Sẽ là lẽ thường tình nếu đại đa số mọi người cho rằng nghệ thuật là những bức tranh, tượng điêu khắc tinh xảo được trưng bày tại các bảo tàng. Dù vậy, khái niệm nghệ thuật lại bao quát nhiều ý nghĩa hơn giới hạn liên tưởng ấy. Đó có thể là bất cứ thứ gì được tạo ra bởi sự sáng tạo và kỹ năng của con người nhằm mục đích thể hiện hoặc khơi gợi cảm xúc. Nếu hiểu theo nghĩa rộng, những tác phẩm nghệ thuật đã tồn tại từ thuở khai sinh của loài người.
Nghệ thuật phản ánh sự phát triển và tiến hóa của một người cũng như sự phát triển của nhân loại. Dưới hình thức là một ngôn ngữ phổ quát, là sự thể hiện bản chất con người sâu sắc nhất, nghệ thuật luôn là phương tiện để theo dõi các sự kiện hằng ngày, có vai trò giống như một cuốn nhật ký bằng hình ảnh. Nghệ thuật vượt thời gian, là minh chứng cho những thời đại khác nhau trong lịch sử loài người. Từ họa tiết hình học và động vật được tìm thấy trong các bức tranh hang động thời tiền sử, đến tranh chân dung thời Phục Hưng, mỗi tác phẩm là một cửa sổ nhỏ dẫn vào lối sống của con người ở các thời kỳ khác nhau. Chúng ta có thể theo dõi các xu hướng văn hóa hiện tại và học hỏi từ những thách thức xã hội trong quá khứ. Nghệ thuật kết nối chúng ta với tổ tiên, dòng dõi, giúp chúng ta lưu trữ tinh hoa thời đại cho thế hệ tương lai.
Cầu dẫn nước Pont Du Gard, Đấu trường La Mã, Parthenon của Hy Lạp… là những công trình văn hóa vẫn còn tồn tại đến ngày nay, giúp cho chúng ta có được cái nhìn sâu sắc hơn về lịch sử của xã hội La Mã cổ đại.
Trước cả khi loài người được hình thành, nghệ thuật vốn dĩ đã tồn tại trong đời sống của thế giới tự nhiên. Vẻ đẹp của thiên nhiên, với màu sắc rực rỡ, hoàng hôn tráng lệ và âm thanh huyền diệu, là những gì đã kích hoạt khía cạnh sáng tạo của con người. Và kể từ lúc loài người hình thành, nghệ thuật bắt đầu song hành cùng đời sống của nhân loại cho đến tận bây giờ.
MỘT KHÍA CẠNH không thể tách rời CỦA CUỘC SỐNG
Giống như ngôn ngữ và tiếng cười, sáng tạo là một hành vi tự nhiên, cơ bản và nguyên thủy. Tất cả chúng ta sinh ra đều có một năng lực nhất định để sáng tạo và thể hiện bản thân thông qua nghệ thuật.
Nghệ thuật tác động đến mọi khía cạnh trong cuộc sống và rất khó để định lượng mức độ ảnh hưởng của nó. Phải công nhận một điều rằng nền văn minh của chúng ta được hình thành dựa trên sự sáng tạo. Từ việc chế tạo ra vũ khí, hình thành chữ viết, xây dựng những nơi trú ẩn đầu tiên… tất cả đều là hình thái của việc sáng tạo nghệ thuật. Bất cứ thứ gì do con người tạo dựng đều là sự sáng tạo nghệ thuật, dựa trên trí tưởng tượng của con người. Và qua thời gian, con người cùng với tư duy sáng tạo đã đưa nghệ thuật phát triển rộng mở, từ đó hình thành nên âm nhạc, các công trình kiến trúc, sự ra đời của hội họa, sách vở, những hình thức mỹ thuật trong thời hiện đại… Chúng ta cần nghệ thuật vì nó khiến chúng ta trở thành con người hoàn chỉnh, cho con người sức mạnh để nhào nặn và định hình cuộc sống.
Hình một con ngựa vẽ trên vách hang động Lascaux, cách đây khoảng 16.000 năm.
