Ngày 23/3, Hội nghị triển khai công tác Xuất bản và Phát hành xuất bản phẩm năm 2022 diễn ra tại TP.HCM. Hội nghị đã tiến hành tổng kết xuất bản năm 2021, triển khai những vấn đề cần giải quyết và mục tiêu cho ngành xuất bản, in, phát hành sách trong thời gian tới.
Chuyển đổi số giúp ngành xuất bản vươn lên trong đại dịch
Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản In và Phát hành nhìn nhận Covid-19 ảnh hưởng nặng đến doanh số ngành xuất bản trong năm 2021. Tuy nhiên, khi dịch được kiểm soát, các hoạt động được vực dậy, phát triển và đạt được những thành tựu khả quan.
| Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản In và Phát hành. |
Trong điều kiện dịch bệnh diễn biến phức tạp, hoạt động sản xuất, kinh doanh bị đình trệ nhưng điều đáng mừng là tổng doanh thu toàn ngành vẫn có sự tăng trưởng [tăng 12% so với năm 2020]. Nhiều nhà xuất bản có mức lợi nhuận tốt. Các hoạt động quảng bá, tôn vinh sách và người làm sách được đẩy mạnh thông qua các sự kiện, lễ hội đưa văn hóa đọc phát triển thêm một bước.
Điểm nổi bật trong năm qua là nhận thức và hành động đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số đã có bước đầu chuyển biến căn bản. Trong điều kiện khó khăn do tác động của Covid-19, đội ngũ làm xuất bản đã chủ động tìm kiếm, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quy trình xuất bản, từng bước thực hiện nhằm duy trì hoạt động sản xuất, kinh doanh, đồng thời tạo bước đột phá trong quá trình phát triển.
Tổng số nhà xuất bản được xác nhận đăng ký hoạt động xuất bản xuất bản phẩm điện tử đã tăng 33% so với năm 2020. Trong lĩnh vực phát hành, để khắc phục ảnh hưởng dịch Covid-19, các doanh nghiệp đã đẩy mạnh hoạt động phát hành trên các nền tảng thương mại điện tử, phát hành xuất bản phẩm điện tử, sách nói...
Một số doanh nghiệp phát hành sách nói có sự tăng trưởng vượt bậc, như: Công ty Cổ phần Công nghệ WeWe, Công ty Cổ phần Fonos, Công ty Cổ phần Waka đã thu hút 500 nghìn người dùng và hàng triệu lượt truy cập, tăng gấp nhiều lần so với năm 2020. Các sàn thương mại điện tử chuyên biệt về phát hành sách cũng có mức tăng trưởng rất cao, Hội sách trực tuyến quốc gia lần thứ 2 đã có những thành công vượt trội với 40 nghìn bản sách đến bạn đọc, hơn 6 triệu lượt truy cập, doanh thu đạt hơn 4,5 tỷ đồng [tăng gấp 3,5 lần so năm 2020].
Bên cạnh những bước tiến khả quan, Cục trưởng cũng chỉ ra những điểm hạn chế như: số lượng ấn bản bình quân còn thấp; cơ cấu sách còn chưa hợp lý; ít sách có giá trị cao, có sức lan tỏa, nhất là sách về lĩnh vực khoa học chính trị, khoa học công nghệ. Mặt khác, việc thay đổi từ phương thức xuất bản truyền thống sang xuất bản điện tử của các đơn vị còn chậm. Hình thức xuất bản điện tử chủ yếu mới chỉ dừng ở số hóa sách đã xuất bản. Những hình thức mới như sách audio, sách thực tế ảo, sách tương tác giữa bạn đọc, tác giả và nhà xuất bản hầu như chưa có nhiều.
