Độ co giãn của cầu theo giá = - 3 có nghĩa là gì

Quy luật cầu nói cho chúng ta biết rằng, lượng cầu về một loại hàng hoá sẽ tăng lên hoặc giảm xuống khi giá của hàng hoá giảm hoặc tăng. Tuy nhiên, vì những lý do thực tiễn, trong nhiều trường hợp, người ta cần biết rõ hơn về mức độ phản ứng của lượng cầu trước sự thay đổi của giá hàng hoá. Khi người bán hàng có ý định tăng giá hàng hoá của mình lên 5%, người này chắc chắn rất muốn biết những người tiêu dùng sẽ phản ứng như thế nào trước sự kiện này: lượng hàng mà anh ta (hay chị ta) bán được sẽ giảm đi bao nhiêu phần trăm? Quyết định của người bán hàng sẽ tuỳ thuộc vào dự đoán của của anh ta (hay chị ta) về đại lượng này. Nếu lượng hàng bán được sụt giảm nhiều (ví dụ 10%), thông thường, người này sẽ thay đổi ý định tăng giá. Nếu lượng hàng có thể bán được sụt giảm không đáng kể, (ví dụ, chỉ giảm 1%), anh ta (hay chị ta) sẽ vững tâm thực hiện ý định tăng giá của mình. Khi chúng ta muốn đo mức độ phản ứng của một biến số kinh tế trước sự thay đổi của một biến số khác có liên quan, chúng ta dùng thước đo độ co giãn.

I. Co giãn của cầu theo giá

1. Khái niệm

Co giãn của cầu theo giá là thước đo sự nhạy cảm của lượng cầu đối với sự thay đổi của giá cả của hàng hóa đó trong điều kiện các nhân tố khác không đổi.

Hệ số co giãn của cầu theo giá là phần trăm biến đổi của lượng cầu khi giá cả hàng hóa đó thay đổi 1%.

2. Phương pháp tính

Co giãn điểm là sự co giãn tại một điểm trên đường cầu. Áp dụng phương pháp tính co giãn điểm khi có sự thay đổi vô cùng nhỏ của lượng cầu và các yếu tố ảnh hưởng.

Co giãn khoảng là sự co giãn trên một khoảng hữu hạn của đường cầu. Thực chất là co dãn giữa hai mức giá khác nhau. Áp dụng phương pháp tính co giãn khoảng khi có sự thay đổi lớn và rời rạc của lượng cầu và các yếu tố ảnh hưởng.

Chú ý:

+ Hệ số co giãn của cầu theo giá bao giờ cũng có giá trị âm.

+ Trên một đường cầu tuyến tính, các giá trị co giãn của cầu theo giá tại các điểm khác nhau là khác nhau. Điểm có tung độ càng cao thì có giá trị co giãn tính theo trị tuyệt đối càng lớn.

+ Phân biệt độ co giãn và độ dốc

Độ dốc: độ dốc là thước đo bằng số chính xác mức thay đổi của Y ứng với mức thay đổi của X.

Độ co giãn của đường cầu: bằng tích của độ dốc và tỉ số giá và sản lượng.

3. Phân loại

Hệ số co giãn của cầu theo giá có thể có 5 giá trị tương ứng như sau:

3.1 Cầu ít co giãn. Tức là khi giá thay đổi 1% sẽ làm lượng cầu thay đổi nhỏ hơn 1%. VD: Xăng, điện, nước Người tiêu dùng ít nhạy cảm với sự thay đổi của giá;

Đường cầu dốc;

Đây là những hàng hoá ít có khả năng thay thế, hàng thiết yếu.

3.2 Cầu co giãn tương đối theo giá. Tức là khi giá thay đổi 1% sẽ làm lượng cầu thay đổi lớn hơn 1%. VD: Thịt lợn và thịt bò, bún và phở, các mạng điện thoại di động

Người tiêu dùng rất nhạy cảm với sự thay đổi giá cả;

Đường cầu thoải;

Là những hàng hoá có nhiều khả năng thay thế.

3.3 Cầu co giãn đơn vị. Tức là khi giá thay đổi 1% sẽ làm lượng cầu thay đổi 1%. Đây là trường hợp chỉ có trong lý thuyết.

