Chương trình “Xây dựng trường học xanh” do Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội tổ chức thực hiện đã thu hút sự tham gia đông đảo của học sinh Thủ đô và đạt được nhiều kết quả tích cực. Nổi bật là mô hình “Tái chế học đường” thu gom, phân loại và tái chế vỏ hộp sữa do Công ty Tetra Pak [Thụy Điển] phối hợp các cơ quan, ban, ngành và các tổ chức trên địa bàn Thủ đô thực hiện thí điểm từ năm 2017.
Từ những việc nhỏ, dễ nhớ, dễ làm là thu gom, cho ống hút vào trong hộp, phân loại vỏ sữa..., chương trình đã được các em nhỏ hào hứng tham gia, thông qua đó giáo dục các em ý thức tự phục vụ và bảo vệ môi trường. Với những hiệu ứng tích cực, từ năm học 2019 - 2020, chương trình chính thức được triển khai trên diện rộng tới 1.200 trường mầm non và tiểu học của Hà Nội. Kết thúc năm học, mặc dù gián đoạn gần nửa năm do ảnh hưởng của dịch Covid-19, chương trình đã thu gom được 269 tấn vỏ hộp sữa, tương đương với gần 27 triệu vỏ hộp để tái chế.
Trong năm học 2020 - 2021, chương trình tiếp tục mở rộng quy mô với sự tham gia của 1.600 trường tiểu học và mầm non. Trong khuôn khổ của chương trình, các em học sinh được cung cấp nhiều kiến thức về bảo vệ môi trường, tiếp tục được hướng dẫn cách xử lý vỏ hộp sữa sau khi uống, như cho ống hút vào trong hộp, làm dẹt, dán sticker lên miệng hộp và bỏ vào đúng nơi quy định. Vỏ hộp sữa sau đó sẽ được thu gom định kỳ hai tuần một lần, chuyển về nhà máy để tái chế thành các sản phẩm hữu ích khác như giấy công nghiệp và tấm lợp, tấm phẳng sinh thái, đồ chơi...
Bên cạnh đó, cũng trong năm học này, nhiều sáng kiến cải thiện môi trường, xây dựng trường học xanh như dự án “Đường đi bộ đến trường”; mô hình học sinh tự quản trong chương trình thu gom, phân loại và tái chế vỏ hộp sữa; dự án thay đổi hành vi học sinh, xây dựng lối sống xanh trong trường học cũng được nhiều trường thực hiện.
Theo thống kê chưa đầy đủ của Sở Tài nguyên và Môi trường, từ hoạt động sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh, mỗi ngày người dân Hà Nội thải ra hơn 5.000 tấn rác, trong đó có khoảng 80 tấn nhựa và túi ni-lông. Lượng rác thải ra quá lớn, cách xử lý chủ yếu là chôn lấp, dễ gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng cuộc sống của người dân sống gần khu vực bãi rác. Chính vì vậy, những chương trình như “Xây dựng trường học xanh” là rất cần thiết và có ý nghĩa. Thành phố cần xây dựng và nhân rộng hơn nữa các chương trình về bảo vệ môi trường, xử lý, phân loại rác ngay tại nguồn, hạn chế sử dụng vật liệu bằng nhựa, ni-lông dành cho lứa tuổi nhỏ. Việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường ngay từ độ tuổi mầm non và tiểu học không chỉ giúp các em bảo vệ môi trường tại trường học mà sẽ còn lan tỏa đến mỗi gia đình, từng cộng đồng. Và xa hơn, trong tương lai chúng ta sẽ xây dựng được một thế hệ có ý thức bảo vệ môi trường, thiết thực đưa khẩu hiệu “sáng, xanh, sạch, đẹp” của Thủ đô vào cuộc sống.
AN TRÂN
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục môi trường đối với thế hệ trẻ tương lai của đất nước, những năm qua, các trường học trong toàn tỉnh đã tích cực đẩy mạnh các hoạt động giáo dục môi trường trong học đường gắn liền với phong trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực. Từ đó, tạo sự đổi mới trong nhận thức của các em về môi trường.
