I. Phần nhận xét
Câu 1. Những từ ngữ và câu đặt trong dấu ngoặc kép dưới đây là lời của ai?
Nêu tác dụng của dấu ngoặc kép:
Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”, ở Bác, lòng yêu mến nhân dân đã trở thành một sự say mê mãnh liệt. Bác nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.”
Theo TRƯỜNG CHINH
Câu 2. Trong đoạn văn trên, khi nào dấu ngoặc kép được dùng độc lập? Khi nào dấu ngoặc kép được dùng phối hợp với dấu hai chấm?
Câu 3. Trong khổ thơ sau, từ lầu được dùng với ý nghĩa gì? Dấu ngoặc kép trong trường hợp này được dùng làm gì?
Có bạn tắc kè hoa
Xây “lầu” trên cây đa
Rét, chơi trò đi trốn
Đợi ấm trời mới ra.
Trả lời:
Câu 1. Những từ ngữ và câu đặt trong dấu ngoặc kép trên đây là lời của Bác Hồ.
Dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu chỗ trích dẫn trực tiếp lời nói của nhân vật.
Đó có thể là:
– Một từ hay cụm từ: “người lính vâng lệnh quốc dân ra trận”, “đầy tớ trung thành của nhân dân”.
– Một câu, một đoạn: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. ”
Câu 2. Trong đoạn văn trên, dấu ngoặc kép được dùng độc lập khi dẫn lời dẫn trực tiếp chỉ là một từ hay cụm từ. Dấu ngoặc kép được dùng phối hợp với dấu hai chấm khi lời dẫn trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn.
Câu 3. Trong khổ thơ trên từ “lầu” được tác giả sử dụng để chỉ cái tổ nhỏ của con tắc kè trên cây. Gọi cái tổ nhỏ của tác kè là “lầu”, tác giả nhằm đề cao giá trị của cái tổ ấy. Dấu ngoặc kép được dùng trong trường hợp này chính là để đánh dấu từ “lầu” được dùng với ý nghĩa đặc biệt như vừa nói.
II. Phần luyện tập
Câu 1 [trang 83 sgk Tiếng Việt 4]:
Tìm lời nói trực tiếp trong đoạn văn sau:
Có lần, cô giáo ra cho chúng tôi một đề văn ở lớp: “Em đã làm gì để giúp đỡ mẹ?”
Tôi loay hoay mất một lúc, rồi cầm bút và bắt đầu viết: “Em luôn luôn giúp đỡ mẹ. Em quét nhà và rửa bát đĩa. Đôi khi em giặt khăn mùi soa.”
Trả lời:
Đó là những lời
– “Em đã làm gì để giúp đỡ mẹ?”
– “Em luôn giúp đỡ mẹ. Em quét nhà và rửa chén bát đĩa. Đôi khi, em giặt khăn mùi soa”.
Câu 2 [trang 83 sgk Tiếng Việt 4]: Có thể đặt những lời nói trực tiếp trong đoạn văn ở bài tập 1 xuống dòng sau dấu gạch ngang đầu dòng không? Vì sao
Trả lời:
Những lời đó không thể xuống dòng sau dấu gạch ngang được. Vì nó chỉ là trích lời của người khác hoặc lời của chính mình trước đây được kể lại. Chúng không phải là những lời đối thoại trực tiếp của các nhân vật
Câu 3 [trang 83 sgk Tiếng Việt 4]: Em đặt dấu ngoặc kép vào chỗ nào trong các câu đã cho [SKG TV4 tập 1 trang 83-84]
a] Cả bầy ong cùng nhau xây tổ. Con nào con nấy hết sức tiết kiệm vôi vữa.
b] Trạng Quỳnh thấy có người dâng vua một mâm đào gọi là đào trường thọ thì thản nhiên lấy một quả mà ăn. Vua giận, ra lệnh chém đầu Quỳnh, Quỳnh bèn tâu:
– Tâu bệ hạ, thần thấy quả đào gọi là trường thọ mới lấy ăn, tưởng ăn vào thì được sống lâu thờ vua. Không ngờ, nuốt chưa khỏi miệng mà chết đã đến cổ. Vậy nên, xin đức vua đổi tên quả ấy là đoản thọ và trị tội kẻ xu nịnh dâng đào.
Vua nghe vậy bật cười, tha tội cho Trạng Quỳnh.
TRUYỆN DÂN GIAN VIỆT NAM
Trả lời:
Em đặt dấu ngoặc kép vào chỗ sau:
a] Cả bầy ong cùng nhau xây tổ. Con nào con nấy hết sức tiết kiệm “vôi vữa”.
b] Trạng Quỳnh thấy có người dâng vua một mâm đào gọi là “đào trường thọ” thì thản nhiên lấy một quả mà ăn. Vua giận, ra lệnh chém đầu Quỳnh. Quỳnh bèn tâu:
– Tâu bệ hạ, thần thấy quả đào gọi là trường thọ mới lấy ăn, tưởng ăn vào thì được sống lâu thờ vua. Không ngờ, nuốt chưa khỏi miệng mà chết đã đến cổ. Vậy nên, xin đức vua đổi tên quả ấy là “đoàn thọ” và trị tội kẻ xu nịnh dâng đào.
