Tai biến mạch máu não [còn gọi là đột quỵ não] là một căn bệnh để lại hậu quả rất nặng nề như bán thân bất toại, nói khó hoặc cấm khẩu, miệng méo, lưỡi lệch, mất cảm giác, sa sút trí tuệ, co giật kiểu động kinh... Một số bài thuốc dân gian dùng ngâm chân có thể hỗ trợ làm giảm những triệu chứng này ở bệnh nhân tai biến mạch máu não.
Bài 1: Nước tự nhiên hoặc nước khoáng đun sôi để nguội đến mức 38-43 độ C rồi ngâm chân trong chừng 30 phút, nước nguội thì hâm lại cho đạt độ ấm thích hợp. Khi ngâm, nước ấm sẽ kích thích vào các vùng phản xạ và các huyệt vị có tác dụng điều hòa khí huyết, lập lại cân bằng âm dương, phục hồi công năng của các tạng phủ, trong đó có não bộ và hệ thống thần kinh trung ương mà đạt được hiệu quả chữa bệnh.
Bài 2: Lộ lộ thông 30g, quế chi 15g, thiên niên kiện 25g, ngưu tất 20g, đương quy 15g, hồng hoa 10g, thân cốt đằng 25g, thấu cốt thảo 15g, uy linh tiên 20g, mộc qua 15g, ngũ gia bì 20g, sắc lấy nước ngâm chân. Phương này có công dụng hoạt huyết tan ứ, cường gân mạnh cốt, thông kinh hoạt lạc, làm hết tê bì.
Bài 3: Gừng tươi 60g, dấm ăn 100g, sắc lấy nước ngâm chân. Phương thuốc này có công dụng phát tán phong hàn, thông kinh hoạt lạc, rất có ích cho việc phục hồi công năng các tạng phủ, kích thích sự phục hồi của các chi thể bị liệt bại.
Bài 4: Hoàng kỳ 90g, khương hoạt 40g, uy linh tiên 90g, nhũ hương 40g, một dược 20g, hổ phách 20g, nhục quế 10g, dấm ăn 100g, sắc lấy nước ngâm chân. Trong phương thuốc, hoàng kỳ ích khí hoạt huyết, làm giảm huyết áp; khương hoạt khu phong trừ thấp; uy linh tiên thông kinh hoạt lạc, tuyên thông ngũ tạng; nhũ hương và một dược có tác dụng hoạt huyết hóa ứ, giảm đau; hổ phách trấn kinh an thần, hoạt huyết hóa ứ; nhục quế ôn dương, làm giãn huyết quản, hỗ trợ máu lưu thông; dấm ăn bình can trấn phong. Phương thuốc này rất hữu ích cho việc trị liệu di chứng hậu trúng phong.
Bài 5: Xuyên sơn giáp 12g, chế xuyên điểu 10g, thông chấp 20ml, sắc lấy nước ngâm chân. Trong phương thuốc, xuyên sơn giáp hoạt huyết, thông kinh hoạt lạc, kết hợp với xuyên điểu và thông chấp có tác dụng trừ phong, giảm đau, làm tan huyết ứ, rất có lợi cho việc phục hồi di chứng trúng phong.
Bài 6: Thư cân thảo 30g, thấu cốt thảo 30g và hồng hoa 30g, sắc lấy nước ngâm chân, mỗi ngày 2-3 lần, mỗi lần 15-20 phút. Công dụng: khứ phong lợi thấp, ôn kinh, hoạt huyết thông lạc, chuyên dùng cho người di chứng trúng phong, tay chân co quắp.
Bài 7: Mộc qua, tang chi, đương quy, hoàng kỳ, xích thược và xuyên khung mỗi vị 50g, hồng hoa 15g, sắc lấy nước ngâm chân, mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 30 phút. Công dụng: ích khí hoạt huyết, thông kinh hoạt lạc, dùng cho người di chứng trúng phong bán thân bất toại.
