Ng�y xưa học luyện thi t� t�i 2 Ban C [Văn Chương] c� lần t�i bị �ng thầy bắt l�m luận văn về b�i thơ tứ tuyệt Đường Thi "Lương Ch�u Từ," t�i giải th�ch c�u hai "Dục ẩm tỳ b� m� thượng th�i" một c�ch cắc cớ như sau:
- Dục �m chỉ t�nh dục [sex]
- Ẩm l� uống [rượu]
- Tỳ b� l� đ�n h�t
- M� thượng l� l�n ngựa, nghĩa b�ng l� "l�m t�nh"
Như vậy cả c�u n�i l�n t�m trạng người l�nh khi về ph�p l� t�m chỗ vui chơi hoan lạc cho b� những ng�y cực khổ ngo�i chiến trường v� "chiến binh mấy người trở lại." N� cũng giống như c�u v� von về g�i thuốc PALL MALL: "Phiền Anh L�n Lầu, Mong Anh L�m Lẹ."
�ng thầy tuy kh�ng bằng l�ng nhưng cũng phải c�ng nhận t�i kh�ng sai lắm v� th�ng thường, những t�c phẩm nổi tiếng trong văn học cũng như trong hội họa thường được người sau t�m ra th�m những n�t đặc sắc m� ch�nh t�c giả cũng chưa chắc đ� c� � đ�.
"Lương Ch�u Từ" c� nghĩa l� Kh�c H�t Ch�u Lương, một địa danh thuộc v�ng bi�n giới T�y Bắc nước T�u tiếp gi�p với M�ng Cổ ph�a bắc, đ�ng bắc v� Kazakhstan, Kyrgyzstan [Li�n S� cũ] ph�a t�y bắc.
Lương Ch�u tức Longyou
Tr�ch từ: //en.wikipedia.org/wiki/File:China,_742.svg
Nhiều t�i liệu kh�c th� cho l� Lương Ch�u thuộc tỉnh Cam T�c [Gansu] ng�y nay của Trung Hoa. Điều nay kh�ng sai nhưng c� lẽ c� phần thiếu s�t v�ng T�n Cương.
Tr�ch từ: //img368.imageshack.us/img368/6228/trungquocua1.png
Lương Ch�u Từ do Vương H�n [687-726] l�m ra năm 713 khi �ng bị triều đ�nh nh� Đường đ�y ra Lương Ch�u do t�nh bộc trực của m�nh. Lương Ch�u l� v�ng bi�n giới gồm phần lớn l� đất sa mạc T�n Cương [Gobi desert] v� l� nơi rợ Hồ từ mạn Bắc v� T�y Bắc xua qu�n xuống quấy nhiễu li�n tục. Lương Ch�u Từ đồng thời cũng lấy t�n từ một điệu h�t cổ Trung Hoa n�i về trận mạc, bi�n giới.
Th�ng cảm với sự gian khổ của l�nh tr�ng thuộc cấp của m�nh, Vương H�n viết ra b�i thơ tứ tuyệt n�y, kh�ng ngờ đ� để lại cho hậu thế một �ng văn chương truyệt vời, nhất l� đối với người Việt. Gi� trị của b�i thơ n�y vượt thời gian v� rất ph� hợp với người chiến binh VNCH trong trận chiến huynh đệ tương t�n. Nh� thơ Hữu Loan viết trong "Đồi T�m Hoa Sim":
Lấy chồng chiến binh, mấy người đi trở lại
Nhạc sĩ L� Thương diễn tả trong "H�n Vọng Phu":
Qua Thi�n San k�a ai tiễn rượu vừa t�n
Vui ca vang rồi đi tiến binh ngo�i ng�n
..........................
Vui ra đi rồi kh�ng ước hẹn ng�y về
Ai qu�n ghi v�o gan đ� bao nguyện thề
Những từ ngữ như "bỏ mạng nơi sa trường," "ch�n rượu ly b�i" v.v... phảng phất ảnh hưởng của b�i thơ tứ tuyệt n�y.
Trong văn chương Việt Nam, chữ sa trường đ� trở th�nh đồng nghĩa với chiến trường, tự điển Tuttle Compact Vietnamese Dictionary dịch chữ sa trường l� battlefield [nguồn].
Th�nh thử c� c�u: "Qu�n trường đổ mồ h�i, chiến trường [hoặc sa trường] bớt đổ m�u."