Văn hóa đọc đã có bước phát triển nhưng vẫn cần phải có nhiều giải pháp đồng bộ hơn nữa, cần phải tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp về truyền thông, quảng bá sách nhằm khuyến khích và phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, tạo dựng môi trường đọc thuận lợi; hình thành thói quen đọc sách của mỗi cá nhân, trong gia đình và cộng đồng.
| Bộ Thông tin và Truyền thông khen thưởng cá nhân, tập thể thuộc các đơn vị xuất bản, phát hành. |
Tại hội nghị, đại diện các nhà xuất bản gồm: NXB Thông tin và Truyền thông, NXB Trẻ, NXB Thế giới,... cũng lần lượt đưa ra những tham luận mang tính đóng góp, nêu những khó khăn và đề xuất giải pháp khắc phục theo lộ trình phát triển.
Các NXB đã có nhiều nỗ lực trong khai thác, tổ chức ra mắt được nhiều xuất bản phẩm giá trị, phục vụ đa dạng, phù hợp nhu cầu của xã hội cũng như nhiệm vụ chính trị quốc gia. Chất lượng nội dung xuất bản phẩm có nhiều chuyển biến tích cực; nhiều cuốn sách có giá trị, thu hút được nhiều bạn đọc và được in với số lượng lớn như: Muôn kiếp nhân sinh, Hành trình về phương Đông, Từ tốt đến vĩ đại… Sapiens – Lược sử loài người…
Xem chuyển đổi số là mục tiêu sống còn của ngành xuất bản
Với hướng đẩy mạnh chuyển đổi số trong ngành xuất bản Việt Nam, điều này cũng đồng nghĩa các hoạt động xuất bản điện tử sẽ đi vào đời sống thực tế, mở cánh cửa hội nhập, phát triển với thế giới cũng như thích ứng với những biến động của xã hội.
Theo số liệu trong báo cáo, việc ứng dụng khoa học công nghệ trong thời gian qua được các nhà xuất bản chú trọng hơn. Tổng số lượng nhà xuất bản được xác nhận đăng ký hoạt động xuất bản phẩm điện tử đã tăng lên thành 12 nhà xuất bản [tăng 33%]. Cục trưởng Cục Xuất bản cho biết sắp tới sẽ hướng tới việc đưa số lượng nhà xuất bản đăng ký hoạt động xuất bản phẩm điện tử chiếm 25% trong năm 2022.
| Ông Phạm Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông. |
Ông Phạm Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nêu Kế hoạch Chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025 là phải phát triển lĩnh vực xuất bản, in và phát hành theo hướng tinh gọn, chất lượng, hiện đại hoá dựa trên công nghệ số. Do đó các nhà xuất bản, doanh nghiệp in và phát hành xuất bản phẩm cần có sự liên kết chặt chẽ, tạo thành dây chuyền để đưa ngành phát triển toàn diện. Đây là nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành cũng như đối với từng đơn vị, doanh nghiệp và cả từ phía cơ quan quản lý nhà nước.
4 nhiệm vụ trọng tâm của kế hoạch chuyển đổi số bao gồm: thống nhất nhận thức trong cán bộ, nhân viên, người lao động ngành về các nội dung chuyển đổi; rà sát, sửa đổi và hoàn thiện các văn bản chính sách pháp luật; thực hiện chuyển đổi toàn bộ quy trình quản lý và cuối cùng là tập trung xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin để đảm bảo quá trình vận hành được ổn định, phát triển trên đa dạng nền tảng. Những nhiệm vụ này sẽ được tiến hành trong giai đoạn 5 năm, nhấn mạnh vào các giải pháp: Sửa đổi luật xuất bản, hợp tác với công ty công nghệ đầu tư phát triển, phát triển nguồn nhân và vật lực…
Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cũng chỉ đạo mỗi đơn vị trong ngành cần tìm tòi những phương thức, hình thức xuất bản theo kịp sự phát triển của công nghệ. Điều quan trọng trước hết là đầu tư hạ tầng, nhân lực kỹ thuật để ứng dụng công nghệ thông tin, đưa xuất bản điện tử thành mũi nhọn phát triển.
