Chùa có tên hiệu là Vạn Phúc, tọa lạc ở sườn phía Nam núi Phật Tích, xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Chùa cách Hà Nội khoảng 25 km về phía Đông Bắc.
Khởi nguyên của chùa gắn liền với trung tâm Phật giáo Luy Lâu và sự du nhập của Phật giáo Ấn Độ gắn liền với nhà sư Khâu-Đà-La. Chùa được dựng vào khoảng thế kỷ VII-X. Đến thời Lý, chùa được đại trùng tu quy mô, trở thành một trung tâm Phật giáo Việt Nam bấy giờ. Vào năm 1057, vua Lý Thánh Tông đã cho dựng cây tháp và đúc pho tượng mình vàng. Vua còn tự tay viết chữ "Phật" dài 1 trượng 6 thước được khắc vào bia đá.
Thời Trần đã cho lập một thư viện lớn trên núi Lạn Kha do danh nho Trần Tôn làm Viện trưởng để giảng dạy các sinh đồ. Sách Đại Nam nhất thống chí cho biết hằng năm vào ngày mồng 4 tháng giêng mở hội xem hoa, nhiều người đến dâng hương lễ Phật. Chính hội xem hoa này đã dẫn đến câu chuyện lãng mạn “Từ Thức gặp tiên”. Từ năm 1991, Lễ hội Khán hoa mẫu đơn truyền thống vào ngày mồng 4 Tết Nguyên đán được khôi phục và tổ chức long trọng tại chùa vẫn giữ được những nét truyền thống từ ngàn xưa.
Năm 1383, vua Trần Nghệ Tông tổ chức thi Thái học sinh ở ngay trong chùa, lấy đỗ 30 người.
Đời vua Lê Hy Tông, chùa được bà Trần Ngọc Am, đệ nhất cung tần của Thanh Đô Vương Trịnh Tráng cho xây dựng quy mô tráng lệ vào năm 1686.
Chùa bị chiến tranh phá hủy hoàn toàn vào năm 1947. Năm 1959 và năm 1986, chùa được dựng lại sơ sài. Năm 1991, chùa được xây dựng lại với kiến trúc đơn giản hiện có, gồm ngôi chánh điện, nhà Tổ, nhà thờ Thánh Mẫu ...
Chùa giữ được nhiều cổ vật điêu khắc thời Lý.
Ở thềm bậc nền thứ hai, có 10 tượng linh thú bằng đá to lớn phủ quỳ trên bệ hoa sen là : sư tử, voi, trâu, ngựa, tê giác, mỗi loại 2 con đặt đối xứng trước cửa chùa. Tượng thú có chiều cao trung bình 1,2m, chiều dài từ 1,5m đến 1,8m. Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam đã xác lập kỷ lục vào ngày 12-12-2007: Chùa Phật Tích - ngôi chùa có 5 cặp tượng linh thú bằng đá lớn nhất Việt Nam.
Sau ngôi chánh điện, còn một số đấu kê chân tảng. Đặc biệt, có một chân tảng chạm khắc thật sinh động các nghệ sĩ đang biểu diễn các nhạc khí gồm : sáo dọc, sáo ngang, đàn nhị, đàn nguyệt, đàn tam, đàn tì bà, trống phách. Đó là dàn nhạc bát âm cổ vào thời Lý. Bát âm là tám chất liệu âm thanh gọi chung cho 8 loại nhạc khí được chế tác bằng 8 chất liệu khác nhau : Thạch [đá, như đàn đá, khánh đá], Thổ [đất, như trống đất của dân tộc Cao Lan], Kim [sắt, có dây bằng sắt], Mộc [gỗ, như song loan, mõ], Trúc [hơi thổi, như tiêu, sáo], Bào [nhạc khí làm bằng vỏ quả bầu, như tính tẩu, đàn bầu], Tì [dây tơ, như đàn nhị, hồ, líu], Cách [da, như trống cái, trống chầu].
Sau chùa có ao Rồng chữ nhật dài 7m, rộng 5m, sâu 2,2m. Đáy ao có thềm đá hình bán nguyệt đường kính 3,8m chạm nổi rồng khá lớn và hoa văn sóng nước. Chùa còn có giếng cổ, dưới đáy có đầu rồng dài 0,53m, rộng 0,20 m, miệng ngậm ngọc.
