Thông thường, bàn tay bàn chân bị lạnh là phản ứng tự nhiên khi cơ thể tự điều chỉnh để thích nghi với thời tiết lạnh và điều đó không có gì đáng ngại.
Nhưng nếu mùa nào cũng bị lạnh tay chân và tình trạng kéo dài một vài ngày kèm theo một số triệu chứng khác chẳng hạn như khó thở, cứng khớp, ngón tay ngón chân thay đổi màu... thì nên đi gặp bác sĩ để kiểm tra, bởi vì đó có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh khác nhau.
Trong một số trường hợp, bàn tay và bàn chân lạnh có thể là do các nguyên nhân như: vấn đề ở hệ tuần hoàn khiến máu lưu thông kém, thiếu máu, thiếu vitamin B12, huyết áp thấp, suy giáp, các bệnh về tim mạch, tiểu đường, viêm đa dây thần kinh, hội chứng Raynaud, stress, các bệnh tự miễn như Lupus, viêm khớp dạng thấp...
Khắc phục chứng lạnh tay chân
Cần xác định đúng nguyên nhân mới có thể điều trị hiệu quả chứng lạnh bàn tay và bàn chân.
Nếu tay chân lạnh do điều kiện thời tiết thì cần giữ ấm đúng cách, xoa bóp tay chân, tập thể dục, vận động để cơ thể sinh nhiệt và thúc đẩy tuần hoàn máu, ăn đủ chất và lành mạnh theo khoa học, uống đủ nước, ngủ đủ giấc...
Ngoài ra cần tránh thuốc lá, hạn chế lo lắng căng thẳng quá mức, nhằm tránh tình trạng động mạch ngoại vi bị hẹp ảnh hưởng đến sự lưu thông máu.
Trường hợp những người bị lạnh tay lạnh chân bất kể điều kiện thời tiết và tình trạng kéo dài nhiều ngày thì cần đến gặp bác sĩ để chẩn đoán xác định bệnh và điều trị sớm nhắm tránh những nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng.
Mời quý vị vào phần Audio để nghe Bác sĩ Michael Dũng Cao trình bày chi tiết về nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa chứng tay chân lạnh vào mùa đông.
- Tay và chân chúng ta có những mạch máu nhỏ và dân thần kinh li ti ở phía xa như ngón tay và ngón chân. Lúc bình thường đi đứng, tim bơm máu đi khắp cơ thể, kể cả những mạch máu nhỏ ở thật xa tim. Vận động đi đứng co bóp các tĩnh mạch và động mạch, giúp đẩy máu đi xa và thường xuyên hơn. Về ban đêm, khi nhiệt độ cơ thể giảm xuống khi chúng ta nằm nghỉ ngơi, các mạch máu nhỏ này co lại, khiến cho máu đến chân và tay ít đi, gây ra cảm giác tay chân bị lạnh. Với người ốm, ít mỡ, thì tay chân càng dễ bị lạnh tay chân do ít có mỡ cách nhiệt và giữ nhiệt khi đêm xuống hay ở xứ lạnh.
- Đó là lý do tay chân lạnh với người bình thường, ngoài ra tay chân lạnh còn có thể do nhiều bệnh lý khác.
# Lạnh tay chân có nhiều lý do, từ bệnh mạch máu, tim mạch, tiểu đường, cho đến bệnh tự miễn hay di truyền
- Nhìn chung, bất kỳ bệnh nào làm ảnh hưởng đến mạch máu ở phía xa bàn tay bàn chân hay các dân thần kinh đều có thể dẫn đến cảm giác tay chân bị lạnh hay bị tê tê.
- Các bệnh về mạch máu như cao huyết áp, xơ vữa động mạch, suy giãn tĩnh mạch khiến cho bên trong thành mạch mạch máu nhỏ lại do bị đóng bợn hay xơ cứng, khiến dòng chảy máu qua mạch khó khăn hơn, dẫn đến dễ bị lạnh tay chân hơn. Bệnh về tim như suy tim hay hở van tim khiến việc bơm máu đến những nơi xa xôi thiếu hiệu quả. Các bệnh về thận khiến chân sưng bị ứ nước, làm máu khó lưu thông cũng có thể dẫn đến lạnh tay chân. Bệnh cục máu đông trong mạch máu khiến một phần tay hay chân thiếu máu cung cấp, cũng có thể khiến tay chân bị lạnh.
- Hội chứng Raynaud's, thường liên quan đến bệnh tự miễn viêm mạch máu hay bệnh xơ bì cứng [1], do hệ miễn dịch tấn công vào mạch máu hay mô liên kết dẫn đến mạch máu bị co lại, dày, và giảm khả năng dẫn máu. Bệnh nhân của hội chứng này dễ bị lạnh tay chân, nhất là tay dễ đổi màu từ hồng sang xanh tím tái khi tiếp xúc với nhiệt độ lạnh.
- Các bệnh về thần kinh mạch máu hay thần kinh ngoại biên như tiểu đường khiến cho các dây thần kinh bị tổn thương, lâu dài khiến cho việc truyền dẫn tín hiệu bị giảm hay gián đoạn. Bệnh nhân bệnh tiểu đường không kiểm soát có thể cảm giác tay chân bị lạnh hoặc bị tê tê như kim chích do dây thần kinh bị tổn thương. Các bệnh khác về thần kinh như giời leo hay các bệnh về hệ thần kinh cột sống cũng có thể dẫn đến cảm giác lạnh kèm theo triệu chứng thần kinh.