|
Học sinh các trường THPT trên địa bàn huyện Hải Hậu tham gia nhặt rác tại khu vực bãi biển Thịnh Long. |
Nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh, đầu năm học, Sở Giáo dục và Đào tạo [GD và ĐT] đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào trong các môn học chính khóa và hoạt động giáo dục; tổ chức tập huấn cho giáo viên cốt cán các cấp học từ mầm non đến trung học phổ thông về các phương pháp tích hợp/lồng ghép nội dung giáo dục môi trường vào các môn liên quan trực tiếp đến môi trường như Sinh học, Địa lý, Giáo dục công dân…, qua đó phát huy hiệu quả vai trò của nhà trường trong việc tuyên truyền, giáo dục bảo vệ môi trường… Ở bậc học mầm non, học sinh có các hoạt động học mà chơi theo chuyên đề “Bé làm quen với môi trường xung quanh”; bậc tiểu học thông qua các môn Đạo đức, Tự nhiên và Xã hội, Khoa học, Mỹ thuật. Học sinh vẽ tranh về môi trường, được tìm hiểu về các yếu tố môi trường tự nhiên và xã hội, các nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường, cũng như cách bảo vệ môi trường, vì sao phải bảo vệ môi trường…
Cùng với lồng ghép vào nội dung giảng dạy là việc xây dựng hệ thống các nhà trường xanh - sạch - đẹp đạt chuẩn quốc gia. Sở GD và ĐT chỉ đạo các nhà trường quan tâm việc thiết kế khuôn viên cây xanh, bồn hoa, thảm cỏ, xây dựng thư viện xanh, bảo đảm xanh - sạch - đẹp. Đến nay rất nhiều trường đã thiết kế được khuôn viên xanh, đẹp đem lại môi trường giáo dục tốt, an toàn và hài hòa với thiên nhiên. Tiêu biểu như các trường tiểu học: Nam Thái, Nam Thanh, Điền Xá, Nam Mỹ, Nam Tiến; THCS Điền Xá [Nam Trực]..., thực hiện mô hình trường học sinh thái: Phủ xanh khuôn viên trường; xây dựng thư viện thân thiện, thư viện ngoài trời; tổ chức dạy học gắn liền với trải nghiệm và rèn kỹ năng sống xanh, sạch, hài hòa với môi trường cho học sinh; tổ chức giao lưu Ngày hội sinh thái; sử dụng vật liệu phế thải để tái chế sản phẩm STEM phục vụ cho việc dạy và học... Đặc biệt, tại Trường THCS Điền Xá có mô hình “Trường học - Công viên” được mở rộng, nâng cấp từ phong trào “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Đó là môi trường giáo dục được đặt trong không gian đẹp đẽ, sinh động đem đến sự thư thái, tĩnh tâm sau những giờ dạy và học căng thẳng. Ngoài việc mang lại sự trong lành, mô hình này còn bổ trợ cho nhiều hoạt động giáo dục của nhà trường. Mô hình trường học này nằm giữa hệ thống vườn cây phong phú. Ở khu vực trung tâm vườn có đài phun nước tự động, khu tiểu cảnh với non bộ đồi tùng nên thơ, sinh động. Để đảm bảo sự sạch sẽ, các thùng rác công cộng được trang bị đầy đủ. Mỗi dịp năm mới, trường phát động “Tết trồng cây”. Mỗi học sinh sẽ góp một cây xanh sau đó phân loại và trồng thành từng khu, việc chăm sóc hàng ngày được phân công cho các lớp… Từ những hoạt động đó, ý thức xây dựng và bảo vệ môi trường sinh hoạt, môi trường sống ở cộng đồng xã hội của học sinh ngày càng được nâng cao; các em trở thành những tuyên truyền viên và thành viên tích cực trong bảo vệ môi trường.
Không chỉ lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường vào trong các tiết học, môn học, trong xây dựng cơ sở vật chất trường học, mà ở hầu hết hoạt động ngoại khóa của các trường cũng được lồng ghép nhiều nội dung mang ý nghĩa giáo dục môi trường. Ở Trường Tiểu học Nam Thanh [Nam Trực], nhà trường tổ chức các hoạt động ngoại khóa theo chủ điểm, trong đó đều có lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường như biểu diễn thời trang, vẽ tranh mang chủ đề môi trường, làm vệ sinh khuôn viên nhà trường... Nhà trường còn có thư viện xanh ngoài trời xây dựng theo mô hình Room to Read thân thiện. Học sinh luôn được giáo dục có ý thức tiết kiệm với bảo vệ nguồn nước, không ăn quà vặt, không vứt rác bừa bãi, không dùng bóng bay vào các ngày lễ kỷ niệm để ngăn chặn xả rác độc hại, khó phân hủy ra môi trường. Giáo viên, học sinh tích cực tham gia vào hoạt động “Ngày Chủ nhật xanh” làm sạch đẹp trong và ngoài nhà trường. Cô giáo Ngô Hồng Mỹ, Hiệu trưởng nhà trường cho biết, nhờ hình thức lồng ghép này, ý thức bảo vệ môi trường của học sinh đã khá hơn trước rất nhiều. Không chỉ có ý thức bảo vệ môi trường, các em còn nhắc nhở bạn bè, người thân thực hiện việc vứt rác và phân loại rác đúng quy định. Trường THCS Yên Mỹ [Ý Yên] đã thường xuyên tổ chức phân công các lớp luân phiên chăm sóc và làm sạch khu vực bồn hoa, sân trường. Tại một số trường học khu vực ven biển như các xã Hải Lý, thị trấn Thịnh Long [Hải Hậu], các nhà trường đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường biển trong giáo viên, học sinh. Nội dung tuyên truyền có trọng tâm, thiết thực như: Vì sao phải xử lý rác thải tại nguồn? Cách nhận biết và phân loại rác; những lưu ý bảo đảm an toàn khi thu gom và phân loại rác; cách thu gom rác thải điện tử [pin điện tử, linh kiện điện tử…]. Các em cũng được khuyến khích phân loại rác sinh hoạt ngay từ trong gia đình, khu dân cư, trong lớp học; đặc biệt là ven đê biển, nơi mà rác thải nhựa từ các sông đổ ra biển trôi dạt vào… tổ chức hoạt động phối hợp thu gom rác thải bãi biển.