Bài 8: Hoàng kỳ 30-50g, xích thược, quy vĩ, can địa long, xuyên khung, đào nhân và hồng hoa mỗi vị 9g, đan sâm 15g, cương tàm 9g và ngô công 3 con, sắc lấy nước ngâm chân mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 30 phút. Công dụng: ích khí hoạt huyết, khứ ứ thông lạc, tức phong chỉ kính, dùng rất tốt cho việc trị liệu các chứng trạng hậu trúng phong.
Bài 9: Rễ thương nhĩ tươi 60g, nấu nước ngâm chân, mỗi ngày 1 lần, mỗi lần 30 phút. Công dụng: tiêu thũng trừ phù, chuyên dùng cho những người bị phù nề tay chân hậu di chứng trúng phong, thường sau 7 ngày là đạt hiệu quả tốt.
Bán thân bất toại – liệt nửa người là bệnh chứng thường gặp trên y học lâm sàng tại khoa Y học cổ truyền. Y sĩ đa khoa thực tập tại khoa YHCT cần làm bệnh án như thế nào?
Bán thân bất toại – liệt nửa người
Giảng viên Cao đẳng Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ đến một số bạn sinh viên y sĩ đa khoa năm cuối, mẫu bệnh án y học cổ truyền: bán thân bất toại – liệt nửa người
Thủ tục hành chính
- Họ tên bệnh nhân: Ngô Định Hùng
- Tuổi: 55
- Giới: Nam
- Dân Tộc: Kinh
- Nghề Nghiệp: Nông dân
- Địa chỉ: Làng B Xã C Huyện D Tỉnh E
- Địa chỉ báo tin: Con trai Ngô Định Hình
- Ngày giờ vào viện: 15h25 ngày 5/6/2020
- Ngày làm bệnh án: 09h00 ngày 6/6/2020
Lý do vào viện
Méo miệng và yếu nửa người [P]
Khám bệnh
- Vọng chẩn:
- Bệnh nhân tỉnh táo, tiếp xúc tốt
- Sắc mặt hồng tươi nhuận
- Mắt sáng
- Chất lưỡi hồng, rêu lưỡi trắng mỏng, lưỡi hạn chế cử động
- Thân hình gầy, mất cử động nửa người [P]
- Văn chẩn:
- Nói ngọng, ngắt quãng
- Thở êm, đều đặn
- Không ho, không nấc
- Hơi thở không hôi
- Vấn chẩn:
Bệnh khởi phát vào buổi sáng 9 ngày trước khi nhập viện, bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi, hơi yếu tay và chân bên [P], mệt tăng dần, đến chiều thì phát hiện méo miệng nên người nhà đưa vào bệnh viện Thiện Hạnh điều trị, tại đây, bệnh nhân yếu nữa người [P] tăng dần, ngày hôm sau thì mất vận động cảm giác hoàn toàn nữa người [P], điều trị được 8 ngày, bệnh nhân được chuyển qua BV YHCT với chẩn đoán: Nhồi máu não bán cầu [T].
Chẩn đoán của khoa phòng: Bán thân bất toại/Huyễn vượng
Xử trí của khoa phòng: Điều trị bằng thuốc y học hiện đại, thuốc y học cổ truyền kết hợp điện châm, điện xung chi liệt, chiếu đèn hồng ngoại, tập vận động và xoa bóp toàn thân.
Hiện tại là ngày thứ 9 của bệnh và là ngày thứ 2 của điều trị, một số triệu chứng chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
Tình hình hiện tại:
- Ăn uống được, đại tiện táo, tiểu nhiều
- Không sốt, không ra mồ hôi
- Mạch trầm
- Chi ấm, cơ mềm, không teo cơ
- Bụng mềm, không u cục
Tóm tắt bệnh án y học cổ truyền
Bệnh nhân nam, 45 tuổi, nghề nghiệp làm nông, dân tộc kinh, nhập viện ngày 5/6/2020 với lý do đột ngột méo miệng và yếu nửa người [P], tiền sử THA phát hiện #3 tháng có điều trị liên tục.