3.4 Cầu hoàn toàn không co giãn. Tức là khi giá thay đổi, lượng cầu vẫn giữ nguyên. VD: các loại thuốc chữa bệnh đặc trị, các loại dịch vụ làm hộ chiếu

Người tiêu dùng luôn mua tại một lượng Q1 cố định ở mọi mức giá;

Đường cầu là đường thẳng song song với trục tung;

Là những hàng hoá không có khả năng thay thế.

3.5 Cầu co giãn hoàn toàn. Tức là khi giá không đổi, lượng cầu thay đổi ( P =0, Q rất lớn). Và khi giá thay đổi rất nhỏ, lượng cầu sẽ giảm tới 0. VD: các sản phẩm nông sản, vở học sinh

Người tiêu dùng chỉ mua ở mức giá P1 duy nhất; Đường cầu là đường thẳng song song với trục hoành; Là những hàng hoá thuộc thị trường cạnh tranh hoàn hảo và có vô số khả năng thay thế.

4. Các nhân tố ảnh hưởng tới hệ số co giãn của cầu theo giá

4.1. Sự sẵn có của hàng hóa thay thế

Một hàng hoá càng có nhiều hàng hoá thay thế thì cầu về hàng hoá đó càng co giãn nhiều theo giá và ngược lại.

VD: Dầu gội trên thị trường có nhiều loại có thể thay thế. Nếu giá dầu gội Clear tăng thì người tiêu dùng sẽ mua các loại dầu gội khác và làm cầu của dầu gội Clear giảm đi đáng kể, cầu sẽ co giãn tương đối. Gạo, xăng dầu là hàng hóa thiết yếu, ít có khả năng thay thế nên khi giá gạo, xăng tăng thì vẫn không ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng.

4.2. Khoảng thời gian giá thay đổi

Thông thường trong dài hạn cầu co giãn nhiều hơn trong ngắn hạn.

VD: Khi giá xăng dầu tăng, người tiêu dùng không thể ngay lập tức thay thế xe máy chạy xăng bằng phương tiện gì khác. Do đó, độ co giãn của cầu về xăng trong một thời gian ngắn là thấp. Tuy nhiên, nếu giá xăng tiếp tục tăng cao trong dài hạn thì người tiêu dùng có thể sử dụng xe đạp điện để thay thế xe máy.

4.3. Tính chất của hàng hóa

Nhìn chung hàng hóa xa xỉ có hệ số co giãn cao, các hàng hóa thiết yếu ít co giãn hơn.

VD: Khi tô tô, xe máy giảm giá một nửa thì người tiêu dùng sẽ mua ô tô, xe máy nhiều hơn. Ngược lại, khi giá của gạo, xăng giảm giá một nửa thì lượng cầu về gạo, xăng hầu như không thay đổi.

4.4. Tỷ lệ ngân sách dành cho hàng hóa

Tỷ lệ ngân sách dành cho hàng hóa càng lớn thì cầu về hàng hoá càng co giãn và ngược lại.

VD: Một người hàng tuần sử dụng 50.000 VNĐ đi uống bia thì khi giá bia tăng 50% từ 4.000 VNĐ/cốc lên 6.000 VNĐ/cốc, người tiêu dùng này vẫn tiếp tục uống bia. Nhưng nếu người tiêu dùng này có ý định mua ô tô, khi giá ô tô tăng lên 50% thì dù có đủ tiền để mua ô tô, người tiêu dùng này vẫn sẽ cân nhắc xem có nên mua ô tô nữa không.

5. Ý nghĩa

Mối quan hệ giữa giá, hệ số co giãn của cầu và doanh thu

+ Tổng doanh thu là tổng số tiền thu được do bán hàng hoá, được tính bằng tích số của giá bán và lượng bán, ký hiệu TR (Total Revenue).

+ Công thức: TR = P x Q

* Ý nghĩa của việc nghiên cứu mối quan hệ giữa P, EDP, TR:

+ Giúp người bán quyết định được nên tăng hay giảm giá để tăng tổng doanh thu nếu như biết được EDP của hàng hóa đó.

+ Một sản phẩm của doanh nghiệp có cầu co giãn đối với đối tượng khách hàng nhất định song lại có cầu không co giãn đối với đối tượng khách hàng khác thì doanh nghiệp nên có chính sách tăng giảm giá thích hợp nhằm tăng tổng doanh thu.