Đại đức trụ trì Thích Đức Thiện cho biết chùa mới tìm ra móng ngôi tháp cổ thời Lý khi thợ đào móng xuống khoảng 3,2m để xây lại ngôi Tam Bảo vào trung tuần tháng 11 vừa qua. Chùa đã tìm thấy nhiều viên gạch cổ có chữ đề " Lý gia Đệ tam đế Long Thụy Thái Bình tứ niên tạo"[vua thứ ba đời Lý, năm Long Thụy Thái Bình thứ 4 xây dựng]. Với phần móng tháp dài 9,1m, rộng 2,4m, các nhà khoa học đoán định ngọn tháp cao khoảng 42m. Nhiều cổ vật quý giá khác cũng được tìm thấy đó là : 2 phù điêu lá đề bằng đá, mỗi phiến nặng 40kg có chạm trổ hình rồng chầu, một chiếc đầu rồng bằng đá được chạm hết sức tinh xảo, có bề ngang 0,5m, cao 0,3m, mảnh 1/4 đài sen bệ tượng Phật và nhiều phù điêu, mảnh vở có chạm khắc hoa văn.
Vườn sau chùa có 32 bảo tháp của chư Tổ, chư Tăng đã viên tịch từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XX.
Đặc biệt, ở điện Phật, có pho tượng đức Phật A Di Đà ngồi thiền định trên tòa sen cao 1,85m, kể cả bệ là 2,8m. Đây là một kiệt tác điêu khắc bằng đá thời Lý ở Việt Nam. Pho tượng đã được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục vào ngày 04-5- 2006 : Chùa Phật Tích với bảo tượng Phật bằng đá thời Lý lớn nhất Việt Nam.
Chùa còn thờ pho tượng táng một vị thiền sư được một số nhà nghiên cứu ngày nay cho là tượng táng Thiền sư Chuyết Chuyết đã viên tịch tại chùa. Bảng giới thiệu "Phục nguyên di hài thiền sư ở chùa Phật Tích" được gắn tại chùa cho biết vào tháng 4-1991, Tiến sĩ Nguyễn Lân Cường cùng các nhà khoa học đã bắt đầu nghiên cứu di hài thiền sư là một người đàn ông chừng 65-70 tuổi, cao 1,50m. Pho tượng bị những kẻ đi tìm của quý đập vỡ thành 342 mảnh. Các nhà khoa học đã dùng phương pháp Geraximov, là phương pháp khôi phục lại mặt theo xương sọ của người Nga. Pho tượng thiền sư đã được phục nguyên từ ngày 12-01-1993 đến ngày 01-5-1993 thì hoàn thành. Đây là lần đầu tiên ở nước ta đã sử dụng thành công phương pháp khoa học không có cốt bằng kim loại hoặc gỗ ở bên trong, mà chất liệu chỉ bằng sơn ta, mạt cưa, vải màn ... Chiều cao tượng ngồi 67,3cm, nặng 10kg.
Chùa đã được Bộ Văn hóa công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia năm 1962.
Cuối năm 2005, Đại đức Tiến sĩ Thích Đức Thiện đã thành lập Trung tâm tu tập Phật Tích và Quan Âm viện. Chùa đã mở nhiều lớp tin học miễn phí cho học sinh, đóng góp một phần chương trình phổ cập tin học trong huyện nhà.
Để bảo tồn nhiều di vật thời Lý và tôn tạo ngôi chùa có lịch sử gần 1.000 năm, từng là một trung tâm giáo dục và văn hóa của Đại Việt, ngày 11-10-2008, Ủy ban Nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã cùng chùa tổ chức long trọng lễ khởi công trùng tu, tôn tạo Di tích lịch sử văn hóa chùa Phật Tích với kinh phí khoảng 35 tỷ đồng do Công ty cổ phần Tu bổ di tích và Thiết bị văn hóa trung ương thi công từ năm 2008 đến năm 2010, gồm : Tứ trụ, gác chuông, tòa Tam Bảo, nhà Tổ Đệ nhất, phủ Mẫu ... theo mẫu kiến trúc chùa Phật Tích thời Lê.
Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội đang đến gần, một ngôi đại tự danh tiếng trang nghiêm Phật Tích sẽ mở rộng cửa đón muôn khách, Phật tử năm châu về chiêm bái, đảnh lễ, tu tập trong sự an lạc của thân tâm.
Chùa Phật Tích
Điện Phật
Tượng đức Phật A Di Đà thời Lý
Phật tử tụng kinh
Bàn thờ Chuẩn Đề
Tượng táng thiền sư chùa Phật Tích
Quan Âm viện
Cửa sổ Quan Âm viện
Tượng linh thú thời Lý
Đấu kê chân tảng thời Lý chạm rồng và dàn nhạc bát âm
Đấu kê chân tảng thời Lý
Bản sách bằng đồng
Vườn tháp
Bắc Ninh một trong những điểm du lịch ngay gần Hà Nội, nơi đây không chỉ có cảnh đẹp cùng các làn điệu dân ca mà còn có nhiều ngôi chùa đi vào lịch sử. Và một trong những chùa được Digiticket giới thiệu là chùa Phật Tích. Để hiểu rõ hơn về ngôi chùa này mời bạn cùng theo dõi các thông tin dưới đây nhé.
