CPI là một chỉ số quen thuộc nếu bạn hay theo dõi các thông tin kinh tế. CPI còn được gọi là chỉ số tiêu dùng, sử dụng để đo lường mức giá của một giỏ hàng tiêu biểu. Chỉ số này có ý nghĩa quan trọng trong nền kinh tế vĩ mô của một đất nước. Vậy chỉ số CPI là gì? Có ý nghĩa như thế nào? Hãy cùng Finhay tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé!
CPI là viết tắt của Consumer Price Index, được gọi là Chỉ số giá tiêu dùng. Đây là một chỉ số tính theo phần trăm nhằm phản ánh mức độ thay đổi tương đối của giá hàng tiêu dùng theo thời gian.
Những thay đổi trong chỉ số giá tiêu dùng được sử dụng để đánh giá sự biến động giá cả sinh hoạt. CPI của một quốc gia theo dõi giá cả của hàng hóa và dịch vụ hàng ngày mà các hộ gia đình mua. Điều này bao gồm các lĩnh vực bao gồm thực phẩm, quần áo, phương tiện đi lại và chi tiêu giải trí.
Sự thay đổi của chỉ số giá trong một khoảng thời gian được gọi là lạm phát dựa trên CPI, hay lạm phát bán lẻ. Nói chung, CPI được sử dụng như một chỉ báo kinh tế vĩ mô về lạm phát. Đây được xem là một công cụ của Ngân hàng Trung ương và Chính phủ để kiểm tra sự ổn định giá cả, làm công cụ giảm phát trong tài khoản quốc gia.
CPI là một trong các chỉ số kinh tế quan trọng dùng để đo lường mức độ lạm phát. Đồng thời, chỉ số này cũng phản ánh tính hiệu quả của các chính sách kinh tế của một quốc gia. CPI là chỉ số cần thiết để cung cấp cho Chính phủ, doanh nghiệp cũng như người dân cái nhìn tổng quan hơn về sự thay đổi của giá cả chung.
CPI là hồi chuông cảnh báo sự độ biến động của giá bán lẻ hàng hóa dịch vụ, tiêu dùng. Qua đó chỉ số CPI được sử dụng để theo dõi sự thay đổi của các chi phí sinh hoạt theo thời gian. Khi chỉ số này tăng lên có nghĩa mức giá tiêu thụ trung bình tăng lên và ngược lại.
Như vậy, CPI là yếu tố nền tảng để kịp thời đưa ra các chính sách liên quan đến kinh tế. Nắm bắt được sự thay đổi về giá cả giúp cho Chính phủ có biện pháp điều chỉnh hoặc đề xuất các chính sách kinh tế phù hợp nhằm tránh các rủi ro. Chẳng hạn như lạm phát quá cao hay những nguy cơ về khủng hoảng kinh tế.
CPI thường theo sát chỉ số giảm phát GDP bởi vì tiêu dùng chiếm một phần tỷ lệ rất lớn trong GDP. Chính vì vậy, chỉ số CPI được dùng để xác định tỷ lệ lạm phát. Nó còn được sử dụng trong việc đánh giá sức mua của đồng tiền của một quốc gia. Nếu mức giá tăng thì sức mua tiền tệ giảm bởi vì đồng tiền đang mất giá. Lúc này, người dân thường tích lũy các dạng tài sản khác ví dụ như vàng hoặc ngoại tệ.
Việc tính chỉ số giá tiêu dùng CPI cũng rất đơn giản. Cách tính tiêu chuẩn gồm 4 bước sau đây:
- Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa tiêu biểu: Thông qua điều tra thống kê, chúng ta sẽ xác định được lượng hàng hóa và dịch vụ mà một người tiêu dùng điển hình thường hay mua.
- Bước 2: Xác định giá cả sản phẩm: Thống kê tất cả giá cả của các mặt hàng trong giỏ hàng hóa ở mỗi thời điểm.
- Bước 3: Tính toán chi phí để mua giỏ hàng hóa bằng cách dùng số lượng nhân với giá cả của từng loại hàng hoá rồi sau đó cộng lại.
