Ảnh minh họa. Nguồn: momjunction.com
Bú mẹ là câu chuyện hết sức riêng tư, chẳng cặp mẹ con nào giống nhau. Một số bé bú rất nhanh, một số khác lại rất từ tốn. Thời gian các cữ bú dao động ở cùng một bé và có thể kéo dài 10-20 phút, thậm chí là 45-60 phút cho một bên vú. Số lần bú cũng dao động từ 6-12 lần/24 giờ trong những tuần đầu.
Nói chung, trẻ đủ lớn thường bú mẹ hiệu quả hơn và cần 5-10 phút cho mỗi bầu vú, trong khi bé sơ sinh thường cần tới 20 phút cho mỗi bên. Tuy nhiên, nếu bé ngậm bắt vú đúng cách thì việc cữ bú kéo dài bao lâu không hề quan trọng. Yếu tố duy nhất có thể gây tổn thương núm vú là ngậm bắt vú không đúng cách, không phải bú lâu hay nhanh.
Một số yếu tố khiến thời gian bú mẹ của trẻ kéo dài hơn cần thiết
- Ngậm bắt vú không đúng cách
Nếu ngậm bắt vú không đúng cách, bé sẽ không thể bú mẹ hiệu quả, thời gian cữ bú sẽ kéo dài và bé có thể đòi bú thường xuyên hơn. Ngậm bắt vú sai có thể gây tổn thương hoặc gây đau ở núm vú.
- Bé ngủ thiếp đi khi đang bú mẹ
Nhiều bé thường ngủ thiếp đi trên ngực mẹ khi đang bú [thường khi đã no bụng], rồi tỉnh giấc nhiều lần và có vài động tác mút, xen kẽ giữa những lúc mơ màng. Kiểu bú này có thể gây tổn thương núm vú vì khi ngủ gà ngủ gật các bé thường lười biếng và không ngậm bắt vú đúng cách. Nếu bạn muốn ngừng cữ bú thì hãy nhẹ nhàng đặt ngón tay út vào góc miệng của bé [giữa vú mẹ và môi của con] rồi ấn xuống lợi dưới. Đừng tìm cách rút núm vú, làm vậy có thể gây tổn thương bộ phận này.
Các bé hay ngủ thiếp đi trong khi bú mẹ sẽ đòi ăn thường xuyên hơn. Vì vậy, để đánh thức con, nhiều mẹ chọn cách thay tã giữa bữa bú khi bé bắt đầu mơ màng. Sau khi thay tã, bé thường đủ tỉnh táo để hoàn thành cữ bú. Trường hợp đã thực sự no nê, bé có thể ngủ luôn một mạch kể cả khi được mẹ thay tã, hoặc ngủ lại ngay sau khi thay tã xong.
- Bú chơi
Một số trẻ tiếp tục bú mẹ chỉ để cho vui chứ không phải vì đói. Nếu động tác này của con làm đau núm vú, mẹ có thể chọn cách ngừng cữ bú. Trường hợp ngược lại, nếu không gặp bất lợi, một số mẹ chọn cách cho con bú chơi để dỗ dành hoặc ru bé ngủ. Tuy nhiên, nếu được tiếp diễn tới khi trẻ đủ lớn, thói quen này có thể gây rắc rối, khiến bé không thể đi vào giấc ngủ nếu thiếu ti mẹ. Cũng cần thận trọng với việc cho con bú chơi vào ban đêm. Nhiều bà mẹ đã phải bật khóc lúc tỉnh dậy vào buổi sáng vì núm ví bị xây xát nặng sau một đêm cho bé thỏa sức "nhằn" ti mẹ, trong lúc cả hai cùng ngủ gà ngủ gật.
Các bữa bú cần cách nhau bao lâu?
Bé cần được bú 8-12 lần mỗi ngày trong tháng đầu tiên. Khi sữa chưa về đầy đủ, mẹ cần cho bé bú theo nhu cầu [khi bé đói], thường là 1,5 tới 3 giờ. Khi lớn hơn, bé sơ sinh có thể hình thành lịch bú ổn định, tuy nhiên cũng không nên để bé nhịn lâu hơn 4 giờ, kể cả ban đêm. Khi được 1-2 tháng, trẻ thường bú 7-9 lần. Nói chung, trẻ bú mẹ cần ăn thường xuyên hơn trẻ bú bình vì sữa mẹ dễ tiêu hơn, di chuyển nhanh hơn trong đường tiêu hóa khiến bé mau đói. Việc cho bé bú thường xuyên cũng giúp kích thích sản xuất sữa trong những tuần đầu.
Cần lưu ý rằng, khoảng cách giữa các cữ bú được tính bằng thời gian từ khi bắt đầu cữ bú trước tới khi bắt đầu cữ bú sau. Chẳng hạn, nếu các cữ bú của bé thường bắt đầu vào 6h, 8h, 10h..., bạn có thể nói bé bú 2 giờ một lần, hay nói cách khác là các cữ bú cách nhau 2 giờ.
Bú một bên hay bú hai bên?
Không nhất thiết phải luôn cho bé bú cả hai bầu sữa trong cùng một cữ bú. Nếu bé cảm thấy mãn nguyện sau khi bú một bên thì trong lần tiếp theo hãy cho bé bú bên còn lại, để đảm bảo cả hai bầu vú đều được kích thích và được bú cạn thường xuyên. Một số bé đòi bú cả hai bên ngay từ những ngày đầu, một số khác chỉ có nhu cầu bú mỗi lần một bên suốt những tuần đầu.
Nếu bé đã bú đủ lâu ở một bên bầu vú và vẫn còn đói thì mẹ có thể cho bé bú tiếp bên kia. Trong lần bú tiếp theo, mẹ nên cho bé bắt đầu ở bầu vú bé đã kết thúc trong lần bú trước. Ví dụ nếu lần cuối bé đã bú bên phải rồi chuyển sang bên trái thì lần tiếp theo bạn nên bắt đầu từ bên trái rồi chuyển sang bên phải. Các bé thường bú mạnh nhất ở bầu vú đầu tiên, trong khi bầu vú thứ hai thường chỉ được coi như của "thêm nếm".
Một số trẻ chỉ thích bú ở một bầu vú nhất định và mẹ có thể vô tình nuôi dưỡng sự "kén chọn" này ở con bằng cách cho bé bú bên này thường xuyên hơn. Mẹ thường làm vậy khi thấy bé bú tốt hơn ở một bên hoặc núm vú bên đối diện bị dẹt, nứt nẻ hoặc đau đớn. Mẹ càng cho con bú thường xuyên một bên thì bầu vú bên này càng sản sinh nhiều sữa và bầu vú đối diện càng sản xuất ít sữa. Điều này có thể tạo nên chiếc vòng luẩn quẩn: Bé chỉ nhận đủ sữa từ một bên vú và lại chọn bú ở bên đó nhiều hơn. Một số bé có thể bỏ hẳn bầu vú không yêu thích, khiến việc cân bằng hai bầu vú càng trở nên khó khăn.
Nếu mẹ thấy sữa ở một bên về nhiều hơn thì nên chăm chỉ cho con bú bên ít sữa và bắt đầu các cữ bú bằng bầu vú này. Thông thường trong vòng một vài ngày, nguồn sữa bên bầu vú bị chê sẽ được cải thiện.
Nguồn: Bệnh viện Nhi Trung ương [Bộ Y tế]
Tiếp tục cho con bú trong bao lâu là quyết định riêng của mỗi gia đình. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị cho trẻ bú mẹ hoàn toàn [nghĩa là không cần bổ sung thêm bất kì chất lỏng hoặc chất rắn khác] trong 6 tháng. Sau đó tiếp tục cho trẻ bú mẹ kết hợp với thức ăn đặc trong 2 năm nếu mẹ và bé mong muốn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có thêm thông tin về việc cho con bú ở các độ tuổi và giai đoạn khác nhau trong cuộc đời trẻ.
1. Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ nhỏ
Trong những ngày đầu tiên sau sinh, trẻ sẽ nhận được sữa non của bạn. Với các yếu tố chống nhiễm trùng [kháng thể] và dinh dưỡng cần thiết mà cơ thể mới sinh ra của trẻ mong đợi, việc cho con bú sẽ mang lại cho con bạn sự “chủng ngừa” đầu tiên. Đó cũng là cách dễ dàng nhất giúp hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động hiệu quả. Bú mẹ là điều con bạn mong đợi vì trẻ được sinh ra với bản năng có sẵn kĩ năng này.
Việc cho con bú cũng giúp sức khỏe của bạn phục hồi sau khi sinh. Dù ít ỏi thì việc cho bé bú ít nhất một hoặc hai ngày vẫn rất tốt. Ngay cả khi bạn có ý định cho trẻ bú bình sau đó.
1.2. Bú mẹ đến 4 – 6 tuần tuổi
Nếu cho con bú hoàn toàn trong ít nhất tháng đầu tiên, bạn sẽ giúp trẻ vượt qua giai đoạn quan trọng nhất là sơ sinh. Trẻ sơ sinh không được bú sữa mẹ có nhiều nguy cơ dễ bị nhiễm trùng cần phải nhập viện. Ngoài ra nó cũng tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh [SIDS] hơn trẻ được bú sữa mẹ.
1.3. Bú mẹ đến 6 tháng tuổi
Với sữa mẹ, hệ tiêu hóa của con bạn sẽ phát triển hơn rất nhiều. Trẻ sẽ có khả năng dung nạp các chất lạ trong sữa công thức tốt hơn nhiều. Không cần cho trẻ thêm bất cứ loại thức ăn gì khác ngoài sữa mẹ trong 6 tháng đầu. Đó là nguồn dinh dưỡng tốt nhất giúp trẻ giảm nguy cơ mắc các bệnh lí nhiễm trùng [ví dụ như tai, hô hấp và tiêu hóa].
Đồng thời, đối với mẹ sẽ giảm nguy cơ ung thư vú. Cho con bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu, mang lại hiệu quả tránh thai đến 98% [nếu kinh nguyệt của bạn chưa trở lại]. Hội đồng Nghiên cứu Y tế và Sức khỏe Quốc gia và Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo nên đợi đến khoảng 6 tháng mới bắt đầu cho trẻ ăn dặm.
1.4. Bú mẹ đến 1 tuổi
Sữa mẹ là nguồn nuôi dưỡng con bạn giúp phát triển trí não và cơ thể nhanh nhất. Việc cai sữa có thể khá dễ dàng ở độ tuổi này … Việc cho bú lâu dài cũng giúp bạn tiết kiệm chi phí thay vì mua sữa công thức. Cơ thể 1 tuổi của đứa trẻ có thể hấp thu hầu hết các món ăn dành cho người lớn. Nhiều lợi ích sức khỏe từ việc nuôi con bằng sữa mẹ trong năm đầu tiên của con bạn sẽ kéo dài suốt đời. Ví dụ như ít có vấn đề về răng miệng hơn, giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư ở trẻ em.
1.5. Bú mẹ đến 2 tuổi
Sữa mẹ vẫn là nguồn thực phẩm tiếp tục cung cấp dinh dưỡng và khả năng miễn dịch cho con bạn ở thời điểm này. Là giai đoạn mà trẻ sau cai sữa thường dễ bị bệnh. Trẻ cũng đã quen với các bữa ăn hằng ngày của gia đình. Đây là mốc phát triển cho sự khởi đầu tính độc lập của con bạn. Hiện trẻ đã đủ lớn để bạn và trẻ có thể cùng nhau thực hiện quá trình cai sữa.
Khi trẻ đã sẵn sàng cai sữa, bạn có thể tự tin rằng bạn đã đáp ứng các nhu cầu về thể chất và tinh thần một cách trọn vẹn nhất cho đứa con thân yêu. Ở những nước không bắt buộc cai sữa sớm, trẻ sẽ được bú sữa mẹ ít nhất đến 2 tuổi. Tổ chức Y tế Thế giới [WHO] và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc [UNICEF] khuyến khích mạnh mẽ việc nuôi con bằng sữa mẹ trong giai đoạn trẻ mới biết đi: “Sữa mẹ là nguồn cung cấp năng lượng và dinh dưỡng quan trọng. Không những thế còn giúp chống lại bệnh tật trong năm thứ hai của cuộc đời trẻ.”
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, độ tuổi ăn dặm trung bình từ 2 đến 4 tuổi. Tại một số nước, trẻ em được bú sữa mẹ cho đến mốc 6 tuổi.
Không có bất kỳ rủi ro nào được biết đến khi tiếp tục cho con bú lâu hơn 1 hoặc 2 năm đầu. Cũng không có bằng chứng thuyết phục nào cho thấy việc bú mẹ kéo dài sẽ khiến việc cai sữa trở nên khó khăn hơn.
3. Khi nào trẻ muốn cai sữa?
- Hơn 1 tuổi.
- Phát triển nhanh chóng nhờ nguồn dinh dưỡng từ thức ăn đặc.
- Thành thạo việc uống nước bằng cốc.
- Giảm dần các cữ bú mẹ.
- Thái độ chống đối hoặc khó chịu khi bú mẹ.
Không có thời gian cố định cho việc bú mẹ, quyết định cai sữa khi nào là của chính cá nhân người mẹ. Việc ăn dặm bắt đầu bằng việc bé làm quen với thức ăn trên bàn. Vì thế, bạn có thể thực hiện cai sữa bằng cách chủ động giảm cữ bú. Thay vào đó bằng những bữa ăn dặm. Một số lời khuyên dưới đây có thể giúp bạn:
- Bắt đầu bằng cách giảm các cữ bú trong ngày. Các cữ bú đầu tiên và cuối cùng trong ngày thường khó dừng hơn đối với trẻ. Hơn nữa, đây cũng là thời điểm căng sữa.
- Thay đổi thói quen của bạn xung quanh thời gian cho bú thông thường. Ví dụ, tránh ngồi ở các vị trí cho trẻ bú quen thuộc.
- Cho trẻ bú sữa mẹ đã được vắt ra và đựng trong cốc hoặc bình. Con bạn vẫn sẽ nhận được những lợi ích từ sữa mẹ. Nhưng bằng cách khác.
- Giảm khó chịu ở vú bằng cách chườm đá lên ngực.
Nếu bạn cảm thấy trẻ chống đối và muốn bú, hãy cho trẻ bú. Sau đó, có thể thử lại quá trình này vào ngày mai. Việc bạn cho con bú trong bao lâu là tùy thuộc vào chính bạn và trẻ. Có những lợi ích nếu bạn chỉ cho con bú sữa mẹ trong vài ngày. Và những lợi ích khác kéo dài đến nhiều năm cho cả mẹ và con. Tuy nhiên, không phải lúc nào bỏ bú cũng là do trẻ muốn cai sữa.
Cho con bú là một phương pháp nuôi dạy con cái có liên quan đến sự phát triển tình cảm của trẻ. Đặc biệt là sự gắn bó tình mẫu tử. Việc cho con bú sẽ giúp mẹ và con hiểu nhau hơn, tránh những xung đột trong thời thơ ấu. Đừng lo lắng rằng con bạn sẽ bú mẹ mãi mãi. Tất cả trẻ em đều có thể tự ngưng bú mẹ. Cho dù bạn muốn nuôi con bằng sữa mẹ chỉ trong vài ngày hay 1 năm, nuôi con bằng sữa mẹ là một quyết định bạn sẽ không bao giờ hối hận.