Vào cuối năm 2019, một loại coronavirus mới bắt đầu lưu hành ở người. Loại virus này, được gọi là SARS-CoV-2, gây ra căn bệnh được biết đến là COVID-19.
SARS-CoV-2 có thể lây lan dễ dàng từ người này sang người khác. Nó chủ yếu thực hiện điều này thông qua các giọt đường hô hấp được tạo ra khi ai đó mang vi-rút nói chuyện, ho hoặc hắt hơi gần bạn và các giọt nhỏ đó rơi vào người.
Có thể nhiễm SARS-CoV2 nếu chạm vào miệng, mũi hoặc mắt sau khi chạm vào bề mặt hoặc vật thể có vi rút trên đó. Tuy nhiên, đây không phải là cách chính mà virus lây lan.
Coronavirus sống trên bề mặt bao lâu?
Nghiên cứu vẫn đang tiếp tục về nhiều khía cạnh của SARS-CoV-2, bao gồm thời gian nó có thể sống trên các bề mặt khác nhau. Cho đến nay, hai nghiên cứu đã được công bố về chủ đề này.
Các nghiên cứu đầu tiên được công bố trên New England Journal of Medicine [NEJM]. Đối với nghiên cứu này, một lượng tiêu chuẩn của vi rút dạng khí dung đã được áp dụng cho các bề mặt khác nhau.
Các nghiên cứu thứ hai đã được xuất bản trong The Lancet. Trong nghiên cứu này, một giọt chứa một lượng vi rút đã được đặt lên bề mặt.
Trong cả hai nghiên cứu, các bề mặt mà vi rút đã được áp dụng được ủ ở nhiệt độ phòng. Các mẫu được thu thập vào các khoảng thời gian khác nhau, sau đó được sử dụng để tính toán lượng vi rút còn tồn tại.
Lưu ý: Mặc dù SARS-CoV-2 có thể được phát hiện trên những bề mặt này trong một khoảng thời gian cụ thể, khả năng tồn tại của vi rút, do môi trường và các điều kiện khác, vẫn chưa được biết.
Nhựa
Nhiều đồ vật mà chúng ta sử dụng hàng ngày được làm bằng nhựa. Một số ví dụ bao gồm, nhưng không giới hạn ở:
Bao bì thực phẩm.
Bình nước và hộp đựng sữa.
Thẻ tín dụng.
Điều khiển từ xa và bộ điều khiển trò chơi điện tử.
Công tắc đèn.
Bàn phím máy tính và chuột.
Nút ATM.
Đồ chơi.
Bài báo của NEJM đã phát hiện thấy virus trên đồ nhựa trong tối đa 3 ngày. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu trong nghiên cứu của Lancet phát hiện ra rằng họ có thể phát hiện virus trên nhựa lâu hơn - lên đến 7 ngày.
Kim khí
Kim loại được sử dụng trong nhiều loại đồ vật mà chúng ta sử dụng hàng ngày. Một số kim loại phổ biến nhất bao gồm thép không gỉ và đồng. Những ví dụ bao gồm:
Thép không gỉ
Tay nắm cửa.
Tủ lạnh.
Tay vịn kim loại.
Chìa khóa.
Dao kéo.
Nồi và chảo.
Thiết bị công nghiệp.
Đồng
Đồng xu.
Dụng cụ nấu ăn.
Trang sức.
Dây điện.
Trong khi bài báo của NEJM cho thấy không có virus nào có thể tồn tại trên thép không gỉ sau 3 ngày, các nhà nghiên cứu cho bài báo của Lancet đã phát hiện thấy virus tồn tại trên bề mặt thép không gỉ trong tối đa 7 ngày.
Các nhà điều tra trong bài báo NEJM cũng đánh giá sự ổn định của virus trên bề mặt đồng. Vi rút kém ổn định hơn trên đồng, không có vi rút sống sót nào được phát hiện chỉ sau 4 giờ.
Giấy
Một số ví dụ về các sản phẩm giấy thông thường bao gồm:
Tiền giấy.
Thư từ và văn phòng phẩm.
