Ảnh hưởng của nước: Trong mọi trường hợp, nước là đồ uống thích hợp cho mọi loại thuốc. Nước giúp thuốc dễ dàng trôi từ thực quản đến dạ dày và chóng tới tá tràng, giảm kích ứng của một số thuốc [quinin, erythromycin, doxycyclin, aspirin...].
- Điều này đặc biệt quan trọng với người già vì ở đối tượng này, lượng chất tiết giảm rất nhiều. Nước làm tăng độ tan của dạng bào chế và dược chất, thúc đẩy quá trình hấp thu, nhờ đó làm tăng sinh khả dụng của thuốc, nhất là với các thuốc ít tan [amoxycilin, theophyllin,...]. Nước cũng giúp làm tăng tác dụng của các thuốc kém bền vững trong môi trường acid của dạ dày do tác dụng hòa loãng dịch vị. Nước còn giúp rửa sạch thuốc đọng lại ở ống tiêu hóa, nhờ đó giảm được các tác dụng phụ như buồn nôn, kích ứng và loét. Lượng nước nhiều sẽ giúp bài xuất nhanh một số thuốc có độc tính cao [cyclophosphamid] qua nước tiểu, giảm tác dụng phụ tạo sỏi của một số thuốc [sulfamid...]. Nói chung, khi sử dụng thuốc nên uống nhiều nước. Không nên dùng các loại nước hoa quả, nước khoáng, các loại nước ngọt có gas... để uống thuốc, vì các loại đồ uống này có thể phá hỏng thuốc hoặc gây thay đổi hấp thu. Cần đặc biệt lưu ý điều này với các thuốc có khoảng điều trị hẹp để tránh dẫn đến tăng tác dụng phụ hoặc độc tính.
Ảnh hưởng của sữa: Không nên uống thuốc cùng với sữa bởi các lý do: sữa chứa calci caseinat có thể tạo phức với nhiều loại thuốc [tetracyclin, lincomycin...]. Sữa còn chứa nhiều lipid, giúp các thuốc ưa lipid dễ tan vào đó và giữ thuốc lại. Protein có trong hợp phần của sữa có thể liên kết với một số thuốc có ái lực cao với protein. Các quá trình này đều làm giảm tác dụng của thuốc do giảm hấp thu. Đa phần các kháng sinh đều bị sữa làm giảm hấp thu. Mặt khác, không nên pha thuốc trong sữa cho trẻ bú, vì có thể trẻ không bú hết và thuốc dính lại bình hay núm vú cao su sẽ làm sai lệch liều lượng của thuốc. Tuy nhiên, sữa có pH khá cao, nên làm giảm kích ứng dạ dày của một số thuốc có tính acid.Ảnh hưởng của cà phê và nước chè: Caffein trong cà phê và nước chè làm thay đổi hấp thu của một số thuốc do làm tăng hòa tan [ergotamin, aspirin, paracetamol] hoặc làm tăng độ acid dạ dày. Ngược lại, haloperidol, aminazin, alcaloid, sắt,... khi uống với cà phê và nước chè sẽ bị giảm hấp thu do kết tủa với tanin có trong nước chè.Ảnh hưởng của rượu etylic: Liều cao gây co thắt môn vị làm chậm sự tháo sạch của dạ dày và giảm hấp thu thuốc. Người nghiện rượu thường bị giảm albumin huyết tương, vì thế làm thay đổi phân bố thuốc. Rượu còn gây cảm ứng các men gan tham gia chuyển hóa thuốc, làm tăng chuyển hóa và giảm tác dụng của một số thuốc [bacbituric, carbamazepin, propranolol, một số sulfamid hạ đường huyết...]. Rượu làm tăng tác dụng gây viêm loét và chảy máu của thuốc chống viêm không steroid. Uống rượu cùng với thuốc điều trị tăng huyết áp có thể gặp nguy cơ tụt huyết áp đột ngột do tác dụng giãn mạch ngoại vi của rượu. Các thuốc an thần nhóm benzodiazepin khi uống cùng với rượu sẽ làm thay đổi tâm tính rất mạnh ngay ở liều điều trị thông thường. Rượu có tác dụng kích thích ở liều nhỏ, ức chế ở liều cao. Đặc tính này ảnh hưởng rất nhiều đến các thuốc chống trầm cảm, thuốc ngủ và thuốc chống động kinh. Khi uống một số thuốc kháng histamin có tác dụng ức chế thần kinh trung ương [promethazin, clopheniramin...] cùng với rượu sẽ xuất hiện tác dụng ức chế quá mức ngay ở liều thấp. Uống rượu cùng với kháng sinh nhóm cephalosporin, isoniazid hoặc metromidazol sẽ gây phản ứng sợ rượu.
