Đánh giá tác động thuốc bảo vệ thực vật

Thuốc BVTV là một trong những vật tư không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp, góp phần bảo vệ cây trồng, ngăn chặn dịch hại, từ đó cải thiện năng suất, chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, việc phun thuốc BVTV của người dân chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, nhiều người còn tự ý tăng nồng độ thuốc gấp nhiều lần so với khuyến cáo với mong muốn nhanh chóng diệt được sâu bệnh. Trong đó một bộ phận không nhỏ, nhất là người dân ở vùng sâu, vùng xa còn chưa nhận diện được các đối tượng dịch bệnh gây hại, dẫn đến chưa tuân thủ việc sử dụng thuốc và chưa sử dụng đúng loại thuốc.

Theo chia sẻ của ông Mùa Chống Lành, xã Sính Phình (huyện Tủa Chùa), gia đình ông cũng như các hộ dân khác trên địa bàn xã, mỗi khi phát hiện sâu bệnh gây hại trên cây trồng, ông thường đến đại lý, cửa hàng để mua thuốc BVTV về phun phòng trừ sâu bệnh. Mặc dù trước mỗi vụ sản xuất, cán bộ khuyến nông hướng dẫn người dân nhận biết các loại sâu bệnh và thuốc phun phòng trừ, nhưng không thể nhớ hết các tên thuốc. Do đó, khi cây trồng bị sâu bệnh, việc mua thuốc BVTV đều được người dân dựa trên kinh nghiệm sản xuất từ trước đến nay hoặc nhờ đại lý bán hàng tư vấn.

Trong những năm qua, ngành Nông nghiệp đã triển khai các giải pháp nâng cao nhận thức cho người dân về tác hại của việc lạm dụng thuốc BVTV. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chủ quan, xem nhẹ tác hại của thuốc BVTV với sức khỏe con người, thường xuyên lạm dụng trong sản xuất nông nghiệp. Theo thống kê của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, riêng lượng thuốc BVTV được cung ứng, sử dụng trên cây lúa vụ đông xuân 2021 - 2022 và vụ mùa 2022 trên địa bàn tỉnh khoảng 120,4 tấn. Trong đó, thuốc trừ cỏ 69 tấn (chiếm 57,3%) lượng thuốc BVTV; thuốc trừ sâu khoảng 15 tấn; thuốc trừ bệnh 15 tấn; thuốc trừ ốc 21 tấn và 0,4 tấn các loại thuốc khác.

Những năm qua, ngành Nông nghiệp cùng chính quyền các địa phương đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo về thuốc BVTV và tập huấn chuyên môn về cách thức sử dụng đúng cách cho hàng nghìn người. Ðồng thời, triển khai thực hiện mô hình nâng cao năng lực của chính quyền cấp xã trong quản lý Nhà nước về thuốc BVTV. Lồng ghép tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật lĩnh vực BVTV qua hoạt động kiểm tra chuyên ngành, kiểm tra, đánh giá điều kiện buôn bán thuốc BVTV đối với 785 tổ chức, cá nhân buôn bán thuốc BVTV, phân bón. Khuyến cáo người dân sử dụng thuốc BVTV cần thực hiện theo nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng lúc, đúng nồng độ liều lượng và đúng cách). Ðồng thời tổ chức đoàn kiểm tra, xử phạt các cơ sở vi phạm trong kinh doanh thuốc BVTV. Từ năm 2022 đến nay, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh đã tổ chức kiểm tra việc chấp hành các quy định về kinh doanh thuốc BVTV tại một số địa phương (kiểm tra 77 cá nhân), đã phát hiện 7 cá nhân có hành vi vi phạm hành chính trong buôn bán thuốc BVTV. Cơ quan chức năng đã áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả, buộc thu hồi, trả lại nhà sản xuất hoặc nhà phân phối và buộc tiêu hủy loại thuốc không trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam. Ngoài ra, một số huyện, xã đã tổ chức kiểm tra việc chấp hành buôn bán thuốc BVTV đối với 141 cơ sở, phát hiện 4 cơ sở vi phạm các quy định về kinh doanh thuốc BVTV.

Ðể hạn chế tình trạng lạm dụng thuốc BVTV, giải pháp lâu dài là nâng cao nhận thức, hiểu biết và thay đổi tập quán của nông dân; đẩy mạnh chương trình khuyến nông, sản xuất cây trồng an toàn theo quy trình VietGAP, nhân rộng mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng an toàn sinh học. Kiểm soát nghiêm ngặt việc kinh doanh, buôn bán, sản xuất và sử dụng thuốc BVTV. Ðẩy mạnh công tác tập huấn cho cán bộ kỹ thuật cơ sở, đại lý bán thuốc BVTV và người nông dân; nâng cao công tác quản lý Nhà nước cho chính quyền cấp xã. Bên cạnh đó, cần có chính sách khuyến khích, hỗ trợ sử dụng các loại thuốc BVTV sinh học, thuốc thảo mộc, thuốc thế hệ mới trong sản xuất nông nghiệp.

