Giáo án bồi dưỡng sinh học lớp 11 phần 1
- doc
- 27 trang
Tiêu hóa
Câu 1. Nêu ưu điểm của tiêu hóa trong ống với tiêu hóa trong túi?
Trả lời
Nô ôi dung
Cơ quan chuyên hóa
Thức ăn và chất că ôn ba
Dịch tiêu hóa
Tiêu hóa trong ống
Ống tiêu hóa phân hóa thành
các bô ô phâ ôn tiêu hóa thực
hiê ôn các chức năng khác
nhau => thức ăn được biến
đổi và hấp thụ hoàn toàn
Thức ăn đi theo mô tô chiều =>
không bị trô ôn lẫn với chất
thải
Không bị hòa loang
Tiêu hóa trong túi
Chưa xuất hiê ôn cơ quan
chuyên hóa => thức ăn không
được tiêu hóa và hấp thụ
hoàn toàn
Thức ăn bị trô nô lẫn với chất
thải
Bị hòa lẫn với nước
Câu 2. Hãy điền đă ăc điểm tiêu hóa của các nhóm đô ăng vâ ăt vào bảng phân biê ăt sau:
Nô ôi dung
Đô ông vâ ôt đơn bào
Kiểu tiêu hóa
Cơ quan tiêu hóa
Nô ôi bào
- Chưa có, chỉ có
không bào tiêu hóa
tạm thời
Cách nhâ ôn thức ăn
Thực bào nhờ co bóp
của khối nguyên sinh
chất
Nhờ enzim thuỷ phân Nhờ enzim của tế bào
trong lizoxom tiết ra tuyến trong túi ruô ôt
để biến đổi thức ăn
để biến đổi thức ăn
Biến đổi thức ăn
Đô ông vâ ôt đa bào bâ ôc
thấp
Ngoại bào
Bắt đầu hình thành
nhưng chỉ là ruô ôt
hình túi đơn giản, chỉ
có 1 lỗ miê ông duy
nhất thông ra ngoài
và chỉ có tế bào tiết
dịch
Nhờ các tua, xúc tu
xung quanh miê ông
Đô nô g vâ ôt đa bào bâ ôc
cao
Ngoại bào
- Phân hóa cấu tạo và
chuyên hóa chức
năng
- Gồm 2 phần: ống
tiêu hóa và tuyến tiêu
hóa
Nhờ các cơ quan ở
miê ông như răng,
lưỡi….
Thức ăn được biến
đổi cơ học và hóa học
nhờ các enzim có
trong các tuyến tiêu
hóa
Câu 3. Mô tả quá trình tiêu hoá ở trùng đế giày? Từ đó rút ra nhận xét gì về tiêu hoá
ở động vật đơn bào?
Trả lời
* Tiêu hoá ở trùng đế giày: ……………………………………………………………
- G/đ 1: TĂ được lấy vào cơ thể theo hình thức nhập bào. Màng tế bào lõm xuống hình thành
không bào tiêu hoá chứa thức ăn bên trong.
- G/đ 2: Lizôxoom gắn vào không bào tiêu hoá-> tiết E tiêu hoá vào không bào tiêu hoá ->
thuỷ phân các chất dinh dưỡng phức tạp thành các chất dinh dưỡng đơn giản.
- G/đ 3: Các chất dinh dưỡng đơn giản được hấp thụ từ không bào tiêu hoá vào tế bào chất.
Phần thức ăn không tiêu hoá được trong không bào ra ngoài theo kiểu xuất bào.
* Nhận xét:
- Ở động vật đơn bào thức ăn được tiêu hoá trong không bào tiêu hoá-> tiêu hoá nội bào [ tiêu
hoá bên trong tế bào]………………………………………………………..
- Tiêu hoá hoá học……………………………………………………………………..
Câu 4. Tại sao giun tròn và sán sống kí sinh trong ruột người không có hệ tiêu hoá mà
vẫn sống bình thường ?
Trả lời
* Chất dinh dưỡng có sẵn trong ruột non dễ dàng chui qua bề mặt cơ thể mỏng cảu sán dây và
giun chỉ-> hệ TH của chúng không cần thiết nữa và bị thoái hoá hoàn toàn
* Vì:
- Nghiền nát TĂ, phá vỡ thành xenlulôz của TB TV-> tạo điều kiện cho TH thức ăn trong dạ
dày và ruột non………………………………………………………………
- Làm tăng tiết nước bọt -> tạo môi trường ẩm và kiềm trong dạ cỏ để VSV: hoạt động thuận
lợi…………………………………………………………………………
Câu 5. Hê ă thống tiêu hóa của đô ăng vâ ăt từ bâ ăc thấp đến bâ ăc cao đã tiến hóa theo
những chiều hướng nào?
Trả lời
Hướng tiến hóa
- Cấu tạo ngày càng phức tạp:
+ Từ không có cơ quan tiêu hoá [đô nô g vâ ôt dơn bào] đến có cơ quan tiêu hóa [đô nô g
vâ ôt đa bào]
+ Từ túi tiêu hóa [ruô tô khoang] đén ống tiêu hóa [đô nô g vâ ôt có xương sống]
- Chức năng ngày càng chuyên hóa:
+ Các bô ô phâ nô của ống tiêu hóa đảm nhiê ôm những chức năng riêng, mang tính chuyên
hóa cao đảm bảo tăng hiê ôu quả tiêu hóa thức ăn
+ Từ tiêu hóa nô ôi bào đến tiêu hóa ngoại bào. Nhờ tiêu hóa ngoại bào mà đô nô g vâ ôt ăn
được thức ăn có kích thước lớn hơn
Câu 6: Ý nghĩa của thức ăn xuống ruô ăt từng đợt với lượng nhỏ? Cơ chế của hiê ăn tượng
đó?
Trả lời
- Ý nghĩa:
+ Dễ dàng trung hóa tính axit của thức ăn
+Đủ thời gian để enzim do tụy và ruô tô tiết ra tiêu hóa thức ăn
+ Đủ thời gian hấp thu chất dinh dưỡng
- Cơ chế:
+ Sự co bóp dạ dày với áp lực ngày càng tăng => mở cơ vòng môn vị => thức ăn từ dạ dày
sang ruô ôt
+ Thức ăn xuống ruô ôt => môi trường tá tràng bị thay đổi từ kiếm =>axit > phần co thắt cơ
vòng môn vị
Câu 7: Cho biết cơ quan tiêu hóa và hình thức tiêu hóa ở những đô ăng vâ ăt sau đây:
Trùng đế giày, thủy tức, cá chép, giun đất, giun dẹp.
Trả lời
Trùng đế giày: chưa có cơ quan tiêu hóa, Tiêu hóa nô iô bào
Thủy tức, giun dẹp: túi tiêu hóa, tiêu hóa nô iô bào và ngoại bào
Cá chép, giun đất: ống tiêu hóa, tiêu hóa ngoại bào
Câu 8: Tại sao người ta thường nói “Nhai kĩ no lâu”?
Trả lời
Vì:
+ Ở đô nô g vâ ôt và người các chất dinh dưỡng được thu nhâ ôn từ quá trình tiêu hóa thức
ăn: thức ăn được biến đổi trong hê ô tiêu hóa: miếng[nhai]=>thực quản => dạ dày =>ruô ôt
=>chất đơn giản cung cấp cho cơ thể
+ Nhai giúp cắt nhỏ, xé, nghiền thức ăn thành những mẩu nhỏ. Càng nhai kĩ thức ăn
càng nhỏ => diê nô tích tiếp xúc với dịch tiêu hóa cang lớn => tiêu hóa càng nhanh và thức ăn
càng được biến đổi triê tô để => cung cấp nhiều chất dinh dưỡng hơn so với nhai vô iô vàng =>
cơ thể no lâu hơn
Câu 9: Hãy dự đoán ở đô ăng vâ ăt ăn thịt sống, giả sử ta bỏ mô ăt miếng thịt nạc còn
nguyên vẹn vào ruô ăt non thì nó sẽ biến đổi như thế nào?
