Sự khác nhau giữa cao nguyên và sơn nguyên

Trong địa chất học, địa lý học và một vài khoa học Trái Đất khác, cao nguyên[1] là một khu vực tương đối bằng phẳng, có sườn dốc và thường có độ cao tuyệt đối trên 500 m, bị hạn chế bởi các vách bậc hay sườn dốc rõ nét với vùng đất thấp xung quanh. Cao nguyên bị xâm thực mạnh được gọi là cao nguyên bị chia cắt. Cao nguyên núi lửa là cao nguyên được tạo ra từ hoạt động núi lửa.

Cao nguyên lớn nhất và cao nhất thế giới là cao nguyên Thanh Tạng[2], được coi là "mái nhà của thế giới" với diện tích khoảng 2,5 triệu km² và độ cao trung bình trên 4.500 m, hiện nay vẫn đang được tiếp tục hình thành do va chạm của mảng kiến tạo Ấn-Úc và mảng kiến tạo Á-Âu. Độ cao của cao nguyên này là đủ để đảo ngược các chu trình đối lưu Hadley và đẩy lùi các trận gió mùa từ Ấn Độ về phía nam.

Cao nguyên hình thành do sự phá huỷ lâu dài của quá trình phong hóa các nền đá mẹ khác nhau hoặc do một lớp dung nham núi lửa phun trào, phủ dày trên mặt địa hình cũ trong điều kiện nâng không đều và tương phản của địa hình.

Thuật ngữ cao nguyên cũng được dùng để miêu tả các thành hệ địa chất dưới đáy biển. Một vài cao nguyên dưới đáy biển, như cao nguyên Seychelles, là các mảnh của lớp vỏ lục địa nằm tách rời ra khỏi các lục địa; chúng là tương tự như các thềm lục địa. Các cao nguyên khác, như cao nguyên Ontong Java là tỉnh đá lửa lớn với thành phần là các loại bazan bậc thang.

Xem thêm: danh sách cao nguyên Việt Nam

Ở Việt Nam có các loại cao nguyên như:

• Cao nguyên bào mòn: Cao nguyên Mộc Châu.
• Cao nguyên bazan: Cao nguyên Bảo Lộc [Lâm Đồng], Cao nguyên Buôn Ma Thuột [Đắk Lắk]...

Ngoài ra, ở Việt Nam còn có một cao nguyên rất đặc biệt, được nhiều người biết đến bởi tên gọi rất dân dã, đó là Cao nguyên đá [tức Cao nguyên Đồng Văn ở tỉnh Hà Giang.]

• Định nghĩa về "Plateau" tại scienceclarified.com

1. ^ Từ gốc Hán Việt, bắt nguồn từ 高原.
2. ^ Nếu coi sơn nguyên Brasil [Planalto Brasileiro] là một cao nguyên thì nó có diện tích 4 triệu km² và là lớn nhất thế giới.

Sơn nguyên là một phần rộng về diện tích trên bề mặt Trái Đất, là sự kết hợp của các bình nguyên, cao nguyên, dãy núi và khối núi, đôi khi xen kẽ với các vùng lòng chảo bằng phẳng và rộng và nói chung nằm trên các thềm không phân chia ở độ cao lớn [trên 1.000 m][1].

Dưới đây liệt kê một số sơn nguyên:

• Sơn nguyên Aldjhhhskoye [Nga]
• Sơn nguyên Áp Lục [Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên]
• Tây Nguyên [Việt Nam]
• Sơn nguyên Armenia [Thổ Nhĩ Kỳ, Armenia, Gruzia, Azerbaijan, Iran]
• Dãy núi Assam [Ấn Độ
• Sơn nguyên Bắc Sơn [Trung Á, Trung Quốc]
• Sơn nguyên Thượng Kolyma [Nga]
• Sơn nguyên Đông Tuva [Nga]
• Sơn nguyên Ghazni [Afghanistan]
• Sơn nguyên Quý Châu [Trung Quốc]
• Sơn nguyên Javalkheti [Gruzia]
• Sơn nguyên Iran
• Sơn nguyên Karabakh [Azerbaijjan và Armenia]
• Sơn nguyên Kolym
• Sơn nguyên Koryak [Nga]
• Sơn nguyên Tiểu Á
• Sơn nguyên Yana-Oymyakon [Nga]
• Sơn nguyên Patomskoye [Nga]
• Sơn nguyên Bắc Baikal [Nga]
• Sơn nguyên Stanovoye [Nga]
• Sơn nguyên Tây Tạng hay Cao nguyên Thanh Tạng
• Sơn nguyên Chukotka [Nga]
• Sơn nguyên Shan [Myanma, Lào, Thái Lan, Trung Quốc]
• Sơn nguyên Nam Gruzia [Gruzia]
• Sơn nguyên Vân Nam hay Cao nguyên Vân Nam-Quý Châu

• Adamava
• Akhaggar [Algiéri]
• Damara [Namibia]
• Lesotho [Lesotho]
• Sơn nguyên Các miệng núi lửa khổng lồ [Tanzania]
• Sơn nguyên Tibesti [Tchad]
• Sơn nguyên Abyssinia [Ethiopia]

• Alps Australia

• Sơn nguyên Andes
• Sơn nguyên Antioquia [Columbia]
• Sơn nguyên Bolivia
• Đại Bồn địa [Hoa Kỳ]
• Sơn nguyên Brasil [Brasil]
• Sơn nguyên Guiana [Guiana, Guiana thuộc Pháp, Surinam, Venezuela, Brasil, Colombia]
• Sơn nguyên Mexico [México]
• Sơn nguyên Trung Andes

• Sơn nguyên Dinarsk [Albania, Bosnia và Herzegovina, Croatia, Kosovo, Montenegro, Serbia, Slovenia, Cộng hòa Macedonia]
• Donegal [Ireland]
• Sơn nguyên Bắc Scotland
• Sơn nguyên Scandinavia
• Sơn nguyên Mezeta [Pyrenees/Iberia]

1. ^ БСЭ[liên kết hỏng]