Các nhà khoa học Nhật Bản tạo ra hóa chất DN gel biến tế bào ung thư trở lại thành tế bào gốc - Ảnh: JUN SUZUKA
Ung thư là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới với hơn 8,6 triệu người chết mỗi năm. Tuy các phương pháp chữa trị không ngừng tiến bộ nhưng tỉ lệ sống 5 năm của các bệnh nhân giai đoạn cuối là rất thấp.
Một trong những lý do là bởi các mô ung thư có chứa tế bào gốc ung thư gây kháng hóa trị và xạ trị. Các tế bào gốc này có thể tuần hoàn trong máu và gây di căn ung thư. Các nhà khoa học từ lâu đã hướng đến phương pháp tấn công vào các tế bào gốc ung thư, tuy nhiên gặp một số trở ngại.
"Tế bào gốc ung thư là mục tiêu lớn của các thuốc chống ung thư nhưng rất khó để xác định chúng bởi số lượng tế bào gốc hiện diện quá ít trong các mô ung thư. Việc hiểu được cơ chế phân tử của các tế bào gốc ung thư là rất cần thiết để phát triển các liệu pháp chữa ung thư hiệu quả hơn", giáo sư Shinya Tanaka tại khoa y của Đại học Hokkaido giải thích.
Theo SciTechDaily, các nhà khoa học tại Đại học Hokkaido và Viện Nghiên cứu ung thư quốc gia Nhật Bản đã phát triển thành công một loại hydrogel có khả năng "hô biến" tế bào ung thư trở lại thành các tế bào gốc ung thư trong vòng 24 giờ với 6 loại ung thư: não, phổi, tử cung, đại tràng, bàng quang và xương.
Loại hydrogel mới với tên gọi DN gel có thể nhanh chóng tái lập trình các tế bào ung thư phân hóa thành các tế bào gốc. Nhờ phát minh này, các nhà khoa học có thể khắc phục trở ngại về số lượng tế bào gốc quá ít đang ẩn mình trong các mô ung thư. Nó mở ra cơ hội chế tạo các loại thuốc diệt tế bào gốc ung thư và các loại thuốc "cá nhân hóa".
Kết quả nghiên cứu được báo cáo trên tạp chí khoa học Nature Biomedical Engineering ngày 29-3.
LÊ CHUNG
Khoa học tìm ra hợp chất mới có tiềm năng phát triển thành thuốc trị ung thư cho con người - Ảnh: REUTERS
Theo báo ScienceDaily, nhóm nghiên cứu tại Viện sinh học lão hóa Max Planck [Đức], Học viện Karolinska và Đại học Gothenburg [Thụy Điển] cho biết hợp chất này có tiềm năng phát triển thành thuốc trị ung thư trong tương lai cho con người.
Mitochondria được ví như "nhà máy năng lượng" của tế bào, cung cấp năng lượng và vật chất thiết yếu cho chức năng bình thường của mô và các cơ quan. Trong một khoảng thời gian dài trước đây, người ta cho rằng sự phát triển của tế bào ung thư không liên quan đến mitochondria.
Tuy nhiên những khám phá gần đây cho thấy các tế bào gốc ung thư phụ thuộc rất nhiều vào quá trình trao đổi chất của mitochandria. Điều này giúp các nhà khoa học nghĩ đến một hướng điều trị ung thư mới, đồng thời cũng không kém phần thách thức.
Mitochondria có vai trò rất quan trọng đối với chức năng tế bào, nhưng các thuốc dùng để tấn công vào nó thường rất độc hại, vì vậy phương pháp trị ung thư bằng cách này là rất khó. Nhưng nhóm nghiên cứu đã tìm được cách vượt qua những trở ngại này.
"Chúng tôi đã tạo ra một loại thuốc trị ung thư tiềm năng, nhắm mục tiêu vào chức năng của mitochondria mà không kèm theo tác dụng phụ nghiêm trọng hay gây hại cho tế bào khỏe mạnh", Nina Bonekamp, tác giả của nghiên cứu cho biết.
Hợp chất nhóm nghiên cứu tìm ra có thể giảm mạnh khả năng sống của tế bào ung thư và sự phát triển của khối u trên loài chuột mà không gây ra tổn hại cho chúng. Các dữ liệu cho thấy chất này làm tế bào ung thư "chết đói" mà không kèm theo tác dụng phụ độc hại trong một khoảng thời gian nhất định.
"Nó giúp mở ra một cánh cửa tiềm năng trong điều trị ung thư. Một ưu điểm khác chính là chúng ta biết được chính xác vị trí và hoạt động của nó, điều mà một vài loại thuốc khác không làm được", Nina Bonekamp nhận định.
LÊ CHUNG
Cổng thông tin điện tử Bộ Y Tế [MOH] Bản quyền thuộc Bộ Y Tế Số 138A Giảng Võ - Ba Đình - Hà Nội
ĐT: 0246.273.2.273 |Fax:0243.8464.051
Email: Ghi rõ nguồn Cổng thông tin điện tử Bộ Y tế hoặc //moh.gov.vn khi phát hành lại thông tin
ĐT: 0246.273.2.273 |Fax:0243.8464.051
"Thế giới của tôi đảo lộn. Tôi đã nghĩ ‘Xong rồi, mình phải làm hóa trị'", người phụ nữ 46 tuổi kể lại cảm xúc ở thời điểm chẩn đoán. Song bà đã lầm.
Doshi là một trong số những bệnh nhân may mắn được hưởng thành quả của cuộc cách mạng thầm lặng trong điều trị ung thư vú, mục tiêu là giảm số người phải làm hóa trị. Tiến sĩ Gabriel Hortobagyi, chuyên gia tại Trung tâm Ung thư MD Anderson ở Houston, cho biết trong nhiều thập kỷ, hóa trị được coi là lựa chọn căn bản xử lý khối u vú và nhiều bệnh ung thư khác.
