Khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế
Ông Lê Đình Bàn nói chuyện với
"Tháng Tám vùng lên Huế của ta..." Ðồng chí Hoàng Anh, nguyên Bí thư Trung ương Ðảng, Phó Thủ tướng Chính phủ bồi hồi nhắc lại những ngày hào hùng Tháng Tám mùa thu năm 1945 ở Huế: Khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế lúc bấy giờ là nhiệm vụ đầy cam go. Lúc ấy, bên cạnh chính phủ bù nhìn của Trần Trọng Kim. Huế là nơi đồn trú của quân đội Nhật có tới năm nghìn sĩ quan và binh sĩ do cố vấn Yo-kô-ha-ma chỉ huy, chưa kể hàng chục nghìn lính khố xanh, khố vàng, khố đỏ... của triều đình nhà Nguyễn. Thắng lợi ở Thừa Thiên - Huế có ý nghĩa và tầm quan trọng sâu sắc đối với cả nước. Nhớ lại những ngày lịch sử đó, đồng chí Hoàng Anh kể: Chiều 20-8, Thường vụ Việt Minh tỉnh họp mở rộng để bàn kế hoạch khởi nghĩa ngày 23-8. Hai đoàn cán bộ chúng tôi cử ra Trung ương để xin chỉ thị vẫn chưa về. Ðúng lúc cuộc họp kết thúc thì đoàn cán bộ của Trung ương gồm có các đồng chí Nguyễn Duy Trinh, Tố Hữu, và Hồ Tùng Mậu vào Huế chỉ đạo khởi nghĩa. Ðó là sự tiếp sức rất kịp thời cho Huế. Năm 1945, ở Huế có trường võ bị tên là Trường Quân sự thanh niên tiền tuyến. Ðiều đặc biệt là, ngôi trường này tuy do chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim lập nên nhưng điều hành lại là những trí thức yêu nước nổi tiếng như Giáo sư Tạ Quang Bửu, Luật sư Phan Anh. Nhiều học viên đã được Việt Minh giác ngộ cách mạng, tham gia đấu tranh giành chính quyền ở Huế. Những người cao tuổi ở Huế còn nhớ mãi sự kiện: Ngày 20-8, Ủy ban khởi nghĩa đã hạ cờ quẻ ly của Nam Triều, treo lá cờ cách mạng nền đỏ sao vàng lên kỳ đài Phu Văn Lâu. Hai tự vệ tài trí, quả cảm thực hiện công việc này là Nguyễn Thế Lương (tức Cao Pha, cũng là người sau đó được giao nhiệm vụ đưa Vua Bảo Ðại thoái vị ra Hà Nội làm cố vấn cho Chính phủ ta, sau này là Thiếu tướng, Giáo sư, Phó viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự) và Ðặng Văn Việt. Ông Ðặng Văn Việt, trong kháng chiến chống thực dân Pháp là chỉ huy Trung đoàn 174. Nhớ lại thời trai trẻ, ông hào sảng kể: Ngày 21-8, được Việt Minh giao nhiệm vụ, chúng tôi cuộn lá cờ đỏ sao vàng cỡ lớn, gác lên hai chiếc xe đạp, tiến thẳng về kỳ đài. Cả tiểu đội lính dõng có mặt nhất cử nhất động theo lệnh hai chúng tôi, buộc lá cờ đỏ sao vàng vào ròng rọc kéo lên cao. Sự kiện diễn ra trước sự bất động của hàng trăm tay súng lính khố vàng giữ thành. Ðiều này dễ hiểu bởi những người đi treo cờ mang theo sức mạnh của quần chúng cách mạng. Lá cờ đỏ sao vàng kiêu hãnh tung bay trên kỳ đài ngày ấy làm rúng động Kinh thành Huế. Những con đường, dòng sông tràn sắc đỏ... Ðồng chí Nguyễn Hữu Hường (tức Thọ), năm 1945, là thành viên Ban vận động khởi nghĩa tổng Hương Cần (trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đồng chí là Bí thư Huyện ủy Hương Trà). Ðồng chí Hường nhớ lại: Tại Huế, từ ngày 21-8-1945, các