“Chúng ta cần có phải nhiều hơn những phiên bản sách để có thể tiếp cận được mọi đối tượng độc giả, vượt qua những giới hạn về không gian và thời gian. Xuất bản điện tử và sách điện tử chính với những định dạng âm thanh cùng hình ảnh sẽ là phương thức không thể hợp lý hơn để thực hiện mục tiêu đó!
Không gian số đã và đang mở ra không gian hợp tác phát triển mới. Công nghệ giúp đưa tác giả, người làm sách và cả bạn đọc “ngồi” lại với nhau cùng trong một “căn phòng” để bàn thảo, để hoàn thiện ý tưởng cho từng cuốn sách…”, ông Phạm Anh Tuấn phát biểu.
| Ông Trần Thanh Lâm, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương. |
Ông Trần Thanh Lâm, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương cũng nêu 4 giải pháp tổng kết cho ngành xuất bản gồm: Một là tiếp tục nâng cao và tăng cường phối hợp, tạo sự thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động xuất bản; Hai là các cơ quan chủ quan, nhà xuất bản thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, tuyên truyền nhằm nâng cao năng lực hoạt động; Ba là tăng cường quảng bá, truyền thông sách nhằm xóa "vùng trắng" về văn hóa đọc; Cuối cùng là thích ứng linh hoạt sau đại dịch Covid-19 với tính tự chủ, chủ động trong phòng chống dịch.
Tuấn Chiêu
Ảnh: TĐ
Sách nói - Audiobook và Podcast không chỉ là xu hướng mà đang trở nên không thể thiếu trong ngành công nghiệp xuất bản. Dịch bệnh khiến các hiệu sách đóng cửa nhưng hoạt động sách trực tuyến lại diễn ra vô cùng sôi nổi.
Theo ông Trần Chí Đạt, chuyển đổi số vừa là cơ hội "nghìn năm có một", vừa là cú huých giúp giới xuất bản tìm hướng phát triển sau những khó khăn của dịch bệnh.
Chuyển đổi số đang là cụm từ “nóng” hiện nay. Trước xu thế tất yếu của toàn ngành xuất bản, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông đã phối hợp các cơ quan, đơn vị và chuyên gia, thực hiện mua bản quyền, dịch và xuất bản bộ sách về chuyển đổi số.
Bộ sách gồm 9 cuốn: Cẩm nang chuyển đổi số; Internet vạn vật [IoT]s - Chuyển đổi số hay là chết; Chuyển đổi số đến cốt lõi; Hỏi - đáp về chuyển đổi số; The Fintech Book, Tiền di động để thúc đẩy tài chính toàn diện; Máy móc, nền tảng, cộng đồng; Chuyển đổi số - 5 giai đoạn triển khai công nghệ số cho doanh nghiệp; và Bank 4.0.
Ông Trần Chí Đạt - Giám đốc kiêm Tổng biên tập Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông - chia sẻ về quá trình thực hiện và tính ứng dụng của bộ sách, cũng như những thuận lợi, thách thức trong việc thực hiện chuyển đổi số toàn ngành.
| |
| Ông Trần Chí Đạt - Giám đốc kiêm Tổng biên tập NXB Thông tin và Truyền thông. Ảnh: H.T. |
Làm quen chuyển đổi số qua sách
- Tiêu chí lựa chọn đối với những cuốn sách về chuyển đổi số được đơn vị ông thực hiện mua bản quyền và chuyển ngữ thời gian qua là gì?
- Chuyển đổi số là thuật ngữ còn khá mới mẻ trong nước. Do đó, chúng tôi đã lựa chọn mua bản quyền và chuyển ngữ những cuốn sách có nội dung viết về kinh nghiệm chuyển đổi số của các quốc gia, tổ chức, doanh nghiệp lớn trên thế giới.