Trả lời
Miếng thịt đó hầu như không hề bị biến đổi vì:
+ Mỗi bô ô phâ nô cơ quan tiêu hóa đảm nhâ ôn mô ôt chức năng nhất định
+ Quá trình biến đổi thức ăn chỉ diễn ra trọn vẹn khi các bô ô phâ ôn cấu thành cơ quan tiu
hóa còn hoàn chỉnh và thức ăn được biến đổi theo trình tự
+ Các enzim được tiết ra từ dịch ruô ôt không có khả năng phân hủy protein nguyên vẹn
mà chỉ phân hủy được các chuỗi polypeptit ngắn
Câu 10. Tại sao trong mề của gà hoặc chim bồ câu mổ ra thường thấy có những hạt sỏi
nhỏ?. Chúng có tác dụng gì?
Trả lời:
- Vì: chim không có răng để nghiền=> thức ăn không được biến đổi cơ học ở khoang miệng
- Tác dụng:
+ Giúp nghiền nhỏ thức ăn dễ dàng nhờ lớp cơ dày, khỏe, chắc chắn của mề co bóp
+ Chà sát thức ăn đa được làm mềm bởi dịch tiết ra ở diều
Câu 11. Dạ dày gà có bao nhiêu túi: Trình bày đặc điểm biến đổi thức ăn ở dạ dày gà?
Trả lời
- Dạ dày gà có 2 túi: dạ dày tuyến và dạ dày cơ
- Biến đổi thức ăn: thức ăn từ thực quản [diều] chuyển xuống dạ dày tuyến rồi qua dạ dày cơ
để biến đổi một phần:
+ Dạ dày tuyến có lớp niêm mạc chứa tuyến vị tiết dịch tiêu hóa [pepsin] thấm lên thức ăn hạt
có kích thước lớn
+ Dạ dày cơ: cấu tạo từ lớp cơ dày. Khỏe và chắc giúp nghiền nát hạt đa thấm dịch tiêu hóa
tạo một phần chất dinh dưỡng
Câu 12. Nêu các đặc điểm cấu tạo thích nghi với chức năng tiêu hóa thức ăn ở ống tiêu
hóa của thú ăn thịt, thú ăn tạp và thú ăn thực vật?
= Lập bảng so sánh sự khác nhau cơ bản trong quá trình tiêu hóa thức ăn ở động vật ăn
thực vật, với động vật ăn tạp và ăn thịt?
Trả lời
Biến
đổi
thức
ăn
Biến
đổi
cơ
học
Biến
đổi
hóa
học
Biến
đổi
sinh
học
ĐV nhai lại
ĐV có dạ dày đơn
Chim ăn hạt và gia cầm
- Không có răng
- Răng phát triển bề mặt
- TĂ được tích trữ ở trong diều
nghiền, các răng đều bằng
nhau
Nhai kĩ hơn lần nhai đầu - Ở dạ dày có dạ dày cơ [mề]
để co bóp và nghiền thức ăn
- Nhai sơ qua ở lần nhai đầu, tiên của ĐV nhai lại
sau đó ợ lên nhai lại và nhai
kĩ hơn ở lần nhai sau
- TĂ được vận chuyển từ
miệng => dạ cỏ => dạ tổ
ong=> miệng =>dạ lá sách
=> dạ múi khế
Ở miệng: biến đổi tinh bột => mantozo do amilaza trong tuyến nước bọt tiết ra
Ở dạ dày: tiêu hóa protein và xenlulozo
Ở ruột non: tiêu hóa tất cả các lại CHC
- Xảy ra ở dạ cỏ, là nơi chứa
VSV cộng sinh có khả năng
tiết xenlulaza để biến đổi
xenlulozo thành glucozo
- Hệ VSV là nơi cung cấp
protein chủ yếu cho ĐV nhai
lại
- Xảy ra ở manh tràng, Không có
ruột tịt phát triển thành
manh tràng, chứa các
VSV cộng sinh để biến
đổi xenlulozo
Câu13 . Sự tiêu hoá của ruột non ở giai đoạn nào là kém nhất? Giải thích?
Trả lời
TH ở phần tá tràng trước khi có ống mật đổ vào là kém nhất do : muối mật làm nhũ
tương hoá mỡ-> tăng khả năng TH mỡ của lipaza lên gấp 15 lần…………………...
Câu 14: Chứng minh: cấu tạo của ruô ăt non phù hợp với chức năng biến đổi và hấp thụ
chất dinh dưỡng?
Trả lời
Ruô ôt non có bề mă ôt hấp thụ tăng lên hàng trăm tới hàng nghìn lần nhở được cấu tạo
bởi 3 cấp đô ô:
+ Niêm mạc ruô ôt gấp nếp nhiều
+ Trên niêm mạc ruô ôt có nhiều lông ruô ôt
+ Trên đỉnh các lông ruô ôt lại gồm nhiều các lông cực nhỏ
Câu 15: Các chất dinh dưỡng sau khi được biến đổi ở ruô ăt non sẽ được hấp thụ theo
những cơ chế nào? Phân biê ăt các cơ chế đó?
Trả lời
Cơ chế hấp thụ các chất dinh dưỡng: chủ yếu theo cơ chế chủ đô nô g, mô ôt phần theo cơ
chế khuyếch tán
Phân biêệt
Nô ôi dung
Cơ chế khuyếch tán
Cơ chế chủ đô nô g
Các chất hấp thụ
Gixerin, axit béo, các VTM
Glucozo, aa…….
tan trong dầu..
Chiều vần chuyển
Từ nơi có nồng đô ô cao đến
Từ nơi có nồng đô ô thấp đến
nơi có nồng đô ô thấp
nơi có nồng đô ô cao
Năng lượng
KHông tiêu dùng NL
Cần tiêu dùng NL
* Các chất hấp thụ được vâ ôn chuyển theo con đường máu [đi qua gan] và đường bạch
huyết trở về tim để phân phối tới các tế bào
Câu 16:Phân biê tă cơ quan tiêu hóa của đô n
ă g vâ tă ăn hạt và đô n
ă g vâ tă ăn cỏ?
Trả lời
Cơ quan tiêu hóa
Miê ăng
Dạ dày
Ruô ăt non
Manh tràng
Đô ăng vâ ăt ăn hạt
Có mỏ sừng, không răng
Đô ăng vâ ăt ăn cỏ
Có răng của, răng nanh, răng
hàm
Có dạ dày tuyến và dạ dày cơ Có 4 ngăn ở đô nô g vâ ôt nhai
lại và 1 ngăn ở đô nô g vâ ôt
không nhai lại
Ngắn
Dài và cuô nô xoắn
ngắn
Phát triển dài, có nhiều VSV
giúp tiêu hóa thức ăn
xenlulozo
Câu 17: Tại sao đô ăng vâ ăt ăn cỏ có thức ăn chứa hàm lượng protein rất ít nhưng chúng
vẫn phát triển bình thường?
