Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
Đọc các đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu
Dựa vào gợi ý từ bảng sau, hãy nhận xét về nhân vật cai lệ:
Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi: NGÔ TẤT TỐ VÀ TÁC PHẨM "TẮT ĐÈN"
Bài Làm: - Ví dụ 1 vi phạm phương châm quan hệ. Hai người giao tiếp không cùng một đề tài, không hiểu ý nhau. - Ví dụ 2 vi phạm phương châm lịch sự. Tên cai lệ không thể hiện sự tôn trọng, lịch sự khi giao tiếp với chị Dậu.
Câu trả lời trong đoạn hội thoại sau vi phạm phương châm hội thoại nào?
Lan hỏi Bình:
- Cậu có biết trường đại học Sư phạm Hà Nội ở đâu không?
- Thì ở Hà Nội chứ ở đâu!
A. Phương châm về chất
B. Phương châm về lượng
C. Phương châm quan hệ
D. Phương châm cách thức
Đọc lại những ví dụ đã được phân tích khi học về các phương châm hội thoại [phương châm về lượng, phương châm về chất, phương châm quan hệ, phương châm cách thức, phương châm lịch sự] và cho biết trong những tình huống nào, phương châm hội thoại không được tuân thủ.
Viết một đoạn văn sử dụng phương châm hội thoại đã học
Soạn bài các phương châm hôi thoại
- 1. Khái niệm Phương châm lịch sự
- 2. Ví dụ về Phương châm lịch sự
- 3. Khái quát chung về Các phương châm hội thoại
Phương châm lịch sự do VnDoc biên soạn giúp các em học sinh lớp 9 có thêm tài liệu Ngữ văn 9 để tham khảo phục vụ quá trình học tập.
Phương châm lịch sự bao gồm phần Khái niệm, nhận biết phương châm lịch sự và phần ví dụ, VnDoc đưa ra 02 ví dụ về Phương châm lịch sự kèm theo phân tích để giúp các em học sinh hiểu rõ hơn về phương châm này.
Để tham khảo thêm nhiều đề thi và tài liệu học tập hay khác, trao đổi với thầy cô và giáo viên, mời các bạn tham gia nhóm: Luyện thi lớp 9 lên lớp 10.
Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc.
Nghiêm cấm mọi hành vi sao chép nhằm mục đích thương mại.
1. Khái niệm Phương châm lịch sự
Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng người khác.
Mỗi người trong hội thoại đều có mối quan hệ với nhau hoặc chênh lệch nhau về tuổi tác, chức vụ, địa vị. Chính vì thế, chúng ta cần giao tiếp lịch sự, tế nhị, tôn trọng mọi người trong cuộc hội thoại. Cách nói chuyện lịch sự không chỉ mang đến cho ta hiệu quả giao tiếp mà nó còn đánh giá, phản ánh con người của ta.
2. Ví dụ về Phương châm lịch sự
Ví dụ 1:
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
- Bác trai đã khá rồi chứ?
- Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
[Trích Tắt đèn - Ngô Tất Tố]
[Trong đoạn hội thoại trên, chị Dậu đã trả lời bà lão hàng xóm vô cùng lịch sự trước sự quan tâm của bà.]
Ví dụ 2 [vi phạm phương châm lịch sự]
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con bé con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn:
- Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!
- Tha này, tha này!
Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu, mấy bịch, rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.
Hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại:
- Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ.
Cai lệ tát vào mặt chị một cái bốp, rồi hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu, Chị Dậu nghiến hai hàm răng:
- Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!
Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức lẻo khoẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu.
[Trích Tức nước vỡ bờ - Ngô Tất Tố]
Trong trường hợp này, chị Dậu đã vi phạm phương châm lịch sự. Tên cai lệ cũng là một chức quan nhỏ, có quyền đòi thuế. Ban đầu, chị Dậu có xuống nước van nài chúng nhưng sau này không chịu nổi thói hống hác và đánh mình, chị Dậu đã phẫn nộ đến mức chửi lại, thậm chí là đánh lại bọn chúng. Ban đầu, cách xưng hô còn là ông - cháu, nhưng khi vi phạm phương châm lịch sự thì cách xưng hô đã đổi thành mày - bà.
