Các nguyên nhân gây nên viêm amidan
Viêm amidan là bệnh lý phổ biến trong cộng đồng. Tình trạng này thường gặp ở mọi lứa tuổi. Bệnh có thể gay đau rát họng, khó nuốt và có nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Việc phát hiện sớm viêm amidan để có hướng điều trị kịp thời là rất cần thiết. Tuy vậy, bệnh vẫn thường bị nhầm lẫn với các triệu chứng viêm đường hô hấp khác. Vậy cách nhận biết chính xác viêm amidan là gì, nguyên nhân gây bệnh và phương pháp điều trị ra sao? Hãy cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Đinh Thế Huy tìm hiểu qua bài viết sau. Show
Nội dung bài viết
Tổng quan về viêm amidanAmidan khẩu cái (gọi tắt là amidan) là một thành phần của vòng bạch huyết Waldeyer (bao gồm amidan, V.A, amidan vòi và amidan lưỡi). Vòng bạch huyết này có thành phần chủ yếu là mô lympho và là một chốt chặn quan trọng, thực hiện chức năng miễn dịch ban đầu chống lại các tác nhân gây bệnh được nuốt hoặc hít vào. Chính vì có chức năng miễn dịch và thường xuyên tiếp xúc, chống lại các tác nhân gây bệnh, các thành phần trong vòng bạch huyết Waldeyer là những vị trí dễ bị viêm nhiễm. Trong đó, amidan và V.A là hai vùng thường bị viêm nhất và có thể ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, lao động và học tập. Hệ thống bạch huyết WaldeyerViêm amidan là bệnh lý thường gặp, chiếm khoảng 1,3% bệnh nhân đến khám ngoại trú tại các phòng khám và bệnh viện. Viêm amidan có thể gặp ở cả người lớn và trẻ em. Tuy nhiên, tỷ lệ viêm amidan phổ biến hơn ở trẻ em do sự thiếu hụt miễn dịch sinh lý ở lứa tuổi này.1 Phân loại bệnhHầu hết các trường hợp viêm amidan là hậu quả của nhiễm trùng, có thể do cả tác nhân siêu vi (thường gặp hơn) lẫn vi khuẩn. Viêm amidan còn có thể chia thành viêm amidan cấp tính và viêm amidan mạn tính, tùy theo thời gian diễn tiến của bệnh.1 Viêm amidan cấp tínhĐây là tình trạng viêm cấp tính của mô amidan. Tác nhân gây bệnh chủ yếu là do nhiễm trùng. Quá trình viêm amidan cấp tính có thể kéo dài khoảng 3 – 4 ngày cho đến khoảng 2 tuần. Viêm amidan mạn tínhTác nhân gây bệnh chính của viêm amidan mạn tính là vi khuẩn, đặc biệt là nhóm liên cầu beta tiêu huyết nhóm A (GABHS). Viêm amidan mạn tính thường có 3 thể bệnh chính là:
Nguyên nhân viêm amidanHầu hết viêm amidan là do tác nhân nhiễm trùng, bao gồm cả tác nhân siêu vi lẫn tác nhân vi khuẩn. Trong đó, tác nhân siêu vi chiếm ưu thế. Một số tác nhân gây bệnh được liệt kê dưới đây:1 2 Tác nhân siêu vi (virus)Các tác nhân siêu vi gây viêm amidan cũng tương tự như các tác nhân gây ra bệnh viêm đường hô hấp trên (chẳng hạn như cảm lạnh thông thường), bao gồm các tác nhân thường gặp như:
Một số tác nhân đặc biệt khác cũng có thể gây viêm amidan có thể kể đến như:
Tác nhân vi khuẩnViêm amidan do tác nhân vi khuẩn ít gặp hơn so với tác nhân siêu vi, có thể kể đến các tác nhân như:
Ngoài ra, còn có một số tác nhân đặc biệt gây ra viêm amidan như giang mai, lậu,… Các yếu tố nguy cơ gây viêm amidan3
Triệu chứng của viêm amidanViêm amidan cấpCác triệu chứng có thể gặp của viêm amidan cấp bao gồm:1 2 3 4
Viêm amidan cấp do siêu vi hay vi khuẩn? Trên lâm sàng, có một số dấu hiệu giúp phân biệt viêm amidan cấp do siêu vi hay vi khuẩn. Tuy nhiên, sự phân biệt viêm amidan do nguyên nhân siêu vi hay vi khuẩn bằng thăm khám lâm sàng chỉ mang tính chất tương đối. Cách tốt nhất để xác định tác nhân gây viêm amidan là phết họng làm test nhanh với vi khuẩn hoặc nuôi cấy vi khuẩn.1 2 3 1. Viêm amidan cấp do siêu vi3