Trả lời
Vì: + Trong hê ô tiêu hóa của đô nô g vâ ôt ăn cỏ có hê ô VSV tiết ra enzim xenlulaza giúp tiêu hóa
thức ăn xenlulozo
+ VSV cũng chính là nguồn cung cấp protein cho cơ thể vâ ôt chủ
Câu 18: Ở đô ăng vâ ăt ăn thịt và ăn tạp, quá trình tiêu hóa thức ăn được thực hiê ăn ở đâu
là quan trọng nhất?. Tại sao?
Trả lời
Ở đô nô g vâ ôt ăn thịt và ăn tạp, quá trình tiêu hóa thức ăn ở ruô ôt non là quan trọng nhất
vì:
+ Ở miê ông và dạ dày thức ăn chỉ biến đổi chủ yếu về mă ôt cơ học nhờ răng và thành dạ
dày, tạo điều kiê ôn thuâ ôn lợi cho sự biến đổi hóa học chủ yếu ở ruô ôt
+ Ở ruô ôt non có đủ tất cả các enzim của tuyến tụy, tuyến ruô ôt và gan để biến đổi tất cả
các loại thức ăn chưa được biến đổi [lipit] hoă ôc mới chỉ biến đổi mô ôt phần[gluxit và protein]
thành các chất đơn giản mà cơ thể có khả năng hấp thụ được
Câu 19. Vì sao ở bò thường xuyên sống với một nồng độ rất thấp glucozo trong máu?
Trả lời
Vì: Trong dạ cỏ có các VSV sống cộng sinh. Các VSV này phân hủy xenlulozo trong
thức ăn, tong môi trường yếm khí đa tạo ra axit béo làm nguyên liệu cho hô hấp nội bào tức
là thay thế phần lớn vai trò của glucozo. Glucozo không còn đóng vai trò chính trong hô
hấp=> máu bò có nồng độ glucozo rất thấp
Động tác nhai lại thức ăn ở động vật nhai lại có tác dụng gì ?
Câu 20: Cho biết lợi ích của viê că VSV sống cô n
ă g sinh trong ống tiêu hóa của đô n
ă g vâ tă
ăn thực vâ tă ?
Trả lời
Cô nô g sinh giúp 2 bên cùng có lợi:
- VSV lợi dụng môi trường thuâ nô lợi trong dạ cỏ hoă ôc manh tràng để sinh sống và
sinh sản
- ĐV có xương sống không tự sản xuất ra enzim xenlulơz nhưng VSV sản xuất ra
được cùng với các enzim khác giúp phân hủy xenlulôzo và các chất dinh dưỡng có trong tế
bào thực vâ ôt thành các chất đơn giản cho bản thân chúng và đô nô g vâ ôt ăn thịt khác
- VSV đi cùng thức ăn đến phần sau của ống tiêu hóa trở thành nguồn cung cấp protein
quan trọng cho đô nô g vâ ôt ăn thực vâ ôt
Câu 21: Trong hệ tiêu hóa người, khi cắt bỏ mô ăt trong các cơ quan nào sau đây: dạ dày,
túi mật, tụy thì sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tiêu hóa?. Vì sao?
Trả lời
- Cắt bỏ tụy sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng nhất
- Vì: tụy tiết ra nhiều enzim quan trọng để tiêu hóa thức ăn, trong khi đó dạ dày chỉ tiết
ra E pepsinogen cùng với HCl để biến đổi một phần thức ăn là protein. Còn nếu cắt túi mật
thì mật từ gan có thể chuyển theo ống dẫn đến tá tràng, ít ảnh hưởng đến tiêu hóa
SĐ 3: Cấu tạo và chức năng của cơ quan tiêu hoá ở động vật ăn thịt.
CẤU TẠO
TUYẾN TIÊU HOÁ
CHỨC NĂNG
ỐNG TIÊU HOÁ
Nước bọt
Miệng
Thực quản
Tuyến vị
Dạ dày
Tuyến gan
Ruột non
Tuyến tuỵ
Răng: Nghiền nhỏ thức ăn
Amilaza
Tinh bột
Đường
Vận chuyển thức ăn xuống
Cơ: Co bóp, nghiền thức ăn.
Prôtêin
Pôlipeptit
Pepsin
Pr, Li, G…
Enzim aa, ab, nu..
[Thức ăn] [cơ thể hấp thụ]
Tuyến ruột
Ruột già
Hậu môn
Hấp thu lại nước
Thải cặn ba ra ngoài
SĐ 7 : Quá trình tiêu hoá thức ăn của Động vật nhai lại
ỐNG TIÊU HOÁ
Thức ăn
CHỨC NĂNG
Miệng
Nhai lần 1
Nhai lần 2
Thực quản
Ợ lên miệng
Vận chuyển thức ăn xuống
Dạ cỏ
Co bóp, trộn nước bọt
Dạ tổ ông
Co bóp, trộn amilaza, vsv
Dạ lá sách
VSV tiêu hoá xenlulozơ
Dạ múi khế
Co bóp…PrPepsin Pôlipeptit
Pr, li, G…Hệ
aa,abéo,nu..
enzim
Dạ dày
Ruột non
Ruột già
Hấp thụ
Hậu môn
Thải ba ra ngoài
SĐ 8: Hướng tiến hoá của cơ quan tiêu hoá ở Động vật[Mục I – Bài 15]
Cơ quan tiêu hoá
Không có
Túi tiêu hoá
Hình thức tiêu hoá
Nội bào
Nội +Ngoại bào
Biến đổi thức ăn
Biến đổi hoá học
Hấp thụ dinh dưỡng
Không chuyên
Ống tiêu hoá
Ngoại bào
Biến đổi cơ học + hoá học
Cơ quan chuyên hoá
Câu hỏi ôn tâ ăp phần chuyển hóa vâ ăt chất và năng lượng ĐV
Câu 1: Phân biê ăt tiêu hóa nô ăi bào và tiêu hóa ngoại bào?
Câu 2: Trình bày quá trình tiêu hóa ở trùng biến hình?
Câu 3: Nêu các quá trình biến đổi thức ăn ở các phần khác nhau của ống tiêu hóa?
Câu 4: Phân biê ăt đă ăc điểm tiêu hóa ở ĐV ăn thịt, ăn tạp và ăn thực vâ ăt?
Câu 5: Quá trình tiêu hóa quan trọng nhất xảy ra ở đâu trong các cơ quan tiêu hóa?.Vì
sao?
Câu 6: Chứng minh: cấu tạo của ruô tă non phù hợp với chức năng biến đổi và hấp thụ
chất dinh dưỡng?
Câu 7: Tại sao thức ăn của đô ăng vâ ăt ăn thực vâ ăt chứa hàm lượng protein rất ít nhưng
chúng vẫn phát triển và hoạt đô ăng bình thường?
Câu 8: Chứng minh các hình thức hô hấp ở cá, ở chim, ở sâu bọ đạt hiê ău quả cao với
từng môi trường sống của chúng?
Câu 9: Các chất dinh dưỡng sau khi được biến đổi ở ruô ăt non sẽ được hấp thụ theo
những cơ chế nào? Phân biê ăt các cơ chế đó?
Câu 10: Tại sao trong mề gà khi mỏ ra thường có những hạt sỏi nhỏ. Chúng có tác dụng
gì?
Câu 11: Nêu các chiều hướng tiến hóa của hê ă tuần hoàn giữa các lớp trong các ngành
đô ăng vâ ăt ?