đội tự vệ, các đoàn thể cứu quốc có trang bị vũ khí thô sơ, giương băng, cờ, biểu ngữ, biểu tình thị uy qua các đường phố. Bọn lính Nhật hoảng sợ không dám hành động. Ở Cố đố Huế, Vĩ Dạ là nơi có nhiều dinh thự của các ông hoàng, bà chúa. Nổi bật với Phủ Tuy Lý Vương Miên Trinh, hiệu Vĩ Dạ (con Vua Minh Mạng). Theo chỉ dẫn của nhà nghiên cứu lịch sử Ðảng Ngô Kha (nguyên Trưởng Ban nghiên cứu lịch sử Ðảng tỉnh Thừa Thiên - Huế), chúng tôi thăm lại dinh thự cũ của cụ Thượng thư Ưng Tôn. Cụ là cháu nội Tuy Lý Vương Miên Trinh. Ông Bửu Dục, con cụ Ưng Tôn, nay là chủ nhân ngôi dinh thự cổ. Bên bến Vĩ Dạ, rực rỡ nắng vàng, ông Bửu Dục, vốn là sĩ quan quân đội về hưu, nay đã tròn 60 năm tuổi Ðảng, tâm sự: Nhiều người trong Hoàng tộc theo lời hiệu triệu của Bác Hồ, của Việt Minh đã hòa mình vào phong trào cách mạng, hăng hái tham gia các cuộc biểu tình, tuần hành. Tôi cùng các anh, các chị em ruột là Bửu Kỳ, Như Hoành, Nam Mai, Bửu Hiến cùng trong số đó. Cách mạng Tháng Tám thành công, được hưởng nền độc lập, tự do của dân tộc, nhiều con cháu trong Hoàng tộc theo cách mạng đã được đào tạo, hoặc được mời giữ những trọng trách và có nhiều cống hiến cho đất nước. Giờ đây bên Ðập Ðá, vẫn những con thuyền sáng sáng chở nông sản, đặc sản cung cấp cho Vĩ Dạ, mảnh đất có nhiều gia đình, dòng họ vẫn giữ lối sống rất Huế. Trong ngõ hẻm, ngôi nhà ba tầng lớn kề bên ngôi vườn nhỏ, có những bệ đá cẩn khắc công phu vốn là trụ nhà của những gia đình Hoàng tộc nằm dưới những gốc mai cảnh. Nơi đó ông Vĩnh Tập, con trai thứ ba của cụ Bửu Trác (Bửu Trác là vị quan nhất phẩm, cháu nội Vua Hiệp Hòa) thường ngồi thưởng trà cùng các cựu chiến binh một thời trận mạc. Ông nguyên là Chính ủy đơn vị hải quân cảng Cửa Việt. Vào những ngày Cách mạng Tháng Tám sôi sục, ông làm liên lạc của Ủy ban kháng chiến. Cũng như các nhân chứng một thời, ông nhớ lại những ngày đã qua: Chiều 23-8, tại sân vận động Huế, hàng chục nghìn người dân đổ về tập trung, hàng ngũ chỉnh tề dưới rừng cờ đỏ sao vàng phấp phới, Ủy ban khởi nghĩa tiến vào lễ đài giữa tiếng hoan hô vang dội. Ðồng chí Tố Hữu đọc diễn văn tuyên bố, từ nay chính quyền về tay nhân dân. Ủy ban nhân dân Cách mạng lâm thời tỉnh do ông Tôn Quang Phiệt làm Chủ tịch, đồng chí Hoàng Anh làm Phó Chủ tịch. Những ngày tháng 8 này, người dân Huế vui mừng trước chủ trương của Ðảng và Nhà nước: Xây dựng Thừa Thiên - Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Ðại hội Ðảng bộ thành phố Huế đã đề ra các mục tiêu giải pháp xây dựng thành phố xứng đáng là trung tâm văn hóa, du lịch đặc sắc, là trung tâm thương mại, dịch vụ và giao dịch quốc tế; trung tâm giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học lớn nhất miền trung. Lê Mậu Lâm
Nhân dân các địa phương vùng lên giành chính quyền trong những ngày Cách mạng tháng Tám sôi sục. (Nguồn: Tư liệu TTXVN) (TTXVN/Vietnam+) Xem thêm 70 năm Quốc khánh |