Tại sao chúng ta cần hiểu về loài dơi

Con dơi tiếng anh là Bat. Chúng là một loài động vật di chuyển vào truyền truyền gắn với những câu chuyện ma mị, khát máu hay xuất hiện trên các bộ phim của hollywood như câu chuyện về “huyền thoại người dơi”. Gần đây khi đại dịch covid đang bùng nổ với sự xúc tiến virus một cách nhanh chóng, nhiều phỏng đoán dựa trên những khảo sát và thí nghiệm đã đưa ra thông số về nguồn lây xuất phát từ loài dơi. Vậy dơi là gì? Dơi là một loài động vật có vú duy nhất có khả năng biết bay,chúng thuộc bộ Chiroptera và phân ngành Chordate, cùng với đó là sự định hướng về âm học tức là định vị bằng tiếng vang, đã làm cho loài dơi có một trật tự rất phong phú và đông dân . Tính đến thời điểm hiện tại số lượng dơi chiếm tới 1/5 trên tổng số loài động vật có vú, với hơn 1.200 loài dơi khác nhau phân bố khắp vùng vành đai trên thế giới. Chúng thường được tách thành hai tiểu phân chính: Megabats và Microbats

Con dơi là con gì?

Dơi là một loài động vật có vẻ ngoài khi bay rất giống nhau nhưng để nhận ra sự khác biệt giữa chúng là về kích thước. Kích thước của loài dơi phụ thuộc vào biến thể về ngoại hình của từng con. Loài dơi nhỏ nhất là dơi mũi heo Kitti, mức độ chiều dài trung bình từ 29 -34mm và chúng được xếp vào những loài động vật có vú nhỏ nhất hành tinh. Bên cạnh đó, loài dơi lớn nhất là họ cáo bay với độ bao phủ của bộ cánh lên đến 1,7 mét và trọng lượng 1kg tương đương 2,2 pound.

Các loài dơi rất khác nhau về màu sắc và kết cấu lông, màu da của chúng không đồng nhất về một loại màu sắc. Với hơn 1.200 loài dơi khác nhau có thể thấy sự đa dạng về sắc là rất lớn. Nhìn chung màu da của nó chủ đạo vẫn là những gam màu tối như xám đen, hoặc nâu có những con có màu vàng cam và kết hợp với các đốm vàng và đỏ.

Hình dáng khuôn mặt, chủ yếu làm tai và mõm có kết cấu khác nhau giữa các họ gia đình và chủ yếu là giữa các chi. Trong một số gia đình, một đặc điểm có kết cấu chính có nhiều thịt được gọi là lá mũi bao quanh lỗ mũi.

Hình dáng cánh của loài dơi thực chất là cánh tay của chúng, trong tiếng Hy Lạp cổ đại loài dơi có nghĩa là cánh tay bởi vì dơi có bốn ngón tay dài và một ngón tay cái, mỗi ngón được nối với nhau bằng một lớp màng như chúng ta thường thấy ở chân của vịt và ngỗng.

Đặc thù của loài dơi là kiếm ăn vào ban đêm và ngủ vào ban ngày, khi ngủ chúng thường treo ngược thân mình lơ lững rồi bám vào vách thường hay vách núi và gấp gọn cánh bao quanh người như một bộ kén bao bọc thân thể chúng. Loài dơi rất ưa bóng tối vì vậy chỗ ngủ hay trú ẩn của chúng thường là những vách núi hay các hang động thậm chí là mái nhà của chúng ta.

Con dơi ăn gì?

Nguồn thức ăn của dơi tuỳ thuộc vào chủng loại của loài dơi nhưng thức ăn chính vẫn là côn trùng. Nhờ khả năng bay nhanh vì vậy những loài côn trùng không phải là đối thủ nặng kí của dơi, chúng thu thập từ một bề mặt của các hồ chứa, thân và lá cây. Những loài dơi sống ven vành đai nhiệt đới chủ yếu nguồn thức ăn là những hoa quả chín, và chúng ta có thể thấy hằng ngày trên thực tế của cuộc sống như dơi ăn: nhãn, hay ổi hoặc là hồng …Đồng thời phấn hoa, mật hoa, chim cỏ, thằn lằn hay động vật giáp xác cũng là nguồn thức ăn phong phú của loài dơi.

