Với 54 dân tộc cùng nhau chung sống, Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc. Người Kinh – đa số với 82 triệu người, chiếm 85,4% dân số cả nước, 53 dân tộc thiểu số [DTTS] với 14,12 triệu người, chiếm 14,6% dân số. Các DTTS cư trú trên địa bàn khá rộng lớn; trừ các dân tộc Chăm, Hoa, Khmer cư trú ở vùng đồng bằng, hầu hết các DTTS sống ở miền núi, vùng cao, vùng sâu vùng xa, tập trung dọc theo biên giới phía Bắc và phía Tây của đất nước.
Hầu hết các DTTS vẫn giữ tín ngưỡng truyền thống, thờ đa thần với quan niệm vạn vật hữu linh và thờ cúng theo phong tục tập quán truyền thống – thường được tuyên bố là “không tôn giáo” – với 83,4% dân số DTTS, chỉ có 16,6% theo tôn giáo cụ thể.
Trước năm 1990, chỉ có một số ít người DTTS theo tôn giáo, chủ yếu là người Khmer theo Phật giáo Nam tông; người Chăm theo đạo Bàlamôn và đạo Islam; một số tộc người ở khu vực Tây Nguyên [Ba Na, Xơ Đăng, Gia Rai] và một số tộc người ở khu vực Tây Bắc [Mông] theo Công giáo; người Dao theo Tin lành. Theo thời gian, các tôn giáo dần dần thâm nhập vào những vùng đồng bào DTTS, hình thành các cộng đồng tôn giáo. Đến năm 2019, số lượng tín đồ là DTTS ở Việt Nam đã tăng đáng kể. Hiện có khoảng 3.025.174 người từ 33 DTTS là các tín đồ tôn giáo, được phân bố chủ yếu theo Phật giáo [1.448.366 tín đồ], Công giáo [548.130 tín đồ], Tin lành [874.359 tín đồ]; Islam giáo/Hồi giáo [85.452 tín đồ], các tôn giáo khác [69.592 tín đồ].
Theo phân bố địa lý trên cả nước, có bốn cộng đồng DTTS có những nét riêng độc đáo về tôn giáo trên nền văn hoá Việt Nam đa dạng:
- Thứ nhất, người Khmer ở đồng bằng sông Cửu Long theo Phật giáo Nguyên thủy. Tính đến năm 2020, có gần 1,3 triệu tín đồ, hơn 7.000 tu sĩ, tu tập tại 462 ngôi chùa, chủ yếu ở khu vực Tây Nam Bộ.
- Thứ hai, cộng đồng người DTTS ở Tây Nguyên theo đạo Công giáo và đạo Tin Lành. Năm 2017, có 49.581 người Công giáo DTTS ở khu vực này. Ngoài ra còn có 639.990 tín đồ Tin lành [chưa kể 20.100 tín đồ người Kinh] đang hành đạo ở 331 chi nhánh và 1.742 điểm nhóm [ tăng gấp hơn 12 lần so với trước năm 1975] của hơn 30 hệ phái Tin lành.
- Thứ ba, cộng đồng DTTS vùng Tây Bắc [bao gồm các tỉnh miền núi phía Bắc] theo đạo Công giáo, Tin lành và Phật giáo. Tính đến năm 2018, có 412.945 người theo đạo Phật, 479.644 người theo đạo Công giáo, 213.913 người theo đạo Tin Lành [chủ yếu là người Mông, Dao và một số dân tộc khác].
- Thứ tư, cộng đồng người Chăm ở 24 tỉnh, thành theo hai tôn giáo: Islam giáo [Hồi giáo] và Bà La Môn giáo. Người Chăm theo đạo Bà La Môn có 66.515 người, tập trung ở 2 tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và một số tỉnh vùng Đông Nam Bộ. Cộng đồng Hồi giáo được chia thành hai nhánh – Chăm Islam và Chăm Bani. Người Chăm Islam có khoảng 30.000 người ở các tỉnh An Giang, Hồ Chí Minh, Tây Ninh, Đồng Nai, Ninh Thuận, Bình Thuận, trong khi người Chăm Bani có 50.095 tín đồ, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận.