Câu 12: Ở đô ăng vâ ăt có kích thước lớn, các tế bào cơ thể tiếp nhâ ăn các chất cần thiết lấy
từ môi trường ngoài hoă ăc loại bỏ các chất không cần thiết ra khỏi cơ thể bằng cách nào
và theo con đường nào?
Câu 13: Phân biê ăt hê ă tuần hoàn hở và hê ă tuần hoàn kín? Tại sao ở sâu bọ có hê ă tuần
hoàn hở còn ở giun đốt có hê ă tuần hoàn kín?
Câu 14: Phân biê ăt hê ă tuần hoàn đơn và hê ă tuần hoàn kép? Vẽ sơ đồ đường đi của máu
trong hê ă tuần hoàn kín và hê ă tuần hoàn hở?
Câu 15: Tại sao khi tách rời tim ra khỏi cơ thể thì vẫn có khả năng co bóp bình thường
nếu được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và Oxi?. Giải thích cơ chế của hoạt động
này ở tim người?
Câu 16: Tại sao tim hoạt đô ăng suốt đời mà không mỏi? So sánh nhịp tim của trẻ em và
người lớn?. Giải thích?
Câu 17: Huyết áp là gì?Khi đo huyết áp ở người bình thường là 120/80mmHg. Trị số
này có ý nghĩa gì?
Câu 18: VÌ sao người già dễ bị mắc bê ănh cao huyết áp?. Để hạn chế mắc bê ănh cần chú
ý chế đô ă ăn uống như thế nào?
Câu 19: Giải thích sự thay đổi huyết áp và vâ ăn tốc máu trong hê ă mạch?
Câu 20: Vẽ sơ đồ cơ chế cân bằng nô ăi môi? Tai sao cần phải có cân bằng nô iă môi?
Câu 21: Vì sao người mắc bê ănh gan thường có hiê ăn tượng phù nề?
Câu 22: Nêu cơ chế điều hòa nước trong trường hợp cơ thể thiếu hoă ăc thừa nước?
Câu 23: Nêu vai trò của thâ ăn trong viê ăc điều hòa hàm lượng muối khoáng trong cơ
thể?
Câu 24: TẠi sao sau bữa ăn, hàm lượng đường tăng cao nhưng trong máu hàm lượng
đường vẫn giữ ở mức ổn định 1,2g/l?
Câu 25: Khi lao đô ăng nă ăng, lượng CO2 sản sinh ra nhiều thì có hiê ăn tượng gì xảy ra?
Câu 26: Sự điều chỉnh pH nô ăi môi được thực hiê ăn như thế nào và bằng cách nào?
HÔ HẤP
Câu 1: Nêu ưu điểm về cấu tạo và hoạt đô ăng hô hấp của chim và côn trùng?
Trả lời
- Ở côn trùng: hê ô hô hấp gồm:
+ Hê ô thống ống khí thông với lỗ thở
+ Ống khí phân nhánh nhỏ dần
+ Đưa O2 tiếp xúc trực tiếp tới từng tế bào
+ Hoạt đô nô g co gian của cơ bụng giúp thông khí
- Ở chim: hê ô hô hấp gồm:
+ Cấu tạo phổi: gồm các ống khí, có hê ô thống mao mạch bao quanh
+ Hê ô thống túi khí: các túi khí có khả năng co gian tốt giúp lưu thông không khí
ð Phổi luôn có khí giàu O2 và giảm khí că ôn
ð Dòng máu trong mao mạch chảy vuông góc với dòng khí nên hiê ôu quả trao đổi khí cao
Câu 2: Để đảm nhâ n
ă chức năng hô hấp thì bề mă tă trao đổi khí cần có những đă că điểm
nào?
Trả lời
ĐĂôc điểm:
+ Diê ôn tích bề mă ôt rô nô g, ẩm ướt, mỏng: dễ tiếp xúc, dễ khuyêchs tán
+ Có sự lưu thông khí tạo sự chênh lệch nồng độ O2 và CO2
+ Được cung cấp nhiều mao mạch
+ Có sắc tố hô hấp, kết hợp với O2 làm tăng khả năng vận chuyển O2
Câu 3: Nêu sự tiến hóa trong hô hấp ở động vật?
Trả lời:
* Về cơ quan hô hấp:
+ ở động vật đơn bào và đa bào bậc thấp chưa có cơ quan hô hấp, trao đổi khí trực tiếp
qua màng tế bào hoặc bề mặt cơ thể theo lối khuyếch tán
+ Ở các động vật đa bào bậc cao có cấu trúc chuyên biệt đối với sự trao đổi khí
- ĐV dưới nước: hô hấp bằng mang
- ĐV trên cạn: hô hấp bằng phổi. Ở chim hô hấp bằng phổi và túi khí
ð Hướng tiến hóa: tăng cường diện tích trao đổi khí, đảm bảo nhu cầu O2 cho cơ thể
* Về hoạt động hô hấp:
+ ĐV có cơ quan chuyên trách tạo dòng nước di chuyển qua mang [cá] hoặc tạo dòng
khí qua khí quản [sâu bọ]
+ Sự trao đổi thể tích trong cơ thể tạo sự chênh lệch áp lực khí bên ngoài và bên trong cơ
thể là tạo điều kiện cho không khí lưu chuyển
ð Hướng tiến hóa: tạo sự chênh lệch cực đại về nồng độ khí ở 2 bên bề mặt trao đổi khí
Câu 4: Tại sao mang cá lại thích hợp cho trao đổi khí ở dưới nước nhưng không thích
hợp cho trao đổi khí ở trên cạn?
Trả lời:
Vì:
+ Mang cá thích hợp cho sự trao đổi khí ở dưới nước: miệng và nắp mang đóng mở
nhịp nhàng tạo nên dòng nước chảy một chiều gần như liên tục từ miệng qua mang.
Cách sắp xếp của mao mạch trong mang giúp cho dòng máu chảy trong mo mạch song song
và ngược chiều với dòng nước chảy bên ngoài của mao mạch mang
+ Mang cá không thích hợp với trao đổi khí trên cạn: trên cạn các phiến mang sẽ dính
chặt lại với nhau [do mất lực đẩy của nước] dẫn đến diện tích bề mặt trao đổi khí chỉ còn rất
nhỏ. Thêm vào đó, khi lên cạn, không khí làm cho mang bị khô, khí O2 và CO2 không
khuyếch tán được qua mang. Kết quả là cá sẽ bị chết vì không hô hấp được
Câu 5: Có mấy hình thức trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường?. Kể tên ? Hãy sắp
xếp các loài động vật sau : châu chấu, trùng biến hình, ốc, ba ba, rắn nước, cua, giun
đốt vào hình thức trao đổi khí phù hợp ?
Trả lời :
Có 4 hình thức:
+ TĐK qua bề mặt cơ thể : trùng biến hình, giun đốt
+ TĐK qua mang : ốc, cua
+ TĐKqua hệ thống ống khí : châu chấu
+ TĐK qua các phế nang trong phổi : ba ba, rắn nước
Câu 6 : Tại sao động vật có phổi không trao đổi khí được trong nước ?. So sánh sự trao
đổi khí ở cơ thể động vật với cơ thể thực vật ?
Vì sao khi hít thở sâu vài lần người ta nhịn thở được lâu hơn ?