2. Viêm amidan cấp do vi khuẩn3
Viêm amidan mạnLà hiện tượng viêm amidan tái đi tái lại. Quá trình viêm có thể làm cho amidan to ra, gọi là thể quá phát hoặc ngược lại, ở người lớn tuổi hơn, viêm amidan tái đi tái lại làm cho amidan xơ teo, trở thành nơi chứa đựng vi khuẩn, gây ra các triệu chứng và biến chứng cho người bệnh. Các triệu chứng chính của viêm amidan mạn có thể kể đến là:
Điều trị viêm amidan tại nhà có được không?Vì phần lớn viêm amidan cấp là do tác nhân siêu vi và không biến chứng, viêm amidan có thể được điều trị tại nhà. Các biện pháp có thể áp dụng tại nhà để giúp giảm triệu chứng cho người bệnh bao gồm:5 6 1. Nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức trong thời gian bệnhNgười bị viêm amidan nên nghỉ ngơi càng nhiều càng tốt. Việc thư giãn sẽ tiếp năng lượng cho cơ thể chống lại nhiễm virus hoặc vi khuẩn. Tiếp tục đi làm hoặc đi học không chỉ kéo dài thời gian mắc bệnh của bạn mà còn có thể khiến những người khác có nguy cơ bị lây nhiễm bệnh. 2. Ăn thức ăn mềm, tránh đồ ăn cứngĐối với những người bị viêm amidan, việc ăn thức ăn cứng hoặc sắc nhọn có thể gây khó chịu, thậm chí là đau đớn. Thức ăn cứng có thể làm xước cổ họng, dẫn đến kích ứng và làm nghiêm trọng tình trạng viêm. Thực phẩm cứng cần tránh bao gồm:
Mọi người nên thử ăn thức ăn mềm hơn, dễ nuốt hơn như nước canh, súp hoặc sinh tố cho đến khi các triệu chứng giảm dần. 3. Uống nhiều nướcNgười bệnh nên uống nhiều nước. Đồng thời, bạn cũng cần chia thành các lượng nhỏ đều đặn trong ngày. 4. Súc miệng bằng nước muối ấmSúc miệng bằng nước muối ấm có khả năng tạm thời làm dịu cơn đau hoặc cảm giác nhột nhột ở phía sau cổ họng. Đồng thời bạn có thể sử dụng các loại nước súc họng/thuốc xịt họng sát khuẩn. 5. Sử dụng thuốc giảm đauĐối với người lớn, có thể sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt trong trường hợp sốt trên 38,5℃ và cần có sự hướng dẫn của dược sĩ hoặc bác sĩ gia đình. Khi nào cần gặp bác sĩ?Viêm amidan cấp4 5Đối với viêm amidan cấp, cần đến gặp bác sĩ khi có một hoặc nhiều trong các dấu hiệu sau:
Viêm amidan mạn3Đối với viêm amidan mạn, các triệu chứng thường không rầm rộ, nhưng kéo dài gây phiền toái trong cuộc sống của người bệnh. Bạn cần đến gặp bác sĩ trong các trường hợp:
Biến chứng nguy hiểm của viêm amidanCác biến chứng của viêm amidan rất hiếm và thường chỉ xảy ra với trường hợp viêm do nhiễm vi khuẩn. Những biến chứng thường là kết quả của việc nhiễm trùng lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Các biến chứng có thể xảy ra của bệnh viêm amidan bao gồm:7
Các biến chứng khác của viêm amidan rất hiếm và thường chỉ xảy ra nếu tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn tiềm ẩn không được điều trị. Chúng bao gồm:
Viêm amidan có ảnh hưởng gì đến cuộc sống?Bên cạnh biến chứng áp xe quanh amidan, sốt thấp khớp, viêm cầu thận, viêm amidan có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống như:3
Chẩn đoán viêm amidanViêm amidan cấp1 2 3Các bác sĩ chẩn đoán viêm amidan cấp chủ yếu dựa trên triệu chứng và thăm khám lâm sàng trong hầu hết các trường hợp. Như đã nêu ở trên, các triệu chứng chủ yếu của viêm amidan cấp bao gồm sốt, đau họng, nuốt đau, amidan sung huyết đỏ và có thể có mủ. Ở một số trường hợp, người bệnh còn có thể nổi hạch góc hàm sưng đau. Do đó, để chẩn đoán viêm amidan cấp, các bác sĩ sẽ cần khai thác kĩ diễn tiến bệnh và thăm khám:
Hầu hết các trường hợp viêm amidan cấp là do siêu vi. Ở những trường hợp nghi ngờ viêm amidan cấp do vi khuẩn, bác sĩ có thể sử dụng phết họng để thực hiện test nhanh kháng nguyên tìm liên cầu beta tiêu huyết nhóm A (tác nhân vi khuẩn gây viêm amidan cấp thường gặp nhất và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm lên thận, tim, …). Phết họng còn được dùng để cấy vi khuẩn để xác định chính xác tác nhân vi khuẩn và cấy kháng sinh đồ để có hướng sử dụng kháng sinh thích hợp trong những trường hợp kém đáp ứng với điều trị ban đầu. Kết quả cấy thường có sau 2 – 5 ngày.2 Ở những trường hợp nghi ngờ viêm amidan cấp có biến chứng, các bác sĩ có thể phải chỉ định thêm các cận lâm sàng khác như xét nghiệm máu và chụp CT scan để chẩn đoán. Trong những trường hợp này, chỉ số bạch cầu thường tăng cao, các chỉ dấu sinh học của quá trình viêm nhiễm như CRP hay procalcitonin cũng tăng cao. Trên phim CT scan có thể có hình ảnh ổ áp xe. Áp xe quanh amidan tráiViêm amidan mạnĐối với viêm amidan mạn, việc chẩn đoán dựa hoàn toàn vào diễn tiến, triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng của người bệnh.1 3 Những phương pháp điều trị bệnhĐiều trị viêm amidan cấp bằng thuốcMục tiêu chính của điều trị viêm amidan cấp là làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Các thuốc có thể sử dụng trong điều trị viêm amidan cấp bao gồm:
Kháng sinh có thể giúp hồi phục sớm hơn, giảm nguy cơ lây nhiễm và giảm nguy cơ xuất hiện các biến chứng. Tuy nhiên, sử dụng kháng sinh có thể làm gia tăng nguy cơ đề kháng kháng sinh. Do đó, không được tự ý mua kháng sinh mà không có chỉ định của bác sĩ. Người bệnh cần tuân thủ đúng theo phác đồ điều trị thuốc kháng sinh và tái khám đúng hẹn để đạt được kết quả điều trị cao nhất.8 Điều trị viêm amidan mạnViêm amidan mạn cũng có thể điều trị bằng các thuốc giảm đau, kháng sinh, súc họng. Cần phẫu thuật cắt amidan trong các trường hợp bệnh kéo dài dai dẳng, không đáp ứng với điều trị thông thường. Cắt amidan là gì?Cắt amidan được định nghĩa là phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn amidan cùng với vỏ bao amidan, theo Hội Tai Mũi Họng và Phẫu thuật Đầu cổ Hoa Kỳ (American Academy of Otolaryngology-Head and Neck Surgery). Phương pháp này được thực hiện bằng cách bóc tách khoang quanh amidan nằm giữa bao amidan và thành cơ siết họng.9 10 Với kỹ thuật tiên tiến hiện nay, để cắt amidan mang lại những lợi ích thiết thực cho người bệnh như giảm chảy máu, giảm đau và nhanh hồi phục, các bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phẫu thuật thích hợp cho người bệnh như phẫu thuật khi người bệnh được gây mê có đặt nội khí quản bằng cách sử dụng dao điện đơn cực hay lưỡng cực, cắt amidan bằng dao laser, dao siêu âm hay coblator, dao plasma,…3 Khi nào nên cắt amidan?Bác sĩ sẽ xem xét chỉ định cắt amidan đối với các trường hợp:
Cách phòng ngừa viêm amidanHiện tại không có vắc xin để phòng ngừa viêm họng hay viêm amidan cấp. Để phòng ngừa viêm amidan, ta có thể thực hiện các biện pháp sau:5
Trên đây là những thông tin về viêm amidan. Bệnh có thể được chữa khỏi nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Khi có những dấu hiệu bất thường, bạn nên đi khám để được chẩn đoán sớm bệnh và có cách phòng ngừa hiệu quả. |