Nghệ thuật chạm đến những khía cạnh sâu sắc nhất của con người và cho phép chúng ta thể hiện những khía cạnh đó. Nghệ thuật giống như một người bạn tốt, cho chúng ta tự do và không gian để sáng tạo và khám phá tài năng của mình. Khi chúng ta cảm thấy khó khăn để thể hiện những cảm xúc hoặc cần sự minh mẫn về tinh thần, nghệ mang lại cho chúng ta một lối thoát. Nó kết nối chúng ta với những suy nghĩ, cảm xúc, nhận thức cũng như thực tế và trải nghiệm bên ngoài của chúng ta. Giáo sư Semir Zeki, nhà sinh vật học thần kinh tại Đại học London, khẳng định rằng khi chúng ta nhìn chằm chằm vào những tác phẩm nghệ thuật ấn tượng, hay nghe một bài hát hay, não bộ của chúng ta được kích thích tăng mức độ dopamine như khi chúng ta yêu.
“How Arts heals the wound of war?” [Nghệ thuật đã làm lành vết thương chiến tranh như thế nào?”] là một dự án sử dụng nghệ thuật để giúp đỡ những người lính và cựu chiến binh phục hồi sau những tổn thương não và rối loạn căng thẳng hậu chấn thương tâm lý [PTSD]. Họ được yêu cầu làm những mặt nạ như trên và đặt cho mỗi nỗi đau của mình một gương mặt. Melissa Walker – người sáng lập dự án – rất vui vì cô đã giúp cho họ giảm đi sự căng thẳng, giận dữ và rời đi với những cảm xúc nhẹ nhõm hơn”.
Cuộc sống nhiều bộn bề công việc, cạnh tranh, con người đôi khi phải đeo lên bộ mặt vui tươi, nhưng bên trong tâm hồn lại là rất nhiều nỗi buồn và hối tiếc mà ta không thể biểu hiện ra. Nghệ thuật khẳng định với ta rằng, mọi cuộc đời tốt đẹp đều đong đầy những lo lắng, đớn đau, cô đơn và phiền muộn bên trong ấy. Và nỗi buồn của ta luôn được đồng cảm, thông qua các tác phẩm nghệ thuật.
Trong BST Face cachée [Dark Side – Mặt tối] 2018, nghệ sĩ Hom Nguyen đã lột tả “mặt tối” trong tâm hồn mỗi người với duy nhất hai tông màu trắng và đen. Mặt sáng như thể những khía cạnh tốt đẹp muốn được bày tỏ ra bên ngoài, còn mặt tối là những cảm xúc đôi khi “xấu xí”, muốn được giấu kín đi, chỉ nội tại mới thấu hiểu.
Vậy đâu là ranh giới giữa nghệ thuật và phi nghệ thuật? Trái tim sẽ cho chúng ta câu trả lời. Có thể những gì bạn xem là nghệ thuật không khớp với những gì người khác nhìn thấy – nhưng chẳng ai đúng ai sai cả. Chìa khóa để tạo nên một tác phẩm là sự kết hợp của hai yếu tố: sáng tạo và cảm xúc. Nghệ thuật không phải là mảnh đất tiềm năng của trí não, của những phân tích lạnh lùng, rạch ròi đòi hỏi sự chính xác mà xét đến cùng, đó là câu chuyện của tâm hồn. Mỗi con người lại có những trải nghiệm khác nhau, tâm hồn của họ vì thế cũng dành cho những khía cạnh cảm xúc khác nhau, khiến cho hành trình sáng tạo luôn luôn bí ẩn, mới lạ, đầy thách thức. Và chẳng phải vẻ bí hiểm và phi lý là một phần tất yếu của cuộc sống sao?
DƯỚI GÓC NHÌN TÂM LÝ HỌC NGHỆ THUẬTThS. Đỗ Ánh Tuyết
Trường ĐHSP Nghệ thuật TW
Bạn đang đọc: VAI TRÒ CỦA NGHỆ THUẬT TRONG ĐỜI SỐNG
Giáo dục đào tạo Nghệ thuật có vai trò quan trọng và thiết yếu để góp thêm phần trang bị một cách cơ bản và tổng lực cho con người, đặc biệt quan trọng là thế hệ trẻ khi bước vào đời. Dưới góc nhìn của Tâm lý học Nghệ thuật, nghệ thuật lại càng có vai trò quan trọng hơn so với đời sống con người .
