Thị trường tài chính quốc tế mở rộng

[TBTCO] - Bộ Tài chính vừa hoàn thiện tờ trình Chính phủ về xây dựng Đề án Cải thiện xếp hạng tín nhiệm quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, phóng viên TBTCVN đã trao đổi với ông Ngô Đăng Khoa - Giám đốc Khối ngoại hối, thị trường vốn và dịch vụ chứng khoán, Ngân hàng HSBC Việt Nam xung quanh nội dung này.

PV: Ông đánh giá như thế nào về diễn biến xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Việt Nam trong thời gian qua?

Ông Ngô Đăng Khoa: Trong 8 năm thực hiện Đề án nâng cao xếp hạng tín nhiệm quốc gia, kể từ năm 2013, Việt Nam đã ổn định được kinh tế vĩ mô trước những tác động tiêu cực của thế giới, lạm phát được kiểm soát tốt, tăng dự trữ ngoại hối, tiền Đồng ổn định, ký kết nhiều Hiệp định thương mại tự do [FTA] với các quốc gia và vùng kinh tế lớn trên toàn cầu, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa giai đoạn 2011 – 2020 đạt 14,6%, vượt mục tiêu 11 – 12% đặt ra; tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng CPI giai đoạn 2016 – 2020 được duy trì ở mức 3,15%,…

Đặc biệt, năm 2020 đã cân bằng được cán cân thương mại, với mức xuất siêu đạt 19,1 tỷ USD, đồng thời mức tăng dự trữ ngoại hối nhà nước đạt 16 tuần nhập khẩu, vượt mức mục tiêu 12 tuần nhập khẩu đã đề ra trước đó. Đó là một số thành tựu tiêu biểu đã giúp nâng cao vị thế của Việt Nam, khiến cả ba tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc gia uy tín toàn cầu là Moody’s Investors Service [Moody’s], S&P Global Ratings [S&P] và FitchRatings [Fitch] nâng triển vọng lên mức Tích cực kể từ khi Covid-19 hoành hành, trong khi nhiều nền kinh tế khác lần lượt bị hạ mức tín nhiệm.

Năm 2021, Chủ tịch Quốc hội đã ký ban hành Nghị quyết số 16/2021/QH15 về Kế hoạch phát triển kinh tế–xã hội 5 năm, giai đoạn 2021–2025. Theo đó, mục tiêu tổng quát là bảo đảm tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững trên cơ sở tăng cường ổn định kinh tế vĩ mô, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của đất nước, đạt tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 5 năm vào khoảng 6,5 – 7%, GDP bình quân đầu người đến năm 2025 đạt khoảng 4.700 – 5.000 USD, phấn đấu đến năm 2025 là nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp.

PV: Theo ông, việc một quốc gia được nâng xếp hạng tín nhiệm ở mức “Đầu tư” là gì? Ông đánh giá như thế nào về triển vọng của Việt Nam trong việc đạt mức “Đầu tư” đến năm 2030?

Ông Ngô Đăng Khoa: Kể từ khi Việt Nam gia nhập vào nhóm các quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp, các nguồn vốn vay ODA, vay ưu đãi cũng giảm dần và dự kiến sẽ kết thúc trong tương lai gần. Hơn nữa, với Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm, giai đoạn 2021 – 2025 của Chính phủ như đã đề cập ở trên, nếu hoàn thành mục tiêu, Việt Nam có thể gia nhập nhóm các nước có thu nhập trung bình cao trong vòng 4 hoặc 5 năm nữa.

Do vậy, Việt Nam cần quan tâm đến việc mở rộng sự tiếp cận thị trường vốn quốc tế, vay thương mại quốc tế, thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Việc nâng xếp hạng tín nhiệm lên mức “Đầu tư” của Việt Nam là một vấn đề mang ý nghĩa chiến lược, giúp cải thiện hiệu quả chi phí huy động vốn nước ngoài hoặc phát hành trái phiếu ra thị trường quốc tế của Chính phủ và doanh nghiệp. Mặt khác, xếp hạng tín nhiệm quốc gia cũng là chỉ số tham khảo quan trọng, được đánh giá là đáng tin cậy, chuẩn mực và mang tính cập nhật cao mà nhiều tổ chức đầu tư và các nhà đầu tư quốc tế sử dụng trong quá trình xem xét, thẩm định.