Thông qua các giải pháp tích cực, các hoạt động cụ thể, ý thức về bảo vệ môi trường của đội ngũ cán bộ, giáo viên, học sinh toàn tỉnh được nâng lên rõ rệt, phát huy tác động tích cực trong việc phối hợp thực hiện công tác giáo dục, đào tạo về môi trường. Việc lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường, giáo dục bảo vệ môi trường trong trường học đã và đang góp phần không nhỏ vào sự nghiệp bảo vệ môi trường của toàn dân./.
Bài và ảnh: Minh Thuận
8 168 KB 0 144
Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu
Để tải xuống xem đầy đủ hãy nhấn vào bên trên
Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường
cho học sinh tiểu học ở Việt Nam
Nguyễn Việt Thanh1
1 Trường Chính trị tỉnh Đồng Tháp.
Email:
Nhận ngày 10 tháng 7 năm 2016. Chấp nhận đăng ngày 23 tháng 9 năm 2016. Tóm tắt: Môi trường và bảo vệ môi trường đã và đang là một vấn đề được cả thế giới nói chung,
Việt Nam nói riêng đặc biệt quan tâm. Chất lượng môi trường có ý nghĩa to lớn trong sự phát triển
bền vững đối với cuộc sống con người. Trước những nguy cơ, thách thức về ô nhiễm môi trường
thiên nhiên ngày càng gia tăng hiện nay, Việt Nam cần đẩy mạnh giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho mọi người dân, đặc biệt là lứa tuổi học sinh còn đang ngồi trên ghế nhà trường thông
qua thực hiện đồng bộ các giải pháp: đào tạo, bồi dưỡng trình độ chuyên môn, phương pháp và kỹ
năng giảng dạy cho đội ngũ giáo viên; đổi mới nội dung, phương pháp, chương trình giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường cho học sinh; giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh lồng ghép
với các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học
sinh tiểu học trong việc học tập, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.
Từ khóa: Giáo dục, ý thức, bảo vệ môi trường, học sinh tiểu học.
Abstract: The environment and its protection have been issues of special interest worldwide in
general and in Vietnam in particular. The quality of the environment bears a major significance in
the sustainable development of human life. Given the increasing risks and challenges of pollution
of the natural environment, Vietnam needs to promote the education on the awareness of
environmental protection for all of its citizens, especially school students. That is to be done via
synchronous implementation of various solutions, including the training and further training of
professional expertise, teaching methods and skills for teachers, renewing the contents,
methodologies and curricula on educating the students on the awareness, integrating the education
of the awareness with extracurricular activities, and promoting the activeness, proactivity and
creativity of primary school students in learning and enhancing their awareness of environmental
protection.
Keywords: Education, awareness, environmental protection, primary school students. 1. Mở đầu
Hiện nay, ô nhiễm môi trường là một trong
những vấn đề mang tính toàn cầu. Ở Việt
96 Nam, theo nghiên cứu của các tổ chức bảo
vệ môi trường, 70% các dòng sông, 45%
vùng ngập nước, 40% các bãi biển đã bị ô
nhiễm và 70% các làng nghề ở nông thôn Nguyễn Việt Thanh đang đứng trước nguy cơ ô nhiễm nghiêm
trọng. Cùng với đó, tình trạng nước biển
xâm nhập vào đất liền; đất trống,
đồi núi trọc và sự suy thoái các nguồn
gen động thực vật đang có chiều hướng
gia tăng.