Trong vùng đất Moscow, những người làm nông trại hay làm vườn đã có một đầu óc sáng tạo khi dụ những loài dơi này vào các ô đất và nhiệm vụ của chúng là tiêu diệt côn trùng gây hại và thụ phấn cho cây.

Ở một số nơi trên thế giới người ta tìm thấy nhiều chủng loại dơi ăn thịt như: chim, ếch, thằn lằn và những con gà nhỏ – tất cả điều này được bao gồm trong chế độ thức ăn của dơi ăn thịt. Những chủng loại hay các thể này có sự khác nhau về ngoại hình so vơi các cá thể ăn sâu bọ: chúng có thân hình bành trướng hơn hẳn kết hợp cùng hàm răng sắc nhọn và khả năng kết liểu con mồi tốt nhờ bộ cánh rộng của nó.

Hàng năm người ta không tìm thấy các loài dơi xuất hiện vào mùa đông bởi vì chúng đã chìm vào giấc ngủ đông, thời điểm đi săn mạnh nhất của dơi rơi vào khoảng điểm mùa thu, vì đây là giai đoạn mà chúng cần tích trữ đồ ăn hay tích trữ chất béo, vì trước khi lạnh, khi đó rất khó để tìm kiếm thức ăn. Một đặc điểm khá thú vị khi dơi rơi vào trạng thái ngủ đông thì quá trình trao đổi chất hay nhiệt độ của cơ thể giảm xuống sâu đáng kể đến mức chúng đóng băng theo nghĩa đen.

Dơi đẻ con hay đẻ trứng?

Như thông số ở trên thì dơi là loài động vật có vú vì vậy chúng có hình thức sinh sản là đẻ con thay vì đẻ trứng và nuôi con bằng sữa mẹ.

Dơi con khi không được chăm sóc thường sẽ rơi xuống đất.

Thời kì sinh sản của chúng rơi vào đầu mùa hè khi nguồn thức ăn phong phú và đầy đủ. Khi sinh thì dơi con sẽ bám víu mẹ và loài dơi phát triển rất nhanh cho nên gây cản trở rất lớn tới dơi mẹ khi bay hoặc tìm kiếm thức ăn. Vì vậy mỗi năm dơi mẹ chỉ sinh một con và để dễ dàng thuận tiện nuôi chúng.

Trong ba tuần lễ dơi có thể phát triển đầy đủ nhưng chưa hoàn chỉnh, khi sinh ra chúng thường sống trong các hang động, cây cối hay cọc gỗ.

 Vậy chúng ta đặt câu hỏi tại sao dơi lại có số lượng nhiều như vậy chiếm tới 1/5 trên tổng số loài động vật có vú? Như đã nói chủng loại dơi rất phong phú và đa dạng lên đến hàng nghìn loài và tuy mỗi năm dơi mẹ chỉ sinh sản một con nhưng tốc độ sinh trưởng dơi con là rất nhanh và thời gian từ khi đẻ tới khi trưởng thành để giao phối là rất ngắn cho nên loài dơi có số dân rất đông.

GD&TĐ - Chúng ta khó có thể nhìn thấy một con nai sừng tấm vào một đêm không trăng, chứ đừng nói đến một con muỗi.

Nhưng loài dơi có một mẹo nhỏ - chúng sử dụng đôi tai của mình để xác định vị trí con mồi. Đối với nhiều loài dơi, thử thách chúng phải vượt qua để tồn tại là phát hiện được con mồi di chuyển trong bóng tối.

Để làm được điều đó, loài dơi đã sử dụng định vị bằng tiếng vang. Nhiều loài dơi có thể sử dụng tiếng vọng bật lại để phát hiện các vật thể nhỏ như sợi tóc người trong bóng tối.

Não dơi lập bản đồ tiếng vọng theo cách cho phép chúng tìm côn trùng hoặc tránh chướng ngại vật. Những loài dơi sử dụng khả năng định vị bằng tiếng vang có thể giúp chúng ta bảo vệ chúng.