Đến làng hoa cảnh thành phố Sa Đéc (Đồng Tháp) những ngày này có thể thấy cảnh tượng người dân đang tất bật chuẩn bị vụ hoa Tết. Không những chăm chú vào việc chăm sóc hoa, cây cảnh, người dân ở đây còn thêm một việc đó là đi gom các bao, vỏ thuốc BTVT để tập hợp ở những nơi được quy định.

Ông Nguyễn Trọng Trí, xã Tân Khánh Đông chia sẻ: "Hồi nào tới giờ bà con chúng tôi phun thuốc xong thường tiện tay vứt các loại bao, gói ra kênh rạch, bờ ruộng mà không lường trước được tác hại của việc làm vô tình này. Năm 2022, chúng tôi tham gia mô hình thu gom bao gói thuốc BTVT sau sử dụng, tôi đã vỡ ra nhiều điều".

Ông Trí cũng cho biết thêm khi tham gia mô hình, ông và bà con nông dân trong khu vực đã được các cán bộ kỹ thuật hướng dẫn việc sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm cũng như tầm quan trọng của việc thu gom, xử lý bao gói thuốc BVTV. Ông Trí cũng tự rút ra kết luận việc phun thuốc đúng cách và để bao, vỏ thuốc đúng nơi quy định đã giúp ông tiết kiệm hơn, an toàn hơn trong sản xuất, góp phần bảo vệ môi trường.

Không chỉ ông Trí mà 1.600 nông dân tỉnh Đồng Tháp khi tham gia Chương trình "Hướng dẫn sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả, có trách nhiệm năm 2021- 2022" đã có nhiều thay đổi trong thói quen dùng thuốc BVTV.

Để thực hiện được việc này, việc tuyên truyền cho người dân, đội ngũ khuyến nông và các cán bộ địa phương đã có nhiều sáng tạo như xây dựng các clip để đưa đến cho bàn con xem rồi thực hiện.

Chị Huỳnh Thị Mộng Thu, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ ấp Khánh Nghĩa, xã Tân Khánh Đông cho biết: "Chúng tôi tuyên truyền theo kiểu 'mưa dầm thấm lâu' để bà con nhận thức được sự cần thiết phải sử dụng thuốc BVTV đúng cách. Sau một thời gian, bà con ai cũng đã nhận ra rồi thay đổi hành vi của mình"...

Nhiều người nông dân đã có thói quen gom vỏ bao gói thuốc BVTV để đúng nơi quy định - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Ông Lê Văn Chấn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh Đồng Tháp cho biết, chương trình sử dụng thuốc BVTV vật an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm được ký kết giữa Cục Bảo vệ thực vật, Sở NN&PTNT Đồng Tháp và Crop Life Việt Nam được thực hiện trong 5 năm, năm nay là năm đầu tiên thực hiện.

Theo ông Chấn, các chương trình tập huấn cho nông dân, đại lý đã có tác động tích cực. Đa số nông dân đều nhận thức được tầm quan trọng cũng như lợi ích của việc bảo vệ môi trường nói chung và môi trường nông nghiệp nói riêng. Nông dân tích cực tham gia thu gom bao bì, chai lọ thuốc BVTV đã qua sử dụng để đúng nơi quy định.

Nông dân được tập huấn các biện pháp quản lý dịch hại và sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả, giúp bà con xác định đúng đối tượng dịch hại và chỉ sử dụng thuốc khi thật sự cần thiết, góp phần làm giảm chi phí sản xuất, tăng lợi nhuận.

Nhân rộng mô hình để phát triển nông nghiệp bền vững

Tại lễ tổng kết Chương trình "Hướng dẫn sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả, có trách nhiệm năm 2021 – 2022" do Cục BTV, CropLife Việt Nam và Sở NN&PTNT Đồng Tháp tổ chức ngày 10/12 tại Đồng Tháp, ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục BVTV đã đánh giá cao hiệu quả của mô hình này.

Ông Trung nhấn mạnh thời gian tới các bên sẽ cùng ngồi lại và cập nhật lại tài liệu, đồng thời có cách thức truyền tải phù hợp hơn thời gian tới. Năm 2023, chương trình cũng sẽ thay đổi để khắc phục những tồn tại như hình thức giảng dạy, phương thức thu gom bao bì hiệu quả hơn…

"Chúng tôi sẽ đánh giá lại từng nội dung trong chương trình này và bổ sung thêm các tiến bộ về khoa học kỹ thuật và chuyển đổi số đến với nông dân và cả doanh nghiệp. Việc thực hiện mô hình này đã mang lại hiệu quả cho từng người dân, từng cánh đồng sản xuất".