+ Nhà nước muốn tăng doanh thu từ thuế thì nên đánh thuế vào những hàng hoá có cầu ít co giãn theo giá.

VD: Nhà nước có thể đánh thuế vào xăng, điện, sách giáo khoa

+ Ước tính sự thay đổi của giá để loại bỏ sự dư thừa và thiếu hụt của thị trường.

II. Co giãn của cầu theo thu nhập

1. Khái niệm

Co giãn của cầu theo thu nhập là thước đo sự nhạy cảm của lượng cầu đối với sự thay đổi của thu nhập trong điều kiện các nhân tố khác không đổi.

Hệ số co giãn của cầu theo thu nhập là phần trăm biến đổi của lượng cầu khi thu nhập thay đổi 1%.

2. Phương pháp tính

3. Phân loại

Hệ số co giãn của cầu theo thu nhập có thể có 3 giá trị tương ứng như sau:

4. Ý nghĩa

Nghiên cứu EDI giúp các nhà sản xuất dự đoán cầu của người tiêu dùng khi đã biết thu nhập của họ thay đổi như thế nào.

Nghiên cứu EDI giúp doanh nghiệp biết được hàng hoá mà mình cung cấp là hàng hoá thông thường hay hàng hoá thứ cấp đối với người tiêu dùng.

Nghiên cứu EDI giúp doanh nghiệp thay đổi chiến lược sản xuất phù hợp (như thay đổi thị trường, đổi mới sản phẩm, thay đổi loại sản phẩm sản xuất, thay đổi cơ cấu đầu tư.) khi có dự báo về sự thay đổi của nền kinh tế (phát triển hay suy thoái).

III. Co giãn của cầu theo giá cả hàng hóa khác (co giãn chéo)

1. Khái niệm

Co giãn của cầu theo giá cả hàng hóa khác là thước đo sự nhạy cảm của lượng cầu hàng hóa đó trước sự thay đổi của giá cả hàng hóa khác trong điều kiện các nhân tố khác không đổi.

Hệ số co giãn chéo của cầu đối với giá là phần trăm biến đổi của lượng cầu khi giá cả của hàng hóa liên quan thay đổi 1%.

2. Phương pháp tính

Phương pháp tính co giãn chéo

3. Phân loại

Phân loại co giãn chéo

4. Ý nghĩa

• Nghiên cứu EDX,Y giúp doanh nghiệp xác định được hàng hoá mà mình cung cấp và hàng hoá liên quan là hàng hoá bổ sung, thay thế hay độc lập.
• Nghiên cứu EDX,Y giúp doanh nghiệp tính toán được mức thay đổi về lượng cầu của một hàng hoá khi đã biết mức thay đổi về giá của hàng hoá liên quan.
• Nghiên cứu EDX,Y giúp doanh nghiệp xác định được mức độ cạnh tranh với các hãng khác sản xuất các hàng hoá liên quan để từ đó có các chính sách phù hợp đối với từng loại đối thủ cạnh tranh.

IV. Co giãn của cung theo giá

1. Khái niệm

Co giãn của cung theo giá là thước đo sự nhạy cảm của lượng cung đối với sự thay đổi của giá cả của hàng hóa đó trong điều kiện các nhân tố khác không đổi.

2. Phương pháp tính

Co giãn điểm: Là sự co giãn tại một điểm trên đường cung. Áp dụng phương pháp tính co giãn điểm khi có sự thay đổi vô cùng nhỏ của lượng cung và các yếu tố ảnh hưởng.

Co giãn khoảng: Là sự co dãn trên một khoảng hữu hạn của đường cung. Áp dụng phương pháp tính co giãn khoảng khi có sự thay đổi lớn và rời rạc của lượng cung và các yếu tố ảnh hưởng.

3. Phân loại

Hệ số co giãn của cung theo giá có thể có 5 giá trị tương ứng như sau:

3.1 Cung ít co giãn.

Tức là khi giá thay đổi 1% sẽ làm lượng cung thay đổi nhỏ hơn 1%.

Người sản xuất ít nhạy cảm với sự thay đổi của giá;

Đường cung dốc.