Nhằm khắc phục tình trạng ô nhiễm môi
trường, cần nâng cao ý thức bảo vệ môi
trường cho mọi người trong đó cần có ý
thức bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu
học. Bài viết phân tích thực trạng việc giáo
dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh
tiểu học ở nhà trường, chỉ ra những hạn
chế, bất cập của nó; đề xuất một số giải
pháp đẩy mạnh giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh tiểu học hiện nay ở
Việt Nam. 2. Những kết quả trong giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học
Trong thời gian qua, việc xây dựng nội
dung, chương trình và tài liệu giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu
học ở Việt Nam có những tiến bộ đáng kể,
theo một quy trình khá thống nhất, chặt chẽ,
vừa cập nhật hiện đại, vừa bám sát thực tiễn
đất nước. Trên thực tế, ở Việt Nam chưa có
môn học giáo dục ý thức bảo vệ môi trường
riêng cho bậc tiểu học, chỉ có sách giáo dục
bảo vệ môi trường của các môn học chính
khóa và tài liệu giáo dục bảo vệ môi trường
thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp. Việc giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh tiểu học chỉ được dạy
tích hợp, lồng ghép vào một số môn học
[như đạo đức, tự nhiên và xã hội, tiếng
Việt, khoa học, lịch sử và địa lý…] và giáo
dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua
hoạt động ngoài giờ lên lớp. Nội dung, chương trình giáo dục ý thức bảo
vệ môi trường cho học sinh tiểu học có thời
lượng hợp lý, kiến thức cơ bản, cần thiết,
tích hợp vào các môn học khác phù hợp
chương trình không chỉ dừng lại ở lại kiến
thức cơ bản về môi trường và bảo vệ môi
trường, mà còn tạo cơ hội để học sinh tiểu
học bộc lộ khả năng tìm tòi, khám phá tự
nhiên. Bên cạnh đó, giáo viên tiểu học vận
dụng linh hoạt nhiều phương pháp dạy học
hiện đại, dạy học “theo hướng sư phạm
tích cực”, kết hợp với phương pháp dạy
học truyền thống và phương tiện dạy học
hiện đại.
Phần lớn đội ngũ lãnh đạo và giáo viên
các trường tiểu học đều nhận thức được tầm
quan trọng của việc giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường cho học sinh tiểu học. Lãnh đạo
các nhà trường chú trọng nghiên cứu và tổ
chức quán triệt chủ trương, đường lối của
Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà
nước bằng nhiều hình thức như thi tìm hiểu
về pháp luật, về môi trường, sinh hoạt
chuyên đề, tuyên truyền viên giỏi, họp hội
đồng sư phạm… Đa số giáo viên có nhận
thức đúng đắn về môi trường và tầm quan
trọng của việc bảo vệ môi trường, trước hết
là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế
các tác động xấu đến môi trường, ứng phó
sự cố môi trường, khắc phục ô nhiễm, suy
thoái, cải thiện, phục hồi môi trường… Họ
ý thức được rằng, mình phải có hiểu biết
sâu rộng, có trình độ chuyên sâu để truyền
đạt hết nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh, vì có như thế mới đạt
chất lượng và hiệu quả. Họ ý thức rằng,
trước những nguy cơ tiềm ẩn, thách thức và
chưa lường trước được vì vấn nạn ô nhiễm
môi trường, trước sự khan hiếm và cạn kiệt
tài nguyên thiên nhiên hiện nay thì việc
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường phải bắt
97 Khoa học xã hội Việt Nam, số 11 [108] - 2016 đầu ở lứa tuổi học sinh tiểu học. Họ thấy
được rằng tình trạng ô nhiễm môi trường là
do chính con người gây ra. Tình trạng này
ngày càng trầm trọng hơn khi dân số tăng
nhanh và nạn đói nghèo chưa bị đẩy lùi. Họ
xác định được mục tiêu giáo dục, con
đường có hiệu quả nhất để giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học
thông qua môn học chính khóa [như tiếng
Việt, đạo đức, khoa học, tự nhiên và xã hội,
lịch sử và địa lý…]. Họ nhận thấy rằng cần
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học
sinh tiểu học thông qua hoạt động ngoài giờ
lên lớp như các buổi phát thanh măng non,
thông qua Đội Thiếu niên tiền phong Hồ
Chí Minh, tham quan danh lam thắng cảnh,
di tích lịch sử, trồng và chăm sóc cây, nhặt
rác… Điều này mang lại hiệu quả vì nó bổ
sung, củng cố kiến thức lý luận đã học ở
các môn học và góp phần hình thành thái
độ, rèn luyện hành vi, kỹ năng bảo vệ môi
trường cho học sinh tiểu học. Họ nhận thấy
cần phải kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường cho học sinh thông
qua các môn học chính khóa và hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp để bổ sung kiến
thức giữa lý thuyết và thực tiễn, gắn học đi
đôi với hành, nhà trường gắn với thực tiễn.
Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông
qua các môn học chính khóa và ngoài giờ
lên lớp đã nâng cao sự nhận thức của học
sinh trong việc bảo vệ môi trường. Các em
nhìn chung đã hiểu rằng một trong những
nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường là do
sự thiếu hiểu biết của con người.
Các em học sinh tiểu học còn biết rằng,
bảo vệ môi trường không chỉ là giữ môi
trường trong lành, mà còn phải giữ được tài
nguyên thiên nhiên, giảm thiểu tác hại của
biến đổi khí hậu. Phần lớn học sinh tiểu học
đã có thái độ phản đối trước hành động gây
98 ô nhiễm môi trường như vứt rác bừa bãi,
hái hoa, bẻ cành, bắt chim, chặt phá rừng;
tích cực ủng hộ những hành vi tích cực bảo
vệ môi trường trên địa bàn trường và ở địa
phương. Các em còn tham gia trồng cây
xanh trong khuôn viên trường và tạo cảnh
đẹp cho nhà trường.
Đa số học sinh tiểu học biết thể hiện thái
độ phê phán với việc chặt phá rừng, đốt
rừng làm nương rẫy, vì những việc làm đó
có tác hại đến môi trường, dẫn đến nạn hạn
hán, lũ lụt, phá hoại môi trường tự nhiên.
Đa số học sinh tiểu học bước đầu có thái
độ đúng đắn, rõ ràng trước các hiện tượng
phi đạo đức, vi phạm pháp luật về lĩnh vực
môi trường và có tình cảm trong sáng, lành
mạnh đối với quê hương, đất nước trong
việc bảo vệ môi trường.
Sự tự giác, tự nguyện tham gia các hoạt
động bảo vệ môi trường là đặc trưng căn
bản nhất của hành vi bảo vệ môi trường của
học sinh tiểu học, biểu hiện về mặt cảm xúc
sự quan tâm của các em đối với môi trường
tự nhiên. Các em đã tích cực hưởng ứng,
tham gia các phong trào bảo vệ môi trường
do nhà trường phát động. Đa số học sinh
tiểu học đều khẳng định rằng để góp phần
bảo vệ môi trường thì cần có hành vi cụ thể
như không vứt rác ở sân trường.
Trong những năm qua các trường tiểu
học trên phạm vi toàn quốc đã chú trọng
giáo dục cho học sinh tiểu học có nhận
thức, thái độ đúng đắn, ý thức trách nhiệm
và hình thành hành vi tích cực trong việc
bảo vệ môi trường, đồng thời, tỏ thái độ lên
án, phản đối những hành vi cố tình làm
ô nhiễm môi trường, gây tác hại xấu đến
môi trường.
Thông qua các môn học chính khóa, giáo
viên đã kiên trì thực hiện nhiệm vụ tích
hợp, lồng ghép nội dung giáo dục ý thức Nguyễn Việt Thanh bảo vệ môi trường cho học sinh; vì kiến
thức về môi trường và bảo vệ môi trường
không nằm gói gọn trong một môn học cụ
thể mà nằm ở các môn học như đạo đức,
tiếng Việt, tự nhiên và xã hội, mỹ thuật,
khoa học, âm nhạc, lịch sử và địa lý. Mỗi
môn học có nội dung rất phong phú và có
thế mạnh riêng trong việc giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học.
Thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp, các em có cơ hội hiểu biết về môi
trường, bảo vệ môi trường và khám phá tự
nhiên bổ sung cho kiến thức trong chương
trình chính khóa. Các em đã củng cố thêm
kiến thức, mở rộng tri thức, rèn luyện kỹ
năng bảo vệ môi trường, hình thành tính
chủ động, sáng tạo, các kỹ năng giải quyết
các vấn đề về môi trường và ô nhiễm môi
trường. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp cho học sinh tiểu học về bảo vệ môi
trường ngày càng đa dạng, phong phú và
mang lại hiệu quả thiết thực.
Nhìn chung, hoạt động giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học đã
được nhà trường, giáo viên quan tâm và
triển khai thực hiện với nhiều hình thức,
bước đầu đã mang lại hiệu quả.
3. Những hạn chế trong giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học
Thứ nhất, triển khai chủ trương, đường lối
của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà
nước về việc giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh tiểu học chưa đồng bộ
và chưa kịp thời. Mặc dù Đảng, Nhà nước
và Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chú trọng
đến việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường
cho học sinh tiểu học, nhưng ở nhiều nhà
trường tiểu học, tổ chức triển khai thực hiện giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học
sinh tiểu học [từ lớp 1 đến lớp 5] chưa đồng
bộ, chưa kịp thời. Vì vậy, đội ngũ giáo viên
và học sinh tiểu học gặp không ít khó khăn
trong việc thực hiện giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường cho học sinh.