Tại thời điểm thăm khám, ghi nhận một số vấn đề sau:
- Hội chứng đột quỵ: Khởi phát đột ngột, có tính khu trú [yếu ½ người, méo miệng] kéo dài trên 24h, không có chấn thương.
- Hội chứng Liệt mềm nửa người [P] trung ương, đồng đều, toàn bộ, không thuần túy:
+ Liệt 1/2 người [P], cơ lực 1/2 người [P] 0/5, gốc chi bằng ngọn chi
+ Trương lực cơ 1/2 người [P] tăng
+ Babinski chân [P] đáp ứng duỗi
+ Mất cảm giác nông và sâu nửa người [P]
- Hội chứng liệt mặt [P] trung ương:
+ Nhân trung lệch [T]
+ Mờ nếp má mũi [P]
+ Mắt nhắm kín 2 bên
+ Nếp nhăn trán 2 bên còn
- Một số vấn đề khác: THA, nói ngọng ngắt quảng dưới 5 từ.
Bệnh nhân nam 55 tuổi vào viện với lý do miệng méo, yếu nửa người phải. Qua vọng, văn, vấn, thiết chẩn y sĩ đa khoa chuyên ngành Y học cổ truyền ghi nhận một số cương lĩnh sau:
Lý:….
Hư:…..
Chẩn đoán
- Y học hiện đại: Nhồi máu động mạch não giữa bên [T] chưa rõ nguyên nhân.
- Y học cổ truyền:
Theo bát cương: Lý hư
Theo thể bệnh: Trúng phong kinh lạc – Can thận hư
Theo bệnh danh: Bán thân bất toại
Điều trị
- Hạ áp: Amlodipin 5mg x 1 viên, uống 8h
- Chống kết tập tiểu cầu: Aspirin 81mg x 1viên, uống 8h
Pháp: Thông lợi kinh lạc khai khiếu hoạt huyết
Phương:
Đối pháp lập phương
Thục địa 15g Ngưu tất 15g
Hoài sơn 15g Đan sâm 15g
Đơn bì 10g Thạch xương bồ 15g
Câu đằng 15g Địa long sao 10g
Hòe hoa sao 15g Rễ nhàu 15g
Bài thuốc cổ phương
Châm bổ [P]: Tam âm giao, âm lăng tuyền, huyết hải
Chẩm tả [P]: Liêm tuyền, bàng liêm tuyền xuyên kim tân, ngọc dịch, kiên tỉnh, kiên ngung, tý nhu, khúc trì, thủ tam lý, bát tà, bát phong, phong thị, túc tam lý, huyền chung, giải khê, thái xung, địa thương, thừa tương, giáp xa, nghênh hương, quyền liêu.
- Điện xung chi [P]
- Hồng ngoại chi [P]
- Tập vận động
- Xoa bóp toàn thân ngày 1 lần, mỗi lần 60 phút
Tiên lượng
- Gần: Thời gian hồi phục lâu
- Xa: Có thể xuất hiện biến chứng như teo cơ, loét vùng tỳ đè, cứng khớp,…
Phòng bệnh
- Xoa bóp và vận động vùng chi liệt, xoay trở tránh loét
- Kiểm soát huyết áp
- Chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý, ăn nhạt, giảm mỡ, không uống rượu, thuốc lá, tránh stress
- Dùng thuốc hạ áp thường xuyên
Thông tin bệnh án y học cổ truyền được tổng hợp, biên tập, sưu tập tại Ysidakhoa.net chỉ mang tính chất tham khảo!
Nguồn: Y học Lâm sàng – Y sĩ đa khoa Y học cổ truyền [Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur] tổng hợp