Tức là khi giá thay đổi 1% sẽ làm lượng cung thay đổi lớn hơn 1%.

Người sản xuất rất nhạy cảm với sự thay đổi của giá;

Đường cung thoải.

3.3 Cung co giãn đơn vị. Tức là khi giá thay đổi 1% sẽ làm lượng cung thay đổi đúng 1%. Trường hợp này chỉ có trên lý thuyết.

3.4 Cung hoàn toàn không co giãn. Tức là khi giá thay đổi, lượng cung vẫn giữ nguyên.

Người sản xuất luôn bán tại một lượng Q1 cố định ở mọi mức giá;

Đường cung là đường thẳng đứng song song với trục tung.

3.5 Cung co giãn hoàn toàn. Tức là khi giá không đổi, lượng cung vẫn thay đổi. Và khi giá thay đổi rất nhỏ thì lượng cung sẽ giảm tới 0.

Người tiêu dùng chỉ mua ở mức giá P1 duy nhất;

Đường cung là đường thẳng song song với trục hoành.

4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hệ số co giãn của cung theo giá

4.1. Khả năng thay thế của các yếu tố sản xuất

Những hàng hoá dịch vụ được sản xuất bằng cách sử dụng các yếu tố sản xuất duy nhất hoặc hiếm thì có độ co giãn của cung thấp, thậm chí bằng 0.

Những hàng hoá được sản xuất bằng cách sử dụng các yếu tố sản xuất phổ biến, có độ co giãn của cung cao.

4.2. Khoảng thời gian kể từ khi giá thay đổi

Khoảng thời gian kể từ khi giá thay đổi càng dài, độ co giãn của cung càng lớn. Tức là trong ngắn hạn, đường cung thường ít co giãn theo giá, trong dài hạn, đường cung co giãn theo giá nhiều hơn.

VD: Khi có quá nhiều người trồng vải thiều làm giá vải thiều giảm thì người nông dân vẫn phải thu hoạch vải thiều và phải bán với mức giá thấp. Nhưng trong dài hạn, người nông dân có thể trồng ít vải hơn và chuyển sang trồng nhãn, cam hay bưởi

Ý nghĩa của EDP và ESP trong việc xác định mức độ chịu thuế của người tiêu dùng và ngườii sản xuất

Khi thuế đánh vào hàng hóa trên thị trường sẽ làm dịch chuyển đường cung sang trái và lên trên một đoạn đúng bằng mức thuế.

Khi có thuế, đường cung dịch chuyển từ S sang St một đoạn bằng mức thuế T, và điểm cân bằng mới là Et. Khi đó giá thị trường tăng từ P* tới Pt, còn lượng giao dịch trên thị trường giảm từ Q* xuống Qt.

• Người tiêu dùng sẽ chịu mức thuế là Pt P*;
• Người sản xuất chịu mức thuế là T (Pt P*);
• Lợi ích ròng xã hội mất đi do chính sách thuế của Chính phủ là diện tích tam giác FEEt.

Mức độ tương quan giữa hệ số co giãn của cầu và cung theo giá sẽ cho biết ai sẽ phải chịu gánh nặng thuế nhiều hơn:

• Nếu cầu co giãn ít hơn cung thì người tiêu dùng sẽ phải chịu phần thuế lớn hơn người sản xuất trong gánh nặng về thuế.
• Nếu cầu co giãn hơn cung thì người tiêu dùng sẽ phải chịu phần thuế ít hơn người sản xuất trong gánh nặng về thuế
• Nếu cầu và cung co giãn đơn vị thì gánh nặng thuế được chia đều cho người sản xuất và người tiêu dùng. Nếu cầu không co giãn thì người tiêu dùng chịu toàn bộ gánh nặng về thuế.
• Nếu cầu co giãn hoàn toàn thì người sản xuất chịu toàn bộ gánh nặng về thuế.

Tham Khảo

^ Fundamental Methods of Mathematical Economics, 3rd Edition, Alpha C Chiang, McGraw-Hill, 1984, page 191

Kinh tế vi mô (Bộ GD-ĐT, ĐH Kinh Tế, ĐH Ngoại Thương), Samuelson & Nordhaus (Kinh tế học 1995)
Mankiw GS KTH ĐH harvard (Nguyên lý kinh tế).