Thứ hai, năng lực của nhiều giáo viên về
việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường còn
nhiều hạn chế. Ở một số trường tiểu học,
trình độ của đội ngũ giáo viên chưa đồng
đều; một bộ phận giáo viên hợp đồng chưa
tâm huyết với nghề, chưa được bồi dưỡng
kiến thức về môi trường và bảo vệ môi
trường, chưa tích lũy và cập nhật kiến thức
mới về môi trường và bảo vệ môi trường.
Điều đó dẫn tới tình trạng học sinh tiểu học
thiếu kiến thức về môi trường và bảo vệ
môi trường. Công tác đào tạo, bồi dưỡng
kiến thức về môi trường và bảo vệ môi
trường cho giáo viên chưa được tiến hành
thường xuyên, nhiều khi còn mang tính
hình thức. Nhiều giáo viên chưa chủ động
tham gia các lớp tập huấn kiến thức về môi
trường, bảo vệ môi trường; chưa biết cách
tích hợp, lồng ghép nội dung giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu
học thông qua các môn học chính khóa và
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Việc
soạn giảng tích hợp, lồng ghép nội dung
giáo dục bảo vệ môi trường còn sơ sài, chưa
có trọng tâm, trọng điểm, chưa cụ thể, chưa
rõ ràng, còn mang tính chất chung chung,
đối phó. Giáo viên chưa thật sự là tấm
gương sáng trong việc bảo vệ môi trường
để học sinh noi theo. Việc giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh còn tản
mạn, hình thức chưa đi sâu vào trọng tâm.
Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến chất
lượng và hiệu quả giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường cho học sinh tiểu học. 99 Khoa học xã hội Việt Nam, số 11 [108] - 2016 Thứ ba, nội dung, chương trình, phương
pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường
cho học sinh tiểu học còn nhiều bất cập.
Nội dung, chương trình giáo dục ý thức bảo
vệ môi trường cho học sinh tiểu học còn
chung chung, sơ sài, chưa đạt độ sâu kiến
thức môi trường và bảo vệ môi trường.
Thời lượng dành cho việc giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường quá ít. Nội dung, chương
trình giáo dục ý thức bảo vệ môi trường
nặng nề, gây áp lực cho cả giáo viên và
học sinh.
Việc đổi mới phương pháp giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu
học chưa thực sự chuyển biến. Phương
pháp chủ yếu được đa số giáo viên sử dụng
phổ biến trong việc giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường cho học sinh tiểu học vẫn là
phương pháp truyền thống, ít gắn với thực
tiễn đời sống xã hội, nặng về trang bị kiến
thức của môn học mà chưa chú trọng giáo
dục thái độ, hành vi, kỹ năng sống. Khả
năng sử dụng công nghệ thông tin trong dạy
học nói chung, giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh tiểu học nói riêng của
nhiều giáo viên còn yếu.
Thứ tư, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh tiểu học ở nhà trường
còn mang tính hình thức, chiếu lệ, qua loa,
xa rời thực tiễn. Một trong những nguyên
nhân căn bản khiến cho học sinh tiểu học,
phụ huynh và xã hội xem nhẹ nội dung giáo
dục ý thức bảo vệ môi trường là do nội
dung bài giảng chưa thật gắn với thực tiễn,
thiếu tính hấp dẫn. Việc tích hợp, lồng ghép
nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi trường
vào các môn học chính khóa còn sơ sài,
hình thức, chiếu lệ. Giáo viên chỉ xem đây
là yêu cầu bắt buộc thực hiện trong chương
trình mà không xem đó là thật sự cần thiết
và quan trọng. Việc thực hiện bài giảng
100 thông qua các môn học chính khóa chưa
được đầu tư nghiêm túc, thiếu sáng tạo.
Một số trường còn xem nội dung giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường là phần phụ, không
quan trọng. Những hoạt động giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường thông qua giáo dục
ngoài giờ lên lớp chưa có sự phối hợp chặt
chẽ giữa nhà trường và các đoàn thể; mặt
khác, việc thiếu kiến thức cũng như kỹ
năng của đội ngũ này là rào cản rất lớn
trong việc giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh nên thường hiệu quả
không cao.