- Bước 4: Tính chỉ số tiêu dùng cho các năm theo công thức sau:
Trong đó:
- t: Là thời kỳ cần tính CPI
- Năm cơ sở được lấy bất kỳ, thông thường sẽ theo chu kỳ 5 – 7 năm
Sẽ có 3 vấn đề chính thường gặp khi tính toán chỉ số giá tiêu dùng. Xuất phát từ bản chất là sử dụng giỏ hàng hóa cố định nên đã gây ra nhiều vấn đề khiến cho chỉ số này bị hạn chế. Cụ thể là:
Do công thức tính chỉ số CPI sử dụng giỏ hàng cố định nên trường hợp tất cả các mặt hàng cố định trong giỏ hàng đều đồng loạt tăng giá thì người dân có xu hướng ít tiêu dùng các mặt hàng này hơn.
Một xu hướng thường thấy trong tiêu dùng là khi có một sản phẩm, hàng hóa hoặc dịch vụ có giá tăng, họ sẽ chuyển sang tiêu dùng các sản phẩm, dịch vụ với mức giá thấp hơn. Chính vì điều này đã làm CPI đã đánh giá cao hơn so với mức giá thực tế.
Một vấn đề khác cũng đã được chỉ ra khi tính toán chỉ số tiêu dùng chính là sự phản ánh chưa đủ, chưa đúng với các loại mặt hàng hóa mới xuất hiện. Cũng bởi vì CPI sử dụng giỏ hàng hóa cố định nên trong trường hợp xuất hiện hàng hóa mới thì người tiêu dùng sẽ có xu hướng sử dụng một đơn vị tiền tệ nào đó có thể mua được nhiều sản phẩm hơn. Vì vậy, CPI không phản ánh được sức mua gia tăng của đồng tiền. Điều này CPI sẽ đánh giá mức giá cao hơn so với giá thực tế.
Khi tính chỉ số tiêu dùng CPI, chúng ta sử dụng giỏ hàng hóa cố định. Nếu trong trường hợp có thêm hàng hóa mới thì một đơn vị tiền tệ có thể mua được các sản phẩm đa dạng hơn. CPI lúc này sẽ không phản ánh được sự gia tăng sức mua của đồng tiền vì thế lại đánh giá mức giá cao hơn so với thực tế.
Như đã đề cập, chỉ số CPI có thể đo lường được chỉ số lạm phát. Chỉ số CPI được dùng để đo lường tỷ lệ lạm phát của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định.
Chỉ số này biến động giúp bạn xác định được về tỷ lệ lạm phát đang tăng hay giảm. Nếu như CPI tăng thì tỷ lệ lạm phát đang gia tăng. Ngoài ra, CPI cũng được các thương nhân sử dụng để dự đoán giá trong tương lai. Những người sử dụng lao động dùng CPI để tính toán tiền lương. Chính Phủ dùng chỉ số này để xác định mức tăng cho những quỹ bảo trợ xã hội.
Dù lạm phát tăng hay là giảm thì cũng ảnh hưởng lên nền kinh tế của quốc gia. Trong một vài trường hợp, lạm phát giảm sẽ tác động tích cực lên nền kinh tế. Chẳng hạn khi Internet ngày càng trở nên phổ biến thì người tiêu dùng sẽ phải trả ít hơn cho tiền cước điện thoại. Điều này sẽ có lợi cho người dùng vì chi phí cho Internet rẻ, có thể thoải mái kết nối các ứng dụng mà không mất phí.
Bạn có thể theo dõi chỉ số CPI Việt Nam trên website Tổng cục Thống kê [GSO]. Theo dữ liệu của GSO, CPI tháng 5 năm 2022 tăng 0,38% so với tháng trước; tăng 2,48% so với tháng 12 năm 2021 và tăng 2,86% so với cùng kỳ năm ngoái.
Giá xăng dầu, lương thực, thực phẩm và hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng đều tăng theo giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào, là các nguyên nhân làm CPI tháng 5 tăng. Bình quân 5 tháng đầu của năm 2022, chỉ số CPI tăng 2,25% so với cùng kỳ năm ngoái, cao hơn mức tăng 1,29% trong 5 tháng đầu của năm 2021.
Lạm phát cơ bản tháng 5 năm 2022 đã tăng 0,29% so với tháng trước, tăng 1,61% so với cùng kỳ năm ngoái. Bình quân 5 tháng đầu trong năm 2022, lạm phát cơ bản tăng 1,1% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn mức chỉ số CPI tiêu dùng bình quân chung [tăng 2,25%]. Điều này cho thấy biến động giá tiêu dùng chủ yếu là do giá lương thực và giá xăng dầu.