Dinh dưỡng, bao gồm thức ăn và đồ uống từ lâu đã được y học ghi nhận là một trong các yếu tố quan trọng quyết định kết quả điều trị. Hơn thế, nó còn trực tiếp ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc. Để quá trình điều trị bằng thuốc được an toàn và hiệu quả, phát huy tối đa tác dụng của thuốc, trong mọi trường hợp nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về thời gian uống thuốc và chế độ ăn uống khi điều trị.
Nguồn: Báo Sức khoẻ và Đời sống
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Có người vẫn ngộ nhận rằng dùng loại nước nào để uống thuốc mà chẳng được, miễn là có nước sẽ hỗ trợ khi nuốt giúp đẩy những viên thuốc xuống dạ dày là được. Nhưng như vậy sẽ làm giảm tác dụng của thuốc, thậm chí còn gây hại đến cơ thể.
Không phải nước nào cũng dùng để uống thuốc!
Theo sự cảnh báo của các nhà khoa học, nếu ta uống thuốc bằng các loại nước tùy tiện như sữa, cà phê, trà, nước giải khát có ga, nước ép trái cây, nước uống thể thao, nước khoáng hay bia rượu... đều không tốt. Ví dụ khi dùng sữa để uống thuốc với một số kháng sinh [như tetracyclin] vì trong sữa có chứa canxi có thể sẽ tạo thành phức hợp không tan, làm kháng sinh không hấp thu được vào máu cho thuốc tác dụng. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp thuốc lại cần uống chung với sữa như dùng thuốc gây bào mòn dạ dày [aspirin], hay dễ nôn ói [thuốc ngừa thai phải uống hàng ngày dễ gây buồn nôn ở một số phụ nữ], hay cần chất béo để thuốc dễ hấp thu [vitamin A, vitamin D] thì cần uống chung với sữa. Như vậy, để lựa chọn đúng loại nước uống với thuốc nên hỏi bác sĩ hay dược sĩ để được tư vấn.
Dùng cà phê, trà, nước giải khát có ga thì trong các loại nước này, đặc biệt nước ngọt, nước tăng lực đều có chứa caffein [là chất kích thích giúp tỉnh táo] sẽ kết hợp với thuốc bổ chứa sắt, tạo thành chất kết tủa không hấp thu được thuốc.
Chỉ nên uống thuốc với nước lọc.