Mặc dù, do tác động nặng nề của Covid-19 tại các vùng kinh tế trọng điểm khiến Việt Nam tăng trưởng âm trong quý III/2021, quý IV đã tìm lại được đà tăng trưởng tích cực khi tỷ lệ tiêm chủng tăng cao và các tỉnh, thành dần mở cửa trở lại. Mới đây, Tổng cục Thống kê công bố mức tăng trưởng cả năm 2021 là 2,58%, thấp nhất trong một thập kỷ gần đây. Tuy nhiên, Khối Nghiên cứu Toàn cầu HSBC vẫn lạc quan về triển vọng của Việt Nam cho năm 2022.

Chúng tôi nhận định Việt Nam có thể đạt mức tăng trưởng 6,8% trong năm 2022, khi tỷ lệ phủ vắc-xin cao và kế hoạch tiêm mũi vắc-xin tăng cường đang được thực hiện khẩn trương.

Nhờ hưởng lợi từ các FTA mà Việt Nam đã tham gia, nguồn vốn đầu tư FDI trở lại mạnh mẽ, tập trung nhiều vào lĩnh vực sản xuất, từ đó thúc đẩy xuất khẩu cho Việt Nam. Bên cạnh đó, nhiều ngân hàng của Việt Nam cũng vừa được các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế uy tín điều chỉnh Chỉ số môi trường vận hành [operating environment – OE] trở lại mức trước đại dịch là “bb-”.

Điểm OE cao hơn cùng với tình hình kinh doanh ổn định của ngân hàng trong bối cảnh kinh doanh thuận lợi đã góp phần nâng cao các chỉ số đánh giá hồ sơ tài chính cũng như khả năng sinh lời [Viability Rating - VR]. Với những yếu tố kể trên, cùng với việc Chính phủ đưa ra các chính sách ổn định kinh tế vĩ mô hiệu quả, tôi tin rằng Việt Nam sẽ sớm được nâng xếp hạng tín nhiệm quốc gia lên mức “Đầu tư” trong tương lai không xa.

PV: Những nhóm vấn đề nào Việt Nam cần tập trung cải thiện để đạt được mục tiêu nâng xếp hạng tín nhiệm, nhất là trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn còn diến biến khó lường, thưa ông?

Ông Ngô Đăng Khoa: Mặc dù hiện có nhiều thuận lợi cho triển vọng đạt mức xếp hạng tín nhiệm “Đầu tư” của Việt Nam trong giai đoạn 2021 – 2030, chúng ta vẫn nên thận trọng trước những tác động bất ngờ của yếu tố khách quan, nhất là phải khẩn trương giải quyết một số vấn đề nội tại còn tồn đọng hiện nay.

Theo quan điểm của chúng tôi, các chính sách điều hành kinh tế vĩ mô sẽ cần thêm các công cụ, nhằm dự báo và giảm thiểu những tác động tiêu cực bên ngoài để đảm bảo sự tăng trưởng của nền kinh tế; thu nhập bình quân đầu người cần được cải thiện và nâng cao như kế hoạch Chính phủ đã đưa ra.

Bên cạnh đó, công tác xếp hạng tín nhiệm cần phân công tổ phụ trách chính thức, có trách nhiệm giám sát, kiểm tra và đưa ra các hướng dẫn kịp thời để giải quyết các vấn đề tồn đọng, hoàn thành các mục tiêu của Đề án cũng như đáp ứng các tiêu chí cần thiết để đạt mức xếp hạng tín nhiệm “Đầu tư”…

PV: Xin cảm ơn ông!

Các tổ chức tài chính quốc tế có vai trò quan trọng với sự phát triển kinh tế của các nước thành viên. Vậy tổ chức tài chính quốc tế là gì?

Tổ chức tài chính quốc tế là một tổ chức tài chính được thành lập bởi nhiều quốc gia và tuân theo luật pháp quốc tế. Chủ sở hữu hoặc cổ đông của tổ chức tài chính quốc tế là chính phủ quốc gia. Đôi khi các tổ chức quốc tế khác và các tổ chức khác cũng được coi là cổ đông.

Tổ chức tài chính quốc tế bao gồm những tổ chức nào?

- Tổ chức tài chính quốc tế gồm các tổ chức sau:

• Nhóm ngân hàng thế giới gồm: Ngân hàng Tái thiết và Phát triển quốc tế [The International Bank for Reconstruction and Development - IBRD], Công ty tài chính quốc tế [The International Financial Company - IFC], Hiệp hội Phát triển quốc tế [The International Development Association-IDA], Cơ quan Bảo lãnh Đầu tư Đa phương [The Multilateral Investment Guarantee Agency- MIGA]
• Ngân hàng Phát triển Châu Á [The Asian Development Bank - ADB]
• Ngân hàng Phát triển Châu Phi [The Africa Development Bank - AfDB]
• Ngân hàng tái thiết và Phát triển Châu Âu [The European Bank for Reconstruction and Development - EBRD]
• Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ [The Inter-American Development Bank - IADB]
• Ngân hàng Đầu tư Châu Âu [The European Investment Bank - EIB]
• Quỹ Đầu tư Châu Âu [The European Investment Fund - EIF]
• Ngân hàng Đầu tư Bắc Âu [The Nordic Investment Bank - NIB]
• Ngân hàng Phát triển Caribbean [The Caribbean Development Bank - CDB]
• Ngân hàng Phát triển Hồi giáo [The Islamic Development Bank - IDB]
• Ngân hàng Phát triển cộng đồng Châu Âu [The Council of Europe Development Bank - CEDB]
• Tổ chức tài chính quốc tế khác có vốn điều lệ do chính phủ các nước đóng góp.

[Khoản 20, Điều 2, Thông tư 41/2016/TT-NHNN]

Tổ chức tài chính quốc tế là gì?

Đặc điểm của tổ chức tài chính quốc tế

- Tất cả các tổ chức tài chính quốc tế đều sử dụng các tài liệu chiến lược quốc gia, vì đây là những tài liệu cơ bản để thiết lập các ưu tiên cho vay của tổ chức này đối với một quốc gia cụ thể. Tài liệu này được viết dựa trên tầm nhìn riêng của tổ chức tài chính quốc tế với sự phát triển lâu dài của mỗi đất nước để đưa ra những chương trình hỗ trợ phù hợp.

- Chiến lược hỗ trợ bắt đầu bằng việc phân tích nguyên nhân dẫn đến đói nghèo của người dân và xác định các lĩnh vực chính mà tổ chức tài chính quốc tế có thể can thiệp để giảm thiểu tình trạng đó một cách hiệu quả nhất. Điều này thiết lập nền tảng cho các hoạt động tương lai của tổ chức tài chính quốc tế.

- Việc xây dựng chiến lược quốc gia bao gồm các cuộc thảo luận sâu rộng với nhiều bên liên quan. Các cuộc thảo luận này rất quan trọng đối với sự thành công của chiến lược vì chúng thúc đẩy sự hợp tác và phối hợp giữa các quốc gia khác nhau.

- Tất cả các dự án do tổ chức tài chính quốc tế tài trợ được thực hiện bởi các quốc gia đi vay, không phải bởi tổ chức này cung cấp vốn. Tuy nhiên, tất cả các bên vay phải tuân theo các quy tắc và thủ tục của tổ chức tài chính quốc tế trong toàn bộ chu kỳ dự án. Điều này nhằm đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong việc sử dụng các quỹ tổ chức tài chính quốc tế.