Những sinh vật khó hiểu này bay ra ngoài vào ban đêm và ẩn náu vào ban ngày, khiến việc theo dõi chúng bằng mắt thường rất khó khăn. Có bao nhiêu con dơi trên thế giới và loài nào sống ở đâu? Đây là thông tin đang trở nên ngày càng quan trọng và cần được biết. Vì loài dơi Bắc Mỹ đang bị tàn phá bởi một loại bệnh nấm chết người có tên là hội chứng mũi trắng [WNS].

Ở phía Đông Bắc Mỹ, WNS đã tiêu diệt 90% hoặc hơn quần thể dơi. Bằng cách nghiên cứu loài dơi ở British Columbia và Alberta, nơi nấm chưa lan đến, các nhà khoa học hy vọng có thể giúp loài dơi sống sót khi nấm xuất hiện ở đó. Hiểu được cách định vị tiếng vang của dơi và sau đó ghi lại chúng một cách thích hợp là điều cơ bản cho nỗ lực đó.

Một số loài kêu to, một số thì nhỏ nhẹ hơn; một số loài thích kiếm ăn trên cây, một số khác thì săn mồi trên mặt nước. Một số loài dơi, đặc biệt là những con có thể ngoạm con mồi khỏi mặt đất hoặc lá, có đôi tai khổng lồ để thu nhận cả tiếng vang và âm thanh nhẹ nhàng do con mồi tạo ra - như tiếng vỗ cánh của loài bướm đêm.

Hầu hết những con khác dựa vào đôi tai nhỏ hơn có khả năng lắng nghe tiếng vang nhưng không nhất thiết phải nghe được âm thanh mà con mồi của chúng tạo ra.

Một vấn đề với hệ thống này là sóng âm thanh cần phải bị dội lại từ một vật thể để tạo ra tiếng vang. Điều đó có nghĩa là độ dài của sóng âm phải phù hợp với kích thước của vật thể để âm thanh bị chặn lại và phản xạ trở lại con dơi. Côn trùng nhỏ, vì vậy bước sóng của âm thanh phải nhỏ. Những bước sóng ngắn này tạo ra âm thanh tần số cao. Hầu hết các loài dơi đều tạo ra âm thanh tần số cao đến mức tai người không thể nghe thấy - do đó, nó được gọi là siêu âm.

Những âm thanh mà dơi tạo ra có thể hoàn toàn làm điếc bản thân chúng - tương đương với việc bạn cầm một máy dò khói rít lên gần tai nếu âm thanh đó nằm trong phạm vi nghe của con người. Dơi tạo ra những âm thanh thực sự lớn này ngay bên cạnh tai của chúng, vậy làm thế nào để chúng không bị điếc?

Dơi cũng điều chỉnh âm thanh của chúng theo những gì chúng đang tìm. Chúng có thể chỉ sử dụng một dải tần số tương đối thấp hơn khi tìm kiếm côn trùng, sau đó chuyển sang tần số cao hơn để khám phá kích thước, khoảng cách và tốc độ di chuyển để thu hẹp mục tiêu.

Cách mà các loài khác nhau sử dụng các tần số âm thanh khác nhau có thể giúp chúng ta xác định các loài biết bay không thể nhìn thấy trên bầu trời đêm.

Sử dụng thiết bị dò âm thanh, các nhà khoa học có thể nghe tiếng gọi siêu âm của dơi và sau đó phân tích các mô hình âm thanh để phát hiện ra loài dơi nào đang ở đây. Nhưng sự thay đổi trong các tiếng gọi mà một cá nhân có thể tạo ra là rất lớn, khiến việc nghiên cứu về tiếng kêu của dơi khó khăn.

Lắng nghe tiếng dơi là một cách tuyệt vời để chúng ta lấp đầy những lỗ hổng trong hiểu biết về loài dơi nào hiện diện trong các môi trường sống khác nhau. Việc giám sát này là rất quan trọng vào thời điểm mà loài dơi đang phải đối mặt với nhiều thách thức như sự lây lan ổn định của WNS. Các nhà khoa học đang cố gắng nghe ngóng để hiểu rõ hơn cách mà con người có thể giúp những sinh vật hấp dẫn này sinh tồn.

Theo Livescience