T�i rất đồng � với nhận x�t của �ng thầy cũ v� quả thật chữ Hoa tượng h�nh, tượng nghĩa, nhất l� thể thơ Đường thất ng�n tứ tuyệt lu�n diễn tả những � nghĩa c� đọng c� t�nh c�ch phổ qu�t, rộng lớn, kh�ng b� buộc v�o sự việc c� nh�n, nhỏ nhặt n�n c�ng ph�n t�ch, c�ng thấy ra nhiều điều mới lạ v� dễ đi v�o tranh c�i v� mỗi người c� một c�ch cảm nhận kh�c nhau.
Theo thiển �, thưởng thức một b�i thơ tứ tuyệt tương tự như ngắm một bức tranh nổi tiếng, chẳng hạn như bức "La Joconde" của Leonard de Vinci. Chỉ c� thể cảm nhận m� kh� ph�n t�ch được.
B�i "Lương Ch�u Từ" đ� cho t�i c�i cảm x�c của bức tranh "Le dernier carr� de la Vieille Garde," bi thảm v� h�ng tr�ng.
Le Dernier Carr�
Litho d'apr�s le tableau de R.Hillingford "The Last Stand of The Imperial Guard."
[Tr�ch nguồn]
Đ�y đồng thời cũng l� cảm x�c của t�i trong ng�y 30 th�ng tư đen, v� của tất cả những người l�nh VNCH, đặc biệt l� c�c chiến binh Sư Đo�n 18 BB, của c�c chiến sĩ kh�ng qu�n s�ng ng�y cuối c�n bắn hạ được mấy chiến T.54 tại ng� tư Bẩy Hiền, hay của to�n Lực Lượng Đặc Biệt lặng lẽ bỏ khi giới trước cổng trại Tổng Tham Mưu sau khi nghe Dương Văn Minh tuy�n bố đầu h�ng. T�i được h�n hạnh c�ng t� cải tạo với một anh kh�ng qu�n v� v�i anh sĩ quan SĐ 18 BB trong nh�m đ�.
Một tay quản gi�o mặc đỏ lừ đ� hỏi ch�ng t�i trong một buổi "l�n lớp":
- Anh n�o thuộc SĐ 18 đ�ng l�n!
Khoảng 5 người đứng dậy. Tay quản gi�o n�y đ� từng bị chận đ�nh tại Long Kh�nh n�i mỉa:
- SĐ 18 c�c anh anh dũng lắm đấy nh�.
5 người n�y sau đ� được "bi�n chế" v�o nh�m thanh lọc "�c �n" v� được chuyển trại hai th�ng sau.
Ngo�i ra, trong một buổi đi l�m lao c�ng qu�t dọn cầu ti�u của bọn c�n bộ, t�i nghe hai "đồng ch�" c�i nhau, một tay mắng tay kia:
"Cả bẩy thằng trong một c�i hầm, c� mỗi một thằng ngụy d� đi qua, đ. c� thằng n�o d�m bắn, để n� ph�t hiện d�i một tr�i đạn v�o chết hết năm m� m�y l�m t�ng c�i g�..."
Trở lại chủ đề ch�nh, b�i dịch "Lương Ch�u Từ: được chấp nhận nhiều nhất l� do Trần Trọng San dịch th�nh:
Rượu bồ - đ�o, ch�n dạ quang
Muốn say, đ�n đ� rền vang giục rồi
Sa trường say ngủ ai cười
Từ xưa chinh chiến mấy người về đ�u
B�i Kh�nh Đản c� b�i dịch kh� hay:
Bồ đ�o, rượu r�t ch�n lưu ly
Muốn uống, tỳ b� giục ngựa đi
B�i c�t say nằm, ch� cũng mặc
Xưa nay chinh chiến mấy ai về .
B�i thơ n�y c� hai chỗ g�y tranh c�i nhiều nhất l� về:
1/ C�y đ�n tỳ b�. Nhiều người cho rằng đ�n tỳ b� l�m sao th�c qu�n nổi? C�ch l� giải của Lai Quang Nam kh� hay l� thời thế kỷ thứ 8, Hồ cầm [đ�n của người Hồ] được d�ng ngo�i chiến trận sa mạc để l�m hiệu lệnh nhờ gọn v� �m sắc cao hơn tiếng gi� v�ng sa mạc. Hồ cầm du nhập v�o Trung Hoa th�nh c�y đ�n tỳ b�, cũng như th�nh c�y Balalaika v�ng bi�n giới Li�n S� cũ. Người Hồ [M�ng Cổ] nổi tiếng về t�i cưỡi ngựa v� chiến đấu bằng ngựa n�n sử dụng hồ cầm vừa nhẹ vừa tiện để d�ng trong trận mạc l� phải. Qu�n đội Trung Hoa đ�ng ngo�i bi�n cương Lương Ch�u cũng sử dụng hồ cầm để tập họp qu�n l�nh l� điều dễ hiểu.
