Với soạn bài Thánh Gióng Ngữ văn lớp 6 sách Chân trời sáng tạo được biên soạn bởi đội ngũ Giáo viên nhiều năm kinh nghiệm trả lời các câu hỏi theo tiến trình bài học: chuẩn bị đọc, trải nghiệm cùng văn bản và suy ngẫm và phản hồi sẽ giúp các em dễ dàng soạn bài môn Ngữ văn lớp 6.
Thánh Gióng
* Chuẩn bị đọc:
Em nghĩ thế nào về việc một cậu bé ba tuổi bỗng nhiên trở thành tráng sĩ?
– Em nghĩ việc một cậu bé ba tuổi bỗng nhiên trở thành tráng sĩ là một việc hết sức kì lạ, điều đó chứng tỏ đây là con người phi thường, không phải là một người bình thường.
* Trải nghiệm cùng văn bản:
1. Dự đoán: Sự ra đời và những biểu hiện khác thường của cậu bé dự báo sự việc sắp xảy ra như thế nào?
– Sự ra đời và những biểu hiện khác thường của cậu bé dự báo đây là một vị thánh thần, một con người phi thường.
2. Suy luận: Từ “chú bé” được thay bằng từ “tráng sĩ” khi kể về Thánh Gióng. Sự thay đổi này trong lối kể có ý nghĩa gì?
– Từ một “chú bé” ra đời trong hoàn cảnh kì lạ, có những biểu hiện khác thường thì khi đất nước lâm nguy, có giặc ngoại xâm, chú bé ấy bỗng lớn nhanh như thổi, vươn vai trở thành “tráng sĩ”.
– Cụm từ “tráng sĩ” dùng để chỉ người có sức lực cường tráng, chí khí mạnh mẽ, hay làm việc lớn. Qua lối kể đó, thể hiện quan niệm của nhân dân ta về mong ước có một người anh hùng đủ sức mạnh để đáp ứng nhiệm vụ dân tộc đặt ra trong hoàn cảnh cấp thiết. Sự lớn lên của Gióng đã đáp ứng được yêu cầu và nhiệm vụ cứu nước. Khi lịch sử đặt ra vấn đề sống còn cấp bách, khi tình thế đòi hỏi dân tộc vươn lên một tầm vóc phi thường thì dân tộc ta vụt lớn dậy như Thánh Gióng, tự mình thay đổi tư thế tầm vóc của mình.
3. Suy luận: Việc kể về những dấu tích đánh giặc của Thánh Gióng trong đoạn kết có ý nghĩa gì?
Việc kể về những dấu tích đánh giặc của Thánh Gióng trong đoạn kết thể hiện sự trân trọng, biết ơn, niềm tự hào và ước muốn về một người anh hùng cứu nước giúp dân. Đồng thời cũng giải thích được các sự kiện, địa điểm lịch sử [ đền thờ Phù Đổng Thiên Vương, làng Cháy]
* Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1: Liệt kê một số chi tiết kì ảo gắn liền với các sự việc sinh ra và lớn lên, ra trận và chiến thắng, bay về trời của nhân vật Gióng?
– Sự ra đời và lớn lên của Gióng:
+ Gióng được sinh ra một cách kì lạ: Bà mẹ ướm chân – thụ thai, 12 tháng mới sinh; cậu bé lên ba không nói, cười, đi, đặt đâu nằm đấy.
+ Khi sứ giả đi tìm người tài giỏi cứu nước, thì Gióng bỗng cất tiếng nói mời sứ giả vào.
+ Tiếng nói đầu tiên của Gióng là tiếng nói đòi giết giặc ngoại xâm. Cậu bé yêu cầu sứ giả nói với nhà vua nhu cầu về việc rèn áo giáp sắt, ngựa sắt và roi sắt và khẳng định sẽ phá tan lũ giặc.
+ Gióng lớn nhanh như thổi, cơm ăn mấy cũng không biết no, áo vừa mặc xong đã căng đứt chỉ. Bà con làng xóm góp gạo nuôi Gióng.
– Gióng ra trận và chiến thắng:
+ Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng.
+ Ngựa phun lửa, tráng sĩ thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đón đầu chúng đánh giết hết lớp này đến lớp khác.
+ Roi sắt gãy, tráng sĩ bèn nhổ những cụm tre cạnh đường quật vào giặc.
– Gióng bay về trời:
+ Gióng một mình một ngựa, lên đỉnh núi, cởi áo giáp sắt bỏ lại rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay về trời.