- Một số nghiên cứu chỉ ra lạnh tay chân còn có thể do di truyền như HSP [2] hay Hereditary sensory neuropathy type IA [3] , dẫn đến những khiếm khuyết về thần kinh mạch máu. Người bệnh thường có người thân hay cha mẹ bị lạnh tay chân kèm theo các triệu chứng như tê hay cứng tay chân.
# Chẩn đoán lạnh tay chân
- BS sẽ dựa vào bệnh sử, thăm khám kiểm tra mạch máu vùng chân và tay. Thường mạch máu ở cổ chân và vùng chân có mạch yếu có thể là dấu hiệu của bệnh về mạch máu hay xơ vữa động mạch. BS có thể sẽ đo chỉ số ABI [Ankle Brachial Index] so sánh huyết áp giữa tay và chân. Thường hay huyết áp này giống nhau nên tỉ lệ bình thường là 1-1.4. Với tỉ lệ trên 1 bệnh nhân có thể bị xơ cứng mạch máu ở chi trên [tay]. Với chỉ số ABI nhỏ hơn 1 gợi ý các bệnh về mạch máu chi dưới như bệnh xơ vữa động mạch chi dưới hay các bệnh khác làm nghẽn hay hẹp động mạch. Thấp chỉ số ABI [ 0.4-0.7] còn tăng rủi ro các bệnh nguy hiểm khác như đột quỵ, tim mạch, và bệnh thận. Vì vậy, khi bệnh nhân bị lạnh tay chân, BS sẽ tìm hiểu thêm các bệnh nguy hiểm khác để chữa trị.
- BS còn có thể cho quý vị siêu âm động mạch và tĩnh mạch để tìm ra các bệnh lý về cục máu đông hay xơ vữa động mạch. Một số trường hợp, BS sẽ cho quý vị xét nghiệm angiography [chụp động mạch có cản quang] để tìm ra chỗ bị nghẽn và tìm cách can thiệp nếu cần.
- BS sẽ xét nghiệm máu và các xét nghiệm tổng hợp khác để truy tìm các bệnh liên quan đến nhiễm trùng, mạch máu.
# Chữa trị lạnh tay chân
- Chữa trị lạnh tay lạnh chân bắt đầu từ việc tìm ra lý do chính kèm theo vật lý trị liệu và thể dục để cải thiện dòng chảy của máu đến tay chân. Nếu lý do là các bệnh về mạch máu như cao huyết áp hay xơ vữa động mạch thì chữa cao huyết áp, giảm mỡ, và tập thể dục. Lạnh tay chân do tiểu đường thì BS sẽ nhắm vào chữa triệu tiểu đường kèm theo vật lý trị liệu.
- Giảm cân và chữa các bệnh nền khác như thận, hút thuốc, hay đau nhức khớp cũng giúp cải thiện triệu chứng lạnh tay chân.
- BS có thể cho uống các thuốc cải thiện hay ngăn ngừ mạch máu như thuốc kháng đông máu, Beta Blocker giảm nhịp tim, hay Cilostazol để thư giãn mạch máu, giúp cải thiện dòng chảy.
# Tóm lại
- Lạnh tay chân là một triệu chứng nguy hiểm không nên bỏ qua vì đây có thể là dấu hiệu mạch máu và dân thần kinh đang bị tổn thương trầm trọng, có thể có những bệnh lý nguy hiểm như tiểu đường, cao huyết áp, hay xơ vữa động mạch.
- Chữa trị triệu chứng lạnh tay chân bắt đầu bằng việc tìm ra lý do vì sao lạnh tay chân, và chữa trị tận gốc nguy nhân, kèm theo vật lý trị liệu, giảm cân, và uống thuốc hỗ trợ.
Tại sao bàn tay lúc nào cũng lạnh?
Bàn tay lạnh là triệu chứng thường gặp của thiếu máu và suy giáp. Bệnh tiểu đường loại 2 làm suy giảm lưu thông máu cũng có thể khiến bàn tay bị lạnh, theo Reader's Digest. Hơn nữa, bàn tay, bàn chân lạnh có thể là dấu hiệu của bệnh tim. Tim yếu sẽ bơm máu kém hiệu quả.
Lạnh tay chân thiếu vitamin gì?
Thiếu vitamin B12: Thiếu hụt vitamin B12 có thể gây ra các triệu chứng thần kinh bao gồm cảm giác tay và chân lạnh, tê hoặc ngứa ran. Rối loạn giấc ngủ: Thalamus là vùng điều chỉnh tình trạng thư giãn, tỉnh táo của con người nằm trong não bộ. Thalamus quyết định khả năng thức - ngủ và điều hòa thân nhiệt của chúng ta.
Tay chân lạnh nên bổ sung những gì?
Theo y học cổ truyền, chứng lạnh, tay chân lạnh là do vệ khí kém, dương khí không đầy đủ. Để khắc phục, bạn cần bổ sung vitamin và các thực phẩm cần thiết như các vitamin nhóm B, thực phẩm có chứa niacin như cá thu, sữa, trứng, thịt cừu, thịt bò, thịt heo, bơ… để giúp giãn mạch và tăng lượng máu lưu thông.
Chân tay lạnh ở trẻ em là bệnh gì?
Đối với trẻ nhỏ, tay chân lạnh thường do sức đề kháng yếu hoặc thiếu máu thường xuyên. Thêm vào đó, ngón chân, đầu gối, vai, ngón tay lại là những bộ phận thường xuyên vận động nhiều nên có ít chất béo, không giữ được nhiệt lâu. Các mạch máu càng ít chất béo hơn nên càng dễ bị lạnh.