Bên cạnh các tôn giáo đã được nhà nước công nhận, nhiều hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện trong cộng đồng người DTTS ở Việt Nam, chủ yếu ở khu vực miền núi phía Bắc và Tây Nguyên. Ở khu vực miền núi phía Bắc có các hiện tượng như: Dương Văn Mình, Phạ Tốc, San Sư Khẹ Tộ, Sề Chu Hà Ly Cha [Xề A], Giê Sùa, Bà Cô Dợ, Sự cứu rỗi đời đời,… Tại khu vực Tây Nguyên có các hiện tượng như: Hà Mòn, Canh Tân Đặc sủng, Tin lành Đềga, Amí Sara, Pơ khắp Brâu, Cây Thập giá Chúa Jesu Krist [Thánh giá, Chúa mặt Trời mọc], Giáo hội Tin lành đấng Christ Việt Nam, Giáo hội Liên hữu Luthevan Việt Nam và Hoa Kỳ,…
Những năm qua, Nhà nước Việt Nam đã công nhận hàng trăm tổ chức tôn giáo trực thuộc trong các DTTS [trong đó phần lớn là các tổ chức của đạo Tin lành và Công giáo]. Các tổ chức này hiện đang duy trì hoạt động ổn định ở các vùng dân tộc thiểu số.Đối với những hiện tượng tôn giáo “lạ”, “mới”, Chính phủ rất thận trọng trong việc giám sát, quản lý và cấp phép hoạt động, đôi khi gây ra những tranh cãi trong dư luận về tự do tôn giáo.
GNO - Đó là thông tin mới nhất được Cục Thống kê Việt Nam phổ biến trong “Thông cáo báo chí Kết quả Tổng điều tra Dân số và Nhà ở năm 2019”, phát hành hôm 19-12-2019 trên trang nhà của cơ quan tham mưu của Bộ Kế hoạch và đầu tư, thuộc Chính phủ.
[Xem toàn văn thông cáo báo chí tại đây]
Tại điểm [7], nguyên văn của thông cáo báo chí này cho biết: “Đến thời điểm Tổng điều tra năm 2019, có 16 tôn giáo được phép hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam. Tổng số có 13,2 triệu người theo tôn giáo, chiếm 13,7% tổng dân số cả nước. Trong đó, số người theo “Công giáo” là đông nhất với 5,9 triệu người, chiếm 44,6% tổng số người theo tôn giáo và chiếm 6,1% tổng dân số cả nước. Tiếp đến là số người theo “Phật giáo” với 4,6 triệu người, chiếm 35,0% tổng số người theo tôn giáo và chiếm 4,8% dân số cả nước. Các tôn giáo còn lại chiếm tỷ trọng nhỏ”.
Như vậy, so sánh với kết quả tổng điều tra dân số 10 năm trước, số lượng tín đồ Phật giáo [hay số người theo Phật giáo] tiếp tục giảm trong công bố của cơ quan chuyên trách nhà nước. Công giáo được cho là có số lượng tín đồ đông nhất, Phật giáo đứng thứ hai.
Ở một nhận định khác liên quan tới số lượng tín đồ Phật giáo, một bài viết trên Tạp chí Tổ chức Nhà nước cho biết: “Số lượng tín đồ Phật giáo được thống kê vào năm 1999 là 7,1 triệu người. Sau 10 năm, số lượng tín đồ Phật giáo thống kê được giảm xuống còn 6,8 triệu người [Tổng cục Thống kê năm 2010]. Như vậy, sau 10 năm [1999 đến 2009], trong khi dân số Việt Nam đã tăng lên 9,47 triệu người thì số lượng tín đồ Phật giáo lại giảm đi 300.000 người. Dường như sự sụt giảm của số liệu thống kê chính thức này lại đi ngược lại với những gì Giáo hội Phật giáo Việt Nam ghi nhận được về sự phát triển các hoạt động của Phật giáo”. [xem tại đây]
Trong khi đó, như Báo Giác Ngộ đã từng đề cập, trong lúc đó, ở một số phát biểu chính thức và không chính thức cho rằng, tín đồ Phật giáo Việt Nam ở vào khoảng 45-50 triệu người. Một số người lạc quan hơn thì cho rằng gần 80% dân số Việt Nam có tín ngưỡng Phật giáo…
Ngay trong website chính thức của cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo là Ban Tôn giáo Chính phủ, con số ấy dường như cũng được định lượng theo cảm tính của mỗi người.
