệnh thường được chẩn đoán ở giai đoạn muộn.
Tại Mỹ, khoảng 10% bệnh nhân ung thư tụy được chẩn đoán ở giai đoạn sớm, trong khi đó 53% bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn IV khi đã có di căn xa.
Vị trí tuyến tụy
2. Nguyên nhân của ung thư tụy
Nguyên nhân cụ thể của ung thư tụy vẫn chưa được xác định, các nhà nghiên cứu đều cho rằng các yếu tố nguy cơ có liên quan mật thiết tới cơ chế bệnh sinh của ung thư tụy bao gồm: Yếu tố di truyền, tính chất gia đình, bệnh lý mãn tính ở tụy, yếu tố môi trường…
Các nghiên cứu cho thấy, khoảng 10-15% ung thư tụy có liên quan tới yếu tố di truyền. Sự liên quan của yếu tố di truyền với ung thư tụy có thể được phân chia bao gồm người mắc hội chứng di truyền liên quan đến tăng nguy cơ ung thư tụy. Ví dụ người mắc ung thư vú hoặc ung thư buồng trứng do di truyền [có đột biến gen] có nguy cơ bị ung thư tụy hoặc người bị ung thư đại tràng không polyp có tính chất gia đình- hội chứng Lynch II có nguy cơ bị ung thư tụy . Hoặc những người có gia đình, bố mẹ, anh chị em, con cái cùng bị ung thư tụy- Các nghiên cứu thấy rằng trong khoảng 13-19% bệnh nhân ung thư tụy có tính chất gia đình.
Một số bệnh bệnh lý mạn tính ở tụy làm tăng nguy cơ bị ung thư tụy gồm: Đái tháo đường, viêm tụy mạn, bệnh xơ nang tụy,…rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra bệnh đái tháo đường và ung thư tụy có quan hệ mật thiết với nhau, theo đó đái tháo đường vừa là yếu tố nguy cơ vừa là hậu quả của ung thư tụy.
Ngoài ra, các yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư tụy trong đó kể đến hút thuốc lá, béo phì, ít hoạt động thể lực, nghiện rượu,…
Yếu tố tuổi tác có liên quan tới nguy cơ ung thư tuyến tụy. Bệnh thường xuất hiện ở độ tuổi 50 – 80. Gần 50% người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tụy ở độ tuổi 75 trở lên.
Thừa cân và béo phì: Theo nghiên cứu, những người bị thừa cân có khoảng 20% khả năng phát triển bệnh ung thư tuyến tụy.
Hình ảnh ung thư tụy.
3. Nhận biết ung thư tụy
Triệu chứng của ung thư tụy giai đoạn sớm thường nghèo nàn. Khi bệnh lan tràn, triệu chứng lâm sàng khá đa dạng, thay đổi tùy theo vị trí khối u và mức độ lan rộng của nó. Theo thống kê, 60-70% u nằm ở vùng đầu tụy, 20-25% nằm ở thân/đuôi tụy, u chiếm toàn bộ thể tích của tụy chiếm tỉ lệ thấp.
Khi mắc ung thư tụy, một trong những dấu hiệu thường gặp nhất là đau bụng. Đau bụng thường bắt đầu xuất hiện trước khi phát hiện bệnh khoảng 1- 2 tháng và tăng dần theo tiến triển của bệnh, nhưng ban đầu thường chỉ đau thoáng qua vùng thượng vị nên dễ nhầm với viêm dạ dày.
Đau thường khởi phát ở vùng thượng vị, khi bệnh tiến triển thường lan sang 2 bên và/hoặc xuyên ra sau lưng, cơn đau có thể không liên tục nhưng thường nặng hơn sau khi ăn hoặc khi nằm ngửa khiến người bệnh phải nằm tư thế cuộn tròn cho đỡ đau; đau nhiều ra sau lưng thường gặp khi khối u nằm ở vùng thân hoặc đuôi tụy hơn là vùng đầu tụy.
Thông thường đau bụng trong ung thư tụy xuất hiện từ từ, tăng dần theo tiến triển của bệnh, song cũng có trường hợp người bệnh đột ngột đau một cách dữ dội do u làm tắc ống tụy gây viêm tụy cấp.
