cỏ vườn trầu, cỏ màn trầu, cỏ dáng…; tên khoa học: Eleusine indica [L.] Gaertn; thuộc họ Lúa [Poaceae]
Cây mọc sum suê thành cụm, thân cây mọc bò dài sau đó thẳng đứng và phân nhánh. Chiều cao cây cỏ mần trầu từ 30 – 50cm. Lá cây hình dải nhọn mọc so le, phiến lá mềm nhẵn và bẹ lá mỏng có lông, lá cây xếp thành hai dãy cách nhau. Hoa cây mọc thành cụm gồm 5 đến 7 bông ở ngọn, khoảng 2 bông khác mọc thấp hơn trên cánh hoa. Quả cây dài 3 – 4mm, hình thuôn dài gần như 3 cạnh. Mùa ra hoa quả của cây cỏ mần trầu vào khoảng tháng 5 – 7.
Cỏ mần trầu là loại cây ưa sáng, ưa ẩm và có thể chịu bóng. Tại Việt Nam, cây mọc ở khắp nơi, thường mọc thành đám tại các vùng đồng bằng, trung du đến vùng núi cao.
Mần trầu là loại cỏ mọc phổ biến ở khắp nơi.
Thu hoạch và chế biến: Thu hái quanh năm, toàn cây vào mùa khô, rửa sạch, dùng tươi hay phơi khô.
Theo y học cổ truyền và theo các tài liệu nghiên cứu, cỏ màn trầu trong sách thuốc có tên là dã kê thảo; có vị ngọt, hơi đắng, tính mát.
Tác dụng: Bổ huyết, hành huyết, lợi tiểu, giải độc, mát gan. Dùng ở các trường hợp hư tổn, chướng bụng, tiểu tiện không thông, phong thấp, trị sốt rét, sốt ốm, gan nóng, huyết áp cao, viêm não, viêm màng não, trị viêm nhiễm tiết niệu, mụn nhọt…
Một số bài thuốc quý từ cỏ mần trầu
Cỏ mần trầu không chỉ có tác dụng thanh nhiệt giải độc, dùng làm mát cơ thể, mát gan, ổn định huyết áp mà còn nhiều công dụng khác như:
- Trị cảm sốt cao: Dùng cỏ mần trầu tươi hoặc khô [toàn thân, bỏ hoa], có thể kết hợp với rau má, diếp cá, cây mã đề, rễ cỏ tranh [càng hiệu quả]. Đun uống thay nước sẽ giúp hạ sốt, giảm đau đầu và ngủ ngon…
- Trị nhiệt miệng, mụn trong miệng, tưa lưỡi: Bệnh này hay gặp ở trẻ em và cả người lớn. Nguyên nhân do nóng quá mà thành. Dùng độc vị cỏ mần trầu hoặc kết hợp với rau sam, cây mã đề, cỏ nhọ nồi, diếp cá [càng hiệu quả]. Mỗi thứ 1 nắm tươi, đun đặc lấy nước uống trong ngày, uống liền vài ngày tới khi khỏi. Khi bắt đầu dùng bệnh sẽ nhẹ dần và khỏi.
- Trị tóc bạc, tóc khô xơ gãy rụng: Tác dụng này ít người biết. Cách làm như sau: Cỏ mần trầu [toàn thân, bỏ hoa], rửa sạch thái nhỏ, phơi khô sao vàng hạ thổ. Mỗi ngày dùng tầm 30-40g, kết hợp với 20g đỗ trọng, 20g thục địa. Ba thứ đun kỹ lấy nước uống hết trong ngày. Uống liên tục một thời gian. Nếu là nữ giới có thể thêm quả dâu tằm chín đã phơi khô vào đun cùng càng hiệu quả vì nó bổ máu.
Ngoài ra có thể kết hợp dùng cỏ mần trầu và vỏ bưởi đun nước gội đầu, càng tăng thêm hiệu quả.
- Mát gan, tả hỏa, thanh nhiệt, trị mụn: Có nhiều người hay nóng gan, nổi mụn, cơ thể lại ít ra mồ hôi, dùng cỏ mần trầu đun lấy nước uống [như uống trà]. Nếu chức năng gan kém có thể kết hợp với bồ công anh và bông attiso để tăng hiệu quả.
Tác dụng: Làm cơ thể toát mồ hôi, độc tố được giải phóng qua lỗ chân lông, cơ thể sẽ khỏe mạnh hơn, mụn sẽ hết.
ThS.BS. Hoàng Kỳ
Nguồn://suckhoedoisong.vn/loai-co-hoang-dai-nha-nong-nho-di-khong-het-lai-la-thuoc-quy-chua-benh-169230805171619851.htm
Trong các loại thảo dược Đông y, cỏ mần trầu cũng là một loại nguyên liệu khá phổ biến, xuất hiện trong nhiều bài thuốc điều trị bệnh. Tuy nhiên, lợi ích và công dụng thật sự của loại thảo dược này lại không được quá nhiều người biết đến. Dưới đây là một vài thông tin cơ bản về cỏ mần trầu mà bạn cần nắm để có được cách sử dụng đúng với từng trường hợp.
1. Giới thiệu tổng quan về cỏ mần trầu
Cỏ mần trầu có danh pháp khoa học là Eleusine Indica[L.] Gaertn, là một loại cây thuộc họ Lúa. Ở nhiều vùng miền khác nhau, cây cỏ mần trầu còn được biết đến với những cái tên như cây thanh tâm thảo, cây ngưu cân thảo, cây cỏ chỉ tía, hay cây cỏ vườn trầu. Đây là một loại cây thân thảo nhỏ sống được quanh năm với những đặc điểm nhận diện như sau:
Mần trầu là một loại cây thân thảo mọc hoang ở nhiều nơi
- Cây thường mọc thành từng cụm khá sum suê, phần thân cây mọc bò dài rồi sau đó mọc thẳng đứng dần và phân thành từng nhánh.
- Cây có chiều cao chỉ khoảng 30 - 50cm.
- Lá cây có dạng dải nhọn thường mọc so le nhau. Phần phiến lá khá mềm và nhẵn, phần bẹ lá khá mỏng và có một lớp lông. Lá cây mọc xếp thành hai dãy và cách nhau.
- Hoa của cây sẽ mọc từng cụm với số lượng khoảng 5 - 7 bông ở phần ngọn. Trong số đó sẽ có thêm 2 bông khác mọc ở vị trí thấp hơn trên cùng 1 cành hoa.
- Cây có quả với kích thước chỉ 3 - 4mm hình thuôn dài. Cây sẽ kết trái vào tầm khoảng tháng 5 đến tháng 7 mỗi năm.
Mọi người thường hay bị nhầm lẫn loại cây thân thảo này với cây cỏ chân vịt. Tuy nhiên, bạn có thể nhận thấy chiều cao của cây thân vịt thấp hơn và loại cây này cũng không có bông tách rời.
Cỏ mần trầu khá ưa sáng, thích môi trường ẩm và có khả năng chịu nóng tương đối tốt. Ở Việt Nam, loại cây này mọc ở khá nhiều nơi và thường mọc thành từng đám nhỏ ở nhiều khu vực khác nhau. Những cây con sẽ bắt đầu mọc lên từ hạt vào thời điểm cuối mùa xuân. Sau khi cây kết trái thì sẽ bị tàn lụi ngay mùa hè trong năm. Đối với những khu vực núi cao, điều kiện thời tiết mưa và độ ẩm khá tốt nên cây mọc gần như quanh năm.
2. Những tác dụng nổi bật đối với sức khỏe
Trong nhiều nghiên cứu của Đông Y và Tây Y, trong cỏ mần trầu có chứa nhiều thành phần hóa học có công dụng tốt đối với sức khỏe, cụ thể là:
Cỏ mần trầu trong Đông - Tây y được nghiên cứu với nhiều công dụng
2.1. Trong Đông y
Theo nghiên cứu của các thầy thuốc Đông y, cỏ mần trầu có đặc tính mát. Vị của loại cây này có phần hơi đắng. Cây mần trầu thường được sử dụng trong những bài thuốc trị ho, giúp mát gan và hỗ trợ lợi tiểu.
2.2. Trong Tây y
Dưới đây là một vài công dụng đặc biệt của cỏ mần trầu trong nghiên cứu y học hiện đại:
- Hạ sốt và kháng viêm: Trong loại cây này có chứa C-glycosylflavones với khả năng chống viêm khá hiệu quả ở đường hô hấp đối với chuột thực nghiệm bị viêm phổi hoặc bị cúm. Ngoài ra, một thực nghiệm khác cho thấy dịch chiết liều 600mg/kg có thể hạ sốt [tương đương với 100mg acetylsalicylic cho 1kg].
- Hạ huyết áp: Điều này đã được chứng minh ở trên chuột bị tăng huyết áp với L – NAME với phần dịch chiết từ cây có thể hạ huyết áp [tương đương với liều 12,5mg/kg của Losartan].
- Kháng khuẩn: Dược liệu thân thảo này có khả năng kháng khuẩn với cấp độ từ thấp cho đến trung bình với một vài loại vi khuẩn ví dụ như Pseudomonas aeruginosa, vi khuẩn Staphylococcus aureus và cả vi khuẩn Salmonella choleraesuis.
- Bảo vệ các chức năng của thận: Một nhóm chuột sau khi được tiêm L-NAME đã được đưa vào nghiên cứu với phần dịch chiết liều 200mg/kg đã cho thấy hiệu quả trong việc kiểm soát những chỉ số như urea, creatinine hay ion K+ và ion Na+ với với những con chuột được điều trị với 12,5mg/kg Losartan.
Những thực nghiệm cho thấy cỏ mần trầu có thể điều trị bệnh
- Bảo vệ gan và hỗ trợ cho việc chữa trị chứng rối loạn lipid máu: Một nhóm chuột bị béo phì được thực nghiệm với phần cao chiết ở trong dung môi hexan có thể làm giảm được nồng độ cholesterol toàn phần. Phần cao chiết này có thể làm giảm được nồng độ LDL-cholesterol và cũng có thể làm tăng được nồng độ HDL-cholesterol với những chú chuột đối chứng. Ngoài ra, các chỉ số như ALT hay AST của chuột cũng được cải thiện.
3. Những bài thuốc Đông y có cỏ mần trầu
Lưu ý, các bài thuốc sau đây chỉ mang tính chất tham khảo, không nên tự ý áp dụng. Các bạn nên đến thăm khám bác sĩ và để được tư vấn chi tiết hơn
- Chữa chứng tăng huyết áp: 500g cỏ mần trầu mang đi rửa sạch rồi giã nát và cho thêm một bát nước đun sôi để nguội. Sau đó, bạn lọc lấy phần thuốc cốt và cho vào một ít đường cho dễ uống. Bài thuốc này nên dùng 2 lần mỗi ngày vào hai buổi sáng và chiều.
- Chữa bệnh sốt cao: Chuẩn bị 120g cỏ mần trầu tươi đẻ sắc chung với 600ml nước đến khi cô lại còn khoảng 400ml thì ngừng. Phần nước thuốc thu được cần cho thêm 1 ít muối và uống nhiều lần trong 12 tiếng đồng hồ.
- Chữa chứng viêm da và vàng da: 60g mần trầu tươi cùng với 30g sơn chi ma mang đi sắc chung với nước dùng làm nước uống trong ngày.
- Chữa chứng viêm tinh hoàn: Bạn cần có 60g mần trầu cùng 10 cái cùi vải. Bạn mang hỗn hợp này sắc chung với nhau để thu về một phần thuốc cuối cùng và chia thành nhiều lần uống trong một ngày.
Những bài thuốc mần trầu Đông y phổ biến
- Giúp thanh nhiệt, giải độc và an thai: Bạn sử dụng 8g cỏ tranh, 8g cỏ mực, 8g rau má, 8g ké đầu ngựa, 8g cam thảo đất, 8g mần trầu, 2g gừng tươi, 4g củ sả cùng với 4g vỏ quýt. Bạn mang hỗn hợp các loại dược liệu trên sắc chung với nước để dùng uống trong ngày.