Trên đây là những thông tin chia sẻ về Chỉ số CPI và những vấn đề liên quan. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã biết được chỉ số tiêu dùng là gì và cách xem chỉ số CPI ở đâu. Hiểu về CPI và vận dụng hợp lý chỉ số này sẽ giúp nhà đầu tư hiểu rõ tại sao tăng trưởng kinh tế lại đóng vai quan trọng đối với thị trường và quá trình đầu tư.
Chỉ số giá tiêu dùng CPI là gì? Phương pháp và công thức tính chỉ số CPI? Ý nghĩa của chỉ số CPI trong nền kinh tế?
Chắc hẳn mỗi chúng ta đều sẽ thường xuyên nghe nhắc đến chỉ số CPI trong những chương trình tin tức, báo chí về kinh tế. Chỉ số CPI được biết đến chính là một chỉ số quan trọng và được quan tâm bởi những chủ thể là những nhà kinh tế nói riêng và đối với cả một quốc gia nói chung.
Tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài điện thoại: 1900.6568
1. CPI là gì?
CPI là viết tắt của cụm từ tiếng Anh: Consumer Price Index, tạm dịch ra tiếng Việt có nghĩa là chỉ số giá tiêu dùng. Chỉ số CPI được biết đến là chỉ số được dùng nhằm mục đích chính đó là để đo lường mức giá trung bình của giỏ hàng hóa và dịch vụ mà một người tiêu dùng mua.
Hiểu một cách khác, chỉ số giá tiêu dùng được hiểu cơ bản chính là chỉ số phản ánh về mức thay đổi tương đối về giá của hàng tiêu dùng theo thời gian và được tính bằng phần trăm [%]. Chỉ số CPI chính cũng chính là chỉ tiêu được sử dụng phổ biến nhất được sử dụng nhằm mục đích để đo lường mức giá và sự thay đổi của mức giá, thường gọi là lạm phát.
Ví dụ cụ thể như mức giá của các giỏ hàng và dịch vụ gồm: gạo, thịt, cá, hàng may mặc, xăng dầu, vật liệu xây dựng, điện, nước… Chỉ số CPI được sử dụng sẽ đo lường mức giá trung bình của các mặt hàng tiêu dùng này mà các chủ thể là những đối tượng người tiêu dùng chi trả trong một khoảng thời gian xác định.
Trong nền kinh tế vĩ mô, chỉ số CPI sẽ đo lường chi phí trong các lĩnh vực sau đây: Thực phẩm và đồ uống; Nhà ở; Quần áo; Phương tiện vận chuyển; Giáo dục và truyền thông; Giải trí; Dịch vụ y tế; Hàng hóa và dịch vụ khác.
2. Phương pháp và công thức tính chỉ số CPI:
Việc các chủ thể thực hiện việc tính toán chỉ số giá tiêu dùng CPI sẽ được thực hiện thông qua các bước sau đây:
– Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa:
Theo đó thông qua việc điều tra, các nhà nghiên cứu sẽ xác định những mặt hàng và dịch vụ tiêu biểu mà một người tiêu dùng điển hình sẽ mua.
– Bước 2: Xác định giá cả:
Xem thêm: Cung cầu là gì? Phân tích cung – cầu và giá cả thị trường của một mặt hàng tiêu dùng
Bước xác định giá cả này sẽ thực hiện việc thống kê giá cả của các mặt hàng, dịch vụ trong giỏ hàng hóa cố định tại mỗi thời điểm.
– Bước 3: Tính toán chi phí để mua giỏ hàng hóa, dịch vụ:
Việc tính toán này được thực hiện bằng cách lấy giá cả nhân với số lượng mỗi mặt hàng, dịch vụ rồi cộng kết quả lại.
– Bước 4: Tính chỉ số giá tiêu dùng CPI:
Công thức tính chỉ số giá tiêu dùng CPI được áp dụng như sau:
CPIt = [Chi phí để mua giỏ hàng hóa thời kỳ t / Chi phí để mua giỏ hàng hóa kỳ cơ sở] x 100
Lưu ý: Thời kỳ gốc sẽ được thay đổi trong vòng từ 5 – 7 năm [tùy vào từng nước cụ thể].
– Bước 5: Tính chỉ số lạm phát
Xem thêm: Địa chỉ là gì? Nguyên tắc, cách đọc và cách ghi địa chỉ số nhà, số hẻm?