Tuy nhiên, theo dữ liệu từ nhiều nguồn và ý kiến của bác sĩ, số bệnh nhân làm hóa trị đã giảm dần theo thời gian. Xét nghiệm di truyền đánh giá được liệu hóa trị có phải liệu pháp tối ưu hay không. Thực tế, uống thuốc là sự lựa chọn tốt hơn đối với nhiều người. Tùy theo tình trạng bệnh ung thư, ngày càng nhiều bác sĩ sẵn sàng loại bỏ các hình thức chữa bệnh vô ích.
Kết quả, mỗi năm, hàng nghìn người không phải trải qua giai đoạn hóa trị đáng sợ, kèm rụng tóc, buồn nôn, mệt mỏi, có khả năng gây tổn thương vĩnh viễn cho tim và dây thần kinh. Giảm thiểu hóa trị cũng được ghi nhận ở một số bệnh ung thư khác, như ung thư phổi - nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở Mỹ.
Tuy nhiên, các lựa chọn thay thế hóa trị không phân bổ đồng đều, phần nhiều phụ thuộc vào bệnh viện và từng bác sĩ. Đối với một số bệnh nhân may mắn, mọi thứ đã thay đổi. Hiện, dù chỉ định hóa trị, bác sĩ thường kê ít thuốc trong thời gian ngắn hơn.
Bác sĩ da liễu Seema Doshi [giữa], 46 tuổi, cùng hai con trai. Ảnh: NY Times
Tiến sĩ Lisa Carey, chuyên gia ung thư vú tại Đại học Bắc Carolina, cho biết: "Câu chuyện đã khác hoàn toàn". Còn tiến sĩ Robert Vonderheide, chuyên gia ung thư phổi Đại học Pennsylvania, nhớ lại ngày đầu hành nghề, khoảng 20 năm về trước.
"Chủ đề hội chẩn khi ấy là ‘Nên cho bệnh nhân dùng hai hay ba loại hóa trị?’", ông kể lại. Thậm chí, các nhà khoa học còn thử nghiệm lâm sàng xem 4 liệu trình hóa trị có hiệu quả hơn hay không.
"Giờ thì chúng tôi có thể gặp bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn cuối và chỉ định ‘Không hóa trị'", ông nói.
Các hướng dẫn điều trị ung thư vú của Viện Ung thư Quốc gia cách đây 30 năm rất khắc nghiệt: hóa trị cho khoảng 95% bệnh nhân.
Sự thay đổi bắt đầu cách đây khoảng 15 năm, khi thuốc điều trị ung thư vú Herceptin được chấp thuận, trở thành giải pháp cho khoảng 30% bệnh nhân có một loại protein đặc biệt trên bề mặt khối u. Nó được dùng song song hóa trị, giảm một nửa nguy cơ tái phát và tử vong vì ung thư vú.
Theo nghiên cứu, Herceptin hiệu quả khi sử dụng độc lập, không cần kết hợp hóa trị và giúp cải thiện bệnh đáng kể. Đây là thời điểm giới y khoa bắt đầu "phá bỏ định kiến" về hóa trị trong chữa bệnh ung thư.
Song thay đổi liệu pháp tồn tại từ lâu là điều khó khăn. Tiến sĩ Hortobagyi nhận định kê giảm lượng thuốc cũng là quyết định "đáng sợ".
"Việc điều trị nối tiếp điều trị với lời hứa nếu bổ sung thuốc, kết quả có thể cải thiện, dễ dàng hơn rất nhiều", ông nói.
Nhân viên y tế chuẩn bị thuốc ung thư Herceptin tại Maryland, Mỹ. Ảnh: NY Times
Nhiều năm trôi qua, ngày càng nhiều bác sĩ chuyên khoa ung thư thay đổi quan điểm, dựa trên nghiên cứu và thuốc mới. Khảo sát trên gần 3.000 phụ nữ từ năm 2013-2015 cho thấy việc sử dụng hóa trị trong giai đoạn đầu ung thư vú giảm từ 26% xuống còn 14%. Những người bị ung thư hạch bạch huyết, số liệu trình hoá trị giảm từ 81% xuống 64%.
Theo nghiên cứu gần hơn, thực hiện trên hơn 500 phụ nữ từ 60 tuổi trở lên, số người được hóa trị trong giai đoạn 2012-2019 giảm từ 35% xuống còn 19%.
Công nghệ giải trình tự gene với chi phí thấp hơn đóng vai trò quan trọng trong sự thay đổi này. Công nghệ giúp bác sĩ kiểm tra khối u dễ dàng, xem liệu chúng có đáp ứng với các loại thuốc hay không. Các xét nghiệm di truyền có thể xem xét mảng protein trên tế bào ung thư, dự đoán chính xác bệnh nhân nào nên và không nên làm hóa trị.
Hiện có ít nhất 14 loại thuốc ung thư mới trên thị trường, ba loại được phê duyệt vào năm ngoái, hàng chục loại khác đang thử nghiệm lâm sàng, hàng trăm ứng viên ở giai đoạn phát triển ban đầu.
Một số bệnh nhân hưởng lợi từ việc điều trị hoàn toàn bằng thuốc, loại bỏ hóa trị. Thời gian sống sót trung bình của phụ nữ ung thư vú di căn sử dụng Herceptin tăng lên 20 tháng vào đầu những năm 1990, đến nay là khoảng 57 tháng. Một số người thuyên giảm sau khoảng 10-15 năm kể từ khi bắt đầu điều trị.
Thục Linh [Theo NY Times]