Một số nhà trường xây dựng kế hoạch tổ
chức các phong trào chỉ mang hình thức,
đối phó, chiếu lệ; điều đó dẫn tới tình trạng
một bộ phận không nhỏ học sinh thờ ơ,
không tham gia hoặc chỉ tham gia vì sợ
bị trừ điểm thi đua nên kết quả các phong
trào và hội thi chưa thật sự mang lại hiệu
quả cao. 4. Giải pháp tăng cường giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học
Thứ nhất, đào tạo, bồi dưỡng về trình độ
chuyên môn, nội dung, phương pháp và kỹ
năng giảng dạy cho đội ngũ giáo viên giáo
dục ý thức bảo vệ môi trường
Công tác đào tạo, bồi dưỡng cho giáo
viên tiểu học cần tập trung vào những nội
dung cơ bản: nâng cao tri thức, đổi mới
phương pháp giảng dạy, rèn luyện đạo đức
nghề nghiệp và nâng cao trách nhiệm xã
hội. Các trường tiểu học cần xây dựng kế
hoạch tập huấn triển khai cụ thể, rõ ràng
kiến thức về môi trường, bảo vệ môi
trường, phương pháp, kỹ năng và các biện
pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho
đội ngũ giáo viên, đồng thời, các trường Nguyễn Việt Thanh tiểu học cần chọn những giáo viên có trình
độ, có năng lực, ưu tú để đào tạo, bồi dưỡng
thành những người giáo viên có kiến thức
về môi trường chuyên sâu, cốt cán hoặc trở
thành chuyên gia về lĩnh vực môi trường.
Bên cạnh việc đào tạo, bồi dưỡng về nội
dung, giáo viên cần được trang bị những
phương pháp dạy học phù hợp, gồm:
phương pháp tích hợp, lồng ghép kiến thức
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học
sinh tiểu học thông qua các môn học và
thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp,
phương pháp hỏi đáp, phương pháp trực
quan, phương pháp thảo luận và trò chơi,
phương pháp ngoại khóa… Các phương
pháp này không những giúp học sinh kiểm
nghiệm các kiến thức đã học trên lớp, mà
còn đi sâu tìm hiểu bản chất của hiện tượng,
của môi trường, hiểu mối quan hệ tác động
qua lại giữa con người với môi trường, từ
đó, giúp học sinh tiểu học có ý thức, trách
nhiệm trong việc bảo vệ môi trường.
Thứ hai, đổi mới nội dung, chương trình
giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học
sinh tiểu học
Trước hết cần khắc phục cách làm cắt
khúc theo từng bậc học; phải xây dựng nội
dung, chương trình giáo dục ý thức bảo vệ
môi trường một cách tổng thể nhất quán từ
bậc mầm non và đến bậc phổ thông [từ lớp
1 đến lớp 12].
Xây dựng nội dung, chương trình giáo
dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh
tiểu học theo hướng tăng cường tích hợp,
lồng ghép một số nội dung gần giống nhau,
có liên quan chặt chẽ của các môn học và
hoạt động ngoài giờ lên lớp, tránh sự trùng
lặp và quan trọng hơn là hình thành năng
lực tổng hợp trong nhận thức và cách giải
quyết các vấn đề về môi trường hiện tại của
cuộc sống. Thứ ba, đổi mới phương pháp giáo dục
ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh
tiểu học
Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và
học giáo dục ý thức bảo vệ môi trường theo
hướng chuyển từ lối truyền thụ một chiều,
ghi nhớ máy móc sang tập trung dạy cách
học, cách suy nghĩ và tự học, tự tìm tòi, tự
khám phá, phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo và lấy người học làm trung tâm,
giáo viên chỉ là người hướng dẫn gợi mở.
Khi đổi mới phương pháp giáo dục ý
thức bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu
học trong các giờ học chính khóa, giáo viên
cần kết hợp hài hòa giữa các phương pháp
truyền thống với phương pháp dạy học hiện
đại, cần hạn chế phương pháp truyền thống
theo lối độc thoại một chiều, cần tăng
cường các phương pháp thảo luận nhóm, xử
lý tình huống; cần thay đổi tư duy từ lấy
người dạy làm trung tâm sang lấy người
học làm trung tâm.