- Chữa chứng mẩn đỏ, sốt nóng và tiểu tiện vàng ít: Bạn chuẩn bị 16g mần trầu, 16g cỏ tranh để sắc chung với nước. Phần nước thuốc thu được sẽ được chia ra làm nhiều lần để uống dần trong ngày.
- Phòng chứng viêm màng não truyền nhiễm: Cần chuẩn bị khoảng 30g mần trầu để sắc chung với nước và uống trong ngày. Bài thuốc này nên được dùng trong 3 ngày liên tục rồi nghỉ uống 10 ngày và uống thêm 3 ngày nữa.
4. Những lưu ý đặc biệt khi sử dụng cỏ mần trầu
Trong quá trình sử dụng mần trầu để chữa bệnh, bạn cần lưu ý đến một số vấn đề như sau:
- Đây là một loại cỏ mọc hoang nên có khá nhiều bụi bẩn bám ở trên cây. Chính vì vậy, trước khi sử dụng, bạn cần phải loại bỏ hết phần bụi bẩn này và rửa sạch sẽ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
- Tương tự như nhiều loại thảo dược tự nhiên khác, bạn cần tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ khi dùng mần trầu để điều trị, nhất là ở những người đang mắc các bệnh mạn tính hoặc bệnh lý nề.
- Bạn cần đặc biệt thận trọng khi sử dụng thuốc với những cơ địa nhạy cảm và trẻ em nhỏ tuổi.
- Không nên sử dụng thảo dược trong một thời gian dài hoặc quá lạm dụng.
Khi sử dụng mần trầu trong điều trị, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ
Như vậy, với những thông tin trên đây, bạn có thể thấy được cỏ mần trầu mang đến cho sức khỏe của chúng ta rất nhiều lợi ích. Thế nhưng, bạn cũng cần phải thật cẩn thận khi sử dụng, cần tham khảo thêm ý kiến của các bác sĩ trước khi dùng nhằm đảo bảo sự an toàn cho sức khỏe và đảm bảo hiệu quả tốt nhất cho từng trường hợp.
Cỏ mần trầu kết hợp với gì?
Dùng cỏ mần trầu kết hợp với cỏ tranh, rau máu, cỏ mực, ké đầu ngựa, cam thảo, gừng tươi, sả, vỏ quýt,… sắc với nước dùng để uống trong ngày. Bài thuốc này được cho là có tác dụng tốt hỗ trợ thanh nhiệt, giải độc, tốt cho gan và an thai.
Cỏ mần trầu có tác dụng gì với trẻ sơ sinh?
Cỏ mần trầu là loại lá tắm chữa vàng da cho trẻ sơ sinh khá hiệu quả, thường mọc ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Loại cỏ này có vị ngọt chát, tính bình, có tác dụng làm sạch, tiêu viêm, trừ thấp, hạ nhiệt, hỗ trợ hệ thống bạch huyết giải độc cơ thể và giúp làm mát gan.
Cỏ mần trầu có tác dụng gì cho bà bầu?
Tác dụng của cỏ mần trầu cho bà bầu Giã nát, hòa với một bát nước sôi, rồi vắt lấy nước, uống trong 2 ngày. Cách này giúp ổn định huyết áp. Điều trị động thai, táo bón, lo âu, nôn nghén, đau đầu hoặc tức ngực cho bà bầu: Bạn phơi khô cỏ mần trầu, mỗi ngày lấy 12–16g nấu với 500ml nước, cạn còn 300ml.
Cỏ mần trầu hình dạng như thế nào?
Cỏ mần trầu là cây thảo nhỏ, sống hàng năm, mọc thành cụm sum suê. Thân cây phân nhánh, mọc bò dài sau đứng thẳng, cao 30 – 50cm. Lá mần trầu mọc so le, có hình dải nhọn, xếp thành 2 dãy cách nhau, bẹ lá mỏng có lông, phiến lá nhẵn, mềm.