Tạp chí và báo.
Khăn giấy.
Giấy vệ sinh.
Nghiên cứu của Lancet cho thấy không tìm thấy virus tồn tại trên giấy in hoặc giấy lụa sau 3 giờ. Tuy nhiên, vi-rút có thể được phát hiện trên tiền giấy trong tối đa 4 ngày.
Thủy tinh
Một số ví dụ về các vật thể thủy tinh mà chúng ta tiếp xúc hàng ngày bao gồm:
Các cửa sổ.
Gương soi.
Đồ uống.
Màn hình cho TV, máy tính và điện thoại thông minh.
Bài báo của Lancet cho thấy không có virus nào có thể bị phát hiện trên bề mặt kính sau 4 ngày.
Các tông
Một số bề mặt bìa cứng mà bạn có thể tiếp xúc với các vật thể như bao bì thực phẩm và hộp vận chuyển.
Nghiên cứu của NEJM cho thấy không có loại vi rút sống sót nào có thể được phát hiện trên bìa cứng sau 24 giờ.
Gỗ
Các đồ vật bằng gỗ mà chúng ta tìm thấy trong nhà của chúng ta thường là những thứ như mặt bàn, bàn ghế và giá đỡ.
Các nhà nghiên cứu trong bài báo của Lancet đã phát hiện ra rằng vi rút tồn tại từ bề mặt gỗ không thể bị phát hiện sau 2 ngày.
Nhiệt độ và độ ẩm có thể ảnh hưởng đến coronavirus không?
Vi rút chắc chắn có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như nhiệt độ và độ ẩm. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh [CDC],hầu hết các coronavirus tồn tại trong thời gian ngắn hơn ở nhiệt độ và độ ẩm cao hơn.
Ví dụ, trong một quan sát từ bài báo của Lancet, SARS-CoV-2 vẫn rất ổn định khi được ủ ở 4°C [khoảng 39°F].
Tuy nhiên, nó nhanh chóng bị bất hoạt khi ủ ở 70°C [158 ° F].
Còn quần áo, giày dép và sàn nhà thì sao?
Tính ổn định của SARS-CoV-2 trên vải cũng đã được thử nghiệm trong Bài báo của Lancet đã đề cập trước đó. Người ta nhận thấy rằng không thể phục hồi vi rút sống sót từ vải sau 2 ngày.
Nói chung, có lẽ không cần thiết phải giặt quần áo sau mỗi lần đi ra ngoài. Tuy nhiên, nếu không thể duy trì khoảng cách phù hợp với người khác hoặc nếu ai đó ho hoặc hắt hơi gần, thì nên giặt quần áo của mình.
Một nghiên cứu trên tạp chí Các bệnh truyền nhiễm mới nổi đã đánh giá bề mặt nào trong bệnh viện dương tính với SARS-CoV-2. Một số lượng lớn dương tính được tìm thấy từ các mẫu sàn. Một nửa số mẫu từ giày của công nhân ICU cũng cho kết quả dương tính.
Không rõ SARS-CoV-2 có thể tồn tại được bao lâu trên sàn nhà và giày dép. Nếu lo lắng về điều này, hãy cân nhắc cởi giày trước cửa nhà ngay sau khi về đến nhà. Cũng có thể lau đế giày bằng khăn lau khử trùng sau khi ra ngoài.
Còn thức ăn và nước uống?
Coronavirus mới có thể tồn tại trong thức ăn hoặc nước uống của chúng ta không? Chúng ta hãy xem xét kỹ hơn chủ đề này.
Coronavirus có thể tồn tại nhờ thức ăn không?
CDC lưu ý rằng coronavirus, là một nhóm virus, nói chung sống sót kém trên các sản phẩm thực phẩm và bao bì. Tuy nhiên, họ thừa nhận rằng bạn vẫn nên cẩn thận khi xử lý các bao bì thực phẩm có thể bị ô nhiễm.
Theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm [FDA], hiện có không có báo cáo thực phẩm hoặc bao bì thực phẩm có liên quan đến sự lây truyền SARS-CoV-2. Họ cũng lưu ý rằng điều quan trọng vẫn là tuân thủ các thực hành an toàn thực phẩm thích hợp.
Luôn luôn có một nguyên tắc chung là rửa trái cây tươi và rau quả thật kỹ bằng nước sạch, đặc biệt nếu định ăn chúng sống. Cũng có thể muốn sử dụng khăn lau khử trùng trên các mặt hàng đóng gói thực phẩm bằng nhựa hoặc thủy tinh mà đã mua.
Điều quan trọng là phải rửa tay thật sạch bằng xà phòng và nước ấm trong các tình huống liên quan đến thực phẩm. Điêu nay bao gôm:
Sau khi xử lý và lưu trữ hàng tạp hóa.
Trước và sau khi chuẩn bị thức ăn.
Trước khi ăn.
Coronavirus có thể sống trong nước không?
Không biết chính xác SARS-CoV-2 có thể tồn tại trong nước bao lâu. Tuy nhiên, từ năm 2009 đã điều tra sự tồn tại của một loại coronavirus phổ biến ở người trong nước máy lọc.
Nghiên cứu này cho thấy mức coronavirus giảm 99,9% sau 10 ngày trong nước máy ở nhiệt độ phòng. Coronavirus được thử nghiệm ổn định hơn ở nhiệt độ nước thấp hơn và kém ổn định hơn ở nhiệt độ cao hơn.
Vậy điều đó có ý nghĩa gì đối với nước uống? Hãy nhớ rằng hệ thống nước của chúng tôi xử lý nước uống của chúng tôi trước khi chúng tôi uống, điều này sẽ vô hiệu hóa vi rút. Theo CDC, SARS-CoV-2 đã không được phát hiện trong nước uống.
Coronavirus có còn tồn tại được không khi nó ở trên bề mặt?
Chỉ vì SARS-CoV-2 hiện diện trên bề mặt không có nghĩa là sẽ mắc phải nó. Nhưng tại sao chính xác là điều này?
Các vi rút được bao bọc như coronavirus rất nhạy cảm với các điều kiện trong môi trường và có thể nhanh chóng mất tính ổn định theo thời gian. Điều đó có nghĩa là ngày càng nhiều hạt virus trên bề mặt sẽ trở nên không hoạt động khi thời gian trôi qua.
Ví dụ, trong nghiên cứu về độ ổn định của NEJM, virus tồn tại được phát hiện trên thép không gỉ trong tối đa 3 ngày. Tuy nhiên, lượng vi rút [hiệu giá] thực tế được tìm thấy đã giảm đáng kể sau 48 giờ trên bề mặt này.
Tuy nhiên, đừng bỏ cảnh giác. Lượng SARS-CoV-2 cần thiết để điều trị nhiễm trùng hiện vẫn chưa biết. Do đó, điều quan trọng vẫn là phải thận trọng với các đồ vật hoặc bề mặt có khả năng bị ô nhiễm.
Việc xác định thời gian ủ bệnh Corona được coi là chìa khóa để kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh. Bệnh nhân Covid-19 thường biểu hiện các triệu chứng rõ ràng ở ngày thứ 5 sau khi nhiễm virus Sars Cov 2.
Từng trải qua nhiều dịch bệnh và vẽ ra kịch bản về một đại dịch nghiêm trọng có thể xảy ra trong tương lai, mặc dù vậy, thế giới vẫn hỗn loạn khi đối đầu với Covid-19. Sự gia tăng chóng mặt số ca nhiễm Covid-19 trên toàn cầu đặt nhiều quốc gia vào tình trạng khẩn cấp với một chuỗi thách thức chưa từng có.
Theo các chuyên gia, khả năng lây lan trực tiếp từ người sang người và nguy cơ nhiễm virus từ người bệnh không triệu chứng [người đang trong thời gian ủ bệnh Corona] là nguyên nhân chính khiến Covid-19 bùng phát và lây lan nhanh chóng trên toàn cầu. Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, cách ly trong vòng 14 ngày là biện pháp đặc biệt quan trọng đối với người có tiếp xúc gần với các ca bệnh, các trường hợp nghi ngờ, các trường hợp đi về từ vùng có dịch, đặc biệt là những người trở về từ Trung Quốc.
Thời gian ủ bệnh nCoV được hiểu là khoảng thời gian giữa lần tiếp xúc đầu tiên với virus Sars Cov 2 đến khi cơ thể có những triệu chứng khởi phát. Thời gian ủ bệnh Corona có thể khác nhau tùy thuộc vào từng cá thể.
1. Đối với Coronavirus
Các ước tính hiện tại cho thấy, các chủng virus Corona chẳng hạn như MERS và SARS có thời gian ủ bệnh khoảng 2-11 ngày. Giống như các bệnh về đường hô hấp khác, sau khi hết giai đoạn ủ bệnh, người nhiễm Coronavirus sẽ xuất hiện các triệu chứng gồm sổ mũi, đau họng, ho và sốt… Bệnh có thể diễn tiến nặng ở một số người khi gây ra viêm phổi cấp. Nguy hiểm hơn, Covid-19 có thể nhanh chóng gây tử vong cho đối tượng nguy cơ cao như người già, người mắc bệnh mạn tính [tiểu đường, tim mạch, ung thư, viêm phổi tắc nghẽn mãn tính COPD…].
2. Đối với chủng mới
Viêm đường hô hấp cấp do virus Corona chủng mới có thể xuất hiện các triệu chứng sau thời gian ủ bệnh kéo dài từ 2 đến 14 ngày, trung bình là 5 ngày. Trong thời gian này, virus vẫn có thể truyền bệnh cho người khác. Mặc dù vậy, nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, sẽ có một số ít trường hợp thời gian ủ bệnh Sars-Cov 2 có thể kéo dài hơn 14 ngày. Nghiên cứu được thực hiện bởi Trường Y tế Cộng đồng Johns Hopkins Bloomberg [Mỹ] cho thấy, trong số 10.000 đối tượng bị nhiễm Covid-19 thì có khoảng 101 trường hợp xuất hiện các triệu chứng đầu tiên sau 14 ngày. Do đó, các chuyên gia cho rằng các việc tiếp xúc với người không có biểu hiện bệnh không có nghĩa là an toàn. Nói cách khác, Covid-19 có thể lây nhiễm ngay cả trước khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện.
Virus Corona sống trong không khí bao lâu là thắc mắc của rất nhiều người. Theo các chuyên gia, virus Corona không đủ nhẹ để bay lơ lửng trong không khí, cách lây lan của nó chỉ có thể thông qua giọt bắn từ người bệnh. Có thể tồn tại lâu ngoài môi trường và bám trên các bề mặt tiếp xúc là yếu tố khiến virus Corona tiềm ẩn nguy cơ lây bệnh cho cộng đồng.
Virus Corona có thể tồn tại với nhiệt độ khoảng 4-20oC trong vòng 5 ngày. Nó chỉ mất khả năng lây nhiễm sau 30 phút nếu tồn tại ở nhiệt độ từ 56oC. Tia cực tím UV và các dung dịch khử trùng y tế thông thường có thể diệt được virus trong vòng 60 phút.
Tùy theo môi trường, nhiệt độ, độ ẩm mà virus Corona có khả năng sống khác nhau. Các nghiên cứu cho thấy ở 4oC, virus Corona có khả năng sống khoảng 1 tháng. Từ 20-25oC virus sẽ yếu dần, sống được khoảng 5-7 ngày. Từ 33oC trở lên, virus Corona suy yếu nhanh, ít có khả năng gây bệnh.
Virus Corona không tự bay từ bề mặt tiếp xúc lên vùng mũi miệng, tất cả đều thông qua bàn tay, do đó, việc thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, dung dịch diệt khuẩn, đeo khẩu trang đúng cách, thực hiện biện pháp giãn cách an toàn là rất quan trọng.
Virus Corona có thể tồn tại ở các giọt nước lơ lửng trong không khí ở nhiệt độ bình thường lên đến 3 tiếng sau khi bắn ra từ một cái ho.
Virus Corona sống trong không khí bao lâu không phải yếu tố chính trong việc phòng ngừa mầm bệnh. Quan trọng là thái độ tuân thủ và thực hiện đúng các phương pháp phòng ngừa để hạn chế tối đa khả năng tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp với virus gây bệnh.
Virus Corona sống lâu nhất trên chất liệu nhựa và thép, tồn tại đến khoảng 3 ngày, tuy nhiên lượng virus bám trên bề mặt sẽ giảm dần theo thời gian. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra, thời gian sống của virus Corona trên các bề mặt như thép không gỉ, đồng hay bìa cứng sẽ thấp hơn, đặc biệt virus này chỉ sống được trong không khí khoảng 3 giờ.
| Bề mặt | Thời gian sống |
| Nhựa và thép | 72h |
| Thép không gỉ và đồng | 48h |
| Bìa cứng | 24h |
| Không khí | 3h |
Virus Sars Cov 2 lây bằng đường nào là vấn đề được cộng đồng đặc biệt quan tâm. Virus Sars Cov 2 lây lan qua các giọt bắn trong không khí khi người bệnh ho hoặc hắt hơi, phát tán với tốc độ cực nhanh chóng trong môi trường, qua các bề mặt, tồn tại đến hàng giờ liền. Ở mức độ nguy hiểm nhất, virus Corona lây lan từ một bệnh nhân sang hàng chục, thậm chí hàng trăm người khác, được gọi là hiện tượng “siêu lây nhiễm”.
Theo ước tính, một người bình thường nhiễm virus Sars Cov 2 có thể lây nhiễm cho ít nhất 3-4 người, lây lan ngay cả khi chưa có bất kỳ triệu chứng nào hoặc triệu chứng chưa rõ ràng, đây là lý do khiến Covid-19 dễ bùng phát nhanh trong cộng đồng.
Tiếp xúc gần với người bệnh [ho, hắt hơi, trò chuyện, hít thở, dính nước bọt…]
Covid-19 lây lan chủ yếu thông qua tiếp xúc gần từ người sang người, bao gồm cả những người ở gần nhau trong phạm vi 2m. Người nhiễm Covid-19 không triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ ràng vẫn có thể lây nhiễm virus cho người khác. Khi nói chuyện, ho, hắt hơi… các giọt bắn từ đường hô hấp của người nhiễm Covid-19 sẽ lây nhiễm cho người khỏe mạnh. Những giọt bắn lớn hơn sẽ rơi xuống trong không khí do trọng lực. Giọt bắn và hạt nhỏ hơn phát tán trong không khí. Càng ra xa thì mật độ các giọt bắn chứa virus càng giảm.
Lây qua không khí [ở chung không gian với người bệnh, lây qua đường hô hấp]
Lây lan qua đường không khí là hình thức lây nhiễm trầm trọng khiến virus dễ bùng phát mạnh trong cộng đồng. Trong nhiều trường hợp, virus Sars Cov 2 vẫn có thể lây nhiễm ở khoảng cách xa hơn 2m. Lây lan qua không khí thường xảy ra trong môi trường kín, ở những nơi không có hệ thống thông gió.
Lây nhiễm khi tiếp xúc với các bề mặt có nhiễm virus
Các giọt bắn có chứa virus có thể rơi trên bề mặt, đồ vật và bám trụ ở đó hàng giờ đồng hồ. Một người khỏe mạnh có thể nhiễm Covid-19 khi chạm vào bề mặt hoặc đồ vật có nhiễm virus, sau đó đưa tay chạm vào mũi, miệng hoặc mắt. Lây nhiễm do tiếp xúc với bề mặt được cho là hình thức lây nhiễm không phổ biến.
Lây nhiễm giữa người và động vật [mức độ hiếm gặp]
Báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ [CDC] cho thấy, một lượng nhỏ thú cưng trên thế giới bao gồm chó và mèo có sự hiện diện của virus Sars Cov 2, nguyên nhân phần lớn là do tiếp xúc với người nhiễm bệnh. Cho đến thời điểm hiện tại, nguy cơ lây nhiễm Covid-19 từ động vật sang người được cho là hiếm gặp.