Biểu hiện tiếp theo khi mắc ung thư tụy là vàng da, nước tiểu sẫm màu. Vàng da do ung thư tụy là vàng da liên tục, tăng dần do u gây tắc ống mật chính làm dịch mật từ gan không xuống được tá tràng, hậu quả là mật vào trong máu gây vàng da và nước tiểu sẫm màu. Vàng da thường gặp và xuất hiện sớm với những khối u vùng đầu tụy.
Ngoài ra người mắc ung thư tụy có các biểu hiện đi đại tiện phân sống và là một trong những nguyên nhân làm người bệnh ung thư tụy bị suy kiệt rất nhanh. Người bệnh suy nhược, sụt cân, chán ăn, nôn, tiêu chảy…
Để chẩn đoán ngoài khám lâm sàng các bác sĩ còn chỉ định siêu âm ổ bụng, chụp cắt lớp ổ bụng có tiêm thuốc, chụp cộng hưởng từ, siêu âm nội soi...
Về điều trị ung thư tụy cũng như các loại ung thư khác với nguyên tắc điều trị đa mô thức [kết hợp xạ trị, hóa chất, phẫu thuật…]. Trong đó phẫu thuật đóng vai trò quan trọng nhất nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống, kéo dài thời gian sống cho người bệnh.
Việc điều trị như thế nào còn tùy vị trí và giai đoạn bệnh có các phương pháp điều trị tương ứng.
Điều trị phẫu thuật can thiệp cần kết hợp với chăm sóc giảm nhẹ, nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong ung thư tụy, chăm sóc giảm nhẹ bao gồm điều trị đau, điều trị tâm lý, xử trí tình trạng nặng khác.
5. Phòng ngừa ung thư tụy
Để phòng ngừa nguy cơ mắc ung thư tuyến tụy, cần thực hiện lối sống lạnh mạnh, ăn uống khoa học, cụ thể như sau:
- Thực hiện chế độ ăn uống khoa học: Áp dụng chế độ ăn uống lành mạnh, nhiều trái cây, thực phẩm giàu protein, giàu chất béo sẽ làm gia tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tụy.
- Bỏ thuốc lá: Người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi so với những người không hút thuốc vì thế việc từ bỏ thuốc lá là việc làm cần thiết để bảo vệ sức khỏe bản thân và cho cả những người xung quanh.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, thường xuyên luyện tập thể dục thể thao sẽ làm giảm được một nửa nguy cơ mắc ung thư tuyến tụy.
- Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại: Việc tránh làm việc trong môi trường có chứa các chất độc hại hoặc sử dụng các dụng cụ bảo hộ lao động khi buộc phải tiếp xúc với hóa chất… cũng là cách phòng ngừa ung thư tuyến tụy hiệu quả.
Ngoài ra cần khám sức khỏe định kỳ và khám chuyên khoa: Chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ và đi khám ngay nếu có dấu hiệu bất thường.
Tóm lại: Do đặc thù về vị trí giải phẫu học của tuyến tụy nằm sau dạ dày nên các triệu chứng phát hiện rất mơ hồ. Bệnh nhân chỉ đau âm ỉ vùng thượng vị, sụt cân, vàng da, vàng mắt hoặc xuất hiện cục bướu ở ổ bụng. Lúc đó, các triệu chứng đã rầm rộ và đã muộn, bệnh nhân đã ở trong giai đoạn 4 nên hết sức nguy hiểm.
Đặc biệt, tuyến tụy liên quan đến gan, mật, khi ung thư phát triển, nó sẽ chèn ép vào đường mật, gây tắc mật, dẫn đến gan ứ mật và suy gan. Bệnh nhân tử vong trong tình trạng suy gan trước khi ung thư tụy hoành hành.
Do đó, ung thư tụy là bệnh rất nguy hiểm nên khi có các biểu hiện bất thường như: đau bụng; xuất hiện cục máu đông không rõ nguyên nhân; tiêu chảy và phân nổi; vàng da; giảm cân không rõ nguyên nhân và thay đổi khẩu phần ăn... cần tới cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị. Vì rất có thể đây là các triệu chứng khởi đầu của bệnh lý ác tính về ống tiêu hóa nói chung, ung thư tụy nói riêng.
Video có thể bạn quan tâm
Những bài tập thể dục buổi sáng giúp bạn tăng cường sức khỏe