Trả lời:
Vì: khi động vật có phổi ngập trong nước, nước sẽ tràn vào đường dẫn khí [khí quản, phổi]
ð Không có sự luu thông khí trong phổi => sau một thời gian ngắn các động vật sẽ thiếu
Oxi nên sẽ chết
*
TĐK ở thực vật
TĐK ở động vật
Trao đổi khí cả khi quang hợp và hô hấp
Chỉ trao đổi khí khi hô hấp
Quang hợp hấp thụ CO2 và thải O2
Hô hấp nhận O2 và thải CO2
TĐK giữa cơ thể với môi trường được thực
TĐK giữa cơ thể với môi trường được
hiện qua khí khổng ở lá và thân
thực hiện qua cơ quan hô hấp là bề mặt cơ
thể hoặc mang hay hệ thống ống khí, phổi
* Nguyên nhân kích thích sự hô hấp là nồng độ ion H+ tăng cao trong máu, kéo theo
ASTT giảm. Sau vài lần hít thở sâu, nồng độ Oxi trong máu tăng dàn lên, nồng độ CO2 trong
máu giảm => pH tăng lên nên người nhịn thở được lâu
Câu 7: Vì sao mặc dù phổi chim không có nhiều phế nang như phổi thú nhưng hô hấp ở
chim vẫn đạt hiệu quả cao hơn thú để có thể bay ở những độ cao với không khí loãng?
Trả lời
Vì:
* Phổi chim có cấu tạo đặc biệt:
- Hệ thống ống khí nằm trong phổi với hệ thống mao mạch bao quanh
- Thông với các ống khí có các túi khí gồm các túi khí trước và các túi khí sau => làm
tăng bề mặt trao đổi khí
* Sự thông khí ở phổi:
- Ở chim:
+ có dòng khí liên tục chuyển qua các ống khí trong phổi từ sau ra trước kể cả lúc hít
vào lẫn thở ra nhờ sự co gian của hệ thống túi khí khi các cơ hô hấp co gian
+ KHông có khí đọng trong các ống khí ở phổi
=> Giúp chim tăng nhịp hô hấp, tận dụng nhiều nguồn Oxi trong không khí thở [90% so với
thú chỉ đạt 25%] => chim không bị thiếu oxi khi bay nhanh và bay lâu ở những độ cao với
không khí loang
- Ở thú:
+ Sự TĐK bị gián đoạn vào những lúc thở ra
+ Khí lưu thông bình thường rất ít, luôn có khí đọng trong phổi do phế nang phổi là các
túi kín
Câu 7’: Vi sao chim không phải là động vật tiến hoá nhất nhưng lại là động vật trao đổi
khí hiệu quả nhất trên cạn?
Trả lời
Hệ hô hấp của chim gồm đường dẫn khí, phổi và hệ thống túi khí. Phổi của chim
không có phế nang mà được cấu tạo bởi một hệ thống ống giàu mao mạch bao quanh.
Chim có hệ hô hấp kép:
+ Khi hít vào, không khí giàu Oxi đi vào phổi và vào túi khí sau, còn không khí giàu CO2 từ
phổi đi vào túi khí trước
+ Khi thở ra, không khí giàu oxi từ túi khí sau đi vào phổi còn không khí giàu CO2 từ phổi và
túi khí trước đi theo con đường dẫn khí ra ngoài
=> cả khi hít vào, thở ra đêu có không khí giàu Oxi qua phổi để thực hiện trao đổi khí. Khi hô
hấp, phổi chim không thay đổi thể tích => chim là ĐV trao đổi khí hiệu quả nhất trên cạn
Câu 8: Tại sao nói CO2 trong máu là yếu tố chủ yếu điều hòa TĐK?
Trả lời
Vì: CO2 hòa tan trong huyết tương tạo thành axit cacbonic theo phản ứng sau:
CO2 + H2O H2CO3 HCO3 + H+
Trung khu hô hấp rất nhạy cảm vớinồng độ CO2 trong máu, chỉ cần một lượng nhỏ là
cơ quan thụ cảm ở xoang cảnh và cung động mạch chủ đa thu nhận được kích thích và truyền
về trung khu hô hấp ở hành nao, ức chế trung khu hít vào, kích thích trung khu thở ra, tăng
cường thông khí ở phổi để thải bớt CO2
Câu 9: Đặc điểm của quá trình trao đổi khí qua da ở giun đất? Nêu cấu tạo của da giun
đất phù hợp với chức năng hô hấp?
Trả lời
*TĐK ở giun:
- Khí O2 khuyếch tán qua da vào máu-> đến Tb. Khí CO2 khuyếch tán từ bên trong cơ thể qua
da ra ngoài do có sự chênh lệnh về phân áp O2 và CO2………………….
- Quá trình chuyển hoá bên trong cơ thể luôn tiêu thụ O2 và sinh ra CO2
-> làm chênh lệnh phân áp O2 và CO2……………………………………………….
* Đặc điểm của da:……………………………………………………………………
- Tỉ lệ giữa S bề mặt cơ thể và thể tích cơ thể khá lớn là nhờ cơ thể có kích thước nhỏ.
- Da của giun đất luôn ẩm ướt-> chất khí dễ dàng khuyếch tán qua.
- Dưới da có nhiều mao mạch và có sắc tố hô hấp.
- Khí O2 và CO2 khuyếch tán rất nhanh trong không khí -> giun đất trao đổi khí qua bề mặt
cơ thể -> không cần thông khí.
Câu 10: Cho sơ đồ sự trao đổi khí ở phổi chim như sau:
O2
CO2
O2
CO2
Môi trường =>khí quản =-> [1] => các ống khí trong phổi => [2] => khí quản => môi
trường
a. Cho biết [1], [2] là tên 2 bộ phận nào tham gia trao đổi khí ở chim?
b. Hoạt động của 2 bộ phận này diễn ra như thế nào khi chim hít vào và thở ra?
Trả lời
a. [1]: túi khí sau, [2]: túi khí trước
b. Hoạt động các túi khí:
+ Khi hít vào: O2 theo khí quản tràn vào túi khí sau, đẩy không khí qua các ống khí trong
phổi và dồn vào túi khí trước. Cả 2 túi khí trước và sau đều phồng lên
+ Khi thở ra: Các cơ thở dan, các túi khí bị ép, O 2 từ các túi khí sau đẩy qua các ống khí
trong phổi, còn túi khí trước ép CO2 ra ngoài
TUẦN HOÀN
Câu 1. Hệ tuần hoàn kín xuất hiện từ giun đốt. Theo em chân khớp [xuất hiện sau giun
đốt trong quá trình tiến hoá ] có hệ tuần hoàn kín hay hở? Giải thích?
Trả lời
- Côn trùng có hệ tuần hoàn hở.
- Do côn trùng tiến hành trao đổi khí qua hệ thống ống khí. Các ống khí phân nhánh trực tiếp
đến từng tế bào. Do đó côn trùng không sử dụng để cung cấp O2 cho tế bào và thải CO2 ra
khỏi cơ thể.
Câu 2 [đề thi 2008 - 2009]: Giải thích tại sao hệ tuần hoàn hở thích hợp cho ĐV có kích
thước cơ thể nhỏ và hoạt động chậm?. Vì sao các ĐV CXS kích thước cơ thể lớn cần
phải có hệ tuần hoàn kín?
* Tại sao côn trùng có khả năng hoạt động tích cực nhưng lại có HTH hở?