1. Nghệ thuật làm lây lan cảm xúc.
Con người từ lúc lọt lòng đến khi khôn lớn, già cỗi đều trải qua một tiến trình tăng trưởng của sự rung động trong tâm tư nguyện vọng. Chính sự rung động này đã làm nẩy sinh nghệ thuật bằng cách thôi thúc phát minh sáng tạo, ham thích chiêm ngưỡng và thưởng thức trong mỗi người . Với người nghệ sỹ, xúc cảm là một cấu trúc tâm ý Open liên tục trong đời sống họ. Có thể nói rằng, khi tiếp đón quốc tế hiện thực, song song với quy trình nhận thức [ tri giác ] thì xúc cảm của người nghệ sỹ cũng được thưởng thức. Chính vì có sự thưởng thức này mà người nghệ sỹ luôn luôn có sự đam mê, có những khát vọng cháy bỏng tạo nên động lực bên trong, thôi thúc họ bộc lộ vào trong tác phẩm của mình . Nghệ thuật làm lây lan sang con người nhiều xúc cảm và nghệ thuật được thiết kế xây dựng trên cơ sở sự lây lan này. Tônxtôi nói : ” Sự hoạt động giải trí của nghệ thuật chính là dựa trên cái năng lực những người này bị lây xúc cảm của những người khác … Những xúc cảm rất là phong phú, rất can đảm và mạnh mẽ và yếu ớt, rất có ý nghĩa và rất li ti, rất xấu xa và rất tốt đẹp, chỉ cần chúng lây lan sang được fan hâm mộ, người theo dõi, thính giả sẽ tạo ra sự đối tượng người tiêu dùng của nghệ thuật ” [ Tônxtôi L.N., Thư gửi N.N. Xtrakhốp ngày 23 tháng 4, 1876, Toàn tập tác phẩm, t62, M 1953 ]
Có thể nói, lây lan là quy trình chuyển toả trạng thái xúc cảm từ thành viên này sang thành viên khác ở Lever tâm sinh lý, xảy ra một cách nhanh gọn, can đảm và mạnh mẽ, nằm ngoài những tác động ảnh hưởng qua lại ở cấp ý thức – tư tưởng. Khi con người rung động, họ trải qua nhiều cung bậc của xúc cảm. Các cung bậc cảm hứng ấy lại dễ lây lan từ người này sang người khác. Chính vì có sự lây lan xúc cảm trải qua nghệ thuật mà con người cảm thấy thân mật nhau hơn. Điều đó được biểu lộ rõ qua việc chiêm ngưỡng và thưởng thức âm nhạc. Âm nhạc hoàn toàn có thể đem đến cho mọi người những phản ứng tình cảm dễ chịu và thoải mái, tự do và bình tĩnh, hay kích thích sự phát minh sáng tạo và hứng khởi. Sức mạnh của âm nhạc còn giúp ta loại bớt cảm xúc xấu đi từ những việc đã qua, hoàn toàn có thể lọc ra những thông điệp lành mạnh và tích cực nhất. Vì thế, âm nhạc là một trong những nhu yếu không hề thiếu trong đời sống mỗi người. Có âm nhạc, con người cảm thấy yêu đời hơn, thân mật nhau thêm và mang lại sự cân đối về tâm – sinh lý .
2. Nghệ thuật giúp trút xả tinh thần.
Trong nghệ thuật, một mặt nào đó của tâm hồn tất cả chúng ta được trút xả, biểu lộ kể cả những góc khuất, sâu kín. Vì lẽ đó, con người hoàn toàn có thể thể hiện xúc cảm, khống chế và giảm căng thẳng mệt mỏi trải qua những hình thức nghệ thuật . Âm nhạc hoàn toàn có thể gây tác động ảnh hưởng mạnh tới tâm trạng của tất cả chúng ta, giúp tu dưỡng những trạng thái tích cực như sự nhiệt huyết, phấn khởi và sáng sủa yêu đời. Đồng thời âm nhạc cũng giúp con người giảm những trạng thái xấu đi như lo âu, buồn rầu, chán nản, căng thẳng mệt mỏi, tức giận … Sự căng thẳng mệt mỏi là nguyên do phá hoại mạng lưới hệ thống miễn dịch của tất cả chúng ta. Âm nhạc hoàn toàn có thể hạn chế hoặc ngăn ngừa những âm thanh và cảm hứng gây căng thẳng mệt mỏi. Nhạc nhẹ là thể loại êm dịu giúp tất cả chúng ta có cảm xúc bảo đảm an toàn, tin cậy và tạo sự hưng phấn cao . Nghệ thuật giúp thư giãn giải trí tâm hồn và những cơ bắp ở người đang có stress, lo âu. Âm nhạc, hội họa giúp tâm hồn ta cởi mở và giải thoát những xúc cảm xấu đi. Khi bị bệnh, bệnh nhân thường rơi vào thực trạng lo âu, sợ hãi, cảm thấy đau đớn, buồn rầu, nhiều lúc kém tự tin. Âm nhạc, hội họa hoàn toàn có thể giúp họ khuây khỏa, giảm thiểu những xúc cảm xấu đi, khiến họ vui hơn, tự tin hơn, có nhiều phấn khởi hơn trong đời sống .