Vua nghe vậy bật cười, tha tội cho Trạng Quỳnh.
Hướng dẫn
I. CÔNG DỤNG
Dấu ngoặc kép trong những đoạn trích dùng để đánh dấu:
a] Lời dẫn trực tiếp [một câu nói của Găng-đi].
b] Từ ngữ được hiểu theo một nghĩa đặc biệt: dùng từ ngữ “dải lụa’’ để chỉ chiếc cầu [ẩn dụ].
c] Từ ngữ có hàm ý mỉa mai. Dùng lại chính những từ ngữ mà thực dân Pháp thường dùng khi nói về sự cai trị của chúng đối với nước ta: khai hóa văn minh cho một dân tộc lạc hậu với hàm ý mỉa mai. Ở đây cũng có xem dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu từ ngữ dẫn trực tiếp.
d] Tên của các vở kịch.
• Ghi nhớ: Dấu ngoặc kép [“ ”] dùng để:
– Đánh dấu từ ngữ,câu, đoạn dẫn trực tiếp.
– Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai.
– Đánh dấu têncác tác phẩm, tờ báo, tập san… dẫn trong câu văn.
II. LUYỆN TẬP
♦ Bài tập 1
Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép.
Dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu:
a] Câu nói được dẫn trực tiếp [những câu nói mà lão Hạc tưởng như là con chó vàng muốn nói với lão].
b] Từ ngữ được dùng với hàm ý mỉa mai.
c] Từ ngữ được dẫn trực tiếp, dẫn lại lời của người khác.
d] Từ ngữ được dẫn trực tiếp và cũng có hàm ý mỉa mai.
>> Xem thêm: Bài 4 - Từ tượng hình, từ tượng thanh
đ] Từ ngữ được dẫn trực tiếp “Mặt sắt”, “ngáy vì tình” được dẫn lại từ hai câu thơ của Nguyễn Du [Truyện Kiều]. Hai câu thơ này cũng được dẫn trực tiếp, nhưng khi dẫn thơ, người ta ít đặt phần dẫn vào trong dấu ngoặc kép.
♦ Bài tập 2
Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp, giải thích lí do:
a] Đặt dấu hai chấm sau “cười bảo” đánh dấu báo trước lời đối thoại, dấu ngoặc kép ở “có tươi” và tươi, đánh dấu từ ngừ được dẫn lại.
b] Đặt dấu hai chấm sau “chú Tiến Lê”, đánh dấu báo trước lời dẫn trực tiếp, đặt dấu ngoặc kép cho phần còn lại: “Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu” đánh dấu trực tiếp
c] Đặt dấu hai chấm sau “bảo hắn” đánh dấu báo trước lời dẫn trực tiếp, đặt dấu ngoặc kép cho phần còn lại. “Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào" đánh dấu lời dẫn trực tiếp. Từ “Đây” viết hoa.
♦ Bài tập 3
Hai câu có ý nghĩa giống nhau, nhưng dùng dấu câu khác nhau.
a] Dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép để đánh dấu lời dẫn trực tiếp, dẫn nguyên văn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
b] Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép như ở trên vì câu nói không được dẫn nguyên văn [lời dẫn gián tiếp].
>> Xem thêm: Nghe và kể lại chuyện Chàng trai làng Phù Ủng
♦ Bài tập 4
Viết đoạn văn thuyết minh ngắn có dùng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép
Ví dụ: Vũ Đình Liên [1913-1996] quê ở Hà Nội, là một trong những nhà thơ lớp đầu tiên của phong trào Thơ Mới. Trong bài thơ bất hủ Ông đồ, ông viết:
“Năm nay đào lại nở
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?”
– Dấu ngoặc đơn: Để ghi chú thêm.
– Dấu hai chấm: Trước một lời dẫn nguyên văn.
– Dấu ngoặc kép: Đánh dấu đoạn trích dẫn nguyên văn.
♦ Bài tập 5
Học sinh tự phát hiện tìm bài học nào có dùng nhiều dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc
Mai Thu
Chủ đề: con chóHồ Chí Minhhọc sinhLão HạcNguyễn DuÔng đồthuyết minhTruyện Kiềuvăn minhvăn thuyết minhVũ Đình Liên
DẤU NGOẶC KÉP VÀ TÁC DỤNG CỦA DẤU NGOẶC KÉP
Dấu ngoặc kép viết là : " "
Dấu ngoặc kép thường được dùng để dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc của người nào đó.
Nếu lời nói trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn thì trước dấu ngoặc kép ta phải thêm dấu hai chấm.
VD: Bác nói : " Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. "
Theo TRƯỜNG CHINH
Dấu ngoặc kép còn được dùng để đánh dấu những từ ngữ được dùng với ý nghĩa đặc biệt.
VD : Có bạn tắc kè hoa
Xây " lầu " trên cây đa
Rét, chơi trò đi trốn
Đợi ấm trời mới ra.
PHẠM ĐÌNH ÂN
//tieuhoc.daytot.vn/thuat-ngu/Lop-4/TU-GHEP-VA-TU-LAY-5.html
//tieuhoc.daytot.vn/thuat-ngu/Lop-4/TU-DON-VA-TU-PHUC-4.html