TL:
- Những ĐV có kích thước cơ thể nhỏ, hoạt động chậm tốn ít NL, nhu cầu cung cấp chất dinh
dưỡng và đào thải thấp
- HTH hở chưa có cấu tạo hoàn hảo, vận tốc vận chuyển máu chậm, dòng máu có áp lực thấp,
không điều hoà được do đó khả năng vận chuyển chất dinh dưỡng và chất đào thải kém, chỉ
đáp ứng được cho những cơ thể sinh vật có nhu cầu cung cấp và đào thải thấp
- Những ĐV có kích thước cơ thể lớn, hoạt động mạnh tốn nhiều NL, nhu cầu cung cấp chất
dinh dưỡng và đào thải cao
- HTH kín có cấu tạo hoàn hảo, vận tốc vận chuyển máu nhanh, dòng máu lưu thông liên tục
trong mạch với áp lực cao, có thể điều hoà được do đó khả năng vận chuyển chất dinh dưỡng
và chất đào thải tốt, đáp ứng được cho những cơ thể sinh vật có nhu cầu cung cấp và đào thải
cao
* Côn trùng có khả năng hoạt động tích cực nhưng lại có HTH hở vì: côn trùng không sử
dụng tuần hoàn hở để cung cấp oxi cho tế bào và thải CO 2 ra khỏi cơ thể. Côn trùng trao đổi
khí qua hệ thống ống khí
Câu 3: Phân biệt HTH hở và HTH kín?
Trả lời
Tiêu chí
Đại diện
Cấu tạo tim
Tuần hoàn máu
Hệ tuần hoàn hở
Đa số ĐV thân mềm,
chân khớp
Đơn giản
- Hệ mạch hở [giữa ĐM
và TM ko có mạch nối]
- Máu từ tim→ Động
mạch → Khoang máu
[TĐC trực tiếp với
TB]→Tĩnh mạch→ Tim
Hệ tuần hoàn kín
Mực ống, bạch tuộc giun đốt và ĐV có
xương sống
Phức tạp
- Hệ mạch kín [Giữa ĐM và TM có
mao mạch nối]
- Máu từ tim→ Động mạch → Mao
mạch [TĐC gián tiếp với TB]→ Tĩnh
mạch→ Tim.
- Có vận chuyển khí.
- Không vận chuyển khí
- Máu luân chuyển chậm - Máu luân chuyển nhanh với áp suất
Hiệu quả tuần hoàn.
với áp xuất thấp.
cao.
Câu 4: Trình bày chiều hướng tiến hoá của hệ tuần hoàn?
Trả lời:
- Từ chưa có hệ tuần hoàn [ĐV đơn bào] => có hệ tuần hoàn hở [giun, chân khớp, thân mềm]
=> hệ tuần hoàn kín [ĐV có xương sống]
- Từ tuần hoàn đơn [ở cá] => tuần hoàn kép [lưỡng cư, bò sát, chim và thú]
- Từ chỗ chưa phân hoá, chỉ là phần phình lên của mạch máu [ở giun đốt, chân khớp] => có
cấu tạo phức tạp và hoàn chỉnh hơn: tim 2 ngăn, 1 vòng tuần hoàn [ở cá], => tim 3 ngăn, 2
vòng tuần hoàn, máu pha nhiều [ở lưỡng cư] => tim 4 ngăn có vách hụt, 2 vòng tuần hoàn,
máu pha ít hơn [bò sát] => tim 4 ngăn hoàn toàn, máu không pha trộn [ở chim và thú]
Câu 5: Cùng là động vật có xương sống nhưng vì sao ở cá tồn tại hệ tuần đơn trong khi
chim, thú tồn tại hệ tuần hoàn kép?
Trả lời:
Vì:
- Ở cá:
+ Cá sống trong môi trường nước nên thân thể được môi trường nước đệm đỡ
+ Nhiệt độ nước tương đương thân nhiệt của cá nên giảm nhu cầu năng, nhu cầu oxi thấp =>
có hệ tuần hoàn đơn
- Ở chim, thú:
+ Thú là những động vật hằng nhiệt lại sống trong môi trường nhiều tác động và hoạt động
nhiều nên cần nhiều năng lượng hơn
+ Nhu cầu năng lượng cao nên cần nhều oxi, máu được oxi hoá từ các cơ quan trao đổi khí
=> tim
+ Từ tim, máu được phân phối khắp cơ thể => tuần hoàn kép giúp tăng áp lực máu và tốc độ
dòng chảy
Vì thế, ở cá chỉ cần tồn tại 1 hê tuần hoàn đơn là đủ trong khi chim, thú cần tồn tại hệ tuần
hoàn kép mới cung cấp đủ chất dinh dưỡng và oxi cho cơ thể
Câu 6. Giải thích vì sao ở động vật có vú những loài có khối lượng cơ thể nhỏ thường có
nhịp tim nhanh hơn nhịp tim của những loài có khối lượng cơ thể lớn ?
C©u 6’ : NhÞp tim cña mét sè lo¹i ®éng vËt nh sau:
Voi
35-40
nhÞp/phót
Cõu
70-80
nhÞp/phót
mÌo
110-130 nhÞp/
phót
Chuét
720 – 780
nhÞp/phót
Em cã nhËn xÐt g× vÒ mãi quan hÖ giữa nhÞp tim vµ khèi lîng
c¬ thÓ?
Gi¶i thÝch t¹i sao c¸c ®éng vËt trªn l¹i có nhÞp tim kh¸c nhau?
Trả lời
* Vì
- Động vật càng nhỏ tỉ lệ S/V càng lớn, tốc độ chuyển hóa càng cao, tiêu tốn ôxi để giải
phóng năng lượng cho duy trì thân nhiệt càng nhiều do đó nhịp hô hấp và nhịp tim càng tăng
………………………………………………………………………….
- Động vật càng nhỏ khối lượng tim càng nhỏ, lực co bóp tim yếu nên tim phải co bóp nhanh
hơn để kịp thời cung cấp máu cho cơ thể………........................................
Câu 7 : Vận tốc máu chảy trong hệ mạch như thế nào? Giải thích tại sao có sự khác
nhau đó?
Trả lời
*Đặc điểm:…………………………………………………………………………....
- Tốc độ máu giảm dần từ động mạch chủ đến tiểu đông mạch
- Tốc độ máu thấp nhất trong mao mạch và tăng dần từ tiểu tĩnh mạch đến tĩnh mạch chủ.
* Giải thích:…………………………………………………………………………….
- Tốc độ máu tỉ lệ thuận với diện tích của mạch.
- Trong hệ động mạch tổng tiết diện tăng dần từ đông mạch chủ đến tiểu động mạch-> tốc độ
máu giảm dần.
- Trong hệ tĩnh mạch tổng tiết diện giảm dần từ tiểu tĩnh mạch đến tĩnh mạch chủ-> tốc độ
máu tăng dần.
- Tổng tiết diện lớn nhất ở mao mạch-> máu chảy với vận tốc chậm nhất.
Câu 8: Tại sao khi tách rời tim ra khỏi cơ thể thì vẫn có khả năng co bóp bình thường
nếu được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng và Oxi?. Giải thích cơ chế của hoạt động
này ở tim người?
Trả lời
Do: + tính tự động của tim
+ Hoạt động của hệ dẫn truyền tim
Cơ chế:
+ Hạch xoang nhĩ có khả năng tự phát nhịp
+ Xung thần kinh truyền tới 2 tâm nhĩ và nút nhĩ thất
+ Bó His nhận tín hiệu từ hạch nhĩ thất và truyền tín hiệu đến mạng Puôckin làm co thành cơ
tâm thất
Câu 9 [đề 2007 - 2008]: Một người ở vùng đồng bằng lên sống ở vùng núi cao có không
khí nghèo O2. Hãy cho biết trong cơ thể người đó xảy ra những thay đổi nào về hoạt
động và cấu trúc của hệ hô hấp và tuần hoàn?