Câu 2: Nhận vật Gióng đã nói gì với mẹ và sứ giả khi biết tin nhà vua đang tìm người tài đánh giặc cứu nước? Theo em, vì sao khi nghe Gióng nói, sứ giả “vừa kinh ngạc, vừa mừng rỡ”?
– Khi Gióng nghe được tin sứ giả theo lệnh vua đi tìm người tài giỏi cứu nước, đã nói với mẹ: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây” và nói với sứ giả: “Ông về tâu vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này”.
– Theo em, khi nghe Gióng nói, sứ giả kinh ngạc vì Gióng chỉ là một đứa trẻ, đặt đâu nằm đó, lên ba không biết nói cười mà nay khi nghe tin đất nước có giặc ngoại xâm bỗng cất lên tiếng nói được.
Sứ giả mừng rỡ vì thế giặc đang mạnh, tình thế đất nước lại đang vô cùng cấp bách, sứ giả đi khắp nơi để tìm người tài mà chưa tìm được, mà nay đã gặp được người nhận nhiệm vụ khó khăn này.
Câu 3: Văn bản trên đã sử dụng nhiều từ ngữ khác nhau để chỉ nhân vật Gióng. Em hãy liệt kê các từ ngữ ấy thành hai nhóm theo hai thời điểm: trước và sau khi Gióng “vươn vai” thành tráng sĩ để ra trận đánh giặc?
|
Trước khi Gióng trở thành tráng sĩ để ra trận đánh giặc |
Sau khi Gióng trở thành tráng sĩ để ra trận đánh giặc |
|
cậu bé |
tráng sĩ |
|
đứa trẻ |
Phù Đổng Thiên Vương |
|
đứa bé |
|
|
chú bé |
Câu 4: Từ kết quả liệt kê ở câu 3, hãy cho biết từ ngữ nào được lặp lại nhiều lần nhất và việc lặp lại ấy có tác dụng thế nào?
– Từ ngữ được lặp lại nhiều nhất là từ “tráng sĩ” [lặp lại 7 lần].
– Tác dụng:
+ Thể hiện quan niệm của nhân dân ta về người anh hùng, tráng sĩ phải có sức mạnh cường tráng, chí khí mạnh mẽ, lập được những chiến công lớn.
+ Cái vươn vai của Gióng đã đạt đến độ phi thường ấy: Gióng trở thành tráng sĩ, dùng sức mạnh để tiêu diệt giặc ngoại xâm, cứu giúp đất nước khỏi chiến tranh, bảo vệ bờ cõi nước ta.
Câu 5: Nhân vật truyền thuyết thường xuất hiện nhằm thực hiện một nhiệm vụ lớn lao. Nhiệm vụ của Gióng là gì và quan trọng như thế nào?
– Nhân vật truyền thuyết thường xuất hiện nhằm thực hiện một nhiệm vụ lớn lao.
+ Nhiệm vụ của Gióng là đánh đuổi giặc ngoại xâm
+ Nhiệm vụ của Gióng quan trọng vì Gióng đánh giặc để bảo vệ độc lập dân tộc, giúp nhân dân ta có một cuộc sống ấm no, yên bình.
Câu 6. Theo một số bạn, truyện Thánh Gióng lẽ ra nên kết thúc ở câu “Đến đây, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời”. Các bạn ấy cho rằng: phần văn bản sau câu văn này là không cần thiết, vì không còn gì hấp dẫn nữa. Em có đồng ý như vậy không? Vì sao?
– Em không đồng ý với ý kiến trên
– Lí do:
+ Vì phần cuối truyện kể về những dấu tích của Gióng còn để lại khiến cho câu chuyện hấp dẫn hơn. Đó là những di sản mà Thánh Gióng thể lại cho dân tộc ta đến ngày nay.
+ Qua đó cũng thể hiện sự trân trọng, biết ơn, niềm tự hào và ước muốn của nhân dân ta về một người anh hùng dân tộc.
Câu 7. Sau khi đọc truyện Thánh Gióng, em có suy nghĩ gì về truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta?
– Sau khi đọc truyện Thánh Gióng, em thấy rằng Gióng chính là hình ảnh của nhân dân ta, khi đất nước lâm nguy thì nhân dân sẵn sàng đứng ra cứu nước, giống như Gióng:
+ Chi tiết Gióng cất tiếng nói đầu tiên đòi đánh giặc đã thể hiện lòng yêu nước, tinh thần quật cườmg luôn có sẵn trong mỗi người dân.
+ Sau khi Gióng gặp sứ giả, ăn mấy cũng không đủ no thì nhân dân ta đã góp gạo nuôi Gióng, điều đó thể hiện tinh thần đoàn kết, sự đồng lòng của cả dân tộc trong công cuộc chống giặc ngoại xâm.