Tác giả được lựa chọn phải là những người tiên phong của các tòa nhà thông tin và Internet vạn vật, có nhiều năm trực tiếp làm việc trong ngành công nghiệp máy tính như Nicolas Windpassinger [tác giả cuốn Internet vạn vật [IoT] - Chuyển đổi số hay là chết]; hoặc những nhà lãnh đạo chuyên nghiên cứu kinh tế số như Mark Raskino, Graham Waller [nhóm tác giả cuốn Chuyển đổi số đến cốt lõi].
Với những tiêu chí đó, chúng tôi mong muốn mang tới cho bạn đọc trong nước những kiến thức cơ bản, chính xác về hoạch định chính sách, xây dựng chiến lược, cơ cấu lại mô hình quản lý và làm mới chính bản thân mình. Đây là những điều kiện tiên quyết để chuyển đổi số thành công.
- Theo ông, bộ sách trên đóng vai trò thế nào trong việc đưa các cá nhân, đơn vị làm quen chuyển đổi số?
- Bộ sách mang tính dẫn dắt và ứng dụng cao. Với từng cuốn, bạn đọc sẽ được tiếp cận từ vấn đề đơn giản, cơ bản, ngắn gọn nhất đến những vấn đề được giải thích, phân tích chi tiết hơn; và cuối cùng là những bài học mang tính thực hành, để có thể áp dụng vào công cuộc chuyển đổi số của từng đơn vị.
Với kiến thức từ bộ sách này, chúng tôi cũng như nhiều đơn vị xuất bản, phát hành và các doanh nghiệp Việt Nam nói chung có thể nắm bắt nhanh, tự xây dựng chiến lược và tổ chức triển khai kế hoạch chuyển đổi số của mình.
Chuyển đổi số giúp phát triển văn hóa đọc
- Ngành xuất bản đang tận dụng thời cơ trong đại dịch để triển khai chuyển đổi số. Ông đánh giá sao về những lợi thế và thách thức của đơn vị mình trong thời điểm này?
- Đối mặt những thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cũng như “cơn sóng thần” của đại dịch Covid-19, các đơn vị xuất bản, phát hành gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội “nghìn năm có một” để bắt tay thực hiện chuyển đổi số.
Khi bị dồn vào chân tường hay bị đẩy ra khỏi vòng an toàn, mỗi đơn vị cần tìm cho mình cách để đứng dậy, vượt lên khó khăn. Chuyển đổi số sẽ là “cú huých” giúp cho các đơn vị xuất bản, phát hành thực hiện được điều đó.
Hoạch định chính sách, xây dựng chiến lược, cơ cấu lại mô hình quản lý và làm mới chính bản thân mình là những điều kiện tiên quyết để chuyển đổi số thành công.
Ông Trần Chí Đạt
Đối với Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông, mục tiêu chuyển đổi số đã được đề cập từ năm 2017, trước thời điểm xảy ra dịch bệnh. Là nhà xuất bản trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, đây là lợi thế rất lớn của chúng tôi trong việc được tiếp cận sớm những chủ trương, chiến lược chuyển đổi số của quốc gia và toàn ngành; từ đó, nhanh chóng vận dụng vào thực tiễn.
Tuy nhiên, đây cũng là thách thức lớn, bởi chúng tôi được coi là đơn vị tiên phong, thí điểm những chủ trương, chính sách của toàn ngành trước khi thực thi, nhân rộng.
Câu chuyện chuyển đổi số đã mới lại càng trở nên khó hơn, khi mà đa số nhân lực hiện tại của chúng tôi tốt nghiệp khối ngành xã hội, chưa có nhiều hiểu biết chuyên sâu về khoa học, công nghệ và máy móc.
- Một trong những định hướng của chuyển đổi số trong xuất bản là đẩy mạnh phát hành ebook, audio book. Theo ông, điều này có đánh trúng vào thị hiếu độc giả hiện nay không?
- Ebook, audio book hay xuất bản điện tử nói chung đã được chúng tôi triển khai trong gần 10 năm trở lại đây, từ khi đề xuất và được Bộ Thông tin và Truyền thông đầu tư hệ thống xuất bản trực tuyến.