TL:
Những thay đổi xảy ra:
- Nhịp thở tăng nhanh và mạnh hơn, tăng khả năng trao đổi O 2, CO2, tăng dung tích trao đổi
khí ở phổi....
- Tim đập nhanh hơn, tăng tốc độ tuần hoàn máu
- Tuỷ xương sản xuất thêm hồng cầu đưa vào máu làm tăg khả năng vận chuyển O2 của máu.
Câu 10 [đề 2007 - 2008]:
a. Giải thích tại sao tim tách rời khỏi cơ thể vẫn đập được một thời gian ngắn nêu ta
ngâm vào dung dịch dinh dưỡng thích hợp và có O2?
b. Vì sao nhịp tim của trẻ con thường cao hơn người lớn?
TL:
a. Vì tim có tính tự động, do hệ thống nút và sợi đặc biệt phối hợp hoạt động: nút xoang nhĩ
có khả năng tự phát nhịp, xung thần kinh được truyền tới 2 tâm nhĩ và nút nhĩ thất, rồi truyền
theo bó His tới mạng Puốckin phân bố trong thành cơ giữa 2 tâm thất làm các tâm thất, tâm
nhĩ co
b. Vì: + Tim yếu => tạo lực yếu
+ Hoạt động trao đổi chất mạnh, nhu cầu O2 cao
+ Thể tích tim nhỏ
Câu 11: Vì sao tim hoạt động suốt đời mà không mỏi?
TL:
- Vì tim hoạt động có tính chu kì: thời gian co tâm nhĩ: 0,1 s, thời gian co tâm thất: 0,3s, thời
gian gian chung: 0,4s
- Thời gian nghỉ trong 1 chu kì tim đủ để phục hồi khả năng hoạt động của cơ tim. Nếu xét
riêng hoạt động của thành cơ thuộc các ngăn tim thì thời gian nghỉ co nhiều hơn thời gian co
của các ngăn tim
Câu 12: .a/ Nªu ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn trong tim ë mçi giai
®o¹n cña chu kú tim ë ngêi.
b/ Sù ph©n c«ng ho¹t ®éng trong chu kú tim ®· thÓ hiÖn sù hîp
lý nh thÕ nµo ®Ó tim cã thÓ phôc håi vµ lµm viÖc trong qu¸ tr×nh
sèng cña c¬ thÓ.
TL
a/ Chu kú tim:
- Pha co t©m nhÜ: kÐo dµi 0,1 gi©y: Hai t©m nhÜ co cïng lóc, ¸p
suÊt t©m nhÜ t¨ng g©y ®ãng c¸c van tÜnh m¹ch vµ më c¸c van nhÜthÊt. M¸u chuyÓn tõ t©m nhÜ xuèng t©m thÊt.
- Pha co t©m thÊt : kÐo ®µi 0, 3 gi©y: Hai t©m thÊt co cïng lóc. ¸p
suÊt t©m thÊt t¨ng g©y ®ãng van nhÜ- thÊt vµ më c¸c van ®éng m¹ch,
m¸u chuyÓn vµo ®éng m¹ch chñ vµ ®éng m¹ch phæi.
- Pha nghØ chung[ gi·n tim]: KÐo dµi 0, 4 gi©y.Toµn bé tim gi·n ra.
b/ Sù hîp lý ®Ó tim cã thÓ phôc håi vµ lµm viÖc trong qu¸ tr×nh
sèng cña c¬ thÓ:
- Nh vËy mét chu kú tim kÐo dµi 0,8 gi©y: hai t©m nhÜ co 0,1 gi©y vµ
®îc nghØ ng¬i 0,7 gi©y = Hai t©m thÊt co 0,3 gi©y vµ ®îc nghØ 0,5
gi©y.
-Sù ph©n c«ng ho¹t ®éng trªn gióp c¸c bé phËn tim cã thêi gian phôc
håi. §ång thêi tim cã hÖ m¹ch riªng cung cÊp m¸u cho nã vµ lîng m¸u
cung cÊp cho nã rÊt lín[ gÊp 200 lÇn c¬ thÓ].
Câu 13: Khi nghiªn cøu vÒ sù vËn chuyÓn m¸u trong hÖ tuÇn
hoµn, mét b¹n häc sinh th¾c m¾c : Ho¹t ®éng cña c¬ tim cã g×
sai kh¸c so víi ho¹t ®éng cña c¬ x¬ng[c¬ v©n]?
TL
Ho¹t ®éng cña c¬ tim
- C¬ tim ho¹t ®éng theo qiu
luËt " TÊt c¶ hoÆc kh«ng cã
g×"
- C¬ tim ho¹t ®éng tù ®éng
kh«ng theo ý muèn.
- Tim ho¹t ®éng theo chu kú[cã
thêi gian nghØ ®ñ ®Ó b¶o
®¶m sù phôc håi kh¶ n¨ng ho¹t
®éng do thêi gian tr¬ tuyÖt
®èi dµi]
Ho¹t ®éng cña c¬ v©n
- C¬ v©n co phô thuéc vµo cêng ®é kÝch thÝch[sau khi kÝch
thÝch ®É tíi ngìng]
- C¬ v©n ho¹t ®éng theo ý
muèn.
- C¬ v©n chØ ho¹t ®éng khi cã
kÝch thÝch, cã thêi k× tr¬
tuyÖt ®èi ng¾n.
Câu 14: T¹i sao khi tiªm chñng th× thêng tiªm vµo tÜnh m¹ch.
Gi¶i thÝch t¹i sao ë c¬ tim kh«ng cã hiÖn tîng bÞ co cøng dï nã bÞ
kÝch thÝch ë tÇn sè cao
TL
Tiªm tÜnh m¹ch v×:
+ §éng m¹ch cã ¸p lùc m¹nh khi rót kim tiªm thêng g©y phôt m¸u.
+ §éng m¹ch n»m s©u trong thÞt nªn khã t×m thÊy.
+ TÜnh m¹ch cã lßng réng nªn dÔ luån kim tiªm
+ TÜnh m¹ch n»m c¹n nªn dÔ t×m thÊy
ë c¬ tim kh«ng cã hiÖn tîng bÞ co cøng dï nã bÞ kÝch thÝch ë tÇn
sè cao lµ do:
- Khi kÝch thÝch c¬ tim b»ng dßng ®iÖn c¶m øng, ta thÊy hai trêng hîp
sau ®©y:
+ NÕu kÝch thÝch vµo giai ®o¹n c¬ tim ®ang co[ t©m thu] th× mÆc
dï cêng ®é kÝch thÝch m¹nh trªn ngìng, c¬ tim còng kh«ng co thªm n÷a,
c¬ tim ë giai ®o¹n tr¬ tuyÖt ®èi.
+ NÕu kÝch thÝch vµo giai ®o¹n c¬ tim ®ang gi·n[ t©m tr¬ng] th×
tim sÏ ®¸p øng b»ng mét lÇn co bãp phô gäi lµ ngo¹i t©m thu. Sau ®ã
tim gi·n ra vµ nghØ l©u h¬n b×nh thêng gäi lµ hiÖn tîng nghØ bï.
- Nh vËy: C¬ tim cã tÝnh tr¬ lµ tÝnh kh«ng ®¸p øng víi kÝch thÝch.