Ông Nguyễn Phước Thiện, Giám đốc Sở NN&PTNT Đồng Tháp cũng ghi nhận hiệu quả của mô hình và cho biết Sở sẽ phối hợp Sở Tài nguyên Môi trường Đồng Tháp để mở rộng mô hình. Ông Thiện cũng mong muốn các địa phương trong tỉnh khi thực hiện chương trình từng năm chỉ tiêu cũng sẽ tăng lên để xứng đáng với nguồn lực đã bỏ ra.

Lãnh đạo Cục BTV, CropLife Việt Nam và Sở NN&PTNT Đồng Tháp cùng chung tay tiếp tục mở rộng chương trình hướng dẫn sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả, có trách nhiệm - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Đây là năm đầu tiên triển khai dự án hợp tác 3 bên giữa Cục Bảo vệ Thực vật, Sở NN& PTNT tỉnh Đồng Tháp và Hiệp hội CropLife trong việc hướng dẫn sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả, có trách nhiệm tại tỉnh Đồng Tháp (giai đoạn 2021 – 2026).

Mục tiêu của dự án là hỗ trợ nông dân, cơ sở buôn bán thuốc BVTV nắm rõ các nguyên tắc sử dụng thuốc BVTV và phòng trừ dịch hại để vừa phát huy hiệu quả của các sản phẩm thuốc BVTV, vừa duy trì môi trường xanh, sạch đồng thời bảo vệ sức khoẻ của cộng đồng. Từ đó hình thành vùng sản xuất nông sản an toàn, chất lượng cao và phục vụ xuất khẩu.

Theo báo cáo của Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh Đồng Tháp, tính tới tháng 11/2022, các cán bộ của dự án đã tổ chức và tập huấn tại 12 huyện, thành phố; hoàn thành 1 lớp tập huấn cho hơn 50 cán bộ kỹ thuật của tỉnh và 6 lớp tập huấn cho các cơ sở buôn bán thuốc BVTV với sự tham gia gần 500 đại lý.

Chương trình cũng hoàn thiện nội dung và phát hành bộ tài liệu tập huấn về quản lý và sử dụng thuốc BVTV cho từng đối tượng tham gia và tài liệu hướng dẫn kỹ thuật phòng trừ dịch hại trên một số cây trồng chủ lực của địa phương như lúa, hoa cảnh, nhãn, xoài; cấp phát 1.200 tờ rơi, 240 áp phích tuyên truyền và phát sóng 15 video tuyên truyền về sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả trên đài truyền hình địa phương.

Trong khuôn khổ Chương trình, Hội Nông dân tỉnh Đồng Tháp đã triển khai phong trào thu gom bao gói thuốc BVTV với sự tham gia của hơn 1.600 nông dân, trong đó tiến hành trực tiếp thu gom bao gói, chai lọ thuốc BVTV đã sử dụng trên các tuyến kênh, rạch, mương nội đồng và tập kết về địa điểm phát động - tổng lượng rác thải BVTV thu gom được hơn 16 tấn.

Bên cạnh đó, chương trình cũng đã xây dựng 2 mô hình sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả trên lúa và hoa cảnh trên tổng diện tích gần 300 ha tại Lấp Vò, Sa Đéc với hơn 490 hộ nông dân tham gia. Nông dân tham gia mô hình không chỉ được tập huấn về các nguyên tắc sử dụng thuốc BVTV nói chung mà còn được trực tiếp tập huấn về cách thức phòng trừ dịch hại trên các cây trồng cụ thể thông qua các đợt tập huấn đầu vụ, giữa vụ và cuối vụ. Ngoài ra, tại các mô hình, chương trình cũng bố trí xây dựng 15 bể chứa thuốc BVTV và xây dựng 1 nhà kho lưu chứa để hướng dẫn nông dân thực hành thu gom bao gói thuốc BVTV đúng quy định.

Ông Trần Quang Bảo, Chủ tịch Coplife Việt Nam chia sẻ khi bà con biết rõ tác hại của việc dùng thuốc BVTV không đúng cách thì sẽ dần thay đổi thói quen để bảo vệ môi trường và giúp bà con có sức khỏe tốt hơn. Từ đó làm ra các sản phẩm chất lượng cao, đủ đáp ứng nhu cầu xuất khẩu, điều đó cũng sẽ là nền tảng để sản xuất nông nghiệp bền vững.