Đối với con người thế kỷ 17, hình ảnh núi non hùng vĩ gợi cho họ nhiều điều không dễ chịu, căng thẳng mệt mỏi. Nhưng những con người thời đại văn minh, núi non lại gợi cho họ năng lực xả hơi, thoát khỏi những cảnh hè oi bức, bàn giấy cứng ngắc …. Đó chính là sức mạnh của nghệ thuật mang lại .
3. Nghệ thuật giải quyết và cải biến nhu cầu của con người
Nghệ thuật tạo ra nhu yếu rất lớn, thôi thúc con người hành vi. Nó mở đường và dọn đường cho những sức mạnh sâu lắng nhất của tất cả chúng ta. Nó ảnh hưởng tác động chẳng khác nào một cuộc động đất, làm lộ ra những vỉa đất mới. Vì thế, theo Biukher, Âm nhạc có cội nguồn xuất phát từ việc làm tay chân nặng nề, và chúng có trách nhiệm xử lý sự căng thẳng mệt mỏi nặng nề của lao động :
+ Theo gót tiến trình lao động, chúng ra hiệu để cho mọi người cùng một lúc dồn hết sức vào làm việc.
+ Chúng nỗ lực kích thích mọi người vào thao tác . + Chúng tổ chức triển khai lao động tập thể và đưa lại cách tháo thoát cho sự stress của khung hình . Hình như chính tự nhiên đã Tặng Kèm âm nhạc cho tất cả chúng ta để gánh vác lao động được nhẹ nhàng hơn. Ví dụ : bài hát kích thích người chèo thuyền hăng say đưa nhịp mái chèo ; Nó có ích không riêng gì trong những việc làm yên cầu sự hợp lực của nhiều người mà cả sự mệt nhọc của một người cũng được giảm bớt nhờ bài hát thô sơ . Trong âm nhạc, nhịp điệu hàm chứa kích thích lớn. Nhịp điệu làm phát sinh trong con người ham thích ghê gớm muốn bắt chước, hòa nhịp với nó không chỉ bằng bước chân, mà cả tâm hồn cũng đi theo nhịp …. Thật vậy, một cung đàn không hề cứ đánh liên miên túc tắc bất phân nhịp mạnh nhịp yếu mà khỏi nhàm tai. Một họa phẩm cũng vậy, những đường nét phải đặt sao cho có tổ chức triển khai không hỗn loạn, mầu sắc phải ăn nhập hòa giải, mới không tức mắt . Đối với loài người mê tín dị đoan cổ xưa, còn cái gì có ích hơn là nhịp điệu. Nhờ nó mà mọi chuyện đều hoàn toàn có thể làm được : Nó giúp cho việc làm một cách thần kỳ ; Nó buộc thần linh phải Open, phải đến gần và lắng nghe ; Nó hoàn toàn có thể uốn nắn được tương lai theo ý muốn của mình, giải thoát tâm hồn khỏi những điều tai ương và không chỉ riêng tâm hồn mình mà cả tâm hồn của quỷ sứ gian ác nhất .
Như vậy, toàn bộ hành vi ứng xử của con người là quy trình làm cân đối khung hình với thiên nhiên và môi trường. Trong quy trình đó, nghệ thuật đã thực sự đưa lại sự cân đối và trật tự cho những xúc cảm của tất cả chúng ta .
4. Giáo dục nghệ thuật hỗ trợ, thúc đẩy sự hình thành và xuất hiện hành vi sáng tạo.
Việc chiêm ngưỡng và thưởng thức nghệ thuật yên cầu sự phát minh sáng tạo, bởi để cảm thụ nghệ thuật thì đơn thuần việc thưởng thức thành thật những xúc cảm đã sở hữu tác giả vẫn chưa đủ, còn nhất thiết phải khắc phục một cách phát minh sáng tạo cảm hứng của bản thân. Chỉ khi đó ảnh hưởng tác động của nghệ thuật mới được bộc lộ vừa đủ. Do đó, không phải ngẫu nhiên ngay từ thời cổ xưa nhất, nghệ thuật đã được nhìn nhận như một bộ phận và một phương tiện đi lại giáo dục. Ý nghĩa ứng dụng của nghệ thuật xét đến cùng đều được quy vào tác động ảnh hưởng giáo dục của nó . Khi một tác phẩm nghệ thuật Open, con người sẽ đứng dưới nhiều góc nhìn khác nhau để nhìn nhận, phê bình nó. Tuy nhiên, chính sách phê bình tác phẩm nghệ thuật – với tư cách như một sức mạnh xã hội mở đường cho nghệ thuật – nhìn nhận nó với chức trách cơ bản là chuyên đóng vai như thể một bộ phận truyền lực giữa nghệ thuật và xã hội . Xét theo quan điểm của tâm lý học, vai trò của phê bình nghệ thuật được quy vào việc tổ chức triển khai những hậu quả của nghệ thuật. Nó vạch ra một phương hướng giáo dục nhất định cho sự ảnh hưởng tác động của nghệ thuật. Làm sao giữ cho được ảnh hưởng tác động của nghệ thuật như thể của nghệ thuật, chứ không để cho fan hâm mộ vung vãi sức mạnh do nghệ thuật dấy lên và đánh cắp những xung động hùng mạnh của nó bằng những lời răn dạy đạo đức duy lý vô vị như giáo lý tin lành. Đặc biệt, cần để cho ảnh hưởng tác động của nghệ thuật được biểu lộ, để cho người ta được xúc động vì nghệ thuật . Dạy cho người khác hành vi phát minh sáng tạo nghệ thuật là điều không hề làm được, nhưng điều này không có nghĩa là người dạy không hề góp thêm phần tương hỗ và thôi thúc sự hình thành và Open của hành vi ấy. Điều này được bộc lộ rất rõ trong quan điểm của PGS. TSKH Phạm Lê Hòa, Hiệu trưởng Trường Ðại học Sư phạm nghệ thuật TW khi được phóng viên báo chí báo Nhân Dân cuối tuần [ www.nhandan.org.vn ] phỏng vấn : Con người ngày ngày hôm nay đang hoạt động rất nhanh, một ngày của thời điểm ngày hôm nay hoàn toàn có thể bằng mấy mươi năm trước, do đó, cần phải xem thế hệ ngày hôm nay đang yên cầu những gì, để update những kỹ năng và kiến thức mới, đưa hơi thở của đời sống vào chương trình giảng dạy. Chúng ta phải lắng nghe xem trẻ nhỏ ngày hôm nay đang nói như thế nào, học cách nói của chúng, để hoàn toàn có thể đưa những kỹ năng và kiến thức thiết yếu đến được với tâm hồn những em. Trẻ em thời điểm ngày hôm nay đang dùng một ” hệ ngôn từ ” khác, nếu những người làm công tác làm việc giáo dục nghệ thuật không đi sâu khám phá quốc tế ngôn từ đó, tìm hiểu và khám phá tâm tư nguyện vọng tình cảm của những em, mà cứ tự ngồi vẽ ra chương trình giảng dạy theo ý mình thì không hề đạt tác dụng như mong ước. Người làm công tác làm việc giáo dục phải kiến thiết xây dựng chương trình giảng dạy tương thích với lứa tuổi. Đặc biệt, ta cũng không nên kỳ vọng huấn luyện và đào tạo tổng thể đều thành thiên tài. Chúng ta chỉ cung ứng cho trẻ cái nền, còn tăng trưởng lên như thế nào là tùy vào năng lượng của mỗi người . Nghệ thuật là điểm tập trung quan trọng nhất những quy trình của một cá thể trong xã hội. Nó là phương pháp để cân đối con người với quốc tế vào những khoảng thời gian ngắn nguy kịch và nghiêm trọng của cuộc sống .
Trong kế hoạch của tương lai, rõ ràng không chỉ có việc kiến thiết xây dựng lại hàng loạt quả đât theo những nguyên tắc mới, không riêng gì có việc làm chủ những quy trình xã hội và kinh tế tài chính, mà còn có cả “ việc tôi đúc lại con người ”. Trong việc tôi đúc lại con người, nghệ thuật sẽ nói lên lời nói có khối lượng và có ý nghĩa quyết định hành động nhất. Giáo dục đào tạo nghệ thuật có một thiên chức đào tạo và giảng dạy con người, kêu gọi sức mạnh sống sót trong khung hình ta. Không có nghệ thuật thì sẽ không có con người mới phát minh sáng tạo trong học tập, trong lao động, vì “ Nghệ thuật là lời nói của tâm hồn ” .
Xem thêm: Tin tức đời sống online: câu chuyện đời sống, tâm sự, gia đình