C¸c giai ®o¹n tr¬ nµy lÆp ®i lÆp l¹i mét c¸ch ®Òu ®Æn nªn tÝnh tr¬
cã chu kú. Do thêi gian tr¬ kh¸ dµi, nh÷ng kÝch thÝch dï cã tÇn sè cao
còng kh«ng g©y co c¬ tim liªn tiÕp chång lªn nhau, tøc lµ kh«ng g©y ra
®îc co cøng mµ co d·n nhÞp nhµng nªn ®¶m b¶o chøc n¨ng b¬m m¸u
liªn tôc cña tim.
Câu 15: Huyết áp là gì? Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến huyết áp?
Trả lời:
* Huyết áp: là áp lực máu tác dụng lên thành mạch do tim co bóp
* Các yếu tố ảnh hưởng:
+ Nhân tố thuộc về tim:
- Sức co bóp của tim: tim co bóp mạnh, áp lực thu tâm tăng => huyết áp tăng
- Nhịp đập tim: tim đập nhanh => HA tăng và ngược lại
+ Nhân tố thuộc về mạch:
- Sức cản của động mạch: sức cản động mạch tăng => HA tăng vì tim sẽ tăng áp lực
tâm thu
- Sức ma sát của máu vào thành mạch: mạch máu càng hẹp, sức ma sát càng tăng =>
HS tăng
- Sự đàn hồi của động mạch: Động mạch có khả năng đàn hồi lớn => HA càng thấp
+ Nhân tố thuộc về máu:
- Độ quánh của máu: máu càng quánh, HA càng cao và ngược lại
- Khối lượng máu: KL máu càng tăng => HA tăng, mất máu: HA giảm
Câu 16: Hãy giải thích sự thay đổi HA và vận tốc máu trong các trường hợp sau:
- Đang hoạt động cơ bắp
- Sau khi nín thở quá lâu
- Trong không khí có nhiều CO
- Tuyến trên thận tiết ít anđosteron
Trả lời
- Đang hoạt động cơ bắp: tăng HA và vận tốc máu do tăng tiêu thụ Oxi ở cơ và tăng thải CO2
vào máu
- Sau khi nín thở quá lâu: nồng độ oxi trong máu giảm và CO2 tăng => tim đập nhanh, mạnh
=> tăng HA và vân tốc máu
- Trong không khí có nhiều CO: Co sẽ gắn với Hb làm giảm nồng độ oxi trong máu => tăng
HA và vận tốc máu
- Tuyến trên thận tiết ít anđosteron: làm giảm tái hấp thụ Na + cùng với nước => giảm lượng
máu tuần hoàn => HA và vận tốc máu giảm
Câu 17: Huyết áp ở loại mạch nào là thấp nhất?. Vì sao?
Vận tốc máu chảy trong loại mạch nào là nhanh nhất, loại mạch nào là chậm nhất?. Nêu
tác dụng của việc máu chảy nhanh hay chậm trong từng loại mạch đó?
Trả lời:
- Huyết áp thấp nhất là ở tĩnh mạch chủ vì: HA là áp lực máu tác dụng lên thành mạch do tim
co bóp nên tĩnh mạch chủ xa tim => trong quá trình vận chuyển máu do ma sát với thành
mạch và giữa các phân tử máu với nhau đa làm giảm áp lực máu
- Vận tốc máu chảy nhanh nhất ở động mạch, có tác dụng đưa máu và chất dinh dưỡng kịp
thời đến các cơ quan, chuyển nhanh ccác sản phẩm của hoạt động tế bào đến các nơi cần hoặc
đến cơ quan bài tiết
- Vận tốc máu chảy chậm nhất ở mao mạch có tác dụng tạo điều kiện cho máu kịp trao đổi
chất với tế bào
Câu 18 : T¹i sao nh÷ng ngêi bÞ xuÊt huyÕt n·o cã thÓ dÉn ®Õn b¹i
liÖt hoÆc tö vong thêng lµ nh÷ng ngêi bÞ cao huyÕt ¸p?
TL
HuyÕt ¸p lµ ¸p lùc cña m¸u t¸c ®éng lªn thµnh m¹ch, tÝnh t¬ng ®¬ng víi mmHg/cm2. Ngêi ta ph©n biÖt huyÕt ¸p cùc ®¹i lóc tim co vµ
huyÕt ¸p cùc tiÓu lóc tim gi·n. ë ngêi lóc huyÕt ¸p cùc ®¹i lín qu¸150
mmHg vµ kÐo dµi, ®ã lµ chøng huyÕt ¸p cao. NÕu huyÕt ¸p cùc ®¹i
xuèng díi 80mmHg thuéc chøng huyÕt ¸p thÊp.
Víi ngêi bÞ chøng huyÕt ¸p cao cã sù chªnh lÖch nhá gi÷a huyÕt ¸p
cùc ®¹i vµ huyÕt ¸p cùc tiÓu, chøng tá ®éng m¹ch bÞ s¬ cøng, tÝnh
®µn håi gi¶m, m¹ch dÔ bÞ vì, ®Æc biÖt ë n·o, g©y xuÊt huyÕt n·o dÔ
dÉn ®Õn tö vong hoÆc b¹i liÖt.
Câu 19: T¹i sao 1 vËn ®éng viªn muèn n©ng cao thµnh tÝch trong
thi ®Êu thêng lªn vïng nói cao ®Ó luyÖn tËp ngay tríc khi dù thi
®Êu?
TL
Vì: Vïng nói cao cã nång ®é «xi lo·ng h¬n ë vïng ®ång b»ng nªn khi
luyÖn tËp ë vïng nói cao th× hång cÇu t¨ng sè lîng, tim t¨ng cêng vËn
®éng, c¬ tim khoÎ, h« hÊp khoÎ, bÒn søc.
.
C©u 20: V× sao, ngµy xa ngêi chiÕn sÜ ch¹y h¬n 40 km ®Ó loan
b¸o tin th¾ng trËn oanh liÖt ë Marat«ng ®· hy sinh v× “ ®øt h¬i”
trong khi ngµy nay, c¸c vËn ®éng viªn vÉn ch¹y “m«n Marat«ng”
mµ kh«ng sao c¶?
TL
- V× ho¹t ®éng cña hÖ vËn ®éng thêng kÐo theo nh÷ng biÕn ®æi lín
chñ yÕu lµ trong hÖ tim m¹ch.
- Tim ph¶i ®Ëp mau vµ ®Ëp m¹nh h¬n ®Ó n©ng cao hiÖu suÊt tuÇn
hoµn m¸u, ®¶m b¶o nhu cÇu ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu vÒ trao ®æi khÝ vµ
trao ®æi chÊt cña c¬ thÓ nãi chung, cña hÖ vËn ®éng nãi riªng.
- Mét hÖ tim m¹ch Ýt ®îc huÊn luyÖn thêng kh«ng thùc hiÖn ®îc tèt
sù t¨ng cêng ho¹t ®éng Êy vµ sau mét thêi gian lµm viÖc, cã thÓ bÞ biÕn
®æi trÇm träng.
- Tr¸i l¹i, mét hÖ tim m¹ch ®îc huÊn luyÖn ®óng ph¬ng ph¸p vµ thêng xuyªn, cã thÓ ho¹t ®éng m¹nh h¼n lªn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu t¨ng
gÊp béi cña c¬ thÓ mµ kh«ng bÞ suy nhîc.
C©u 21: A/ ý nghÜa cña sù ®iÒu tiÕt tim m¹ch?
B/ Gi¶i thÝch t¹i sao khi ch¹y nhanh tíi ®Ých, vËn ®éng viªn
kh«ng ®îc dõng l¹i ®ét ngét mµ ph¶i vËn ®éng chËm dÇn tríc khi
ngõng h¼n?
TL
A/ ý nghÜa: