Xác định thể thơ của văn bản Bài học đầu cho con

Cập nhật lần cuối vào ngày 05/08/2021

Thơ Đỗ Trung Quân
Atabook.com - Chia sẻ. Kết nối. Truyền cảm hứng.

Quê hương là gì hở mẹ Mà cô giáo dạy phải yêu Quê hương là gì hở mẹ Ai đi xa cũng nhớ nhiều   Quê hương là chùm khế ngọt Cho con trèo hái mỗi ngày Quê hương là đường đi học Con về rợp bướm vàng bay   Quê hương là con diều biếc Tuổi thơ con thả trên đồng Quê hương là con đò nhỏ Êm đềm khua nước ven sông   Quê hương là cầu tre nhỏ Mẹ về nón lá nghiêng che Là hương hoa đồng cỏ nội Bay trong giấc ngủ đêm hè   Quê hương là vàng hoa bí Là hồng tím giậu mồng tơi Là đỏ đôi bờ dâm bụt Màu hoa sen trắng tinh khôi   Quê hương mỗi người chỉ một Như là chỉ một mẹ thôi Quê hương nếu ai không nhớ...

[Rút trong tập thơ “Cỏ Hoa Cần Gặp”  in năm 1991]

Nhà thơ Đỗ Trung Quân sinh năm 1955 tại Sài Gòn. Ông nổi tiếng với nhiều bài thơ được phổ nhạc và được nhiều người yêu thích như Hương Tràm, Quê hương, Phượng hồng, ... Bài thơ Bài học đầu cho con đã được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc và đặt tên nhạc phẩm này là Quê hương. Khi bài hát được phát qua đài tiếng nói và băng cassette thời đó, có nhiều người thích nhưng cũng có nhiều người ghét, lại có những người thích nghe nhiều đoạn nhưng cứ đến đoạn cuối lại tắt đài đi.

Lý do của chuyện này thì như một tờ báo ngước ngoài đã viết: “Có một điều đáng nói là tuy nổi tiếng nhưng bài thơ cũng gặp không ít phê phán gay gắt, nhất là những người xa nước bởi một câu cuối kết thúc của bài thơ ["sẽ không lớn nổi thành người" - ATABOOK]. Người nghe thật sự bị hụt hẫng khi đang trong tâm trạng bị thuyết phục bởi những hình ảnh quen thuộc thân thương trong ký ức bỗng dưng nơi cuối cùng của bài thơ một âm thanh nghiêm khắc vang lên như kết án những con người lưu lạc... thế là người ta vừa thích vừa ghét, vừa muốn nghe tiếp lại vừa bực bội tắt máy khi sắp đến những dòng cuối cùng...”

Dưới đây là chia sẻ của nhà thơ Đỗ Trung Quân về bài thơ Bài học đầu cho con được tóm lược từ cuộc phỏng vấn của phóng viên Mặc Lâm [đài Á Châu Tự Do - RFA] với nhà thơ:

"Bài này được đăng lần đầu vào năm 1986, xuất xứ của nó là hồi đó tôi đề tặng bé Quỳnh Anh. Quỳnh Anh là con của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh bây giờ. Khi tôi đề tặng thì Quỳnh Anh mới chỉ được một tuổi thôi. [......] Giai đoạn đó thì ai cũng nghèo. Tôi không có gì làm quà cho cháu Quỳnh Anh [........] Thế thì khi tôi tặng như vậy thì tôi chọn một bài thơ cho trẻ con và tôi chọn một thể thơ dễ thuộc, dễ nhớ, đó là thơ 6 chữ, thơ 5 chữ - thơ 6 chữ đó, một thể thơ dễ thuộc ở Việt Nam. Và những hình ảnh thì tôi chọn những hình ảnh rất là gần gũi: cây khế, cầu tre, con diều...

Tôi đăng lần đầu năm 1986 ở báo Khăn Quàng Đỏ. Khi đăng bài này thì người biên tập có bỏ một vài đoạn và thêm một đoạn, đúng ra là một câu, cái câu cuối cùng. Những người biên tập bài này là chị Việt Nga, con của nhà thơ Lê Giang. Chị Việt Nga thì cũng đã mất vị bạo bệnh.

Một khổ thơ “Quê hương là cầu tre nhỏ...” tôi dùng thể thơ 6 chữ thì tự nhiên tôi bỏ lửng. Thông thường một khổ thơ có bốn câu, thế thì thấy tôi bỏ lửng như vậy thì chị Việt Nga đã thêm vào.

Khi tôi thấy họ sửa và bỏ một vài đoạn nên khi đăng lại vào năm 1991 ở trong tập Cỏ Hoa Cần Gặp [thơ, 1991] thì tôi đăng lại nguyên bản, và nguyên bản thì nó có khác với bài đầu tiên do khi đó đã được cắt bớt một vài đoạn

Nhạc sĩ Giáp Văn Thạch và bài hát "Quê hương" phổ từ bài thơ "Bài học đầu cho con" của Đỗ Trung Quân

Dù sao đi nữa, những tranh luận về thời điểm sáng tác bài hát Quê hương hay thời điểm mất của nhạc sĩ Giáp Văn Thạch cũng không còn quá quan trọng, bởi điều quan trọng nhất vẫn là bài hát đã đọng lại trong lòng mỗi người dân đất Việt - dù đang sống trên đất nước này hay đang xa xứ nơi hải ngoại, một tình cảm thiết tha về quê hương Việt Nam và ý thức cội nguồn lại rưng rưng trong trái tim mỗi người khi nghe những giai điệu dung dị và gần gũi này.