- Chu kỳ dự án do tổ chức tài chính quốc tế hỗ trợ bao gồm các giai đoạn sau:

• Tổ chức tài chính quốc tế và quốc gia đi vay xác định các dự án phù hợp với chiến lược phát triển của quốc gia đó và phù hợp với sự hỗ trợ của tổ chức này
• Khi một dự án được đề xuất đã đi vào lộ trình thực hiện, bên vay và cán bộ kỹ thuật của tổ chức tài chính quốc tế sẽ nghiên cứu và xác định rõ hơn về dự án đó. Việc thiết kế và xác định tính thực tế của dự án là trách nhiệm của nước đi vay. Trong giai đoạn này, bên vay và/hoặc tổ chức tài chính quốc tế thường xuyên thuê chuyên gia để nghiên cứu khả thi, thiết kế chi tiết dự án và đánh giá các tác động môi trường và xã hội đến dự án.
• Nhân viên của tổ chức tài chính quốc tế tiến hành đánh giá chuyên sâu các yếu tố kỹ thuật, tài chính và kinh tế của dự án. Giai đoạn thẩm định là trách nhiệm của tổ chức tài chính quốc tế
• Tổ chức tài chính quốc tế và bên vay thương lượng thỏa thuận cấp vốn và các kế hoạch thực hiện dự án. Kết quả của cuộc đàm phán sẽ được trình lên hội đồng tổ chức tài chính quốc tế để phê duyệt. Việc tài trợ sẽ có hiệu lực sau khi hội đồng quản trị phê duyệt và sau khi quốc gia đã ký các văn bản. Nguồn vốn sẽ được giải ngân để bắt đầu thực hiện dự án
• Bên vay chịu trách nhiệm thực hiện dự án và tổ chức tài chính quốc tế giám sát quá trình này.
• Cuối cùng là đánh giá về dự án và kết quả đạt được.

Đặc điểm của tổ chức tài chính quốc tế

Vai trò của tổ chức tài chính quốc tế

- Ở nhiều nơi trên thế giới, các tổ chức tài chính quốc tế đóng một vai trò quan trọng trong các chương trình phát triển kinh tế và xã hội của các quốc gia có nền kinh tế đang phát triển như: Tư vấn về các dự án phát triển, cung cấp vốn và hỗ trợ thực hiện các dự án

- Tổ chức tài chính quốc tế được đặc trưng bởi xếp hạng tín dụng AAA, bao gồm các thành viên của mỗi quốc gia đi vay và tài trợ, mỗi tổ chức này hoạt động độc lập. Tuy nhiên, tất cả các tổ chức đề có chung những mục tiêu sau:

• Xóa đói giảm nghèo toàn cầu, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân
• Hỗ trợ phát triển kinh tế, xã hội bền vững
• Thúc đẩy hợp tác và hội nhập khu vực.

Tổ chức tài chính quốc tế đạt được các mục tiêu này thông qua các khoản vay, tín dụng và trợ cấp cho chính phủ các nước. Nguồn vốn này thường được gắn với các dự án cụ thể tập trung vào phát triển bền vững về kinh tế và xã hội. 

- Tổ chức tài chính quốc tế cũng hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn cho người vay của họ 

- Các tổ chức tài chính quốc tế khích lệ sự đầu tư phát triển kinh tế công, kinh tế tư ở các nước đang phát triển từ các nguồn vốn công cộng, tư nhân.

- Tạo ra sự ổn định của hệ thống tiền tệ quốc gia và hệ thống tiền tệ quốc tế bằng cách:

• Tạo dựng một hệ thống tỷ giá hối đoái hợp lý, thể hiện tính công bằng và tính hợp tác giữa các nước. 
• Kiên định chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi có điều tiết.

- Hỗ trợ các nước thành viên đang phát triển bồi dưỡng và nâng cao kiến thức và kỹ năng quản lý kinh tế, tài chính tầm vi mô và vĩ mô:

• Hỗ trợ các nước nâng cao năng lực xây dựng và thực thi các kế hoạch phát triển kinh tế và xã hội.
• Hỗ trợ các nước hoàn thiện công tác thống kê, kế toán, kiểm toán phục vụ tốt việc theo dõi, phản ánh đúng đắn tình hình phát triển kinh tế và xã hội.
• Hỗ trợ bồi dưỡng và nâng cao trình độ kiến thức, năng lực quản lý kế toán tài chính đối với cán bộ.