Theo đó, đơn vị chúng tôi là nhà xuất bản đầu tiên của Việt Nam được cấp phép xuất bản điện tử. Đến nay, chúng tôi đã thực hiện hàng nghìn ebook, audio book ở các cấp độ khác nhau.
Trong điều kiện bùng nổ của thiết bị thông minh như hiện nay, việc sử dụng ebook, audio book ngày càng phổ biến. Ở bất kỳ đâu và thời gian nào, chỉ cần có smartphone cùng kết nối Internet, bạn đọc có thể trải nghiệm ebook, audio book hay multimedia, thậm chí có thể nghe sách khi ngồi trên tàu, xe hoặc khi làm việc nhà. Điều này sẽ thu hút được lượng độc giả rộng rãi hơn.
| |
| Theo ông Trần Chí Đạt, bộ sách về chuyển đổi số mang tính dẫn dắt cao cho các đơn vị xuất bản bắt tay vào thực hiện chuyển đổi số. Ảnh: H.T. |
- Chuyển đổi số trong xuất bản sẽ góp phần phát triển văn hóa đọc giai đoạn tới như thế nào, thưa ông?
- Trong Kế hoạch phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng giai đoạn 2021-2025 của Bộ Thông tin và Truyền thông, chuyển đổi số sẽ là một cuộc cách mạng lớn làm thay đổi toàn ngành, từ khâu sản xuất [biên tập, thiết kế, xuất bản] cho tới khâu tổ chức lưu thông các nền tảng, hệ thống cung cấp sách điện tử.
Cách thức đọc sách của độc giả cũng sẽ thay đổi theo. Với sách điện tử, bạn đọc không cần tới hiệu sách để lựa sách, cũng không cần tới thư viện để tra thư mục, mượn sách đọc từ những thủ thư. Thay vào đó, việc đặt mua sách online, mượn sách từ hệ thống thư viện số sẽ trở nên tiện lợi hơn.
Chuyển đổi số trong xuất bản sẽ giúp văn hóa đọc ngày càng phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu.
Ông Trần Chí Đạt
Thay vì chỉ có thể mang theo một vài cuốn sách giấy, giờ đây người đọc có thể mang theo bên mình rất nhiều đầu sách đa thể loại. Thực hiện chuyển đổi số trong xuất bản, chúng tôi tin văn hóa đọc sẽ ngày càng phát triển, cả về chiều rộng và chiều sâu.
- Với lợi thế sở hữu sàn Book365 - minh chứng của việc chuyển đổi số trong phát hành sách - ông cho rằng các đơn vị xuất bản cần chuẩn bị những gì để cùng nhau chuyển đổi số thành công?
- Đứng trước mục tiêu chuyển đổi số, các đơn vị cần chủ động vượt lên những khó khăn từ nền tảng nhân lực, vật lực để tự bứt phá. Bên cạnh đó, cần tăng cường chia sẻ kinh nghiệm về mặt công nghệ, tăng cường hợp tác để tận dụng thế mạnh của nhau.
Sàn Book365 là một ví dụ hiện hữu nhất. Đó là thành quả nhờ sự chỉ đạo của Bộ Thông tin và Truyền thông; Cục Xuất bản, In và Phát hành; và sự chung tay, đồng lòng của các đơn vị xuất bản, phát hành sách.
Sàn được NXB Thông tin và Truyền thông triển khai xây dựng, thuộc sở hữu của chúng tôi. Song, nếu chỉ có đơn vị chúng tôi hoạt động trên đó thì sàn sẽ chỉ là một website thương mại điện tử đơn thuần. Chỉ khi được chia sẻ, nhiều đơn vị xuất bản, phát hành tham gia thì Book365 mới trở thành nơi cung cấp tổng hợp tất cả các loại sách có thể đáp ứng mọi nhu cầu của độc giả.