Ví dụ 3 [vi phạm phương châm lịch sự]:
Mẹ nó dặn, ở nhà có gì cần thì gọi ba giúp cho. Nó không nói không rằng, cứ lui cui dưới bếp. Nghe nồi cơm sôi, nó giở nắp, lấy đũa bếp sơ qua - nồi cơm hơi to, nhắm không thể nhắc xuống để chắt nước được, đến lúc đó nó mới nhìn lên anh Sáu. Tôi nghĩ thầm, con bé đang bị dồn vào thế bí, chắc nó phải gọi ba thôi. Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi "ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
[Trích truyện ngắn Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang Sáng]
Trong trường hợp này, bé Thu đã nói trống không với ba mình, không tuân theo vai vế, dù bị bà nhắc nhở nhưng bé vẫn không chỉnh sửa. Người ba luôn ở vế trên, phận làm con ở vế dưới. Nhưng vì tính cách ương bướng, không nhận cha của bé nên bé đã nói trống không với ba mình.].
3. Khái quát chung về Các phương châm hội thoại
Phương châm hội thoại là những quy định mà người tham gia hội thoại phải tuân thủ thì cuộc giao tiếp mới thành công.
– Có 5 phương châm hội thoại chính:
Phương châm về lượng: khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa.
Phương châm về chất, khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
Phương châm quan hệ: khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.
Phương châm cách thức: khi giao tiếp, cần chú ý nói mạch lạc, ngắn gọn, tránh cách nói mơ hồ.
Phương châm lịch sự: khi giao tiếp cần tế nhị và thể hiện sự tôn trọng người khác.
Những đặc điểm chính của phương châm hội thoại:
Để giao tiếp, thuyết phục người khác nghe theo một chủ đề mà mình muốn thực hiện, các bạn cần chú ý một số đặc điểm sau:
Tính tham khảo: Thông tin tham khảo phải có tính chọn lọc, khái quát và trọng nhất về vấn đề đó. Không cần liệt kê toàn bộ những thông tin theo kiểu dàn trải.
Tính thời sự: Ta cần cho mọi người thấy được hiện trạng, vấn đề đặt ra là quan trọng, cấp thiết, cần được thực hiện ngay.
Tính phản biện: Sẽ có những ký kiến đồng tình hay phản bác về một vấn đề nào đó. Nhưng bạn phải biết cách chứng minh cho những người phản bác mình hiểu ý kiến đó không chính xác.
Tính đề xuất: Ta cần đưa ra những đề xuất, giải pháp, phương pháp để giải quyết vấn đề, giả thiết đặt ra trước đó. Tham luận thường có dẫn chứng cụ thể để thuyết phục những luận cứ, giải pháp này để thuyết phục người nghe.
→ Tùy mục đích hay vấn đề có nội dung gì mà chúng ta nên chọn cách hội thoại phù hợp nhất.
---------------------------
Mời các bạn tham khảo thêm các bài viết dưới đây của chúng tôi:
- Những bài văn nghị luận xã hội hay nhất
- Soạn Văn 9: Ôn tập về truyện
- Khởi ngữ, các phần biệt lập - Ngữ văn 9
Trên đây VnDoc đã giới thiệu tới các em Phương châm lịch sự. Để có kết quả cao hơn trong học tập, VnDoc xin giới thiệu tới các em học sinh tài liệu Đề thi vào lớp 10 môn Toán, Đề thi vào lớp 10 môn Tiếng Anh, Đề thi vào lớp 10 môn Vật lý mà VnDoc tổng hợp và đăng tải.
Chúc các em học tập thật tốt.
Học tập là một quá trình dài, là một cách để con người tiếp cận tri thức, nâng cao trình độ, mở mang trí óc để khám phá những điều hay lẽ phải[ phương châm về lượng]. Học là việc cần thiết suốt đời bởi tri thức nhân loại là một kho tàng vô cùng phong phú[ phương châm cách thức], nó như biển cả mênh mông mà sự hiểu biết của con người lại có hạn. Kết quả của một quá trình học tập sẽ chẳng bao giờ là vô ích cả vì việc học của học sinh thời nay là vô cùng cần thiết. Với xu thế hội nhập, học sinh ngày càng phải trau dồi vốn kiến thức hiểu biết của mình. Hành trang để vào đời chính là những kiến thức mà chúng ta tích luỹ được từ thuở ấu thơ, nó sẽ là vô giá nếu chúng ta tranh thủ học nhưng củng sẽ là vô nghĩa nếu chúng ta mải chơi, lười học.Nếu không chịu khó học tập kiếm được bằng cấp thì hậu quả gây ra từ việc đó dẫn đến nhiều vấn đề nảy sinh như không hiểu biết nhiều, khó kiếm việc làm cũng có thể là thất nghiệp, cuộc sống không ổn định,tệ nạn xã hội,... Vì vậy hãy học đi. Nếu không coi trọng việc học thì chúng ta sẽ không thể đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của đất nước trong giai đoạn mới[ phương châm quan hệ].