Như vậy, Thánh Gióng chính là hình tượng người anh hùng tiêu biểu cho lòng yêu nước, chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta.
1. Trong truyện Thánh Gióng có những nhân vật nào ? Ai là nhân vật chính ? Nhân vật chính này được xây dựng bằng rất nhiều chi tiết tưởng tượng kì ảo và giàu ý nghĩa. Em hãy tìm và liệt kê ra những chi tiết đó.
2. Theo em, các chi tiết sau đây có ý nghĩa như thế nào ?
a] Tiếng nói đầu tiên của chú bé lên ba là tiếng nói đòi đánh giặc.
b] Gióng đòi ngựa sắt, roi sắt, giáp sắt để đánh giặc.
c] Bà con làng xóm vui lòng góp gạo nuôi cậu bé.
d] Gióng lớn nhanh như thổi, vươn vai thành tráng sĩ.
đ] Gậy sắt gãy, Gióng nhổ tre bên đường đánh giặc.
e] Gióng đánh giặc xong, cởi áo giáp sắt để lại và bay thẳng về trời.
3. Hãy nêu ý nghĩa của hình tượng Thánh Gióng.
4. Truyền thuyết thường liên quan đến sự thật lịch sử. Theo em. truyện Thánh Gióng có liên quan đến sự thật lịch sử nào ?
A. Bố cục:
- Phần 1: Từ đầu ... năm đấy : Sự ra đời của Gióng
- Phần 2: Tiếp ... cứu nước : Gióng đòi đi đánh giặc, sự lớn bổng kì lạ
- Phần 3: Tiếp ... lên trời : Gióng đánh giặc và bay về trời
- Phần 4: Còn lại : Nhân dân ghi nhớ công ơn
B. Tóm tắt:
Vào đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm làm, phúc đức nhưng không có con. Một hôm bà vợ ra đồng ướm vào vết chân to, về nhà thụ thai. Mười hai tháng sau sinh được cậu con trai khôi ngô. Lên ba tuổi mà chẳng biết đi, không biết nói cười.
Khi giặc sắp đến, Gióng bỗng cất tiếng nói yêu cầu nhà vua sắm roi sắt, áo giáp sắt và ngựa sắt để đánh giặc.
Sau đó Gióng ăn khỏe, lớn nhanh như thổi. Bà con xóm giềng góp gạo thóc nuôi chú.
Sứ giả mang những thứ Gióng yêu cầu tới. Gióng vươn vai thành một tráng sĩ cưỡi ngựa sắt phun lửa xông vào diêt giặc. Roi sắt gãy, Gióng nhổ bụi tre tiếp tục đánh giặc.
Giặc tan, Gióng lên núi Sóc Sơn rồi bay lên trời.
Nhân dân nhớ ơn lập đền thờ.
Bây giờ vẫn có hội làng và các dấu tích ao hồ, tre đằng ngà, làng Cháy...
I. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1: Trong truyện Thánh Gióng có những nhân vật nào ? Ai là nhân vật chính ? Nhân vật chính này được xây dựng bằng rất nhiều chi tiết tưởng tượng kì ảo và giàu ý nghĩa. Em hãy tìm và liệt kê ra những chi tiết đó.
a] Truyện "Thánh Gióng" có các nhân vật: Thánh Gióng, cha mẹ Gióng, sứ giả, nhà vua, dân làng, giặc Ân.
b] Nhân vật chính là: Thánh Gióng
c] Những chi tiết tưởng tượng kì ảo:
- Sự sinh thành của Gióng:
+ Bà mẹ chỉ ướm vết chân mà thụ thai
+ Bình thường sau chín tháng mười ngày người mẹ sinh con. Mẹ Thánh Gióng mang thai 12 tháng.
- Lên ba tuổi mà Gióng không biết đi, không biết nói, cười.
- Khi nghe tiếng sứ giả, bỗng nhiên Gióng cất tiếng nói. Tiếng nói đầu tiên là đòi có vũ khí, áo giáp để đánh giặc.
- Từ khi gặp sứ giả, Gióng lớn nhanh như thổi.
- Khi có ngựa và vũ khí, chú bé vươn vai bỗng thành tráng sĩ.
- Ngựa sắt phun lửa, xông vào giết giặc.
- Đánh tan giặc, Thánh Gióng bay lên trời.
Câu 2: Theo em, các chi tiết sau dây có ý nghĩa như thế nào ?
a] Tiếng nói đầu tiên của chú bé lên ba là tiếng nói đòi đánh giặc
- Chi tiết này ca ngợi lòng yêu nước của người anh hùng. Tiếng nói đầu tiên là tiếng nói yêu nước.
