Tình cờ nghe có bán gạo tấm đóng bịch, tôi bèn nhờ người lùng mua. Người kể chuyện về gạo tấm bịch nhá thêm địa chỉ Trung An. Thế là kiếm mua được hai bịch gạo tấm Trung An. Trên bịch ghi không dấu: Tam Trang Tep.
Cơm tấm gạo gãy mới nhìn đều giống nhau, nhưng phải kể cơm tấm gạo gãy tép trắng ngon thiệt tình.
Trang Tep là tên giống lúa Trắng Tép cho gạo ngon đang được VinEco chào bán lẻ qua Tiki gần 35.000 đồng/kg chính xác bịch 2kg là 68.900 đồng. Gạo tấm của Trung An thực ra không phải là gạo tấm mà là gạo làm cho gãy bán theo nhu cầu của các bà má muốn dọn ăn cho cả nhà ghiền cơm tấm. Gạo chà bóng kỹ.
Sự hay biết về gạo tấm đóng bịch bán sẵn của tôi thực muộn màng. Alibaba.com bán đầy trên mạng. Nhưng người Hoa không hề biết ăn cơm tấm. Ryan Chew, một người Hoa làm nhà hàng, đã nghỉ hưu, cho biết: gạo tấm trong ẩm thực Hoa chủ yếu được chế biến thành bánh gạo, bánh cookie, kẹo, mì, rượu gạo, v.v. Một số nơi như Quảng Tây, Quảng Đông, Hải Nam và Vân Nam, chỉ dùng tấm nấu cháo. Rồi ông kết luận: Bản thân tôi, tôi thích món cơm tấm của người Việt vì độ mịn và hương vị.
Cơm tấm từ một bộ phận kinh tế phi chính thức ngày xưa đã trở thành chính thức có lẽ từ thời Tây, khi phong cách ăn cơm bằng dĩa nổi lên ở Sài Gòn. Trước một thị trường tiêu dùng cơm tấm như hiện nay, lượng gạo tấm không thấm để cung ứng, chỉ có cách làm cho gạo gãy để bán cơm tấm độ.
Tấm vốn là loại gạo phẩm cấp thấp. Gạo 5% tấm xuất khẩu của Việt Nam có lúc giá rẻ mạt, huống gì gạo 100% tấm. Đó là loại gạo lọt sàn xuống nia, gồm cả sạn, khi nấu phải vo gạo đãi đi đãi lại tới mấy nước. Nhà nông ngày xưa thường dành phần gạo này cho gà và cho heo, nên phải kể nó thuộc dạng phế phẩm, không tính vào GDP. Ăn cơm tấm như trong câu ca dao thời Trương Định khởi nghĩa thất bại, phải kể là gia cảnh thê thảm lắm:
Muốn ăn cơm tấm, canh cần/ Thì về Trinh Tiết chăn tầm với anh/ Ngó vô Linh Đống mây mờ/ Nhớ ông nguyên soái dựng cờ đánh Tây.
Rồi có lẽ lên đến Sài Gòn cơm tấm cũng là món ăn phẩm cấp thấp, dành cho người nghèo. Nhưng cắc cớ là trong số đó cũng có mấy ông công chức làm cho Tây. Nên món ăn được dọn bằng dĩa và ăn bằng muỗng nĩa chăng? Đó là một nét mâu thuẫn lớn mà chẳng ai lý giải được. Món ăn nghèo lại dọn bằng dĩa với muỗng nĩa sang như Tây; có người còn đòi dao để xắt thịt nướng nữa. Gần như đủ bộ couverts de table rặt Tây, chỉ thiếu cái muỗng canh. Cái đáng nói nhất là sự phát hiện của những cái lưỡi Sài Gòn, cơm tấm hoàn toàn khác với cơm gạo hạt nguyên. Ngon hơn nhiều. Vừa mịn vừa thơm, dễ thấm gia vị. Ngon đến độ Tây thời nay phải gật đầu công nhận. Một vị Tây phát biểu trên Reddit: Tôi ăn cơm hàng ngày cả đời nhưng tôi mới ăn cơm tấm hồi năm ngoái. Ăn cơm tấm với lại nước cà ri hoặc nước xốt sệt thiệt là ngon. Tôi chưa từng được nếm trải cái ngon ấy. Nó cũng giống như ăn caviar cơm.
Bởi vậy, mới thấy dân châu Phi còn siêu hơn dân Sài Gòn khá xa. Xưa nay họ toàn ăn gạo tấm, vừa ngon lại vừa rẻ. Bổ thì gạo xát trắng nào cũng như nhau, dù nguyên hay tấm, hay cố tạo gãy.
Lại còn phải kể đến cái tiếp thị thiệt hay của dân Sài Gòn: quán cơm tấm nhất thiết phải có cái bếp nướng thịt đặt đàng trước. Mùi thịt nướng như một thứ nhãn hiệu mời chào ông đi qua bà đi lại vào buổi sáng tinh mơ khi đường phố còn chưa kịp bị nhuốm khói bụi.
Ngoại trừ thỉnh thoảng ăn cơm tấm ngoài tiệm cùng với bạn bè, tôi đã ăn thử cơm tấm nấu bằng gạo trắng tép một giống lúa mùa bản địa chịu mặn được luân canh lúa tôm mà dân Thạnh Phú, Bến Tre đang thực hành. Cơm ngon một phần vì tấm, một phần vì gạo nên cả nhà hôm ấy có vẻ như tăng sản lượng ăn so với cả cơm gạo ST 20 ăn mọi ngày.
Phát hiện cái ngon của cơm tấm ở Sài Gòn, còn phải kể luôn của châu Phi, là phát hiện đáng đồng tiền bát gạo. Có điều trên mạng, du khách đến Sài Gòn đông hơn, từ cơm tấm đã bắt đầu nhấp nha nhấp nhổm muốn bước vào tự điển Tây. Ít nhất là từ này đã bước vào Wikitionary.
Một ông bạn nghe nói chuyện cơm tấm gạo gãy, hứa để kiếm gạo tấm thứ thiệt cho tôi nấu cơm ăn thử. Nhưng cho đến nay lời hứa ấy chưa thành, vì người quen bán gạo cho anh ta đã biệt dạng Gạo tấm thứ thiệt là loại gạo tấm được sàng ra ngay sau khi chà vỏ thóc, trước khi gạo nguyên được xát trắng. Thứ này có nhiều công dụng bổ dưỡng y như gạo nguyên cám.
bài, ảnh Ngữ Yên
Theo TGTT