2/ Say rượu nằm lăn ngo�i chiến trường th� c�n g� sức chiến đấu? Theo t�i, phải hiểu chiến trường kh�ng c� nghĩa l� l�c n�o cũng đối đầu với qu�n th� m� l� n�i chung ngo�i mặt trận, c� đồn l�nh, c� canh g�c, tuần tiễu v� thỉnh thoảng mới c� đụng độ. Những l�c rảnh rang, uống rượu say m�m trong đồn th� l� lẽ thường t�nh. Thời xưa hay nay g� cũng vậy.
T�i c� th�m một nhận x�t nhỏ về chữ "qu�n" trong c�u ba. Chữ n�y d�ng ở ng�i thứ ba �m chỉ "người ta." Tuy nhi�n t�c giả d�ng chữ "qu�n" thay v� "nh�n" chắc c� � n�i chung chung "vua, thượng cấp, thuộc cấp, c�c chiến hữu..." xin đừng cười tr�ch v�: Cổ lai chinh chiến kỷ nh�n hồi.
Để chấm dứt, t�i xin được giới thiệu bản dịch tiếng Anh v� tiếng Ph�p của:
Pierre Stephen Robert Payne [1911-1983], một nh� văn, nh� sử học, nh� thơ v� viết tiểu sử người Anh:
The Song of Diangchow
The beautiful grape wine, the night-glittering cups
Drinking or not drinking, the horns summon you to mount.
Do not laugh if I am drunk on the sandy battlefield
From ancient times, how many warriors ever returned !
v� Paul Demieville [1894-1979], người Thụy Sĩ được c�ng nhận l� một trong những nh� nghi�n cứu về Trung Hoa s�u sắc nhất.
Chanson de Leangtcheou
Le beau vin de raisin dans la coupe phosphorescente
J�allais boire, mais le cistre des cavaliers me presse
Si je tombe, ivre, sur le sable, ne me riez pas
Combien, depuis les temps anciens, sont revenus de la guerre !
QYHD/NK L� Văn Qu�
Orange County, California ng�y 19/07/2010
Tham khảo:
Bạch Mai B�t Ch�. Lương Ch�u Từ-kh�c bi ca thời chiến. Truy cập ng�y 19/07/2010 từ:
//bachmaibutchi.wordpress.com/2007/10/27/l%C6%B0%C6%A1ng-chau-t%E1%BB%AB-khuc-bi-ca-th%E1%BB%9Di-chi%E1%BA%BFn/
Diễn đ�n Trung Học L� Văn Duyệt. Lương Ch�u Từ. Truy cập ng�y 19/07/2010 từ:
//www.levanduyet.net/cgi-bin/yabbSP1/YaBB.pl?num=1233954326
D�ng Thơ Đường Bi�n T�i. Laiquangnam. Vương H� Lương Ch�u Tử. Truy cập ng�y 19/07/2010 từ:
//newvietart.com/index1.1993.html
Jestor. Trusted archives for scholarship. Obituaries. Truy cập n �y 19/07/2010 từ:
//www.jstor.org/pss/602523
Larousse.fr. Waterloo: Le Dernier Carr�. Truy cập ng�y 19/07/2010 từ:
//www.google.com/imgres?imgurl=//www.larousse.fr/ressources/contrib/data/media/11022129.jpg&imgrefurl=//www.larousse.fr/encyclopedie/article/Waterloo__le_Dernier_Carr%25C3%25A9/11022138&usg=__1GUTvBGLil4_d_OLsICZXYEIyPE=&h=384&w=338&sz=62&hl=en&start=11&um=1&itbs=1&tbnid=gKiFOQ1htje_xM:&tbnh=123&tbnw=108&prev=/images%3Fq%3Dle%2Bdernier%2Bcarr%25C3%25A9%2Bde%2Bla%2Bvieille%2Bgarde%2B%25C3%25A0%2Bwaterloo%26um%3D1%26hl%3Den%26sa%3DG%26rlz%3D1R2ADFA_enUS387%26tbs%3Disch:1
Tuttle Compact Vietnamese Dictionary by Phan Văn Giưỡng. Sa Trường. Truy cập ng�y 19/07/2010 từ:
//books.google.com/books?id=D62xGaZpmygC&pg=PA299&lpg=PA299&dq=%22sa+tr%C6%B0%E1%BB%9Dng%22&source=bl&ots=9ZKM8diDra&sig=TAIFvacXoNY4KJpFmHZ2FjZX5gA&hl=en&ei=C-9ETPr3A8L38Aa7zIWTBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CC4Q6AEwBTge#v=onepage&q=%22sa%20tr%C6%B0%E1%BB%9Dng%22&f=false