- Chi tiết này thể hiện ý thức chống giặc của dân tộc ta: Khi có ngoại xâm từ trẻ con đến người già đều có ý thức đánh giặc.
- Chi tiết cũng thể hiện sự thần kì: Chưa hề biết nói cười, chú bé bỗng nói rất rõ ràng về một việc hệ trọng của đất nước.
b] Gióng đòi ngựa sắt, roi sắt, giáp sắt để đán giặc: Chi tiết này thể hiện sự kì lạ [chú bé không đòi đồ chơi] và ý thức đánh giặc của người anh hùng.
c] Bà con làng xóm vui lòng góp gạo nuôi cậu bé: Điều này thể hiện người anh hùng sinh ra trong nhân dân, được nhân dân nuôi dưỡng, lớn lên mang sức mạnh của toàn dân.
d] Gióng lớn nhanh như thổi, vươn vai thành tráng sĩ: Lớn nhanh là để kịp đánh giặc. Chi tiết cho thấy trong tình hình cấp bách, người anh hùng mang sức mạnh của dân tộc phải vươn lên một tầm vóc phi thường. Phải có tầm vóc khổng lồ như các vị thần mới áp đảo được quân giặc.
đ] Gậy sắt gẫy, Gióng nhổ tre bên đường đánh giặc: Chi tiết này có ý nghĩa về sự khắc phục khó khăn để chống giặc. Cây cỏ khi cần thiết cũng có thể biến thành vũ khí, nhất là cây tre - loại cây tiêu biểu của dân tộc Việt Nam.
e] Gióng đánh giặc xong, cởi áo giáp sắt để lại và bay thẳng về trời: Chi tiết này đề cao người anh hùng, thay trời trị tội bọn xâm lược. Đồng thời nói lên Gióng không đòi hỏi đền ơn, hay ban cho danh lợi.
Câu 3: Hãy nêu ý nghĩa của hình tượng Thánh Gióng.
- Thánh Gióng là hình tượng tiêu biểu của người anh hùng đánh giặc cứu nước.
- Thánh Gióng mang nhiều nguồn sức mạnh:
+ Thần linh [vết chân]
+ Cộng đồng [dân làng góp gạo nuôi Gióng]
+ Vũ khí bằng sắt [thành tựu kĩ thuật]
+ Thiên nhiên, đất nước [tre làng]
- Gióng sinh ra là để giết giặc, đem lại thái bình cho đất nước. Đây là kiểu anh hùng vì nghĩa lớn, vì cộng đồng chứ không màng tới mình.
- Từ truyền thuyết chống giặc và thắng giặc, nhân dân đã thần thánh hóa những người anh hùng thành Thánh Gióng, tượng trưng cho lòng yêu nước, khả năng và sức mạnh quật khởi của dân tộc.
Câu 4: Truyền thuyết thường liên quan đến sự thật lịch sử. Theo em, truyện Thánh Gióng có liên quan đến sự thật lịch sử nào ?
- Thời đại Hùng Vương, dân tộc ta luôn phải chống giặc ngoại xâm phương Bắc để bảo vệ độc lập.
- Vũ khí của quân ta ngày càng tốt hơn, hiện đại hơn.
- Trong việc chống ngoại xâm, chúng ta huy động sức mạnh của cả cộng đồng, tất cả già trẻ, gái trai, dùng tất cả các phương tiện để chống giặc.
II. Luyện tập
1. Hình ảnh nào của Gióng là hình ảnh đẹp nhất trong tâm trí em ?
Có thể chọn 1 trong các hình ánh sau:
- Hình ảnh Gióng khi nghe sứ giả rao, bỗng dưng cất tiếng nói: "Mẹ ra mời sứ giả vào đây";
- Hình ảnh Gióng lớn nhanh như thổi, vươn vai biến thành một tráng sĩ;
- Hình ảnh Gióng mặc áo giáp sắt nhảy lên mình ngựa;
- Hình ảnh Gióng nhổ tre đánh giặc, ...
Câu 2. Theo em, tại sao hội thi thể thao trong nhà trường phổ thông lại mang tên Hội khỏe Phù Đổng ?
Trả lời: Hội thi thể thao trong nhà trường phổ thông lại mang tên Hội khỏe Phù Đổng bởi vì: Đó là hội thi biểu dương sức khỏe, lấy ý nghĩa từ truyền thuyết đẹp đẽ về chàng trai làng Phù Đổng [Thánh Gióng] làm biểu tượng cho ý chí và tinh thần yêu nước.