Vai trò của tổ chức tài chính quốc tế

Việt Nam được tiếp cận với nguồn vốn từ tổ chức tài chính quốc tế

Theo thông tin trên trang Tạp chí Tài chính, Việt Nam sẽ nhận được hỗ trợ từ Ngân hàng Phát triển châu Á [ADB]. Số tiền hỗ trợ từ ADB sẽ được chia thành 2 phần hỗ trợ như sau: Dành ra gần 3,6 tỷ USD trong các hoạt động thuộc kênh chính phủ để ứng phó trước những hậu quả về kinh tế và y tế của đại dịch Covid 19 và 1,6 tỷ USD trong các hoạt động không thuộc kênh chính phủ để hỗ trợ cho các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, thương mại trong nước và khu vực và các công ty bị tác động trực tiếp.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Tài chính quốc tế đã nâng giá trị của gói hỗ trợ khẩn cấp lên 14 tỷ USD. Việc tăng mức hỗ trợ này giúp các công ty và quốc gia có thêm nguồn kinh phí để ngăn chặn, ứng phó với dịch bệnh. Trong đó, tổ chức tài chính quốc tế sẽ tăng gói hỗ trợ lên tới 8 tỷ USD giúp các công ty tư nhân khắc phục hậu sau đợt suy thoái kinh tế do dịch bệnh.

Quỹ Tiền tệ quốc tế hỗ trợ đến 50 tỷ USD cho các thị trường mới nổi và thu nhập thấp. Trong đó, trích ra 10 tỷ USD với lãi suất 0% dành cho các thành viên nghèo nhất.

Mặt khác, thông qua các gói tài trợ thương mại của tổ chức tài chính quốc tế, các ngân hàng thương mại của Việt Nam có thể tiếp cận nguồn vốn này để giải ngân khoản vay trung hạn với khách hàng doanh nghiệp tư nhân. ABBank, TPBank, VIB và VPBank là các ngân hàng được tiếp cận gói hỗ trợ có tổng trị giá 294 triệu USD của tổ chức tài chính quốc tế để thực hiện cho vay với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Gần đây nhất, tổ chức tài chính quốc tế đã cấp một khoản vay trị giá 75 triệu USD cho Công ty TNHH Phát triển Phú Mỹ Hưng để duy trì hoạt động phát triển và kinh doanh bất động sản. Nhờ có khoản hỗ trợ này, công ty Phú Mỹ Hưng đã có nguồn tài chính kịp thời để thực hiện các biện pháp hỗ trợ tài chính cho khách hàng, nhà cung cấp, nhà thầu đồng thời duy trì việc làm cho người lao động và tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế.

Ông Gary Tseng, Tổng Giám đốc Phú Mỹ Hưng cho biết: “Doanh nghiệp trong nước là khu vực tạo nhiều việc làm nhất, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh này, các khoản cho vay của tổ chức tài chính quốc tế sẽ cho phép chúng tôi mở rộng hỗ trợ cho các khách hàng của mình. Điều này giúp tạo nên một hệ sinh thái cộng sinh nơi với các giải pháp tương trợ lẫn nhau để cùng hỗ trợ quá trình phục hồi kinh tế sau khủng hoảng”.

Ông Vivek Pathak - Giám đốc Khu vực Đông Á - Thái Bình Dương của tổ chức tài chính quốc tế chia sẻ: “Trong vai trò của của mình tổ chức tài chính quốc tế luôn phản ứng nhanh nhất có thể để giúp, đảm bảo khả năng chống chịu, thể hiện sự tin tưởng của chúng tôi đối với các doanh nghiệp trong nước cũng như cho thấy cam kết giúp phục hồi nền kinh tế Việt Nam theo lộ trình tăng trưởng bền vững sau đại dịch. Hơn nữa, hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp trong thời kỳ khủng hoảng là đặc biệt quan trọng, bởi đây chính là nguồn tạo việc làm chính tại các nền kinh tế mới nổi”.

Như vậy, mục tiêu chính của tổ chức tài chính quốc tế là hỗ trợ các nước thành viên phát triển kinh tế và thúc đẩy sự hợp tác toàn cầu.