Nhiều đề thi, kỳ thi tốt nghiệp và thi vào trường chuyên lớp 10 môn ngữ văn thường có kiểu câu hỏi liên quan đến cách làm bài văn nghị luận về một tác phẩm văn học đã được học ở cấp bậc trung học cơ sở. Trong bài viết này mình sẽ hướng dẫn cách làm kiểu bài này chi tiết và logic nhất.
Tham khảo thêm: Cách làm một bài văn nghị luận về thơ, văn đơn giản
Các yêu cầu trong bài văn nghị luận
Thường thì có 3 yêu cầu chính các bạn cần nắm vững gồm:
- Phân tích: Làm rõ những khía cạnh của vấn đề mà đề bài đưa ra.
- Suy nghĩ: Đưa nhận định, đánh giá về tác phẩm theo khía cạnh, góc nhìn một vấn đề nào đó.
- Trình bày: Trình bày suy nghĩ về tác phẩm, nên sử dụng nhiều tác phẩm, trong đó có phân tích.
Cấu trúc một bài văn nghị luận về tác phẩm văn học
Một cấu trúc chuẩn trong bài văn nghị luận thường có 4 phần gồm:
- Tìm hiểu đề và tìm ý.
- Lập dàn ý.
- Viết bài.
- Đọc lại bài viết, sửa chữa.
Mình sẽ đi vào từng phần một để phân tích và cách làm các bước trên nha.
Tìm hiểu để và tìm ý
Bằng cách chép lại đề trên giấy rõ ràng, gạch dưới các từ quan trọng, các ý quan trọng và tìm xem yêu cầu chính của đề bài là gì.
Ví dụ: Như đề 3 suy nghĩ của Thúy Kiều trong đoạn trích Mã giám Sinh mua kiều của Nguyễn Du, ta cần tìm ra các yêu cầu gồm:
- Đề nghị luận nhắc đến nhân vật nào, tác phẩm nào?
- Phải làm bài theo hướng phân tích hay trình bày suy nghĩ.
- Ngoài yêu cầu phân tích hoặc nêu suy nghĩ, có còn yêu cầu nào khác không.
Lập dàn ý
Ta cần lập dàn ý theo 3 phần gồm mở bài, thân bài và kết bài.
Phần mở bài: giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm, thời gian sáng tác, hoàn cảnh sáng tác và mục đích viết bài nghị luận trên.
Phần thân bài: Tập trung phân tích hoặc trình bày suy nghĩ về những điểm chính mà trong phần tìm hiểu ý ta đã lập ra. Lưu ý nên viết đúng trọng tâm, ngắn gọn, xúc tích và lựa chọn câu chữ phù hợp. Có thể kết hợp các kiểu liên kết văn bản, biện pháp tu từ để giúp bài nghị luận được điểm cao.
Phần kết bài: Nêu ra quan điểm và ý nghĩa tác phẩm, những bài học hay giá trị mà tác phẩm mang lại cho người đọc.
Viết bài
Tùy vào yêu cầu đề bài có giới hạn số từ hay không mà chúng ta nên viết sao cho phù hợp. Cố gắng hạn chế phần chính tả và lỗi cú pháp vì những lỗi này nếu nhiều sẽ ảnh hưởng đến điểm số toàn bài nghị luận.
Bài tập ví dụ
Đề bài: Suy nghĩ của em về truyện ngắn Lão Hạc của nhà văn Nam Cao.
Đáp án.
Mình sẽ viết mẫu phần mở bài và một đoạn ngắn trong phần thân bài. Phần còn lại giúp các bạn luyện tập nha.
Phần mở bài:
Nam cao là nhà văn hiện thực xuất sắc với những sáng tác để lại trong lòng người đọc nhiều day dứt và ám ảnh. Mỗi câu chuyện của ông đều mang dáng dấp một đời người, một kiểu người lầm thang trong xã hội. Nam Cao tập trung khai thác số phận người nông dân trước Cách Mạng Tháng Tám, bế tắc, cùng cực đã khiến cho cuộc đời họ chìm vào nước mắt. Trong đó tác phẩm nổi bậc và làm nên thương hiệu rất riêng của Nam Cao là Lão Hạc. Đây là câu chuyện cảm động về hình ảnh nghèo khó của người nông dân, đồng thời toát lên được vẻ đẹp tinh thần đáng quý của họ.
Phần thân bài:
Ngay từ đầu tác phẩm, nhân vật Lão Hạc hiện lên là một ông lão cực khổ. Vợ mất sớm, lão phải sống trong cảnh gà trống nuôi con. Rồi con lão cũng bỏ lão mà đi kiếm sống lo cho bản thân mình. Lão lại tiếp tục cuộc sống cô đơn, buồn tủi cho số phận mình. Lão chí có một mình cậu vàng làm bạn. Nhưng bi kịch tưởng chừng đến cực hạn đó vẫn không buông tha lão, lão phải bán cậu vàng, người bạn thân thiết nhất của mình. Một con vật nhưng không phải vô tri, vô giác, bởi nó đã ở bên cạnh lão khi lão cô đơn nhất. Đến miếng ăn, lão cũng san sẻ cho cậu vàng. Nhưng vì hoàn cảnh, vì tiền để dành dụm cho con, lão phải bán đi người bạn thân thiết nhất. Quyết định bạn đã khó khăn, sau khi bán lão càng day dứt, ân hận nhiều hơn, lão nghĩ lão đã lừa một con chó.
Phần còn lại các bạn tiếp tục thực hiện để rèn luyện khả năng viết văn nghị luận nha.