1. Giới thiệu về chùa Phật Tích
Chùa Phật Tích Bắc Ninh [còn được gọi là chùa Vạn Phúc], thuộc xã Phật Tích, huyện Tiên Du, Bắc Ninh. Chùa được xếp hạng thứ 62 Di tích Lịch sử – Văn hóa do thủ tướng chính phủ ký ngày 28 tháng 4 năm 1962 tại quyết định số 313/VH-VP.
Theo như tài liệu cổ ghi lại, chùa Phật Tích được khởi dựng vào năm 1057 dưới thời nhà Lý do Lý Thánh Tông xây dựng. Tiếp đến, năm 1066 vua Lý Thánh Tông cho xây dựng thêm một cây tháp cao. Sau một lần tháp trong chùa bị đổ, xuất hiện tượng A di đà bằng đá xanh nguyên khối và dát ngoài bằng vàng ngay trong chùa.
Ảnh: Sưu tầm
Đến năm 1686, vua Lê Hy Tông xây dựng lại chùa với một quy mô lớn và đổi tên chùa thành Vạn Phúc tự. Tuy nhiên, sau khi thực dân Pháp sang xâm lược, năm 1947 chùa đã bị phá hủy hoàn toàn. Khi hòa bình lặp lại vào năm 1954 cho đến nay thì chùa Phật Tích đã được dần phục hồi lại.
Trong suốt những năm dưới thời Lý Chùa Phật Tích không chỉ là Quốc tự – Trung tâm Văn hóa Phật Giáo mà còn là nơi tổ chức các cuộc thi Tiến sĩ, xây dựng thư viện, cung điện… Hơn nữa, nơi đây có khung cảnh thiên nhiên thanh tịnh, yên bình đã trở thành điểm dừng chân thăm quan, lễ phật, lễ hội của Vua chúa và sau này là nhiều du khách từ các tỉnh thành cả nước.
2. Hướng dẫn đường di chuyển đến chùa Phật Tích
Chùa Phật Tích thuộc tỉnh Bắc Ninh, cách thành phố Hà Nội khoảng 20km rất thuận tiện cho bạn di chuyển bằng nhiều phương tiện như xe máy, xe ô tô và xe bus. Nếu đi xe bus bạn bắt xe số 54 hoặc 203 ở bến Gia Lâm. Tuy nhiên, khi đi xe bus bạn nên xem trước thời gian để căn chỉnh giờ đi – đến cho phù hợp.
Nếu đi xe máy hoặc ô tô, bạn có thể đi theo hướng cầu Vĩnh Tuy hoặc cầu Thanh Trì. Sau đó di chuyển vào quốc lộ 1A tiếp tục đi thẳng cho đến khi thấy các biển báo nhắc nhở thì rẽ phải vào chùa.
Ảnh: Sưu tầm
Xem hướng dẫn di chuyển: Thôn Phật Tích, Tiên Du, Bắc Ninh
3. Chùa Phật Tích Thờ ai?
Có lẽ bạn vẫn đang băn khoăn chưa biết chùa Phật Tích thờ ai đúng không nhỉ, đến với chùa, vào chính điện bạn sẽ thấy chùa thờ Phật tổ cùng một pho tượng đại diện cho thiền sư Chuyết Chuyết. Tiếp đến, ở các gian phụ có 5 gian thờ Phật, Đức A Di, các vị tam thế, không chỉ vậy chùa còn có 7 gian thờ Mẫu và 8 gian thờ Tổ.
Ảnh: @army_peerawat
4. Khám phá kiến trúc chùa Phật Tích
Chùa Phật Tích Bắc Ninh có kiến trúc của thời Lý, sân chùa có hoa mẫu đơn rực rỡ. Mái chùa hình vòm, bên trong nội thất được làm từ gỗ quý hiếm. Bên cạnh đó, chùa còn rất nhiều tượng đá điêu khắc như 10 tượng thú bằng đá cao 10m, nằm trên bệ hoa sen.
Hiện nay, chùa Phật Tích vẫn còn lại một số cổ vật như tượng phật A di đà, tượng 10 linh thú, bia đá, vườn tháp và các công trình được trùng tu lại như: Tòa Tam Bảo, Hậu đường, nhà tổ, nhà mẫu. Cùng tham quan một vài công trình nổi bật dưới đây nhé.
Chiêm ngưỡng tượng 10 linh thú quỳ chầu
Được xây dựng từ thế kỷ 11, 10 tượng kinh thú là một trong ba nhóm cổ vật được công nhận bảo vật quốc gia. 10 linh thú gồm 5 cặp ngựa, tê giác, trâu, voi, sư tử được xếp đối xứng phía trước hành lang của tòa Tam Bảo. Mỗi linh thú cao khoảng 1,2m, dài khoảng 1,5m – 1,8m được đặt trên bệ đá hoa sen. Mặt trên của sen được tạc đá nổi và trang trí những cánh hoa sen cách điệu rất đẹp mắt.
Ảnh: Sưu tầm
Những linh thú này đều có trong tích nhà Phật và mang một ý nghĩa lớn là bảo vệ và quy y Phật. Mỗi con đều mang một ý nghĩa tốt đẹp như: Sức mạnh thể chất, sức mạnh tinh thần, sự kiên trì, tĩnh tâm tự tại…
Tham quan tượng Phật A di đà hoành tráng
Tượng phật A di đà được làm bằng đá xanh nguyên khối, bên ngoài dát vàng, đặt trên đỉnh núi cao. Tượng có kích thước khoảng 2,69m kể cả bệ sen, đứng từ xa bạn sẽ thấy hình ảnh tượng Phật hiền hòa nhìn xuống phổ độ chúng sinh.
Đến đây bạn có thể tham quan công trình tiêu biểu của triều đại nhà Lý và đây cũng là bức tượng Phật cổ xưa, lớn nhất trong khu vực Đông Nam Á.
Ảnh: Sưu tầm
Check in bên Tháp Phổ Quang
Ở phía sau sân nền khu Bảo Tháp bạn sẽ được chiêm ngưỡng 32 ngọn tháp xây dựng bằng gạch và đá. Nơi cất giữ xá lị của các nhà sư từng trụ trì ở chùa. Phần lớn các tháp đều được xây dựng vào khoảng thế kỉ 17. Và một trong những ngọn tháp lớn nhất chính là Tháp Phổ Quang. Tháp cao khoảng 5.10m có thiết kế đẹp mắt, đã trở thành điểm check in được rất nhiều người yêu thích, bạn chỉ cần tìm góc chụp chỉnh màu là sẽ có ngay bức ảnh ưng ý.
Ảnh: Sưu tầm
5. Nên chùa Phật Tích vào thời điểm nào?
Chùa Phật Tích được mở toàn bộ các ngày trong năm. Các Phật tử sẽ đến chùa vào những ngày rằm, lễ, Tết hay những lễ lớn như: Rằm tháng 7, vu lan báo hiếu,… Tuy nhiên, vào ngày mồng 4 Tết Nguyên Đán thì chùa thường mở hội truyền thống để tưởng nhớ công lao của các vị tiền bối đã khai sinh và tu đạo.
Tiếp đến là lễ hội Khán hoa mẫu đơn vào ngày 4 – 5 Tết. Khi đến đây bạn sẽ hái hoa mẫu đơn, thưởng ngoạn các cảnh đẹp và tham gia các trò chơi như đấu vật, chơi cờ, đánh đu, hát quan họ,… Lễ hội diễn ra với quy mô lớn và đây cũng là thời điểm nhiều người lựa chọn đi tham quan lễ phật đầu năm đông đúc nhất.
Ảnh: Sưu tầm
6. Kinh nghiệm đi chùa Phật Tích Bắc Ninh
Chùa là một nơi trang trọng và thanh tịnh, chính vì vậy khi đến chùa bạn cần chú ý một số vấn đề như sau:
- Những du khách đến đây cần chú ý đến trang phục, không nên mặc đồ quá hở hang như váy ngắn, quần đùi, áo hai dây sát nách,… mà nên mặc quần áo dài tay. Hoặc nếu thích váy bạn hãy mặc váy dài quá đầu gối nhé.
- Khi ở chùa bạn cần chú ý đến cách xưng hô, nói chuyện lịch sự, lễ phép và thể hiện sự tôn kính với các nhà sư.
- Đã vào chùa thì hãy đi nhẹ, nói khẽ và không nên xô đẩy, chen lấn.
- Không vứt rác bừa bãi và làm theo chỉ dẫn của chùa nếu như chùa không cho phép thắp nhiều hương.
- Khi đến Bắc Ninh thì bạn hãy thử ngay những loại đặc sản ở đây như: Bánh phu thê, bánh đa kế, bánh tro, bánh khúc, nem bùi,…
Trên đây là những chia sẻ về chùa Phật Tích Bắc Ninh mà Digiticket tổng hợp được. Hy vọng, những thông tin này sẽ giúp bạn có một chuyến đi tham quan du xuân đầu năm hoàn hảo nhé.
Ảnh đại diện: Sưu tầm
Xem thêm bài viết:
Những điều cần biết về chùa Hàm Long