Nếu muốn tính Chỉ số lạm phát CPI của một thời kỳ, chúng ta áp dụng công thức:
Chỉ số lạm phát trong thời kỳ T = 100% x [CPI thời kỳ T – CPI thời kỳ T-1] / CPI thời kỳ T-1
Ví dụ cụ thể như sau:
Đối với một giỏ hàng hóa gồm quả cam và quả quýt.
Chọn năm 2010 làm năm cơ sở. Mức giá của giỏ hàng hóa như sau:
– Quả cam: 1000 VNĐ/quả.
– Quả quýt: 2000 VNĐ/quả.
Hiện tại là năm 2022, giá bán giỏ hàng này như sau:
Xem thêm: Chỉ số giá xây dựng là gì? Hướng dẫn xác định chỉ số giá xây dựng?
– Quả cam: 1500 VNĐ/quả.
– Quả quýt: 3000 VNĐ/quả.
Nếu các chủ thể mua 100 quả cam và 50 quả quýt thì CPI của giỏ hàng hóa này sẽ được tính như sau: CPI = [[50 x 1500 + 100 x 3000] / [50 x 1000 + 100 x 2000]] x 100 = 150
Cũng cần lưu ý rằng, khi thực hiện việc tính toán chỉ số giá tiêu dùng CPI vì phương pháp tính toán là cố định giỏ hàng hóa cho nên chúng ta sẽ gặp phải 3 vấn đề sau đây:
– Chỉ số CPI có khả năng sẽ phản ánh cao hơn thực tế: Khi một mặt hàng hay dịch vụ được chọn trong giỏ hàng hóa cố định tăng nhanh hơn các mặt hàng khác, người tiêu dùng sẽ có xu hướng ít tiêu dùng sản phẩm đó hơn và chuyển sang sử dụng một mặt hàng khác có giá hợp lý hơn. Chính yếu tố này sẽ làm cho chỉ số CPI đã được đánh giá cao hơn thực tế mức giá.
– Chỉ số CPI không thể hiện được sự xuất hiện của những mặt hàng mới trên thị trường: Chỉ số CPI chỉ sử dụng giỏ hàng hoá cố định, trong khi nếu đang có mặt hàng hóa mới xuất hiện thì một đơn vị về tiền tệ có thể mua được các loại sản phẩm đa dạng hơn. Lúc này chỉ số CPI không phản ánh được về sự gia tăng sức mua hàng này của đồng tiền vì thế nó sẽ đánh giá về mức giá thành cao hơn thực tế.
– Chỉ số CPI cũng không thể hiện được sự thay đổi trong chất lượng hàng hóa: Theo đó, nếu chất lượng của hàng hóa tăng, chất lượng cũng tăng tương ứng hoặc tăng hơn thì trên thực tế mức giá không tăng. Chất lượng hàng hoá dịch vụ đều có xu hướng được nâng cao nên CPI cũng đã phóng đại mức giá.
3. Ý nghĩa của chỉ số CPI trong nền kinh tế:
Trong nền kinh tế, chỉ số CPI có ý nghĩa quan trọng, cụ thể như sau:
Xem thêm: Trách nhiệm của tổ chức cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đối với người tiêu dùng
– Chỉ số CPI chính là một chỉ tiêu tương đối, phản ánh xu thế và mức độ biến động của giá bán lẻ hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ dùng trong sinh hoạt của dân cư và các hộ gia đình. Đấy cũng chính là lý do CPI được sử dụng nhằm mục đích để theo dõi sự thay đổi của chi phí sinh hoạt theo thời gian. Khi chỉ số CPI tăng thì việc mức giá trung bình tăng và ngược lại.
– Sự biến động của chỉ số CPI cũng sẽ có thể gây ra lạm phát hoặc giảm phát, từ đó nó cũng sẽ làm suy sụp cả một nền kinh tế. Một khi nền kinh tế rơi vào tình trạng giá cả tăng tới mức không thể kiểm soát thì lạm phát sẽ trở thành siêu lạm phát.
– Chỉ số CPI có vai trò cơ bản và quan trọng nhất chính là thước đo của lạm phát. Bởi vậy mà CPI được sử dụng phổ biến nhất với vai trò này.