Thứ tư, giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường cho học sinh tiểu học thông qua các
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Tăng cường hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp. Điều đó sẽ góp phần củng cố kiến
thức đã học chính khóa, mở rộng tri thức,
rèn luyện kỹ năng bảo vệ môi trường thông
qua sự trao đổi, giao tiếp trong tập thể và
giữa tập thể với xã hội; từ đó, hình thành cho
học sinh tiểu học tính chủ động, sáng tạo,
các kỹ năng khả năng giải quyết các vấn đề
về môi trường và ô nhiễm môi trường.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở
tiểu học cần phong phú. Khác với những
giờ học trên lớp, các hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp ở tiểu học có tính mở, có
không khí sôi động, tự do và phát huy tính
tích cực, chủ động của bản thân mỗi học
sinh. Do vậy, hoạt động này sẽ tạo được sự 101 Khoa học xã hội Việt Nam, số 11 [108] - 2016 hứng thú và tham gia tự nguyện, hào hứng
của các em trong công tác bảo vệ môi
trường. Mặt khác, nếu giáo dục ý thức bảo
vệ môi trường trong giờ lên lớp chủ yếu
truyền thụ kiến thức về lý thuyết thì các
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp sẽ
hoàn thiện khả năng hoạt động thực tiễn,
biến nhận thức của học sinh tiểu học thành
hành động giúp cải tạo môi trường xung
quanh. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp còn là điều kiện thuận lợi và phù hợp
với nhu cầu tham gia hoạt động tập thể của
học sinh tiểu học. Các hình thức phong phú
của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
giúp cho việc chuyển tải các nội dung giáo
dục, đặc biệt là giáo dục bảo vệ môi trường
đến học sinh tiểu học một cách nhẹ nhàng,
tự nhiên và hấp dẫn.
Thứ năm, trang bị phương tiện vật chất kỹ thuật cần thiết phục vụ cho việc giáo dục
ý thức bảo vệ môi trường
Ban giám hiệu nhà trường cần động
viên, khuyến khích và tạo điều kiện thuận
lợi về vật chất - kỹ thuật cũng như thời gian
để giáo viên được tham gia đào tạo nâng
cao trình độ ngoại ngữ, tin học, kiến thức
về lý luận dạy học, kiến thức khoa học về
môi trường, bảo vệ môi trường. Trên cơ sở
nắm vững nội dung, phương pháp, năng lực
và kỹ năng giảng dạy, giáo viên cần kết hợp
các phương tiện dạy học hiện đại.
5. Kết luận
Hiện nay, vấn đề bảo vệ môi trường chưa
được xem là một môn học ở các cấp học
phổ thông, mới chỉ được lồng ghép trong
các môn sinh học, giáo dục công dân, địa lý
và một số tiết học ngoại khóa. Nếu triển
khai thực hiện giáo dục ý thức bảo vệ môi
trường được tiến hành thường xuyên, liên
tục, bền bỉ, thì sẽ phát huy được tính tích
102 cực, tự giác của học sinh tiểu học trong học
tập, rèn luyện, qua đó nâng cao ý thức cho
học sinh trong việc bảo vệ môi trường, giữ
gìn hành tinh xanh.
Tài liệu tham khảo
Nguyễn Như An [2012], Phát triển năng lực giáo
dục bảo vệ môi trường cho sinh viên đại học sư
phạm chuyên ngành giáo dục tiểu học, Luận án
tiến sĩ Giáo dục học, Viện Khoa học Giáo dục
Việt Nam, Hà Nội.
[2] Đặng Thúy Anh, Phan Thị Lạc, Trần Thị Nhung
[2008], Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn
Giáo dục công dân trung học cơ sở, Nxb Giáo
dục, Hà Nội.
[3] Lương Thị Bình, Nguyễn Thị Cẩm Bích, Nguyễn
Thị Quyên, Phan Ngọc Anh, Chu Thị Hồng
Nhung [2013], Hướng dẫn thực hiện hoạt động
giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ Mầm non,
Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
[4] Bộ Giáo dục và Đào tạo [2005], Kỷ yếu đưa các
nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo
dục quốc dân, Nghệ An.
[5] Bộ Giáo dục và Đào tạo [2007], Tài liệu tập huấn
- Hội thảo về giáo dục bảo vệ môi trường trong
nhà trường [Các tỉnh bắc miền Trung], Nghệ An.
[6] Bộ Giáo dục và Đào tạo [2010], Sách giáo dục
bảo vệ môi trường trong môn đạo đức cấp tiểu
học, Hà Nội.
[7] Các Công ước quốc tế về bảo vệ môi trường
[1995] [Việt - Anh], Nxb Chính trị quốc gia - Sự
thật, Hà Nội.
[8] Nguyễn Hữu Chiếm, Lê Hoàng Việt [2012],
Giáo dục môi trường, Nxb Đại học Cần Thơ,
Cần Thơ.
[9] Phạm Thành Dung [1999], “Môi trường sinh thái
- Vấn đề của mọi người, mọi nhà”, Tạp chí Giáo
dục lý luận, số 3.
[10] Bùi Văn Dũng [Chủ nhiệm], Nguyễn Như An, Võ
Hành, Nguyễn Dương Tuệ, Đào Khang [2007],
“Tài liệu hướng dẫn giảng dạy và học tập về giáo
dục môi trường ở trường tiểu học các tỉnh miền
Trung”, Trường Đại học Vinh, Nghệ An.
[1] Nguyễn Thị Phương Mai 103 This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
Video liên quan