Còn nước ép trái cây hiện nay đã được chứng minh là gây hại nếu uống chung với thuốc như nước cam, nước chanh có vị chua [là acid hữu cơ] có thể làm cho thuốc kháng sinh như ampicillin, erythromycin, lincomycin bị hỏng bởi các loại kháng sinh này kém bền vững ở môi trường acid. Song nước cam, nước táo khi dùng uống thuốc còn có thể làm giảm sự hấp thu một số thuốc như làm chất sinh học ở ruột đảm nhận việc chuyển vận thuốc vào máu không hoạt động được. Nước nho ép dùng uống thuốc có thể làm giảm tác dụng và làm tăng phản ứng phụ của thuốc chữa bệnh, lý do nước nho ép có thể ức chế các men trong quá trình hấp thụ thuốc, chẳng hạn như thuốc điều trị bệnh tim mạch và thuốc chống nấm. Nước ép lựu có chứa một loại enzym có thể làm giảm tác dụng của các thuốc trị tăng huyết áp. Nghiêm trọng nhất là nước bưởi chùm [grape-fruit] có tên khoa học Citrus paradises. Loại bưởi này chứa hoạt chất naringin và bergamotin khi uống chung với một số thuốc như statin trị rối loạn lipid, atelenol trị tăng huyết áp... sẽ làm tăng độc tính của thuốc do naringin ức chế men chuyển hóa thuốc ở gan, dẫn đến nồng độ thuốc tăng cao trong máu. Để thận trọng hơn cũng nên lưu ý cả nước bưởi trồng ở nước ta. Ngay cả nước uống thể thao do chứa chất kali, các loại nước này chỉ dành riêng cho người chơi thể thao. Do đó, nếu khi dùng để uống thuốc có thể trở nên nguy hiểm đối với một số thành phần của thuốc trị bệnh suy tim, tăng huyết áp. Ngay cả chuối cũng phải cẩn trọng vì chuối là loại trái cây giàu kali. Đặc biệt là bia và rượu là loại thức uống không nên uống chung với thuốc. Vì rượu sẽ làm tăng độc tính hại gan của paracetamol, tăng độc tính hại dạ dày của aspirin, tăng độc tính gây mê của thuốc an thần gây ngủ. Riêng với kháng sinh như thuốc metronidazol, các cephalosporin... nếu uống chung với rượu bia sẽ gây phản ứng antabuse gây vật vã, hạ huyết áp rất khó chịu làm người dùng thuốc cứ tưởng như là sắp chết.
Nước nào uống thuốc tốt nhất?
Có những người cao tuổi do rối loạn tiểu tiện thường đi tiểu vặt nên rất ngại uống nước khi phải uống thuốc. Vì thế với thuốc là viên nang hay còn gọi là viên nhộng tuy dễ dàng nuốt nên có người đã uống khan, không uống chung với nước, do đó có trường hợp viên nang đã dính lại ở thực quản gây viêm loét thực quản rất nguy hiểm. Song uống thuốc còn cần uống với một lượng nước đủ để giúp phân rã viên thuốc giúp nhanh chóng được hấp thu vào máu qua đường tiêu hóa. Đó là chưa nói đến nhu cầu cần thiết đối với một số loại thuốc có chứa dược chất sulfamid đòi hỏi phải uống nước thật nhiều nhằm thuốc được lọc, bài tiết nhiều theo nước tiểu không gây đóng sỏi hại thận.
Vậy khi uống thuốc viên, nang bằng loại nước nào là tốt nhất. Khoa học đã chỉ ra rằng, chỉ có nước lọc là loại nước dùng để uống thuốc tốt nhất. Nước lọc là nước lã đun sôi để nguội hoặc nước lọc hợp vệ sinh. Đây là loại nước tốt nhất dùng để uống thuốc vì nó đã được diệt khuẩn, các chất tan như canxi, magiê, natri, kali đặc biệt những độc chất như thạch tín... được loại bỏ hoặc ở ngưỡng cho phép. Do đó, khi uống thuốc với loại nước này sẽ không bị các chất hòa tan có trong nước tương tác với thuốc làm thay đổi tác dụng của thuốc. Với lượng nước này cũng đủ giúp đưa thuốc viên [viên nén hoặc viên nang] từ miệng xuống nhanh đến dạ dày, tan rã và hòa tan tạo dung dịch thuốc, sau đó trôi xuống ruột là vị trí dược chất sẽ hấp thu vào máu dẫn đến các cơ quan trong cơ thể cho tác dụng. Có thể dùng nước đóng chai nhưng phải là nước tinh khiết chứ không dùng nước chứa các chất khoáng [còn gọi nước suối] để uống thuốc, bởi vì chất khoáng như canxi, natri... có thể tương kỵ gây ảnh hưởng đến thuốc.
BS. Hoàng Thanh Sơn