4 mẹo đeo khẩu trang khi đeo kính, phòng tránh Covid-19
Để chủ động phòng, chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do Covid-19, Bộ Y tế khuyến cáo người dân cần chủ động thực hiện một số biện pháp như: Đeo khẩu trang đúng cách, rửa tay thường xuyên, không tụ tập đông người, không đi du lịch đến các vùng có dịch bệnh; sử dụng các thực phẩm đã được nấu chín; giữ ấm cơ thể, tăng cường sức khỏe bằng ăn uống, nghỉ ngơi, sinh hoạt hợp lý, luyện tập thể thao v.v…
Theo các chuyên gia, nếu một người bình thường khi ra ngoài vẫn tuân thủ khuyến cáo y tế để phòng ngừa dịch Covid-19, người đó vẫn khả năng có những cấp độ rủi ro bị lây nhiễm Covid-19, trong đó nguy cơ lây nhiễm từ người không biểu hiện triệu chứng [người đang trong thời gian ủ bệnh Corona] là rất lớn. Các mức độ rủi ro lây nhiễm Covid-19 được sắp xếp từ thấp đến trung bình [từ 1 đến 4], trung bình đến cao [từ 5 đến 7] hoặc mức độ cao [cấp độ 8 đến 9].
- Đi đến nơi thờ phụng [nhà thờ, chùa…] với hơn 500 người tập trung [cấp độ 9]
- Đi đến sân vận động, sân bóng đá… [cấp độ 9]
- Đi quán nhậu, quán bar [cấp độ 9]
- Đi tập thể dục ở các phòng gym [cấp độ 8]
- Đi ăn nhà hàng buffet [cấp độ 8]
- Ôm hôn, bắt tay [cấp độ 7]
- Chơi bóng rổ, bóng bầu dục [cấp độ 7]
- Đi máy bay, di chuyển tại sân bay [cấp độ 7]
- Đi cắt tóc, gội đầu [cấp độ 7]
- Thăm họ hàng, người thân, bạn bè [cấp độ 6]
- Làm việc ở văn phòng trong một tuần [cấp độ 6]
- Gửi con đi nhà trẻ, trường học, trại hè [cấp độ 6]
- Đi mua sắm trong các siêu thị, trung tâm thương mại [cấp độ 5]
- Tụ tập người quen, tiệc món thịt nướng [cấp độ 5]
- Đi tắm biển [cấp độ 5]
- Dự tiệc, ăn tối nhà người bạn [cấp độ 5]
- Đi ăn nhà hàng ở bàn ba, bốn người [cấp độ 4]
- Ngồi chờ trong phòng khám bác sĩ [cấp độ 4]
- Đi chợ mua thực phẩm [cấp độ 3]
- Ra ngoài đi dạo, chạy bộ, đạp xe, đánh golf [cấp độ 3]
- Đổ xăng, lấy đồ nhà hàng mang về nhà, đi cắm trại [cấp độ 2]
- Mở thùng thư, lấy thư [cấp độ 1]
Ở thời điểm hiện tại, bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới là Sars Cov 2 chưa có thuốc đặc hiệu nào để phòng ngừa và điều trị. Phương pháp điều trị hiện nay chủ yếu là làm giảm nhẹ triệu chứng. Các nhà khoa học đang nghiên cứu phân lập và xác định cấu trúc gen virus Corona nhằm bào chế vắc xin, thứ vũ khí đặc hiệu chống chọi virus Sars Cov 2 hiệu quả. Trong thời gian này, phương pháp phòng bệnh tối ưu nhất vẫn là hạn chế tiếp xúc; giữ khoảng cách an toàn, đeo khẩu trang đúng cách; rửa tay thường xuyên; vệ sinh nhà cửa sạch sẽ; khai báo y tế kịp thời. Đặc biệt không được chủ quan vì Covid-19 vẫn có khả năng lây lan trong thời gian ủ bệnh Corona.