– Chỉ số CPI cung cấp những thông tin về sự thay đổi giá cả trong nền kinh tế quốc gia đối với chính phủ và cũng cung cấp thông tin cho doanh nghiệp, lao động và các nhà đầu tư về những sự thay đổi giá cả. Từ đó các đối tượng này cũng sẽ có những hoạch định cụ thể cũng như các quyết định kinh tế phù hợp.
– Chỉ số CPI ra đời cũng góp phần vào sự điều chỉnh các thành phần trong nền kinh tế đất nước. Thông qua các nghiên cứu về chỉ số giá tiêu dùng, chính phủ một quốc gia sẽ có các chính sách điều chỉ giá cả, từ đó phòng tránh lạm phát xảy ra.
– Chỉ số CPI còn được biết đến chíh là công cụ để điều chỉnh giá trị đồng đô la Mỹ. Đô la Mỹ là đồng tiền được lưu thông tại nhiều nước trên thế giới. Giá trị của đồng đô la tăng hay giảm sẽ quyết định trực tiếp đến giá trị và sản phẩm của rất nhiều quốc gia đặc biệt là các sản phẩm xuất nhập khẩu. Việc tăng, giảm giá trị của đồng đô la sẽ được ổn định nhờ chỉ số CPI của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là tại Hoa Kỳ. Theo đó, khi giá đô la tăng, sức mua của đồng đô la sẽ giảm gì giá trị sản phẩm đã tăng lên so với lúc cơ sở.
– Chỉ số CPI còn có ý nghĩa đó là giúp điều chỉnh chi phí sinh hoạt và an sinh xã hội. Theo đó, chỉ số giá tiêu dùng trên thực tế thì cũng sẽ được sử dụng nhằm mục đích chính để điều chỉnh mức lương bằng việc nghiên cứu về chi phí sinh hoạt mà người lao động bỏ ra. Thậm chí các nguồn lợi được hưởng từ an sinh xã hội cũng sẽ được xem xét qua chỉ số CPI nhằm mục đích ngăn chặn tự do lạm phát trong thuế xuất.
Một số hạn chế của chỉ số CPI:
Xem thêm: Trách nhiệm cung cấp thông tin sản phẩm dịch vụ cho người tiêu dùng
– Hạn chế của chỉ số CPI đó là nó không áp dụng cho tất cả các nhóm dân cư. Theo đó, chỉ số giá tiêu dùng chung của một nước không thể phản ánh chi tiết chỉ số giá tiêu dùng của thành thị so với nông thôn.
– Hạn chế của chỉ số CPI đó là nó không đưa ra được những ước tính chính thức cho một số bộ phận nhỏ trong dân cư.
– Hạn chế của chỉ số CPI đó là nó không đo lường được các khía cạnh ảnh hưởng đến mức sống dù nó đo lường cho chi phí sinh hoạt có điều kiện.
– Hạn chế của chỉ số CPI đó là nó không xác định các yếu tố về xã hội và môi trường.
– Hạn chế của chỉ số CPI đó là chỉ số này giữa hai khu vực chênh lệch nhau không phải lúc nào cũng phản ánh giá cả của sản phẩm giữa hai khu vực đó. Tức là một khu vực có chỉ số giá tiêu dùng cao không có nghĩa là giá thành sản phẩm ở đó cao hơn các khu vực khác.
Tác động của chỉ số CPI:
Chỉ số CPI tăng hay giảm đều có những tác động đối với nền kinh tế của một quốc gia. Cụ thể:
– Trong trường hợp chỉ số giá tiêu dùng CPI tăng có nghĩa là giá cả của các loại mặt hàng tiêu dùng sẽ tăng. Điều này tác động mạnh mẽ đến đời sống sinh hoạt của người tiêu dùng, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Giá cả tăng khiến cuộc sống của họ có thể trở nên khó khăn và vất vả hơn. Từ đó khiến chi phí chi tiêu sinh hoạt tăng lên dù tiền lương, tiền công lao động vẫn không tăng.
Xem thêm: Giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và thương nhân bằng phương thức trọng tài
– Trong trường hợp chỉ số CPI giảm: Nếu chỉ số CPI giảm có nghĩa là giá cả của các hàng hóa trong giỏ hàng tiêu chuẩn sẽ giảm. Lúc này chi phí cho hoạt động tiêu dùng sẽ giảm. Nếu giả thiết mức thu nhập của người lao động không đổi trong trường hợp này chi phí sinh hoạt của những đối tượng này cũng ổn định và mức sống của họ cũng sẽ nâng cao hơn.