Xin nêu vài ví dụ: bà Minh Nga - Phó Vụ trưởng Vụ Phật giáo trong bài “Đôi nét về đạo Phật và Giáo hội Phật giáo Việt Nam” ước tính “trên 10.000.000 tín đồ [Phật giáo] được phân bố trên phạm vi toàn quốc”. Cũng tác giả Minh Nga, trong bài “Phật giáo luôn đồng hành cùng dân tộc”, đã xác định có khoảng 10.000.000 tín đồ đã quy y, chưa kể đến hàng chục triệu người có tình cảm, tín ngưỡng Phật giáo; ông Bùi Hữu Dược, Vụ trưởng Vụ Phật giáo trong bài viết “Vì sao Phật giáo “đứng vững” trong tâm linh của đông đảo người dân”, cho rằng Phật giáo “có trên 10 triệu tín đồ”…
Khi Báo Giác Ngộ dẫn lại thông tin về con số thống kê [6.802.318 tín đồ Phật giáo] được Cục Thống kê công bố trong nhiều tài liệu có thẩm quyền, kể cả ấn phẩm xuất bản chính thức, nhiều ý kiến đã phản ứng gay gắt từ chư Tăng Ni, cho rằng vì tâm lý ngại khai yếu tố tôn giáo nên đưa đến tình trạng như vậy. Nhưng sau 10 năm, nếu theo cách lý giải này thì tâm lý ấy càng trở nên nặng nề, thể hiện qua số lượng ‘người theo “Phật giáo”’ giảm hơn 2 triệu người!
Phật giáo đứng thứ mấy ở Việt Nam?
Phật giáo hiện nay có số tín đồ cao thứ hai cả nước [theo số liệu từ cuộc điều tra dân số năm 2019]. Theo thống kê này, có 4,6 triệu tín đồ Phật giáo, chiếm 35% tổng số người theo tôn giáo và chiếm 4,8% dân số cả nước.
Đạo Thiên Chúa có ở Việt Nam từ bao giờ?
Công giáo có mặt tại Việt Nam từ thế kỷ 16 và được thiết lập vững chắc bởi các thừa sai Dòng Tên Bồ Đào Nha và Ý vào đầu thế kỷ 17. Nền tảng truyền giáo do các tu sĩ Dòng Tên xây dựng được tiếp nối bởi Hội Thừa sai Paris Pháp và Dòng Đa Minh Tây Ban Nha. Các linh mục người Việt đầu tiên được thụ phong vào năm 1668.
Ai là người truyền đạo Thiên Chúa vào Việt Nam?
Năm 1802, Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi vua, lấy hiệu là Gia Long, mở đầu triều đại nhà Nguyễn [1802-1945] đóng đô ở Phú Xuân, tức Huế ngày nay. Vì nhớ công ơn Đức cha Bá Đa Lộc, nên vua Gia Long đã cho phép tự do truyền bá đạo Công giáo.
Việt Nam có bao nhiêu Phật tử?
Theo thống kê của Ban Tôn giáo chính phủ Việt Nam năm 2020, hiện có hơn 4,600,000 tín đồ Phật giáo, còn theo số liệu thống kê của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, cả nước có gần 45 triệu tín đồ quy y tam bảo, có 1002 đơn vị gia đình Phật tử và khoảng 44.498 tăng ni, hơn 14.775 tự, viện, tịnh xá, tịnh thất, niệm Phật đường.