TT - Cái tên Trương Tiếp Trương được nhiều người biết đến qua slogan nổi tiếng một thời - Biti’s - nâng niu bàn chân Việt. Sau hơn 10 năm hoạt động trong lĩnh vực quảng cáo, tác giả slogan ấy bỗng lui về... ở ẩn tại Ninh Hòa. Ðể rồi năm 2010-2011, cũng không hề chủ ý, Trương Tiếp Trương “trở lại”...
Sự “trở lại” mới nhất là Open the window, eyes closed do Trương Tiếp Trương chuyển ngữ từ tác phẩm Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần [giải A cuộc thi sáng tác văn học thiếu nhi Vì tương lai đất nước lần 3-2002].
* Open the window, eyes closed được xem là sự kiện mở đầu cho dự án chuyển ngữ tác phẩm văn học VN sang tiếng Anh của NXB Trẻ. Cơ duyên nào khiến anh trở thành dịch giả đầu tiên của dự án này?
Trương Tiếp Trương sinh năm 1973 ở Khánh Hòa, tốt nghiệp khoa tiếng Anh ÐH KHXH&NV TP.HCM năm 1995. Ngoài ba đầu sách do anh đồng tác giả và dịch [Sự thật về quảng cáo, Chữa lành, Open the window, eyes closed], anh cũng viết nhiều truyện ngắn in báo và năm 2010 đoạt giải nhất cuộc thi sáng tác Ðối thoại với thiên nhiên [thuộc dự án Hỗ trợ văn học thiếu nhi Việt Nam - Ðan Mạch] với chùm truyện ngắn Ðàn vịt bơi qua sông và Tiếng hót con chim đen. Anh cũng có truyện ngắn tiếng Anh được in trong tuyển tập New Asian stories: A rainbow feast [Truyện ngắn châu Á mới: Bữa tiệc cầu vồng].
- NXB gặp khó khăn khi tìm người dịch Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, một người bạn hỏi tôi muốn thử sức không. Tôi vốn ưa phiêu lưu nên nhận. Tôi có người bạn tên Bradley là giáo viên văn học và là nhà phê bình sách cho tạp chí Taiwan Times, bèn hỏi ông ta có thể giúp hiệu đính không. Ông ấy cũng yêu VN nên nhận. Chúng tôi làm việc khoảng hai tháng. Lúc dịch thì vui nhưng dịch xong thì thấy áp lực.
* Áp lực có phải thay vì dịch xuôi từ Anh sang Việt như với tiểu thuyết Chữa lành, lần này anh lại phải dịch ngược từ Việt sang Anh?
- Có những tác phẩm cho bạn “hơi thở”. Có những tác phẩm cho bạn linh hồn. Ðọc nó xong bạn thấy mình như chiếc xe được đổ thêm đầy xăng. Truyện của Thuần là như vậy. Chữa lành cũng vậy, với riêng tôi là câu chuyện của một trái tim. Tôi bị lôi cuốn bởi hơi văn rất sâu dày của Nellie Hermann.
Với Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, Bradley và tôi đã tranh cãi nhau khi tới phần hiệu đính. Có hai vấn đề: văn hóa và giọng điệu. Mặc dù ở châu Á lâu nhưng ông Bradley hiểu Ðài Loan nhiều hơn VN.
Tôi cũng không nghĩ mình có đủ khả năng tái tạo giọng kể của Thuần trong một ngôn ngữ mới. Nhưng tôi để hồn mình rỗng, ráng cảm nhận tác phẩm với tâm trống trải nhất. Riêng về từ vựng nhờ có Internet nên không mấy khó khăn. Những từ như “guốc” cũng dễ dịch. Rồi cũng xong.
Chính sau khi dịch ngược tác phẩm mà tôi bắt đầu viết tiếng Anh. Tôi muốn làm một bài kiểm tra về mình. Một số truyện ngắn của tôi được đưa lên mạng quốc tế như www.bookrix.com để tham khảo ý kiến. Không nhiều người đọc nhưng có người khen, không có nhiều lỗi.
Năm ngoái một truyện của tôi, nhan đề The cat that slept on the altar [Con mèo nằm trên bàn thờ] được giáo sư người Malaysia Mohammad Quayum chọn vào tuyển tập New Asian stories: A rainbow feast của NXB Cavendish.
Xin mở ngoặc là tôi không được tiền, chỉ có một cuốn copy in khá đẹp. Ông Quayum nói sách văn chương như vầy không kiếm ra tiền. Thế mới biết tình hình văn chương cả thế giới đều khó khăn. Người đọc bây giờ bị bội thực chữ nghĩa. Ai cũng có thể viết blog. Ai cũng có thể làm nhà văn.
Ðó mới là áp lực lớn nhất của tôi: liệu thị trường Anh ngữ có phải là cánh đồng xanh như mình và mọi người nghĩ?
* Con đường đưa sách văn học VN ra cánh đồng thế giới vốn chưa được khai phá bài bản. Ở tư cách là dịch giả của một tác phẩm văn học Việt và vốn là một người nổi tiếng ở lĩnh vực quảng cáo, tiếp thị; anh có góp ý cụ thể nào không?
- Tôi đề nghị “nâng niu con chữ Việt”. Nên quan tâm về các phát hiện về chữ Việt cổ ở Sa Pa. Chữ viết riêng là vốn rất quý. Mình có bản sắc thì người ta tự tìm đến, người ta sẽ dịch mình.
Còn riêng về tiếp thị thuần túy, tôi nghĩ nên mở rộng quan hệ. Trao đổi qua lại. Nên bắt đầu từ chính các nước láng giềng, tôi có nói với NXB Trẻ như vậy. Gần đây hay tin truyện của Nguyễn Nhật Ánh được dịch qua tiếng Thái và tiếng Hàn là tin rất vui. Ðó là hướng đi đúng. Như VN không vô địch được Asean thì làm sao đá World Cup.
Ðừng mong lòng hảo tâm của công nghệ phương Tây. Cuốn Open the window, eyes closed do vậy cũng không đặt nhiều tham vọng mà chỉ mong đáp ứng nhu cầu của du khách tới VN và người Việt hải ngoại.
* Anh có thể chia sẻ thêm về tình yêu văn chương của mình?
- Tôi có một phức cảm yêu/ghét với chữ nghĩa. Nhưng lời nói gắn liền với trái tim. Dù có là nhà văn hay dịch giả hay nhà gì đi nữa, người ta cũng phải có bổn phận học ăn học nói. Tôi thấy mình còn một con đường rất dài, như con vẹt sặc sỡ chẳng biết bao giờ mới được bộ lông trắng, và biết im lặng là vàng. Im lặng là phần thưởng mà mình phải phấn đấu mới có được.